Epaphroditus Isụn̄utom Mbon Philippi — Watchtower LIBRARY EKE INTANET

Epaphroditus Isụn̄utom Mbon Philippi

“ẸDARA enye ndien ke Ọbọn̄ ye ọyọhọ idatesịt, ẹnyụn̄ ẹnọ orụk owo emi ukpono,” ntre ke Paul ekewet ọnọ ẹsọk mbon Philippi. Nte eyịghe mîdụhe nnyịn iyekop inemesịt edieke esenyịn Christian ekpetịn̄de n̄kpọ aban̄a nnyịn ke utọ inem unem usụn̄ oro. (Philippi 2:29) Edi anie ke Paul eketịn̄ aban̄a? Ndien nso ke owo oro akanam man odot utọ ufiop ufiop itoro oro?

Ibọrọ akpa mbụme edi Epaphroditus. Man ibọrọ ọyọhọ iba, ẹyak nnyịn ikere iban̄a mme idaha oro ẹkenụkde Paul ndiwet mme ikọ ẹmi.

Ke n̄kpọ nte 58 E.N., mbon Philippi ẹma ẹkop ẹte ke afai afai otu mbon ntịme ẹma ẹdụri Paul ẹwọrọ ke temple ẹnyụn̄ ẹmia enye ke Jerusalem, ukara onyụn̄ omụm enye, ndien, ke ẹma ẹkekọbi enye ye unana edikpe ikpe, ẹma ẹsịn enye ke ebuka ẹnọ aka Rome. (Utom 21:27-33; 24:27; 27:1) Ke ẹkerede ẹban̄a mfọnọn̄kpọ esie, anaedi mmọ ẹma ẹbụp idemmọ se ẹkpenamde ẹnọ enye. Mmọ ikenyeneke n̄kpọ obụkidem ẹkenyụn̄ ẹdu anyan usụn̄ ẹkpọn̄ Paul, ntre un̄wam oro mmọ ẹkekemede ndinọ ekedi esisịt. Edi, ufiop ufiop edu oro okonụkde mbon Philippi ndin̄wam utom ukwọrọikọ esie ke ini edem ke okosụk onụk mmọ; idem onụkde akan, sia enye okodude ke idiọk idaha.—2 Corinth 8:1-4; Philippi 4:16.

Anaedi mbon Philippi ẹma ẹkere m̀mê owo mmọ kiet akpaka ekese Paul asan̄a ye enọ onyụn̄ akan̄wam enye edieke enye oyomde un̄wam ekededi. Edi ekedi anyan isan̄ oro anamde owo akpa mba, ndien ndinọ enye un̄wam ekeme ndikama n̄kpọndịk! Joachim Gnilka ọdọhọ ete: “Ndika n̄kese owo n̄kpọkọbi ama oyom uko, ndien akan oro, ama ototịm oyom uko akan ndikese owo emi ‘ubiatibet’ esie ọdiọkde akan.” Ewetn̄wed oro Brian Rapske ọdọhọ ete: “N̄kpọndịk efen efen ama odu ke ndikam nnyene n̄kpet n̄kpet ebuana m̀mê ndikere mban̄a owo n̄kpọkọbi ye mme ekikere esie. . . . Mbubru mbubru ikọ m̀mê edinam ekeme ndisụn̄ọ ke n̄kpa ọnọ owo n̄kpọkọbi ye andin̄wam.” Anie ke mbon Philippi ẹkpesio ẹdọn̄?

Nnyịn imekeme n̄ko ndikere nte ke utọ isan̄ emi ekeme ndidi ama edemede ọkpọsọn̄ ekikere ye eyịghe, edi Epaphroditus (owo inyeneke ndidue nda enyeemi nte Epaphras eke Colossae) ama onyịme ndinam ọkpọsọn̄ utom emi. Ke ẹkerede ẹban̄a enyịn̄ esie, emi esịnede Aphrodite, ekeme ndidi enye ekedi owo Gentile oro akakabarede esịt odụk Ido Ukpono Christ—eyen emi ete ye eka ẹkesịnde idem ke utuakibuot nnọ abasi-an̄wan ima ye mbun̄wụm eke mbon Greek. Ke ini Paul ekewetde n̄wed ọnọ ẹsọk mbon Philippi ndikọm mmọ kaban̄a ntatubọk mmọ, enye nte enende ama ekeme nditịn̄ mban̄a Epaphroditus nte ‘isụn̄utom mmọ ye ọkpọkpọ asan̄autom imọ ke unana imọ.’—Philippi 2:25.

Ọkọn̄ọde ke se Bible etịn̄de aban̄a Epaphroditus, nnyịn imekeme ndifiọk nte ke kpa ye odot-itoro unyịme esie ndisịn idem ke utom emi kaban̄a Paul ye esop esie, Epaphroditus ama enyene mme ukem mfịna oro nnyịn ikemede ndinyene. Ẹyak nnyịn ikere iban̄a uwụtn̄kpọ esie.

‘Ọkpọkpọ Asan̄autom ke Unana Mi’

Nnyịn ifiọkke ọyọhọ mbụk emi, edi nnyịn imekeme ndikere nte ke Epaphroditus okosịm Rome ye mmemidem oto isan̄ esie. Ekeme ndidi enye akasan̄a Via Egnatia, usụn̄ mbon Rome oro asan̄ade ebe Macedonia. Ekeme ndidi enye ama ebe Adriatic odụk “ekụn̄-ekụn̄” inua-akpa Italy ndien ekem ebe ọdọk Appian Way aka Rome. Ekedi isan̄ oro anamde owo akpa mba (ọniọn̄de ke kilomita 1,200) oro ekemede ndidi ama ada se iwakde ikan ọfiọn̄ kiet.—Se ekebe oro odude ke page 29.

Epaphroditus ọkọtọn̄ọ isan̄ esie ye nso edu? Ẹkedọn̄ enye akanam ‘ọkpọkpọ utom,’ m̀mê lei·tour·giʹa, ọnọ Paul. (Philippi 2:30) Ikọ Greek emi ke akpa eketịn̄ aban̄a utom Ukara oro eyenisọn̄ anamde ke unyịmesịt. Ekem, enye ama akabade edi orụk utom Ukara oro ẹnyịkde-nyịk nditọisọn̄ ẹmi ẹnen̄erede ẹdot ndinam. Kaban̄a edida ikọ oro ntịn̄ ikọ ke N̄wed Abasi Usem Greek, eyen ukpepn̄kpọ kiet ọdọhọ ete: “Christian edi owo emi anamde utom ọnọ Abasi ye mme owo, akpa, koro enye oyomde ndinam, ke ofụri esịt esie, ndien ọyọhọ iba, koro onụkde enye ndinam, koro ima Christ odoride enye mbiomo.” Ih, nso eti edu ke Epaphroditus okowụt ntem!

‘Enye Ama Osio Ukpọn̄ Esie Anyan Ọnọ N̄kpọndịk’

Ke adade ikọ oro ẹbọde ẹto mbre mfọniso, Paul ọdọhọ ete ke Epaphroditus ama ‘osio [pa·ra·bo·leu·saʹme·nos] ukpọn̄ esie anyan ọnọ n̄kpọndịk,’ m̀mê ke ataata usụn̄, ama ada uwem esie ebre “mbre mfọniso” kaban̄a utom Christ. (Philippi 2:30) Inaha nnyịn ikere ke Epaphroditus ama anam ndisịme n̄kpọ ekededi; utu ke oro, ndiyọhọ edisana utom esie ama abuana ndusụk n̄kpọndịk. Ndi ekeme ndidi enye okodomo ndinam utom unọ un̄wam emi ke idiọk ini ke isua? Ndi enye ama aka iso odomo ukeme ndikụre isan̄ oro ke ama ọkọduọ udọn̄ọ ke usụn̄? Ke usụn̄ ekededi, Epaphroditus ‘ama ọdọn̄ọ ekpere ndikpa.’ Ekeme ndidi enye ama oyom ndidu ye Paul mbịghi man anam n̄kpọ ọnọ enye, ntre apostle oro nte an̄wan̄ade ama oyom enye abak ọnyọn̄ akan nte enye ekekerede.—Philippi 2:27.

Nte ededi, Epaphroditus ekedi owo uko emi okonyịmede ndinọ idemesie ye unana ibụk man an̄wam mbon oro ẹdude ke unana.

Nnyịn imekeme ndibụp idem nnyịn ite, ‘Ke nso udomo ke ami n̄kpesịn idem ke ndin̄wam nditọete mi eke spirit ẹmi ẹdude ke mme idiọk idaha?’ Utọ edu unyịmesịt oro idịghe n̄kpọ emi mme Christian ẹkpemekde-mek. Jesus ọkọdọhọ ete: ‘Mmọnọ mbufo obufa ibet nte, Mbufo ẹma kiet eken; nte, mbufo nde ẹma kiet eken kpa nte n̄kamade mbufo.’ (John 13:34) Epaphroditus ama anam utom esie tutu “osụk esisịt enye ndikpa.” Do, ndien, Epaphroditus ekedi uwụtn̄kpọ owo emi ekenyenede “edu” oro Paul ekesịnde udọn̄ ọnọ mbon Philippi ndinyene. (Philippi 2:5, 8, 30, Kingdom Interlinear) Nte nnyịn iyeben̄e idem ndika anyan ntre?

Edi, Epaphroditus ama okop mfụhọ. Ntak-a?

Mfụhọ Esie

Nịm idemfo ke itie Epaphroditus. Paul ọkọtọt ete: “Koro mbufo kpukpru ẹdọn̄de enye; enye okonyụn̄ odu ke nnanenyịn, koro mbufo ẹma ẹkop ẹte enye ọdọdọn̄ọ.” (Philippi 2:26) Epaphroditus ama ọfiọk ete ke nditọete ke esop esie ẹma ẹfiọk ẹte ke enye ọkọdọdọn̄ọ ikonyụn̄ ikemeke ndin̄wam Paul ke usụn̄ nte mmọ ẹkedoride enyịn. Ke akpanikọ, etie nte Epaphroditus ama anam Paul ototịm akpa ekikere. Nte Luke abiaibọk, nsan̄a Paul, ekenyene ndiyak mme utom eken nnịm man ese aban̄a Epaphroditus?—Philippi 2:27, 28; Colossae 4:14.

Nte utịp, eyedi Epaphroditus ama okop mfụhọ. Ndusụk enye ama ekere ke nditọete ke esop esie ẹma ẹkere ke enye inyeneke ukeme. Ekeme ndidi enye ama enyene ntụk ubiomikpe ama onyụn̄ ‘ọdọn̄’ enye ndikụt mmọ ndisọn̄ọ edinam akpanikọ esie nnọ mmọ. Paul akada ata ọkpọsọn̄ ikọ Greek oro, a·de·mo·neʹo, “ndifụhọ,” nditịn̄ mban̄a idaha Epaphroditus. Nte eyen ukpepn̄kpọ oro J. B. Lightfoot ọdọhọde, ikọ emi ekeme ndiwụt “ntịme ntịme, uyom uyom, idaha ediyok ke ekikere, emi mfịna ikpọkidem, m̀mê mfịghe eke ekikere osion̄ode, utọ nte mfụhọ, bụt, edikpu, ye ntre ntre eken.” N̄kukụre itie efen emi ẹdade ikọ oro ẹtịn̄ ikọ ke N̄wed Abasi Usem Greek enyene ebuana ye ọkpọsọn̄ ubiak oro Jesus okokopde ke in̄wan̄ Gethsemane.—Matthew 26:37.

Paul ama ebiere ete ke mfọnn̄kan n̄kpọ edidi ndinọ Epaphroditus afiak ọnyọn̄ ebịne mbon Philippi asan̄a ye leta anamde an̄wan̄a ntak emi isụn̄utom mmọ ọnyọn̄de ke unana idotenyịn. Ke ndidọhọ, “N̄kere ke n̄kposio Epaphroditus ndọn̄ ke ọtọ mbufo,” Paul ekenyịme ndibọ nduduọhọ edifiak nnyọn̄ esie mbiom, ke ntre abiatde n̄kpọ ekededi oro akpanamde eyịk nte ke Epaphroditus ama okpu efep. (Philippi 2:25) Ke edide isio, Epaphroditus ama ekpere ndiduọk uwem esie man anam utom esie ama! Paul ama otoro ufiop ufiop ete “ẹdara enye ndien ke Ọbọn̄ ye ọyọhọ idatesịt, ẹnyụn̄ ẹnọ orụk owo emi ukpono; koro osụk esisịt enye ndikpa ke edinam utom Christ, ikereke uwem esie, man enye anam se isụhọde mbufo ndinam nnọ mi ọyọhọ.”—Philippi 2:29, 30.

“Ẹnọ Orụk Owo Emi Ukpono”

Odot ẹtịm ẹdara iren ye iban ẹmi ẹnyenede ukem edu nte Epaphroditus. Mmọ ẹwa idemmọ man ẹnam utom. Kere ban̄a mbon oro ẹnọde idemmọ ndinam utom ke ebiet oyomde usụn̄ ọkpọn̄ ufọk nte mme isụn̄utom, mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a, m̀mê ke kiet ke otu ọfis n̄kọk itieutom Watch Tower Society. Edieke usọn̄ m̀mê unana nsọn̄idem akpande ndusụk owo idahaemi ndinam se mmọ inikiet ko ẹkesinamde, mmọ ẹdot ukpono ye uku ke ntak ediwak isua utom edinam akpanikọ mmọ.

Kpa ye oro, udọn̄ọ emi akamade ọkpọsọn̄ mmemidem ekeme ndidi ntak mfụhọ m̀mê ekikere ubiomikpe. Owo akpama ndinam ekese. Nso n̄kpọ edikpu ke edi ntem! Owo ekededi emi okụtde idem ke utọ idaha oro ekeme ndikpep n̄kpọ nto Epaphroditus. Kamse, ndi enye okokokoi ọduọ udọn̄ọ? Baba-o! (Genesis 3:17-19; Rome 5:12) Ama ọdọn̄ Epaphroditus ndinam n̄kpọ nnọ Abasi ye nditọete esie, edi udọn̄ọ ama akpan enye.

Paul ikọduọhọke Epaphroditus ke ntak udọn̄ọ esie edi akasian mbon Philippi ete ẹsịk ẹkpere enye. Kpasụk ntre, nnyịn ikpenyene ndidọn̄ nditọete nnyịn esịt ke ini mmọ ẹkopde iduọesịt. Nte ido edide nnyịn imekeme nditoro mmọ ke utom uwụtn̄kpọ edinam akpanikọ mmọ. Anaedi Paul ndikowụt esịtekọm mban̄a Epaphroditus, otorode enye, ama ọdọn̄ enye esịt, osụhọrede mfụhọ esie. Nnyịn n̄ko imekeme ndinịm ke akpanikọ nte ke ‘Abasi ikwan̄ake nte efrede utom nnyịn ye ima enyịn̄ esie eke nnyịn iwụtde, ke emi nnyịn inamde n̄kpọ inọ ikọt Abasi inyụn̄ isụk ikade iso inam.’—Mme Hebrew 6:10.

[Ekebe ke page 29]

Mme Mfịna Usụn̄ Isan̄

Ke eyomfịn ekeme ndidi isan̄ oro ẹnamde ke akpan obio Europe kiet ebe ẹdụk eken, emi etiede nte enyeoro Epaphroditus akanamde, idiyomke ọkpọsọn̄ ukeme. Ẹkeme ndikụre isan̄ oro inem inem ke ubomofụm ke hour kiet m̀mê iba. Ekedi isio n̄kpọ ndinam utọ isan̄ oro ke akpa isua ikie. Ko ke ini oro, ndisan̄a to ke ebiet kiet nsịm eken ama esikama mfịna. Akaisan̄ oro asan̄ade ke ukot ekekeme ndisan̄a kilomita 30 osịm 35 ke usen kiet, ke adan̄aemi osiode idem anyan ọnọ idiọk enyọn̄ ye nsio nsio n̄kpọndịk, esịnede ‘mbon n̄wo.’—2 Corinth 11:26.

Nso kaban̄a edidan̄ ke okoneyo ye edinyene udia?

Ewetmbụk oro Michelangelo Cagiano de Azevedo osio owụt ete ke mben usụn̄ obio Rome, “mme mansione, mme ufọkisen ẹmi ẹnyenede itienna, ye mme ufọkurua unyam n̄ken̄e n̄kpọ, mme ufọk ufene, ye mme itieidụn̄ mbonutom mmọ ẹma ẹsidu; to ke mansione kiet sịm eken, ediwak mutatione, m̀mê itie nduọkodudu ẹma ẹsidu, emi owo ekesikemede ndikpụhọ mme enan̄-mbakara m̀mê mme n̄kpọisan̄ nnyụn̄ ndep udia.” Mme itie ẹmi ẹma ẹsiwọrọ idiọk etop sia edide mme ata usụhọde owo ke n̄kaowo ẹkesiwak ndika do. Ke ẹsiode ediwo mme akaisan̄ ẹfep, mme anamutom ke ufọkisen ẹkesiwak ndida okụk ẹbọde mme akpara ẹdian ke okụk ọfiọn̄ mmọ. Ewet uto owo Latin oro Juvenal ama etịn̄ ete ke owo ekededi oro ẹkụtde nte oyomde mmọ ẹdan̄ ke utọ ufọkisen oro ẹkeme ndikụt idemmọ “ẹnade ẹkpere owo oro mînyeneke edumbet, ke otu mbonutom, mme inọ, ye ifịn oro ẹfen̄ede, adianade ye mme owotowo ye mme ọkọn̄ ekebe okpo . . . Kpukpru owo ẹbuana cup kiet; owo ndomokiet inyeneke bed idemesie, m̀mê okpokoro emi edide isio ye eke mbon eken.” Mme ewetn̄wed eset eken ẹseme ẹban̄a idiọk mmọn̄ ye mme ubet, ẹmi ẹkesiwakde owo ẹkaha, ẹdehe, ẹbịt, ẹnyụn̄ ẹyọhọ ye idan̄ ebua.

[Ndise obio/[Ndise ke page 27]

(Ama oyom ndikụt nte enye enen̄erede etie, se n̄wed)

Rome

[Ndise]

Akaisan̄ ke eyo mbon Rome

[Mme Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]