Ndinam N̄kpọ Jehovah Nte Ubon Oro Adianade Kiet

NTE ANTONIO SANTOLERI OBỤKDE

Ete mi ekedi isua 17 ke ini enye ọkọkpọn̄de Italy ke 1919. Enye ọkọwọrọ aka Brazil ndiyom uwem eke ọfọnde akan. Nte ini akade, enye ama edinyene itie ufatidet ke ekpri obio kiet ke esịt esịt stet São Paulo.

USEN KIET ke 1938, ke ini n̄kedide isua itiaba, Papa ama ọbọ edikabade Bible eke Brasileira oto owo emi akawahade itie ufatidet esie. Isua iba ke ukperedem Mama ama ọdọn̄ọ etieti inyụn̄ ikemeke aba ndinam n̄kpọ tutu ke n̄kpa esie. Papa n̄ko ama ọdọn̄ọ, ntre kpukpru nnyịn—ami, Mama, Papa, ye Ana eyeneka mi an̄wan—ima ika ikodụn̄ ye mme iman ke obio São Paulo.

Ke ini ufọkn̄wed mi ke São Paulo, mma n̄kabade ndi enyene-ifịk andikot n̄wed, akpan akpan mme uwetn̄kpọ mbụkeset. Mma n̄kop inemesịt nte ke ẹma ẹsisiak Bible ke mmọ ke ini ke ini. N̄wed mbụk oro ẹtịbide-tịbi ẹwet, emi n̄kọbọde ke itie ubonn̄wed obio São Paulo, ama asiak Ukwọrọikọ oro ke Obot ekese ini. Ini oro ke n̄kebiere ndinyene Bible man n̄kot ukwọrọikọ oro ke idemmi. Mma nyom Bible emi Papa ekenyenede ediwak isua mbemiso ndien ke akpatre mma n̄kụt enye ke idak ekpatisan̄, ke ebiet emi enye okodude ke isua itiaba.

Ubon nnyịn ekedi mbon Catholic, ntre akananam owo isịnke udọn̄ inọ mi ndikot Bible. Idahaemi, mma n̄kpep nte ẹkụbọrede mme ibuot ye mme ufan̄ikọ ke idemmi. N̄kokotke Ukwọrọikọ oro ke Obot kpọt ye akwa inemesịt edi n̄ko ofụri n̄wed Matthew ọkọrọ ye mme n̄wed Bible eken. Se ikenemde mi ikan ekedi uduot akpanikọ oro ẹkedade ẹneme mme ukpepn̄kpọ ye mme utịben̄kpọ Jesus.

Ke mfiọkde nte ido ukpono Catholic okpụhọrede ye se n̄kokotde ke Bible, mma ntọn̄ọ ndisika Ufọkabasi Presbyterian, ndien Ana ama esisan̄a ye ami. Kpa ye oro, esịt mi okosụk ana ukpọk. Mma ndụn̄ọde nyom Abasi ifịk ifịk ke ediwak isua. (Utom 17:27) Ke okoneyo kiet emi ọkọyọhọde ye ntantaọfiọn̄, ke ini n̄kodude ke idaha ọkpọsọn̄ ekikere, mma n̄kere, ‘Ntak emi ndude mi? Nso idi uduak uwem?’ Mma nyom itie oro etiede nsannsan ke edemesa, ntọn̄ọ edọn̄, nnyụn̄ mbọn̄ akam nte, ‘Ọbọn̄ Abasi! Afo edi anie? Didie ke n̄keme ndidi ndifiọk fi?’ Ibọrọ ama edi esisịt ini ke oro ebede.

Ndikpep Akpanikọ Bible

Usen kiet ke 1949, n̄kaiferi kiet ama asan̄a ekpere Papa nte enye ọkọwọrọde ke moto. N̄wan oro ama ọnọ enye magazine Enyọn̄-Ukpeme ye Awake! Enye ama otobo Enyọn̄-Ukpeme onyụn̄ ọdọhọ enye esidi ufọk nnyịn, anamde an̄wan̄a ete ke imọ imenyene nditọ iba ẹmi ẹsikade Ufọkabasi Presbyterian. Ke ini n̄wan emi ekedide, enye ama ọnọ Ana n̄wed oro Children onyụn̄ ọtọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible ye enye. Ekem mma ntiene mbuana ke ukpepn̄kpọ oro.

Ke November 1950 nnyịn ima idụk akpa akamba mbono nnyịn eke Mme Ntiense Jehovah. Do ke ẹkesio n̄wed oro “Yak Abasi Edi Akpanikö,” ndien ima ika iso ke ukpepn̄kpọ Bible nnyịn ikamade n̄wed oro nte ndausụn̄ nnyịn. Esisịt ini ke oro ebede nnyịn ima idifiọk ite ke imokụt akpanikọ, ndien ke April 1951 nnyịn ima ina baptism nte idiọn̄ọ uyakidem nnyịn nnọ Jehovah. Papa ama anam uyakidem esie isua ifan̄ ke ukperedem onyụn̄ akpa ke edinam akpanikọ nnọ Abasi ke 1982.

Ndikop Inemesịt ke Utom Uyọhọ Ini

Ke January 1954, ke ini n̄kosụk ndide isua 22 kpọt, ẹma ẹda mi ke utom ke n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah, emi ẹkotde Bethel. Ke nsịmde do, ama akpa mi idem ndikụt ke eren emi ọkọsọn̄de mi ke isua iba kpọt, Richard Mucha, ekedi esenyịn n̄kọk itieutom. Ke 1955, ke ini ẹkeyomde mme asan̄autom circuit, nte ẹkekotde mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ini oro, n̄kedi kiet ke otu owo ition ẹmi ẹkenọde ikot ndibuana ke utom emi.

Efakutom mi ekedi ke stet Rio Grande do Sul. Esop Mme Ntiense Jehovah 8 kpọt ẹkedu ke ini n̄kọtọn̄ọde, edi ke ufan̄ ọfiọn̄ 18 ẹma ẹsiak mbufa esop 2 ye otu 20 ẹmi ẹdude nsannsan. Mfịn ke ikpehe emi, circuit Mme Ntiense Jehovah 15 ẹdu, kiet kiet enyenede n̄kpọ nte esop 20! Ke utịt 1956, ẹma ẹsian mi nte ke ẹmebahade circuit mi ẹsịn ke n̄kpri itie inan̄ ẹnọ mme asan̄autom circuit inan̄ ndinam utom. Ẹma ẹdọhọ mi ini oro ẹte mfiak n̄ka Bethel n̄kọbọ obufa utom.

Ke n̄kpaidem ye idatesịt mi, ẹma ẹnọ mi n̄ka edere edere Brazil nte asan̄autom district, asan̄autom oro asan̄ade-san̄a emi anamde utom ke ediwak circuit. Brazil ini oro ekenyene mme asan̄autom Mme Ntiense Jehovah 12,000, ndien idụt oro ekenyene district iba. Richard Wuttke akanam utom ke edem usụk, ndien ami n̄kanam utom ke edem edere. Ẹma ẹnọ nnyịn ukpep ke Bethel nte ẹkamade ukwak uwụt ndise ẹwụt mme ndise oro Mme Ntiense Jehovah ẹnamde, The New World Society in Action ye The Happiness of the New World Society.

Ini oro ukaisan̄ ama enen̄ede enyene ukpụhọde. Ntiense ndomokiet ikenyeneke moto, ntre n̄kesisan̄a ke ubom ubọk, ubom engine, ukpatn̄kpọ oro enan̄ odụride, edem enan̄-mbakara, ukpatn̄kpọ ukot inan̄, moto mbiomo, nnyụn̄ nsan̄a inikiet ke ubomofụm. Ekedi n̄kpọ nduaidem ndife mbe akai Amazon n̄kọduọ ke Santarém, obio emi odude mbahade iba ke ufọt Belém ke inua-akpa Amazon ye Manaus, kpa ibuot obio Stet Amazonas. Mme asan̄autom district ẹkesinyene ibat ibat mbono circuit ndinịm, ntem mma nsibiat ekese ini mi n̄wụt mme ndise N̄ka. Ke ikpọ obio, ediwak owo ke mme itie ikie ẹma ẹsidụk.

N̄kpọ emi okotụkde mi akan ke edere edere Brazil oro ekedi ikpehe Amazon. Ke adan̄aemi n̄kanamde utom do ke April 1957, Akpa Amazon ye mme n̄kọk esie ẹma ẹtọ ẹyọhọ mben mmọ. Mma nnyene ifet ndiwụt kiet ke otu ndise oro ke akai, iyịride ọfọn̄ uwụt ndise ke ufọt eto iba. Ukwak uwụt ndise ekenyene odudu oto ubom engine oro ẹkeyịride ke akpa oro odude ekpere. Akpa ndise oro ekese owo ke otu oro akanam ẹkekụtde ekedi oro.

Mma mfiak n̄kanam utom Bethel esisịt ini ke oro ebede, ndien ke isua oro eketienede, ke 1958, mma nnyene ifet ndidụk onịmmbụk Mbono “Edisana Uduak” Ofụri Ererimbot eke Mme Ntiense Jehovah, ke New York City. Mme andidụk ẹtode idụt 123 ẹma ẹdu ke otu owo 253,922 ẹmi ẹkeyọhọde An̄wambre Yankee ye An̄wa Polo oro okodude ekpere ke akpatre usen mbono usen itiaita oro.

Ndidara Mme Ukpụhọde ke Uwem Mi

Esisịt ini ke mma n̄kafiak n̄ka Bethel, mma mmehe ye Clara Berndt, ima inyụn̄ idọ ndọ ke March 1959. Ẹma ẹnọ nnyịn ikanam utom circuit ke stet Bahia, ke ebiet emi ikanamde utom ke n̄kpọ nte isua kiet. Ami ye Clara isụk iteti ye idatesịt iban̄a nsụhọdeidem, ntatubọk, ifịk, ye ima nditọete do; mmọ ikenyeneke n̄kpọ ke n̄kan̄ eke obụk edi ẹma ẹnyene mbun̄wụm Obio Ubọn̄ uwak uwak. Ekem ẹma ẹnọ nnyịn ika Stet São Paulo. Ekedi do, ke 1960, ke n̄wan mi okoyomo, ndien ikenyene ndikpọn̄ utom uyọhọ ini.

Nnyịn ima ibiere ndiwọrọ n̄ka ebiet kiet ke stet Santa Catarina, emi n̄wan mi akamanade. Gerson, eyeneren nnyịn, ekedi akpa ke otu nditọ ition nnyịn. Ẹma ẹman Gilson ẹdian enye ke 1962, Talita ke 1965, Tárcio ke 1969, ye Janice ke 1974. Ke un̄wam Jehovah ye eti item oro enye ọnọde, nnyịn ima ikeme ndikan n̄kpọ-ata eke edibọk mmọ ke “ntụnọ ye item Ọbọn̄.”—Ephesus 6:4.

Nnyịn ida kpukpru nditọ nnyịn ke ọsọn̄urua. Andiwet psalm ama otịm etịn̄ mme ekikere nnyịn ete: “Sese, nditọ ẹdi udeme Jehovah.” (Psalm 127:3) Kpa ye mme mfịna, nnyịn imese iban̄a nditọ nnyịn nte nnyịn ikpesede iban̄a “udeme Jehovah” ekededi, itide mme item oro ẹdude ke Ikọ esie. Mme utịp ẹdi ediwak. Ama ọnọ nnyịn idatesịt oro inua mîkemeke nditịn̄ ke ini kpukpru mmọ mbition, ke adiana ke adiana, nsio nsio, ye ke ubiere idemmọ ẹtịn̄de udọn̄ mmọ ndina baptism nte idiọn̄ọ uyakidem mmọ nnọ Jehovah.—Ecclesiastes 12:1.

Mme Edimek Oro Nditọ Nnyịn Ẹkenamde

Nnyịn ima iyọhọ ye idatesịt ke ini Gerson, ke ndondo oro okụrede ndibọ ukpep kọmputa, ọkọdọhọde ke iyom ndinam utom ke Bethel, ntem emekde utom uyọhọ ini utu ke utom ubọkọkọ. Edi ke akpa uwem Bethel ikememke inọ Gerson. Ke nnyịn ima ikaka ndise enye ke ini enye okodude ke Bethel ke ọfiọn̄ inan̄ kpọt, mfụhọ oro okodude ke iso esie nte nnyịn ikọnyọn̄de ama otụk mi etieti. Ima ida ikụt enye ke ukụtiso moto nnyịn nte esede nnyịn tutu nnyịn ibe akpa inụk ke usụn̄ oro. Enyịn mi ẹma ẹyọhọ ye mmọn̄eyet tutu eyedi se ntuakde nda ke mben usụn̄ mbemiso ifiakde itọn̄ọ isan̄ unyọn̄ ufọk edide kilomita 700.

Gerson ama enen̄ede edikop inem Bethel. Ke ama okodu do ekpere isua itiokiet, enye ama ọdọ Heidi Besser, mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹnam utom ọtọkiet ke Bethel ke isua iba en̄wen. Ekem Heidi ama oyomo, ndien mmọ ẹkenyene ndinyọn̄ọ. Cintia, eyenan̄wan mmọ, emi edide isua itiokiet ke emana idahaemi, esisan̄a ye mmọ ke mme utom Obio Ubọn̄ mmọ.

Esisịt ini ke ima ikaka ikese Gerson akpa ini ke Bethel, Gilson, emi okosụk okụrede akpa isua ubọ ukpep ke nte ẹsisede enyịn ke mbubehe, ama ọdọhọ ke imọ n̄ko iyom ndinam utom do. Uduak esie ekedi ndifiak ntọn̄ọ ubọ ukpep esie ke mbubehe ke ama akanam utom isua kiet ke Bethel. Edi mme uduak esie ẹma ẹkpụhọde, ndien enye ama aka iso ke utom Bethel. Ke 1988 enye ama ọdọ Vivian Gonçalves, asiakusụn̄, nte ẹsikotde mme asan̄autom uyọhọ ini. Toto ke ini oro, mmọ ke ẹnam utom ọtọkiet ke Bethel.

Idatesịt nnyịn ama aka iso ke ini Talita, ọyọhọ eyen nnyịn ita, ekemekde ndidụk utom usiakusụn̄ ke 1986 ke ama ọkọbọ ukpep ke uwet mbuwed ufọk. Isua ita ke ukperedem ẹma ẹnọ enye ikot n̄ko edi Bethel. Ke 1991 enye ama ọdọ José Cozzi, emi ama akanam utom ke Bethel ke isua duop. Mmọ ẹka iso ndinam utom do nte ebe ye n̄wan.

Ami ye n̄wan mi ima ifiak ikop inemesịt ke ini Tárcio, owo en̄wen emi akadianade, eketịn̄de ukem ikọ oro nnyịn ima ikokokop ikata ete, “Papa, nyom ndika Bethel.” Ẹma ẹnọ unyịme ke n̄wed eben̄e esie, ndien ke 1991 enye ama ọtọn̄ọ utom Bethel, ke ebiet emi enye okodude tutu ke 1995. Nnyịn imokop inemesịt nte ke enye ama ada odudu uyen esie ndimenede mme udọn̄ n̄kpọ Obio Ubọn̄ Jehovah ke usụn̄ emi ke se ibede isua ita.

Janice, n̄kprin̄kan eyen nnyịn, ama anam ubiere ndinam n̄kpọ Jehovah onyụn̄ ana baptism ke edide isua 13 ke emana. Ke ini ufọkn̄wed esie, enye ama anam utom nte asiakusụn̄ unọ un̄wam ke isua kiet. Ekem, ke September 1, 1993, enye ama ọtọn̄ọ utom nte asiakusụn̄ ofụri ini ke esop nnyịn mi ke obio Gaspar.

Usụn̄ Edikụt Unen

Nso idi ukpọhọde edinyene ubon oro adianade kiet ke utuakibuot Jehovah? Ami nnịmke ke enyene akpan ibọk. Jehovah ọnọ mme ete ye eka ẹdide Christian item ke Ikọ esie ete ẹtiene, ntre kpukpru itoro enyene ndika mbịne enye kaban̄a nti utịp oro nnyịn inyenede. Nnyịn n̄kukụre idomo nditiene mme ndausụn̄ esie. (Mme N̄ke 22:6) Kpukpru nditọ nnyịn ẹbọ usụn̄ ukere n̄kpọ mbon Latin ẹto mi ẹnyụn̄ ẹbọ ataata edu mbon Germany ẹto eka mmọ. Edi n̄kpọ oro mmọ ẹkebọde emi ekedide akpan n̄kpọ akan ekedi n̄kpọ akpa eke spirit.

Uwem ufọk nnyịn ama odu akanade mme udọn̄ n̄kpọ Obio Ubọn̄. Ikedịghe mmemmem n̄kpọ ndinịm mme udọn̄ ẹmi akpa. Ke uwụtn̄kpọ, ama esisọn̄ nnyịn idem ndinịm ukpepn̄kpọ Bible ubon kpukpru ini, kpa ye oro nnyịn iketreke. Toto ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ usen uwem mmọ, ima isimen eyen kiet kiet ika mme mbonoesop Christian ọkọrọ ye n̄kpri mbono ye ikpọ mbono. Udọn̄ọ m̀mê ndusụk mbabuat idaha eken kpọt ekesitre nnyịn ndidụk. Ke adianade do, nditọ ẹmi ẹma ẹsisan̄a ye nnyịn ke utom ukwọrọikọ Christian ke ini ẹkedide ata n̄kpri nditọ.

Nditọ ẹmi ẹma ẹtọn̄ọ ndinọ utịn̄ikọ ke Ufọkn̄wed Utom Ukara Abasi ke ini mmọ ẹkedide n̄kpọ nte isua duop. Nnyịn ima isin̄wam ke nditịm akpa utịn̄ikọ nnọ mmọ, isịnde udọn̄ inọ mmọ ndikama n̄wed utịn̄ikọ oro ẹwetde n̄kpọ mbio mbio utu ke n̄wed utịn̄ikọ oro ẹwetde n̄kpọ ẹyọhọ ẹkama ẹkot. Ekem, owo mmọ kiet kiet ama esitịm utịn̄ikọ esie. N̄ko, ke ini mmọ ẹkedude ke ufọt isua 10 ye 12, mmọ owo kiet kiet ẹma ẹtọn̄ọ ndibuana kpukpru ini ke utom ukwọrọikọ. Emi ekedi n̄kukụre usụn̄uwem emi mmọ ẹkediọn̄ọde.

Clara, n̄wan mi, ama enyene akpan udeme ke ndibọk nditọ nnyịn. Kpukpru okoneyo, ke ini mmọ ẹkedide ata n̄kpri owo—ini oro eyen omụmde kpukpru n̄kpọ oro ẹkpepde enye nte kusa—Clara ama esikot mbụk Bible ọnọ mmọ onyụn̄ ọbọn̄ akam ye owo kiet kiet. Enye ama esida mme n̄wed To Paradise Ekeduökde Sim Paradise Efiakde Enyene, Edikpañ Utöñ nö Aqua Andikpep, ye N̄wed Mi eke Mme Mbụk Biblea anam n̄kpọ ke eti usụn̄. Nnyịn n̄ko ima isida mme kaset ye n̄wed emi Mme Ntiense Jehovah ẹsiode ẹdi, ke ini oro mmọ ẹdude.

Ifiọkutom nnyịn nte ete ye eka Christian ọsọn̄ọ nte ke nditọwọn̄ ẹyom ntịn̄enyịn ke usen ke usen. Ufiop ufiop ima, ọkpọkpọ udọn̄, ye ekese ini ẹsịne ke otu mme akpan n̄kpọ ẹmi n̄kpri owo ẹyomde. Ikokụreke ke nnyịn ndida enye nte mbiomo nnyịn nte ete ye eka ndiyụhọ mme udọn̄ ẹmi ke ofụri ukeme nnyịn edi ima inyene ekese inemesịt ke ndinam oro.

Ke akpanikọ, edi n̄kpọ inemesịt ọnọ mme ete ye eka ndikụt edisu mme ikọ oro ke Psalm 127:3-5: “Sese, nditọ ẹdi udeme Jehovah,: mfri idịbi onyụn̄ edi n̄kpọ eyen utom. Nditọ uyen etie kpa nte idan̄ ke ubọk owo uko. Ọfọfọn ọnọ owo eke adade mmọ ọyọhọ ke odịbidan̄ esie.” Ndinam n̄kpọ Jehovah nte ubon emi adianade kiet ke akpanikọ amanam nnyịn ikop idatesịt!

[Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 26]

Antonio Santoleri ye n̄kpet n̄kpet ubon esie