Ndi Mme Usọrọ Idọk Ẹnem Abasi Esịt?

INỊN̄ÎNỊN̄E mfri, ndiye ikọn̄udia, ye mme otu mbuot nti ibokpot ẹsidi ndiye n̄kpọ ndise. Ke ini idọk mme utọ n̄kpọ oro ẹsibana itieuwa ye n̄kpoto ufọkabasi ke ofụri England. Ke Europe, ukem nte ke mme ebiet efen, ediwak usọrọ ẹsinịm ntọn̄ọ ye utịt ini idọk idiọn̄ọ.

Mbon oro ẹnyenede mme n̄kpọ udu uwem mmọ ẹto isọn̄ ẹnen̄ede ẹwụt esịtekọm ke se ẹnyenede ẹto isọn̄. Ke akpanikọ, Abasi ama ọdọhọ idụt Israel eset ẹsinịm usọrọ ita ke isua ẹmi ẹkenyenede n̄kpet n̄kpet ebuana ye idọk. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ini utọ, ke ini Usọrọ Uyo eke Leaven Mîdụhe, nditọ Israel ẹma ẹsida ebek akpa mbun̄wụm ke ini ukpen̄e barley ẹsọk Abasi. Ke ini Usọrọ Mme Urua (m̀mê, Pentecost) ke utịt utịt ini utọ, mmọ ẹma ẹsiwa uyo oro ẹnamde ẹto akpa mbun̄wụm ukpen̄e wheat. Ke utịt isua ẹma ẹsinịm Usọrọ Ukpen̄e, emi ekesidade isua utom in̄wan̄ Israel ekesịm utịt. (Exodus 23:14-17) Mme usọrọ ẹmi ẹkedi “edisana esop” ye ini idara.—Leviticus 23:2; Deuteronomy 16:16.

Nso, ndien, kaban̄a mme usọrọ idọk eyomfịn? Ndi mmọ ẹnem Abasi esịt?

Ebuana ye Ukpono Ndem

Ke etịmerede esịt aban̄a nte edu ererimbot ọnyọnide odụk usọrọ ini idọk eset ye ukpammịn oro esisan̄ade ye usọrọ emi, ọkwọrọ ederi Anglican kiet ke Cornwall, England, ama ebiere ke 1843 ndifiak ndemede edu usọrọ eke ntọn̄ọ ntọn̄ọ eyo ntatenyịn. Enye ama ada ndusụk akpa ibokpot oro ẹkekpen̄ede anam uyo ndida nnam usọrọ udia ọbọn̄ ke ufọkabasi esie. Ke ndinam ntre, enye ama anam usọrọ Lammas—kpa usọrọ “Christian” oro ndusụk owo ẹdọhọde nte enyenede ntọn̄ọ oto utuakibuot nnọ abasi Lugh eke mbon Celt eset—aka iso.a Ntem, usọrọ idọk mbon Anglican eyomfịn enyene ntọn̄ọ oto ukpono ndem.

Nso kaban̄a mme usọrọ efen oro ẹsidade itie ke utịt ini idọk? Nte Encyclopædia Britannica etịn̄de, ediwak ido edinam oro ẹsinamde ke mme usọrọ ẹmi ẹnyene ntọn̄ọ mmọ ẹto “edinịm ke akpanikọ oro nte ke spirit ibokpot m̀mê eka ibokpot enyene ukpọn̄.” Ke ndusụk ikpehe mme ọtọin̄wan̄ ẹkenịm ke akpanikọ ẹte ke spirit odụn̄ ke akpatre mbuot ibokpot oro ẹdikpen̄ede. Man ẹbịn spirit oro ẹfep, mmọ ẹkenyene ndimia ibokpot oro tutu ẹkịbi ẹduọn̄ọ ke isọn̄. Ke ebiet efen mmọ ẹma ẹsida ikọn̄ ibokpot ẹdọk “owo ibokpot” oro mmọ ẹketịmde ẹnịm man ada “mfọniso” edi tutu esịm ini utọ isua efen. Ekem mmọ ẹma ẹsifiak ẹtọ mbuot ibokpot oro ye idotenyịn nte ke emi ọyọdiọn̄ obufa mfri.

Ndusụk mbụk abuan ini idọk ye utuakibuot nnọ Tammuz abasi mbon Babylon, ebe Ishtar, abasi-an̄wan mfri idịbi. Ndisịbe mbuot ibokpot oro adatde ada aban̄a n̄kpa nsek Tammuz. Mme mbụk eken ẹkam ẹbuan ini idọk ye ediwa owo—edinam oro Jehovah Abasi asuade.—Leviticus 20:2; Jeremiah 7:30, 31.

Nso Idi Ekikere Abasi?

Mme edinam Abasi ye Israel eset ẹyarade in̄wan̄în̄wan̄ nte ke Jehovah, Andibot ye Ntọn̄ọ uwem, oyom san̄asan̄a utuakibuot oto mme andituak ibuot nnọ enye. (Psalm 36:9; Nahum 1:2) Ke eyo prọfet Ezekiel, edinam editua mban̄a abasi Tammuz ekedi ‘akwa n̄kpọ mbubiam’ ke enyịn Jehovah. Emi, ọkọrọ ye mme nsunsu edinam ido ukpono efen, ama anam Abasi okûbiọn̄ utọn̄ ke akam mme nsunsu andituak ibuot oro.—Ezekiel 8:6, 13, 14, 18.

Men emi domo ye se Jehovah Abasi eketemede Israel ete ẹnam ke ebuana ye ukpen̄e. Ke Usọrọ Ukpen̄e, nditọ Israel ẹma ẹnịm akwa esop emi n̄kpri ye ikpọ, mme enyene n̄kpọ ye ubuene, ẹkedụn̄de ke ataya oro ẹkedade ndiye ikọn̄ eto ẹbana. Emi ekedi ini akwa idara ọnọ mmọ, edi enye n̄ko ekedi ini nditie n̄kere edinyan̄a oro Abasi ọkọnọde mme eteete mmọ ke ini Uwọrọidụn̄ oro ke Egypt.—Leviticus 23:40-43.

Ke ini usọrọ nditọ Israel, ẹma ẹsinọ Jehovah, ata Abasi kierakiet, enọ. (Deuteronomy 8:10-20) Amaedi edinịm edinyene ukpọn̄ ke akpanikọ oro ikebemde iso itịn̄, idụhe ebiet ndomokiet ke Bible emi etịn̄de aban̄a mbun̄wụm, utọ nte mbuot ibokpot, nte enyenede ukpọn̄.b Ndien N̄wed Abasi owụt in̄wan̄în̄wan̄ ete ke ndisọi n̄kpọ inyeneke uwem, ikemeke nditịn̄ ikọ, ndikụt n̄kpọ, ndikop n̄kpọ, ndikop utebe, nditụk n̄kpọ, m̀mê ndinọ mme andituak ibuot nnọ mmọ un̄wam ekededi.—Psalm 115:5-8; Rome 1:23-25.

Mme Christian mfịn idụhe ke idak Ibet ediomi oro Abasi akanamde ye idụt Israel eset. Ke akpanikọ, Abasi ‘ama ọkpọnọde enye enịm, ọkọn̄ enye adian ke eto ndutụhọ Jesus.’ (Colossae 2:13, 14) Mme asan̄autom Jehovah eyomfịn ẹda “ibet Christ” ẹdu uwem ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ye esịtekọm ẹban̄a kpukpru n̄kpọ oro Abasi ọnọde.—Galatia 6:2.

Apostle Paul ama etịn̄ in̄wan̄în̄wan̄ ete ke usọrọ mme Jew ẹkedi “ukpọn̄ n̄kpọ eke edidide,” adiande ete, “edi idem n̄kpọ ẹsan̄a ye Christ.” (Colossae 2:16, 17) Mmọdo, mme ata Christian ẹnyịme ye ekikere N̄wed Abasi emi: “Se mme Gentile ẹwade, ke ẹwa ẹnọ mme demon, iwaha inọ Abasi . . . Mbufo ikemeke ndin̄wọn̄ cup [Jehovah, NW] ye cup mme demon.” (1 Corinth 10:20, 21) Akan oro, mme Christian ẹnam item oro ọdọhọde ‘ẹkûtụk n̄kpọ ndek baba kiet.’ Ndi mme usọrọ idọk ke n̄kann̄kụk fo ẹnyene ebuana ye ukpono ndem m̀mê nsunsu ido ukpono? Ke edide ntre, mme ata Christian ẹkeme ndifep ndiyat Jehovah esịt ebe ke ndisịn nditiene mbuana ke ekededi ke utọ utuakibuot oro asabarede owo do.—2 Corinth 6:17.

Ke ini eyen oro owụtde esịtekọm ọbọde enọ oto ete esie, anie ke enye esikọm? Ata esenowo m̀mê ete esie? Ebede ke akam ofụri esịt mme andituak ibuot nnọ Abasi ẹkọm Jehovah, Ete mmọ eke heaven, kpukpru usen ke akpakịp ntatubọk esie.—1 Thessalonica 5:17, 18.

[Mme Ikọ idakisọn̄]