Mme Ete Ye Eka—Ẹkpeme Nditọ Mbufo!

KE UFỌKN̄WED sekọndri kiet ke Nigeria, n̄kaiferi emi ọkọwọrọde etop oburobụt ido idan̄ ama esima nditịn̄ mme n̄kpọ ẹban̄ade idan̄ nnọ ekemmọ nditọ ufọkn̄wed ẹdide iban. Kiet ke otu ibọk esie kaban̄a usion̄o idịbi ekedi beer ẹkotde stout emi ẹkebuakde ye un̄wọn̄. Mme mbụk esie, emi enye ekesisatde oto n̄wed ndise idan̄, ẹma ẹsimụm udọn̄ ekemmọ nditọ ufọkn̄wed esie. Ndusụk ẹma ẹtọn̄ọ ndidomo idan̄ nse, ndien kiet ke otu mmọ ama oyomo. Man osion̄o idịbi, enye ama ọn̄wọn̄ stout emi ẹkebuakde ye un̄wọn̄. Ke hour ifan̄ ebede, enye ama ọtọn̄ọ ndikpọhi iyịp. Usen ifan̄ ke ukperedem, enye ama akpa ke ufọkibọk.

Ke ererimbot mfịn, ediwak uyen ẹtịn̄ ẹban̄a idan̄ kpukpru ini, ẹdade nsobo ẹsọk mme andikpan̄ utọn̄ nnọ nnyụn̄ nnịm mmọ ke akpanikọ. Mmanie ke mme uyen ẹkpewọn̄ọde ẹbịne man ẹnyene nnennen ifiọk emi edikpemede mmọ? Ọfọn didie ntem ke ini mmọ ẹkemede ndise mme abak Abasi ete ye eka mmọ, ẹmi ẹnyenede mbiomo edibọk mmọ “ke ntụnọ ye item Ọbọn̄.”—Ephesus 6:4.

Ido Mbon Africa Kaban̄a Unọ-Ukpep Mban̄a Idan̄

Ke ofụri ererimbot, edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ ediwak ete ye eka ndineme mme n̄kpọ ẹban̄ade idan̄ ye nditọ mmọ. Emi enen̄ede edi akpanikọ ke Africa. Nte Donald, ete kiet ke Sierra Leone ọkọdọhọde: “Etie nte akananam owo inamke. Idịghe ubak ido mbon Africa ndinam ntre.” N̄wan Nigeria kiet ekerede Confident enyịme ete: “Ete ye eka mi ẹse idan̄ nte n̄kpọ emi owo mîkpedehede itịn̄ iban̄a ke eferife; enye edi ido emi ẹbetde-bet.”

Ke ndusụk ido obio Africa, ẹda nte ke edi ndedehe n̄kpọ nditịn̄ mban̄a mme ikọ ẹmi ẹnyenede ebuana ye idan̄ nte ekpọrọ, nsene, m̀mê itie isọn̄. Eka kiet edide Christian ama akam akpan eyen esie an̄wan ndida ikọ oro “idan̄,” okposụkedi enye ọkọdọhọde ke enye ekeme ndida ikọ oro “use.” Ke edide isio, Ikọ Abasi kpa Bible etịn̄ in̄wan̄în̄wan̄ aban̄a idan̄ ye mme ndido idan̄. (Genesis 17:11; 18:11; 30:16, 17; Leviticus 15:2) Uduak kaban̄a emi idịghe ndiduai m̀mê ndinam idem adaha owo edi man ekpeme onyụn̄ eteme ikọt Abasi.—2 Timothy 3:16.

Ke ẹsiode se ido obio akpande ẹfep, ete kiet otode Nigeria ama etịn̄ ntak efen emi ndusụk ete ye eka ẹsitrede: “Edieke nnemede mban̄a idan̄ ye nditọ mi, emi ekeme ndidemede mmọ ndinam oburobụt ido idan̄.” Edi nte uku uku ntọt oro ọkọn̄ọde ke Bible kaban̄a idan̄ esịn udọn̄ ọnọ nditọ ndifehe n̄kodomo nse? Baba, isịnke. Ke akpanikọ, akam etie nte adan̄a ifiọk emi mme uyen ẹnyenede ekpride, ntre ke mmọ ẹkam ẹkeme ndinen̄ede ndụk mfịna. ‘Eti ibuot emi ọkọn̄ọde ke nnennen ifiọk edi se ikpemede,’ ntre ke Bible ọdọhọ.—Ecclesiastes 7:12.

Ke n̄ke Jesus, enyene-ibuot owo, ke adade okụt nte oyobio ekemede ndidaha ke ini iso, ọkọbọp ufọk esie ke enyọn̄ akamba itiat ke ini ndisịme owo ọkọbọpde ke enyọn̄ utan onyụn̄ okụt n̄wụre. (Matthew 7:24-27) Ke ukem usụn̄ oro, mme enyene ọniọn̄ ete ye eka Christian, ke ẹdiọn̄ọde nte ke nditọ mmimọ ẹyesobo mfịghe ebietde oyobio man ẹda ẹkekem ke ntak idaha mbiara ido idan̄ ererimbot emi, ẹda nnennen ifiọk ye ọniọn̄ emi edin̄wamde mmọ ẹsọn̄ọ nditọ mmọ idem ẹnyụn̄ ẹn̄wam mmọ ndisọn̄ọ nda.

Ntak efen emi ediwak mme ete ye eka ẹsitrede ndineme mban̄a idan̄ ye nditọ mmọ edi se n̄wan Africa kiet eketịn̄de ete: “Ke ini n̄kedide uyen, ete ye eka mi ẹmi ẹkedide Mme Ntiense ikenemeke mme n̄kpọ ẹban̄ade idan̄ ye ami, ndien n̄kekereke ndineme mme n̄kpọ ẹmi ye nditọ mi.” Nte ededi, mfịghe okpon ke idem mme uyen mfịn akan nte ekedide ye mme uyen ke isua 10 m̀mê 20 ẹmi ẹkebede. Emi idịghe n̄kpọ n̄kpaidem. Ikọ Abasi ama ebem iso etịn̄ nte “ke ukperedem ini . . . , ndiọi owo ye mbon abian̄a ẹyedọdiọn̄ ẹdiọk ẹka iso, ẹbian̄a owo, owo ẹyenyụn̄ ẹbian̄a mmọ.”—2 Timothy 3:1, 13.

Akpanikọ oro nte ke nditọ ẹsimen̄e m̀mê isikemeke nditịn̄ ikọ idịbi nnọ mme ete ye eka mmọ etịp n̄kpọ esịn ke mfịna emi. Nneme ke edem mbiba isidụhe idem ke ata n̄kpri n̄kpọ. Uyen kiet edide isua 19 ama eseme ete: “Ami nnemeke nneme ye ete ye eka mi. Eti nneme idụhe ke ufọt mi ye ete mi. Enye isinọhọ n̄kpan̄utọn̄.”

Mme uyen n̄ko ẹsikop ndịk nte ke ndụn̄ọde aban̄ade idan̄ ekeme ndida ndiọi utịp ndi. Eyenan̄wan kiet edide isua 16 ọkọdọhọ ete: “Ami nnemeke mme mfịna idan̄ ye ete ye eka mi ke ntak usụn̄ emi mmọ ẹsinamde n̄kpọ ẹban̄a utọ n̄kpọ oro. Ke ndusụk ini emi ekebede akamba eyeneka mi an̄wan ama obụp Mama ndusụk mbụme ẹban̄ade idan̄. Utu ke Mama ndin̄wam enye ye mfịna esie, enye ama ọtọn̄ọ ndiyịk mme uduak esie. Mama esiwak ndikot nnyụn̄ ndụn̄ọde mi mban̄a eyeneka mi, ndusụk ini enyenede idiọk ekikere aban̄a ido uwem esie. Nyomke ndisịn idem ke itiendịk editaba ima emi Mama enyenede ọnọ mi, ntre ntịn̄ke mme mfịna mi nnọ enye.”

Ntak Ekpepde?

Ndikpep nditọ nnyịn n̄kpọ nsịm udomo oro ekemde ke mme n̄kpọ ẹban̄ade idan̄ idịghe nnennen n̄kpọ ndinam kpọt edi n̄ko se iwụtde mfọnido ndinam. Edieke ete ye eka mîkpepke nditọ mmọ n̄kpọ iban̄a idan̄, mmọ efen ẹyekpep—ndusụk ini ẹbak ẹkan nte mme ete ye eka ẹkpekerede ndien ekese ini idịghe ke n̄kemuyo ye mme edumbet Abasi. Eyenan̄wan isua 13 ama anam use koro nsan̄a ufọkn̄wed ọkọdọhọ enye ete ke edieke enye mîfiọkke erenowo, ke enye oyokop enyene-ndịk ubiak ke ini iso. “Ẹdida ufatn̄kpọ ẹsiak fi ukot,” ntre ke ẹkedọhọ enye. Ke ini ẹkebụpde enye ntak emi enye mîketịn̄ke se enye okokopde inọ eka esie emi edide Christian, eyenan̄wan oro ama ọbọrọ ete ke akanam owo isinemeke utọ nneme oro ye ikpọ owo.

Eyenan̄wan kiet ke Nigeria ọkọdọhọ ete: “Mme ufan ufọkn̄wed mi ẹma ẹn̄wana ndinam mi nnịm nte ke idan̄ ekedi n̄kpọ emi kpukpru owo ẹmi idem ọsọn̄de anade ẹnam. Mmọ ẹma ẹdọhọ mi ẹte ke edieke mmentieneke nnam idan̄ idahaemi, mma nsịm isua 21 ke emana, nyọtọn̄ọ ndikop udọn̄ọ emi edifịnade mi idiọk idiọk ke mma ndụk akwa an̄wan. Ntem, man mbọhọ utọ enyene-ndịk afanikọn̄ oro, mmọ ẹkedọhọ ke ọfọn ndinyene ebuana idan̄ mbemiso ndọ.”

Ke ama ekenyene eti nneme ye ete ye eka esie, enye ama ọsọsọp okụt ntuaha emi odude ye se enye ekekpepde ke ufọk. “Nte ido esidide, mma nnyọn̄ ufọk n̄ketịn̄ nnọ eka mi se mmọ ẹkedọhọde mi ke ufọkn̄wed.” Eka esie ama ekeme ndibiat nsunsu ntọt oro mfep.—Men Mme N̄ke 14:15 domo.

Ke ndinọ ifiọk emi ẹyomde ndin̄wam nditọ esịm ọniọn̄ Abasi ke mme n̄kpọ ẹban̄ade idan̄, mme ete ye eka ẹtịm mmọ idem ndifiọk mme enyene-ndịk idaha ndinyụn̄ ndiọn̄ọ mbon oro ẹyomde ndibiat mmọ. Enye an̄wam ndikpeme mmọ nsio ke iduọesịt udọn̄ọ ẹmende ẹto idan̄ ye uyomo idịbi oro owo mîyomke. Enye etịp esịn ke ukpono idemmọ ye ukpono oro mmọ ẹbọde eto mbon efen. Enye anam mmọ ẹbọhọ ndiọi ekikere ye editịmede esịt. Enye anam ẹnyene eti, in̄wan̄în̄wan̄ edu kaban̄a idan̄, etịpde esịn ke inemesịt edieke mmọ ke ukperedem ẹdọde ndọ. Enye ekeme ndin̄wam mmọ ẹmụm idaha oro Abasi enyịmede ẹkama. Ndien nte nditọ ẹkụtde ima ima edikere mban̄a oro ẹwụtde mmọ, enye ekeme ndinụk mmọ nditịm mma nnyụn̄ n̄kpono ete ye eka mmọ n̄kan.

Eti Nneme

Man ete ye eka ẹnọ nditọ item oro ekemde ye mme udọn̄ nditọ mmọ, nneme enyene ndidi edem mbiba. Ibọhọke mme ete ye eka ẹdiọn̄ọ se idude ke ekikere ye esịt nditọ mmọ, idem eti item ekeme ndinyene esisịt ufọn, ukem nte dọkta akpan̄wanade nditeme owo udọn̄ọ ibọk ke ini enye mîdiọn̄ọke orụk udọn̄ọ esie. Man ẹdi mme ọnọ-item oro ẹnyenede uforo, ana mme ete ye eka ẹdiọn̄ọ se nditọ mmọ ẹnen̄erede ẹkere ẹnyụn̄ ẹkopde. Ana mmọ ẹdiọn̄ọ mme mfịghe ye mme mfịna emi nditọ mmọ ẹsobode ye mme mbụme ẹmi ẹfịnade mmọ. Edi akpan n̄kpọ nditịm n̄kpan̄ utọn̄ nnọ nditọwọn̄, ‘ndisọp ndikop ikọ, ẹkûsọp nditịn̄.’—James 1:19; Mme N̄ke 12:18; Ecclesiastes 7:8.

Ada ini, ime, ye ukeme ete ye eka ndikọri nnyụn̄ nsọn̄ọ mmụm n̄kpet n̄kpet itie ebuana ye nditọ mmọ n̄kama, itie ebuana emi nditọ ẹnyenede ifụre ndiyarade mme ndedịbe ntụk mmọ. Edi eye didie ntem edieke ẹsịmde emi! Ete kiet enyenede nditọ ition ke Edem Usoputịn Africa ọdọhọ ete: “Ami ndi ete ye enye emi ẹbuọtde idem. Nditọ ẹsineme kpukpru nneme ye ami ifụre ifụre, esịnede idan̄. Idem nditọ mi iban ẹbuọt idem ye ami. Nnyịn imesida ini ndineme mme mfịna mmọ. Mmọ n̄ko ẹsibuana idara mmọ ye ami.”

Bola, kiet ke otu nditọ esie iban, ọdọhọ ete: “Ami ndịpke ete mi n̄kpọ ndomokiet. Papa edi owo owụtde edikere mban̄a ye esịtmbọm. Enye isifiomoke nnyịn m̀mê ndinam n̄kpọ ye nnyịn nsọn̄ido nsọn̄ido, idem ke ini nnyịn inamde ndudue. Utu ke ndibụmede iyatesịt, enye oyodụn̄ọde onyụn̄ owụt se anade inam m̀mê se nnyịn mîkpakanamke. Enye esiwak nditịn̄ mban̄a n̄wed Uyen ye n̄wed Inemesịt Ubon.”a

Ke ẹkemede, ọfọn mme ete ye eka ẹtọn̄ọ ndineme mban̄a idan̄ ye nditọ mmọ ke ini nditọ oro ẹdide ata n̄kpri. Emi ọnọ isọn̄ n̄kaiso nneme ke mme isua uyen ẹmi ẹsiwakde ndidi n̄kpọsọn̄ ini. Edieke owo mîbakke itọn̄ọ nneme, esitie etikwo etikwo ndusụk ini nditọn̄ọ enye nte ini akade, edi ẹkeme ndinam. Eka kiet enyenede nditọ ition ọdọhọ ete: “Mma nnyịk idemmi nditịn̄ mban̄a enye tutu n̄kokopke aba bụt, eyen oro ikonyụn̄ ikopke.” Ye ekese n̄kpọ ẹdude ke itiendịk ntre, utọ ukeme oro odot ke akpanikọ.

Ẹkpeme Ẹnyụn̄ Ẹkop Inemesịt

Nditọ ẹsiwụt esịtekọm ẹnọ mme ete ye eka ẹmi ẹtịmde mmọ idem ke ima ima usụn̄ ye ifiọk emi edikpemede mmọ. Kere ban̄a mme utịn̄ikọ ẹtode ndusụk Mme Ntiense Jehovah ke Africa:

Mojisola ama ọdọhọ ke edide isua 24 ete: “Nyosụk n̄wụt esịtekọm nnọ eka mi. Enye ama ọnọ mi ukpep oro n̄koyomde kaban̄a idan̄ ke nnennen ini. Okposụkedi bụt akanamde mi ke ini enye ekenemede mme n̄kpọ oro ye ami anyan ini ko, idahaemi mmokụt nti n̄kpọ ẹmi eka mi akanamde ọnọ mi.”

Iniobong ama adian ete: “Mmesinem esịt kpukpru ini ke nsede edem nnyụn̄ n̄kerede mban̄a se Mama akanamde ọnọ mi ke ndikọnọ mi ukpep oro ekemde kaban̄a idan̄. Enye edi ata akpan un̄wam ke ndida mi ndụk idaha akwa an̄wan. Mmọn̄wọn̄ọ ndinam ukem oro ye nditọ mi ini iso.”

Kunle emi edide isua 19 ọkọdọhọ ete: “Ete ye eka mi ẹma ẹn̄wam mi ndibiọn̄ọ mfịghe otode iban ererimbot kaban̄a idan̄ mfọn. Edieke mîkpekedịghe ukpep emi mmọ ẹkenọde mi, n̄kpọkọduọ ndụk idiọkn̄kpọ. Nyowụt esịtekọm mban̄a se mmọ ẹkenamde.”

Christiana ọkọdọhọ ete: “Mmọbọ ekese ufọn nto edinyene nneme ye eka mi mban̄a idan̄. Enye ekpeme mi osio ke mme akama-n̄kpa udọn̄ọ ye uyomo idịbi oro owo mîyomke, mmonyụn̄ n̄keme ndinịm eti uwụtn̄kpọ nnọ n̄kpri nditọ eka mi iren ye iban nditiene. Mmonyụn̄ mbọ ukpono nto mme owo, ndien ebe mi ini iso oyokpono mi n̄ko. Ke edide ata akpan n̄kpọ, mmenyene eti itie ebuana ye Jehovah Abasi ke ndinịm mbet esie.”

Bola, emi ẹkesiakde ke mbemiso, ọkọdọhọ ete: “Mma nnyene nsan̄a ubet ukpepn̄kpọ emi ọkọdọhọde ete ke ẹnyene ndidara ebuana idan̄ ye unana unyịme ndọ ndomokiet. Enye ekedi n̄kpọ mbubru ọnọ enye. Nte ededi, enye ama okụt ete ke ikedịghe n̄kpọ mbubru ke ini enye okoyomode ndien mîkemeke ndiwet udomo setifiket ufọkn̄wed ye nnyịn. Ke ekpedide n̄kenyeneke eti ete ndida mi usụn̄, ekeme ndidi n̄kpetie nte enye, n̄kpepde n̄kpọ ke ata n̄kpọsọn̄ usụn̄.”

Nso edidiọn̄ ke edi ntem ke ini mme ete ye eka ẹmi ẹdide Christian ẹn̄wamde nditọ mmọ ‘ẹwọrọ ọniọn̄ ẹbọ edinyan̄a’ ke ererimbot adama idat idan̄ emi! (2 Timothy 3:15) Item mmọ emi ọkọn̄ọde ke Bible etie nte ọsọn̄urua n̄kpọitọn̄ emi abanade onyụn̄ anamde nditọwọn̄ ẹye ke enyịn Abasi. (Mme N̄ke 1:8, 9) Nditọ ẹnyene ifụre, ndien mme ete ye eka ẹkop ntotụn̄ọ uyụhọ. Ete kiet ke Africa emi esin̄wanade kpukpru ini ndinịm usụn̄ nneme ye nditọ esie in̄wan̄ ọkọdọhọ ete: “Nnyịn imenyene ifụre ekikere. Nnyịn imenịm ke akpanikọ ite ke nditọ nnyịn ẹdiọn̄ọ se inemde Jehovah esịt; mbon an̄wa ikemeke nditụn mmọ usụn̄. Imenịm ke akpanikọ ite ke mmọ idinamke se ididade ubiak isọk ubon. Mmọkọm Jehovah nte ke mmọ ẹdot mbuọtidem nnyịn.”

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 10]

Mme uyen Christian ẹmi ẹbọde ntọt oro ọkọn̄ọde ke Bible ẹto mme ete ye eka mmọ ẹkeme ndisọn ukwan̄ mbụk emi mme uyen eken ẹbụkde