Abasi Adadara Kpukpru Idụt

KE AKPA isan̄ oro enye akakade Mali, ufiop ufiop edu ntatubọk oro Mamadou ye ubon esie ẹkewụtde ama otụk John. Nte John okosụhọrede etie ke isọn̄ abuana usan udia kiet adia mmen̄e mmen̄e, enye ama ekere aban̄a mfọnn̄kan usụn̄ oro imọ ikpabuanade ata ọsọn̄urua enọ—eti mbụk Obio Ubọn̄ otode Ikọ Abasi, kpa Bible—ye andikama imọ esen. Okposụkedi enye ọkọfiọkde usem French, kpa usem oro ẹsemde ke Mali, John ama ekere nte imọ idikemede ndinyene nneme ye ubon oro ekenyenede ata isio isio ido ukpono ye usụn̄ ukere n̄kpọ.

Idịghe n̄kpọ n̄kpaidem nte ke John ama ekere aban̄a mbụk Bible aban̄ade obio Babel. Do ke Abasi eketịmede usem mbon nsọn̄ibuot oro. (Genesis 11:1-9) Nte utịp, mme owo oro ẹkenyenede nsio nsio usem, ido ukpono, ye usụn̄ ukere n̄kpọ ẹma ẹyọhọ nsio nsio ikpehe isọn̄. Mfịn, nte ukaisan̄ ye uwọrọidụn̄ ẹkabarede ẹdi ọsọ n̄kpọ, ediwak owo ẹsobo ukem n̄kpọ-ata oro John okosobode, idem ke n̄kann̄kụk mmọ: Nte ẹkpebuanade idotenyịn mmọ oro ọkọn̄ọde ke Bible ye mme owo oro ẹtode nsio nsio idaha ke uwem.

Uwụtn̄kpọ Eset

Ukem nte mme prọfet eken ke Israel, Jonah eketịn̄ ikọ akpan akpan ọnọ nditọ Israel. Enye eketịn̄ ntịn̄nnịm ikọ ke ini ọsọn̄ibuot obio ubọn̄ esien duop ekesịnde idem an̄wan̄wa ke mme edinam unana uten̄e Abasi. (2 Ndidem 14:23-25) Kere nte eketiede Jonah ke idem ke ini enye ọkọbọde san̄asan̄a utom ndikpọn̄ obio emana esie n̄ka Assyria n̄kọkwọrọ ikọ nnọ mme andidụn̄ Nineveh, mme owo oro ẹkenyenede nsio nsio ido ukpono ye edu. Ekeme ndidi Jonah ikakam ikemeke ndisem usem Nineveh, ke nsụhọde n̄kaha udọn udọn. Se ededi oro idaha ekedide, etie nte Jonah akada ke utom oro ama enen̄ede ọsọn̄, ndien enye ama efehe.—Jonah 1:1-3.

Nte an̄wan̄ade, ama oyom Jonah ekpep nte ke Jehovah Abasi okụt n̄kpọ ebe sụk nte n̄kpọ etiede ke enyọn̄ enyọn̄ ke enye onyụn̄ odụn̄ọde esịt. (1 Samuel 16:7) Ke ama akanyan̄a Jonah osio ke n̄kpa mmọn̄ ke utịbe utịbe usụn̄, Jehovah ama afiak owụk enye ete ọkọkwọrọ ikọ ọnọ mme andidụn̄ Nineveh. Jonah ama aka, ndien nte utịp, mbon Nineveh ẹma ẹkabade esịt ọkwọkudịm. Kpa ye oro, Jonah ikenyeneke nnennen ekikere. Ebede ke okopodudu ukpepn̄kpọ oro ẹkụtde ke enyịn, Jehovah ama ekpep enye nte ke oyom enye okpụhọde ekikere esie. Jehovah ama obụp Jonah ete: “Nte ami ndien n̄kpenyeneke mbọm ye Nineveh, akwa obio emi tọsịn owo itie ikie ye edịp ye udori, emi mîdiọn̄ọke ubọk nnasia mmọ ye ufien mmọ, . . . ẹdude ke esịt?” (Jonah 4:5-11) Nso kaban̄a nnyịn mfịn? Didie ke nnyịn ikeme ndin̄wam mme owo oro ẹtode nsio nsio idaha ke uwem?

Ndidara Mbon Samaria ye Mbon Oro Mîdịghe Mme Jew

Ke akpa isua ikie, Jesus ama owụk mme anditiene enye ete ẹnam kpukpru mme idụt ẹdi mbet. (Matthew 28:19) Emi ikedịghe mmemmem n̄kpọ inọ mmọ. Mme mbet Jesus ẹkedi mme Jew, ndien ukem nte Jonah, ama emehe mmọ ndineme nneme n̄kukụre ye mme owo oro ẹkenyenede ukem idaha ke uwem ẹnyụn̄ ẹtode idụt mmọ. Nte ido edide, eyedi asari emi ekedide ọsọ n̄kpọ ke ini oro ama otụk mmọ n̄ko. Nte ededi, Jehovah ama ese aban̄a mme n̄kpọ man ikọt esie ẹfiọk sụn̄sụn̄ se uduak esie kaban̄a mmọ ekedide.

Akpa usio-ukot ekedi ndikan asari oro okodude ke ufọt mme Jew ye mbon Samaria. Mme Jew ikenyeneke ebuana ndomokiet ye mbon Samaria. Kpa ye oro, ke ediwak ini Jesus ama ọdiọn̄ usụn̄ ọnọ mbon Samaria ndinyịme eti mbụk ke ini iso. Enye ama owụt unana asari ke ndineme nneme ye n̄wan Samaria. (John 4:7-26) Ke idaha efen, ke adade n̄ke owo Samaria oro ekenyenede edu mbọhọidụn̄, enye ama owụt owo ido ukpono mme Jew nte ke mbon oro mîdịghe mme Jew ẹma ẹkeme ndiwụt mbọhọidụn̄ mmọ ima. (Luke 10:25-37) Ke ini ama ekedikem ọnọ Jehovah ndida mbon Samaria ndisịn ke esop Christian, Philip, Peter, ye John—kpukpru ẹkedide mme Jew—ẹma ẹkwọrọ ikọ ẹnọ mme andidụn̄ Samaria. Etop mmọ ama osụn̄ọ ke akwa idara ke obio oro.—Utom 8:4-8, 14-17.

Edieke ekedide ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ mme Christian oro ẹdide mme Jew ndima mbon Samaria, emi ke nditịm ntịn̄ ẹkedide iman mme Jew, anaedi ama akam enen̄ede ọsọn̄ mmọ idem ndiwụt ima mbọhọidụn̄ nnọ mbon oro mîkedịghe mme Jew, m̀mê mme Gentile, oro mme Jew ẹkesede ke ndek ẹnyụn̄ ẹsuade. Nte ededi, ke Jesus ama akakpa, ẹma ẹkeme ndimen n̄kpọ ubiọn̄ọ oro okodude ke ufọt mme Christian oro ẹdide mme Jew ye mme Gentile mfep. (Ephesus 2:13, 14) Man an̄wam Peter ndinyịme obufa ndutịm emi, Jehovah ama ọdọhọ enye ke n̄kukụt ete ‘okûbat se Abasi anamde asana ke ibet.’ Ekem spirit Jehovah ama ada enye usụn̄ ebịne Gentile kiet ẹkotde Cornelius. Ke ini Peter ekedide edifiọk ekikere Abasi—nte ke imọ ikpenyeneke ndikot owo mme idụt emi edidehe koro Abasi ama anam enye asana—enye ama ọdọhọ ke idak ndausụn̄ odudu spirit ete: “Ke akpanikọ mmokụt nte Abasi iten̄eke owo enyịn: edi ke kpukpru idụt Enye adadara owo ekededi eke abakde Enye onyụn̄ anamde nti ido.” (Utom 10:9-35) Peter okokop n̄kpaidem didie ntem ke ini Abasi okowụtde ete ke imọ ima inyịme Cornelius ye ubon esie ebe ke ndin̄wan̄a edisana spirit nduọk mmọ!

Paul—Anamutom Oro Ẹmekde ẹnọ Mme Idụt

Utom ukwọrọikọ Paul edi n̄wọrọnda uwụtn̄kpọ ke nte Jehovah akade iso nditịm mme asan̄autom esie idem ndima nnyụn̄ n̄n̄wam kpukpru orụk owo. Ke ini Paul akakabarede esịt, Jesus ọkọdọhọ ete ke Paul edidi anamutom oro ẹmekde man atan̄a enyịn̄ imọ ke iso mme Gentile. (Utom 9:15) Ekem Paul ama aka Arabia, ndusụk man eketie ekere aban̄a uduak Abasi ndida enye ntan̄a eti mbụk nnọ mme Gentile.—Galatia 1:15-17.

Ke akpa isan̄ isụn̄utom esie, Paul ama owụt ifiopesịt ke ndikwọrọ ikọ nnọ mbon oro mîkedịghe mme Jew. (Utom 13:46-48) Jehovah ama ọdiọn̄ utom Paul, uyarade nte ke apostle oro akanam n̄kpọ nte asan̄ade ekekem ye ndutịm Jehovah. Paul ama owụt nte ke imọ ima inen̄ede ifiọk ekikere Jehovah ke ini enye ekenen̄erede Peter uko uko, emi okowụtde asari ke nditre ndinyene ebuana ye nditọete esie oro mîkedịghe mme Jew.—Galatia 2:11-14.

Ẹkụt uyarade efen efen nte ke Abasi akada Paul usụn̄ ke utom esie ke udiana isan̄ isụn̄utom esie ke ini edisana spirit ọkọbiọn̄ọde Paul ndikwọrọ ikọ ke mbahade obio ukara Bithynia ke Rome. (Utom 16:7) Etie nte ini ikekemke kan̄a. Nte ededi, ke ukperedem ndusụk mbon Bithynia ẹma ẹkabade ẹdi mme Christian. (1 Peter 1:1) Ke n̄kukụt, owo Macedonia ama ekpe Paul ubọk, ọdọhọde ete: “Be di ke Macedonia, dinyan̄a nnyịn.” Paul ama ebiere nte ke imọ ikpenyene ndikpụhọde usụn̄ isan̄ imọ man itan̄a eti mbụk ke ikpehe obio ukara Rome oro.—Utom 16:9, 10.

Ẹma ẹnen̄ede ẹdomo ukeme Paul ndikpụhọde nda ekekem ye mme idaha ke ini enye ọkọkwọrọde ikọ ọnọ mbon Athens. Ibet mbon Greece ye Rome ẹma ẹkpan edida isen abasi ye mbufa edinam ido ukpono ndụk obio. Ima oro Paul ekenyenede ọnọ mme owo ama onụk enye ndidụn̄ọde mme edinam ido ukpono mmọ ketket. Ke Athens enye ama okụt itieuwa oro ẹkewetde “Emi Enyene Abasi Emi Owo Mîfiọkke.” Enye ama etịn̄ aban̄a se enye okokụtde emi ke utom unọ ikọ ntiense esie. (Utom 17:22, 23) Nso eti usụn̄ ndikọtọn̄ọ etop esie ke edu mfọnido ye ukpono ke emi ekedi ntem!

Anaedi Paul okokop inemesịt didie ntem ke ini enye ekekerede aban̄a mme utịp utom esie nte apostle mme Gentile! Enye ama an̄wam nditọn̄ọ esop ke Corinth, Philippi, Thessalonica, ye mme obio Galatia oro ediwak mme Christian oro mîkedịghe mme Jew ẹkedude. Enye ama an̄wam iren ye iban mbuọtidem, nte Damaris, Dionysius, Sergius Paulus, ye Titus. Nso ifet ke ekedi ntem ndikụt mme owo oro mîkọfiọkke Jehovah m̀mê Bible ẹnyịmede akpanikọ Ido Ukpono Christ! Kaban̄a udeme esie ke ndikan̄wam mbon oro mîdịghe mme Jew ẹdi ẹdinyene ifiọk akpanikọ, Paul ọkọdọhọ ete: “Ntem ke mman̄wana ndikwọrọ gospel, idịghe ke mme ebiet eke ẹma ẹkebem iso ẹkot enyịn̄ Christ ke esịt, . . . edi nte ẹwetde ẹte: Mmọ emi etop Esie akanam mîsịmke mmọ ẹyekụt, mmọ emi akanam mîkopke ẹyenyụn̄ ẹfiọk.” (Rome 15:20, 21) Nte nnyịn imekeme ndibuana ke nditan̄a eti mbụk nnọ mme owo oro mîtoho idụt nnyịn?

Ndin̄wam Kpukpru Idụt

Solomon ama ọbọn̄ akam ọnọ Jehovah aban̄a mbon oro mîkedịghe nditọ Israel oro ẹdidide ẹdituak ibuot ke temple ke Jerusalem. Enye ama ekpe ubọk ete: “Afo tie ke enyọn̄, ebiet idụn̄ fo, kop, nyụn̄ nam kpukpru se esen owo oro edisemede ọnọ fi aban̄a: kpan̄ kpukpru mbio ererimbot emi ẹkpefiọk enyịn̄ fo.” (1 Ndidem 8:41-43; sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn.) Ediwak tọsịn mme anditan̄a Obio Ubọn̄ ke ediwak idụt mfịn ẹbuana ukem ekikere oro. Mmọ ẹsobo ye mme owo oro ẹtiede ukem nte mbon Nineveh emi, ke nditịn̄ ke usụn̄ifiọk eke spirit, “mîdiọn̄ọke ubọk nnasia mmọ ye ufien mmọ.” Ndien mme ọkwọrọ Obio Ubọn̄ ẹnyene ọkpọsọn̄ udọn̄ ndibuana ke edisu mme ntịn̄nnịm ikọ ẹban̄ade editan̄ mme ata andituak ibuot ke ediwak idụt mbok.—Isaiah 2:2, 3; Micah 4:1-3.

Kpa nte mme owo ke Christendom ẹnyịmede etop idotenyịn eke Bible, mme owo ẹtode nsio nsio ido ukpono en̄wen ke ẹnam ntre. Didie ke emi okpotụk fi ọkpọkpọ? Dụn̄ọde idemfo ke ofụri esịt. Edieke afo okụtde ke asari enen̄ede ọdọn̄ n̄kam ke esịt fo, da ima bịn enye fep.a Kûsịn mme owo oro Abasi enyịmede.—John 3:16.

Tịm se afo editịn̄de mbemiso enyenede nneme ye mme owo ẹtode idụt en̄wen. Mehe ye mme edinịm ke akpanikọ mmọ, udọn̄ mmọ, ye usụn̄ ukere n̄kpọ mmọ; ekem yom se mbufo mbiba ẹnịmde ke akpanikọ. Wụt mbon en̄wen eti ido ye mbọm. Fep eneni, kpụhọde da ekekem ye mme idaha nyụn̄ tie in̄wan̄-in̄wan̄. (Luke 9:52-56) Ke anamde ntre, afo eyenem Jehovah esịt, “emi oyomde kpukpru owo ẹnyene edinyan̄a, ẹnyụn̄ ẹsịm ifiọk akpanikọ.”—1 Timothy 2:4.

Nnyịn idat esịt didie ntem ndinyene mme owo ẹtode nsio nsio idaha ke uwem ke mme esop nnyịn! (Isaiah 56:6, 7) Edi n̄kpọ inemesịt didie ntem mfịn ndikop idịghe sụk mme utọ enyịn̄ nte Mary, John, Stephen, ye Tom edi n̄ko mme utọ enyịn̄ nte Mamadou, Jegan, Reza, ye Chan! Ke akpanikọ, ‘ẹmeberede akamba usụn̄ ndinam akwa utom’ ẹnọ nnyịn. (1 Corinth 16:9) Nnyịn ikpakam ida mme ifet oro ẹbererede ẹnọ nnyịn nditat ikot oro Abasi oro mîten̄eke owo enyịn, Jehovah, ọnọde ndidara kpukpru idụt!

[Ikọ idakisọn̄]

[Mme ndise ke page 23]

Paul ama abuana eti mbụk ye mme owo ke kpukpru ebiet ebe ke ndikpụhọde nda ekekem ye mme idaha

. . . ke Athens

. . . ke Philippi

. . . ke adan̄aemi akade isan̄