“Ikwọ Inyan̄ibom” Akani Uwetn̄kpọ Oro Ẹkewetde ke Ufọt Ini Oro Ẹkewetde Uwetn̄kpọ Iba
KE May 22, 2007, ẹma ẹda ubak ikpan̄wed usem Hebrew oro ẹkewetde ke ọyọhọ isua ikie itiaba m̀mê itiaita E.N. ẹdi Itie Ubon N̄kpọeset Israel ke Jerusalem. Enye edi akani uwetn̄kpọ Exodus 13:19–16:1. Enye esịne se ẹkotde “Ikwọ Inyan̄ibom”—oro edi, ikwọ edikan oro nditọ Israel ẹkekwọde ke ini ẹkenyan̄ade mmọ ke utịbe utịbe usụn̄ ke Ididuot Inyan̄. Ntak emi edikụt ubak ikpan̄wed emi edide ata akpan n̄kpọ?
Ibọrọ mbụme emi enyene n̄kpọ ndinam ye ini emi ẹkewetde akani uwetn̄kpọ emi. Ẹkewet mme Ikpan̄wed Inyan̄ Inụn̄ ke ufọt ọyọhọ isua ikie ita M.E.N. ye akpa isua ikie E.N. Mbemiso ẹkekụtde Ikpan̄wed Inyan̄ Inụn̄ ke n̄kpọ nte isua 60 emi ẹkebede, akani uwetn̄kpọ usem Hebrew oro ekebịghide akan ekedi Ikpan̄wed Aleppo, emi ẹkewetde ke isua 930 E.N. Ke ẹsiode ubak uwetn̄kpọ ifan̄ ẹfep, owo ikekwe mme uwetn̄kpọ usem Hebrew en̄wen ke ufọt ediwak isua ikie oro.
James S. Snyder, adausụn̄ Itie Ubon N̄kpọeset Israel, ọdọhọ ete: “Ẹkewet akani uwetn̄kpọ Ikwọ Inyan̄ibom ke ufọt ini oro ẹkewetde mme Ikpan̄wed Inyan̄ Inụn̄ . . . ye Ikpan̄wed Aleppo.” Nte enye ọdọhọde, akani uwetn̄kpọ emi ye uwetn̄kpọ Bible eset eken “ẹnen̄ede ẹwụt nte ẹketịmde mme n̄kpọ oro ẹkewetde ẹnịm, inyụn̄ ikpụhọkede.”
Ẹkere ke ubak ikpan̄wed emi edi kiet ke otu ediwak n̄kani uwetn̄kpọ oro ẹkekụtde ke synagogue ke Cairo ke Egypt ke utịt utịt ọyọhọ isua ikie 19. Nte ededi, owo kiet emi esiyomde mme uwetn̄kpọ usem Hebrew ikọfiọkke ufọn ikpan̄wed emi ibọhọke ke enye ama okobụp ataifiọk kiet aban̄a mmọ ke utịt utịt iduọk isua 1970. Ẹma ẹda ifiọk ntaifiọk ẹdụn̄ọde ẹfiọk ini oro ẹkewetde enye ẹnyụn̄ ẹtịm ẹnịm tutu ẹda enye ẹka Itie Ubon N̄kpọeset Israel.
Adolfo Roitman, adaibuot Ufọk Oro Ẹnịmde Ndisana N̄wed ke Itie Ubon N̄kpọeset Israel emi onyụn̄ edide andise mban̄a mme Ikpan̄wed Inyan̄ Inụn̄, eketịn̄ ntem aban̄a ufọn ubak ikpan̄wed oro: “Akani uwetn̄kpọ Ikwọ Inyan̄ibom owụt nte nsiondi Bible mme Masorete ekenen̄erede enen ke ofụri ediwak isua ikie oro mmọ ẹkefiakde ẹsion̄o ẹwet. Edi ata n̄kpọ n̄kpaidem ndikụt ke Ikwọ Inyan̄ibom etie ata ukem ukem mfịn nte ẹkewetde ke ọyọhọ isua ikie itiaba esịm itiaita.”
Bible edi Ikọ oro ẹkedade odudu spirit Abasi ẹwet, ndien Jehovah edi akpan owo emi anamde ẹtịm enye ẹnịm. Akan oro, mme ewetn̄wed ẹma ẹtịn̄ enyịn ẹsion̄o N̄wed Abasi ẹwet. Ke ntre, Bible oro ikamade mfịn enen̄ede edi se ẹkemede ndiberi edem.
[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 32]
Courtesy of Israel Museum, Jerusalem