Lefèvre d’Étaples—Enye Okoyom Kpukpru Owo Ẹdiọn̄ọ Ikọ Abasi

KE USENUBỌK Sunday kiet ke 1523, idem ama enen̄ede akpa mbon obio Meaux, emi odude ekpere Paris, ndikop se mmọ ẹkekopde ke ufọkabasi mmọ. Mmọ ẹkekop nte ẹkotde mme Gospel ke usem emana mmọ emi edide usem French utu ke ndikot ke usem Latin.

Jacques Lefèvre d’Étaples akakabade mme Gospel emi esịn ke usem French. Enye ama ewet ọnọ ufan esie kiet ete: “Abasi ke enen̄ede an̄wam ediwak owo ẹdiọn̄ọ Ikọ esie.”

Ufọkabasi Catholic ye mme ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono ke Paris ikenyịmeke ẹkabade Bible ẹsịn ke usem ekededi ke ebede Latin. Ntem, nso ikanam Lefèvre akabade Bible esịn ke usem French? Didie ke enye akan̄wam mme owo ẹdiọn̄ọ Ikọ Abasi?

ENYE OKOYOM NDINEN̄EDE NDIỌN̄Ọ SE N̄WED ABASI EKPEPDE

Mbemiso Lefèvre ọkọtọn̄ọde ndikabade Bible, enye ama esisịn idem odụn̄ọde se mbon akwaifiọk ye mme ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono ẹkewetde onyụn̄ anam mme owo ẹdiọn̄ọ nnennen se ẹkewetde. Enye ama ọdiọn̄ọ ke mme owo ndision̄o se ẹkewetde ke eset mfiak n̄wet ama anam ediwak ndudue ẹbe ẹdụk se ẹkewetde oro. Nte enye okosụk odụn̄ọrede mme n̄kpọ oro ẹkewetde ke eset, enye ama ọtọn̄ọ nditịm ndụn̄ọde Vulgate usem Latin emi Ufọkabasi Catholic ẹkesikamade.

Nte enye ekesịnde idem ekpep N̄wed Abasi, enye ama edidiọn̄ọ ke “ndikpep akpanikọ Bible edinam owo enen̄ede okop inemesịt.” Ke ntre, Lefèvre ikadaha aba ini esie ikpep ifiọk owo, edi akada ofụri ini esie akabade Bible.

Ke 1509, enye ama ewet se enye okokụtde ke ama okodụn̄ọde Psalma oro ẹkekabarede ke nsio nsio usụn̄ ition ke usem Latin, onyụn̄ ewet ukpụhọde oro enye akanamde ke Vulgate usem Latin. Enye ama esiwak ndidụn̄ọde mfiọk se Bible etịn̄de, inamke nte mme ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono eyo oro. Mbon eken emi ẹkesikpepde n̄kpọ ẹban̄a Bible ye mbon oro ẹkeyomde ẹkpụhọ se ẹkpepde ke ufọkabasi ẹma ẹnen̄ede ẹma nte enye akanamde emi.—Se ekebe oro “Nte Lefèvre Akan̄wamde Martin Luther.”

Lefèvre ẹkedi owo Catholic toto ke emana, enye ama onyụn̄ enen̄ede enịm ke edieke Ikọ Abasi enen̄erede an̄wan̄a mme owo, ke ẹyekpụhọde nte ẹnamde n̄kpọ ke ufọkabasi. Edi didie ke kpukpru owo ẹdifiọk se N̄wed Abasi etịn̄de ke ini edide ediwak Bible oro okodude ini oro ekedi ke usem Latin?

BIBLE EMI EDIKEMDE EDIWAK OWO UBỌK

Lefèvre ndinen̄ede mma Ikọ Abasi akanam enye ebiere ndinam Bible ekem ediwak owo ubọk. Man enye ekeme ndinam emi, enye ama osio mme Gospel ke eboho iba ke usem French ke June 1523. Sia Bible emi mîkokponke, ẹma ẹkeme ndida okụk emi ẹkpedade ẹdep Bible kiet ndep Bible emi iba, ndien emi ama anam mbon emi mînyeneke okụk ẹkeme ndinyene Bible.

Mme owo ẹma ẹnen̄ede ẹma Bible emi. Esịt ama enem iban ye irenowo ndikot mme ikọ Jesus ke usem emana mmọ, ndien emi ama anam idem 1,200 oro ẹkemịn̄de okụre ke ufan̄ ọfiọn̄ ifan̄.

ENYE AMA ESỊN IFỊK ANAM MME OWO ẸNYENE BIBLE

Lefèvre ama ewet ke ntọn̄ọikọ Bible esie emi edide mme Gospel kpọt ete ke imọ ikakabade Bible emi isịn ke usem French man mbon emi ẹkotde Bible ke usem French ẹkeme ndidiọn̄ọ se Bible ekpepde, ukem nte mbon emi ẹsikotde ke usem Latin. Edi nso ikanam Lefèvre esịn ifịk an̄wam mme owo ẹdiọn̄ọ se Bible ekpepde?

Enye ama ọdiọn̄ọ ke ukpepn̄kpọ akwaifiọk ama abiat Ufọkabasi Catholic. (Mark 7:7; Colossae 2:8) Ndien enye ama enịm ke ini ekem ndien ndinen̄ede n̄kwọrọ Gospel ke ofụri ererimbot man owo okûda nsunsu ukpepn̄kpọ itụn mme owo usụn̄ aba.

Lefèvre ama odomo n̄ko ndinam ẹfiọk ke mbon oro ẹdọhọde owo okûkabade Bible ke usem French ẹnam ndudue. Enye ama etịn̄ ke mmọ ẹdi mbon mbubịk, onyụn̄ ọdọhọ ete: “Mmọ ẹdikeme didie ndikpep mme owo kpukpru se Jesus Christ ọkọdọhọde edieke mmọ mînyịmeke ẹkabade Gospel Abasi ẹsịn ke usem emi kpukpru owo ẹdiọn̄ọde?”—Rome 10:14.

Ikebịghike, mme ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono ke ufọkn̄wed ntaifiọk Paris emi odude ke Sorbonne ẹma ẹyom ndiwot Lefèvre. Ke August 1523, mmọ ẹma ẹdọhọ mme owo ẹkûkot Bible ekededi oro ẹkabarede ẹsịn ke usem en̄wen ye mme n̄wed emi ẹwetde n̄kpọ ẹban̄a Bible, ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke mme utọ n̄wed oro “ababiat Ufọkabasi.” Edieke Edidem Francis I, emi akakarade France, mîkadaha ye Lefèvre, ẹkpekebiere n̄kpa ẹnọ enye ẹte ke enye ekpep isio ukpepn̄kpọ.

ENYE AMA AKABADE BIBLE ESIE OKỤRE

Lefèvre ikayakke kpukpru editịm oro mme owo ẹkesịnde anam enye etre ndikabade Bible. Ke 1524, ke enye ama akakabade N̄wed Abasi Usem Greek (emi ẹsikotde Obufa Testament) ama, enye ama akabade n̄wed Psalm ke usem French man nditọ Abasi ẹkeme ndibọn̄ akam ke ofụri esịt ye ke usụn̄ emi ediwụtde nte mmọ ẹmade Abasi.

Mme ekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono ke Sorbonne ẹma ẹsọsọp ẹtọn̄ọ ndidụn̄ọde Bible esie emi nyom ndudue. Ke oro ebede, mmọ ẹma ẹdọhọ ẹfọp N̄wed Abasi Usem Greek emi enye akakabarede ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke mme n̄wed esie eken ẹkpep isio ukpepn̄kpọ nte Luther ekekpepde. Ke ini mmọ ẹkekotde enye ikpe ẹte editịn̄ ntak emi enye anamde kpukpru se enye anamde oro, enye ikosioroke uyo. Enye ama ọwọrọ ọnyọn̄ Strasbourg akaka iso akabade Bible. Kpa ye oro ndusụk owo ẹkekerede ke enye ndiwọrọ nnyọn̄ Strasbourg owụt ke enye inyeneke uko, enye ama enịm ke nnennen n̄kpọ ke imọ ikanam oro—nditre ndibọrọ mbon emi mîmaha ọsọn̄urua akpanikọ emi odude ke Bible.—Matthew 7:6.

N̄kpọ nte isua kiet ke enye ama ọkọwọrọ ọnyọn̄ Strasbourg, Edidem Francis I ama ọdọhọ enye esikpep Charles eyen imọ emi ekedide isua inan̄ n̄kpọ. Utom emi ama anam Lefèvre ekeme ndinyene ini n̄kabade Bible esie n̄kụre. Ke 1530, ẹma ẹmịn̄ ofụri Bible emi enye akakabarede ke Antwerp sia Akwa Edidem Charles V ama enyịme ẹnam emi.b

IDOTENYỊN LEFÈVRE AKPA MFỤHỌ

Lefèvre ekekere ke nte ini akade, ufọkabasi ẹyetre ndikpep ekikere owo ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndikpep nnennen se idude ke N̄wed Abasi. Enye ama enen̄ede enịm ke kpukpru mme Christian ẹnyene unen ndikot nnyụn̄ n̄kpep Bible ke usem emi an̄wan̄ade mmọ. Ntak edi oro enye ekesịnde idem odomo ndinam Bible ekem kpukpru owo ubọk. Kpa ye oro ufọkabasi mîkokpụhọkede nte enye ekekerede, enye ama osụk ekeme ndin̄wam mme owo ẹdiọn̄ọ Ikọ Abasi.