IBUOTIKỌ UKPEPN̄KPỌ 26
Nte Ima Emi Jehovah Amade Nnyịn An̄wamde Nnyịn Ikan Ndịk
“Jehovah ada ye ami; ndifeheke ndịk.”—PS. 118:6.
ỌYỌHỌ IKWỌ 105 “Abasi Edi Ima”
SE IDIKPEPDEa
1. Siak ndusụk se isiwakde ndinam mme owo ndịk.
YAK itịn̄ se iketịbede inọ ndusụk Mme Ntiense Jehovah. Nestor ye María an̄wan esie ẹma ẹyom ndiwọrọ n̄kodụn̄ ke ebiet emi ẹyomde-yom mme ọkwọrọikọ.b Akana mmọ ẹsio urua ke nte mmọ ẹsibiatde okụk man mmọ ẹdikeme ndiwọrọ n̄kodu do. Edi ndịk ama anam mmọ ke okụk mîwakke mmimọ ke ubọk, ke mmimọ idinen̄ekede ikop inemesịt do. Ini Biniam akakabarede edi Ntiense Jehovah, idụt mmọ ikayakke Mme Ntiense Jehovah ẹnyene ifụre ẹnam n̄kpọ Abasi. Ntre ndịk ama anam enye ke ẹyekọbọ imọ. Edi se ikenyekde enye idem ikan ekedi m̀mê mbonubon esie ẹdinam nso mmọ ẹma ẹdiọn̄ọ ke imọ ididi Ntiense Jehovah. Ke eke Valérie, ẹma ẹdọhọ enye ke enye enyene ata idiọk kansa. Ama ọsọn̄ enye ndikụt dọkta emi edimade ndisiak enye idem edi isịnke enye iyịp. Ntre idem ama enyek enye ke imọ imekeme ndikpa.
2. Ntak emi anade inam se idin̄wamde nnyịn ikan ndịk?
2 Ndi mme n̄kpọ ntre ẹtịbe ẹnọ fi ẹnyụn̄ ẹnam fi ndịk? Ẹtịbe ẹnọ ediwak nnyịn. Edieke nnyịn mîkpepke ndikan ndịk ubọk, imekeme ndinam se ididian̄arede nnyịn ikpọn̄ Jehovah. Se Satan akam oyomde edi oro. Enye esidomo ndida mme n̄kpọ emi ẹnamde nnyịn ndịk nnam nnyịn ikûnam se Jehovah ọdọhọde inam, utọ nte ndikwọrọ eti mbụk. (Edi. 12:17) Satan enyene odudu, enye edi ibak, isinyụn̄ ituaha owo mbọm. Edi enyene se ekemede ndinam, enye ikemeke ndinam fi n̄kpọ. Nso idi oro?
3. Nso idin̄wam nnyịn ikan ndịk?
3 Edieke inịmde ke Jehovah ama nnyịn, ke enye ada ye nnyịn, idụhe se Satan ekemede ndimen nsịn nnyịn ndịk ke idem. (Ps. 118:6) Ke uwụtn̄kpọ, enyene mme n̄kpọ emi ẹkenamde enyịn enen̄ede anan andiwet Psalm 118. Enye ama enyene uwak asua, ndusụk mme asua esie ẹkedi mme ọwọrọiso owo (ufan̄ikọ 9, 10). Ndusụk ini n̄kpọ ama esitịbe emi ekesinamde ekikere enen̄ede etịmede enye (ufan̄ikọ 13). Onyụn̄ enyene ini kiet emi Jehovah ekenen̄erede otụnọ enye (ufan̄ikọ 18). Kpa ye kpukpru oro, andiwet psalm oro ama ọkwọ ete: “Ndifeheke ndịk.” Nso ikanam enye enịm ke n̄kpọ ikemeke ndinam imọ? Enye ama ọdiọn̄ọ ke kpa ye emi Jehovah Ete imọ ke heaven okotụnọde imọ, ke enye enen̄ede ama imọ. Andiwet psalm oro ama enịm n̄ko ke ọkpọkọm nso itịbe inọ imọ, ke edima Abasi imọ eben̄e idem ndin̄wam imọ.—Ps. 118:29.
4. Nso ye nso mîdinamke nnyịn ndịk edieke inịmde ke Jehovah ama nnyịn?
4 Ọfọn nnyịn owo kiet kiet inịm ke Jehovah ama nnyịn sia oro idiyakke ndịk ita emi ẹsiwakde ndinam mme owo ẹnam nnyịn, oro edi, (1) ndikere ke nnyịn idikemeke ndise mban̄a ubon nnyịn; (2) ndifehe owo, (3) ndịk n̄kpa. Mbon emi iketịn̄de iban̄a ke akpa ikpehe ẹma ẹnịm ke Jehovah ama mmimọ, oro akan̄wam mmọ ẹkan mme n̄kpọ emi ẹkenamde mmọ ndịk.
NDIKERE KE NNYỊN IDIKEMEKE NDISE MBAN̄A UBON NNYỊN
Brọda kiet emi esikọde iyak ada ese aban̄a ubon esie asan̄a ye eyen esie aka ukọiyak (Se ikpehe 5)
5. Nso ikeme ndinam esịt etịmede ibuotufọk? (Se ndise ikpaedem Enyọn̄-Ukpeme emi.)
5 Ibuotufọk esise aban̄a ubon esie, enye isinyụn̄ idaha utom oro ibre mbre. (1 Tim. 5:8) Edieke edide ibuotufọk, ekeme ndidi se itịbede ke ofụri ini idiọk udọn̄ọ emi etịmerede ofụri ererimbot mi anam ekere ke ẹyesio fi ke utom. Anaedi ama ekere nte edisan̄ade ọnọ ubon fo udia m̀mê nte edisan̄ade ekpe okụk ufọk. Ekeme ndidi ndịk ama onyụn̄ anam fi ke edieke ẹsiode fi ke utom, ke udûkwe utom efen. Mîdịghe ekeme ndidi utọ ndịk emi akanamde Nestor ye María emi iketịn̄de iban̄a akanam fi. Anaedi ama ekere ke edieke imọ isiode urua ke utom emi imọ inamde, ke okụk idinen̄ekede idụk aba, ndien n̄kpọ eyenyene nte etiede ye mbufo. Mme n̄kpọ ntem ke Satan ada anam mme owo ẹtre ndinam n̄kpọ Abasi.
6. Nso ke Satan esidomo ndinam inịm?
6 Satan esidomo ndinam inịm ke Jehovah inyeneke ini inọ nnyịn, ke enye idin̄wamke nnyịn ise iban̄a ubon nnyịn. Oro ekeme ndinam nnyịn ikere ke ọfọn inam se ededi man owo idisio nnyịn ke utom, ekpededi edi nnyịn ndinam n̄kpọ emi ekemede ndidian̄ade nnyịn n̄kpọn̄ Jehovah.
7. Nso ke Jesus akanam idiọn̄ọ?
7 Jesus emi ọdiọn̄ọde Jehovah akan nte owo ekededi ọdiọn̄ọde ọkọdọhọ ete: “Ete mbufo ọfiọk mme n̄kpọ emi mbufo ẹyomde idem mbemiso mbufo ẹben̄ede enye.” (Matt. 6:8) Jesus ọdiọn̄ọ n̄ko ke Jehovah eben̄e idem ndinọ nnyịn se idade idu uwem. Nnyịn emi idide mme Christian isịne ke ubon Abasi. Imenịm ke Jehovah emi edide ibuotufọk ayanam se enye ọkọdọhọde mme ibuotufọk ẹnam ke 1 Timothy 5:8.
Jehovah ọyọnọ nnyịn se idade idu uwem. Enye ekeme ndida nditọete nnyịn n̄n̄wam nnyịn (Se ikpehe 8)d
8. (a) Nso idinam ndịk okûnam nnyịn m̀mê iyekeme ndise mban̄a ubon nnyịn? (Matthew 6:31-33) (b) Didie ke ikeme ndikpebe ebe ye n̄wan emi ikụtde ke ndise nte ẹmende udia ẹsọk sista kiet?
8 Edieke inịmde ke Jehovah ama nnyịn ye ubon nnyịn, idisọn̄ke nnyịn ndinịm ke enye ọyọnọ nnyịn se idade idu uwem. (Kot Matthew 6:31-33.) Jehovah oyom ndinọ nnyịn mme n̄kpọ oro, enye ama nnyịn, enye onyụn̄ edi ubọk-enọ-enọ Abasi! Ini Jehovah okobotde isọn̄ emi, idịghe mme n̄kpọ emi ẹdinịmde nnyịn uwem kpọt ke enye okobot. Enye ama obot mme n̄kpọ emi ẹdinamde uwem enem nnyịn ọdọn̄ ọyọhọ isọn̄ emi. (Gen. 2:9) Ndusụk ini, ọkpọkọm se inyenede okụre ke se ẹdade ubọk ẹka inua, ẹyak iyụhọ ke oro, sia mîkpedịghe Jehovah, idem ekpri oro nnyịn ikpekwe. (Matt. 6:11) Ọfọn iti ke se ededi emi iyakde atak ke ntak n̄kpọ Abasi imenke-men udomo ye se edima Abasi nnyịn edinọde nnyịn idahaemi ye ke ini iso. Se Nestor ye María ẹkedikụtde edi oro.—Isa. 65:21, 22.
9. Mbụk Nestor ye María ekpep fi nso?
9 Nestor ye María emi ẹdụn̄de ke Colombia ẹma ẹnyene ediye ufọk ẹnyụn̄ ẹnyene eti utom. Mmọ ẹkedọhọ ẹte: “Ima ikere ndisana ndusụk se ikenyenede nyak man inen̄ede inyene ini inam n̄kpọ Abasi. Edi ndịk ama anam nnyịn ke uwem idinemke nnyịn edieke nnyịn mînyeneke okụk awak aba.” Nso ikan̄wam mmọ ẹkan ndịk oro? Mmọ ẹma ẹtie ẹkere ediwak n̄kpọ emi Jehovah akanamde owụt ke imama mmọ. Oro ama anam mmọ ẹnịm ke Jehovah iditreke ndise mban̄a mmimọ. Mmọ ẹma ẹkpọn̄ utom emi ẹkesikpede mmọ ọfọn, ẹnyam ufọk mmọ, ẹwọrọ ẹka ebiet emi ẹkeyomde-yom mme ọkwọrọikọ ke idụt oro. Mmọ ẹda didie se mmọ ẹkebierede ndinam oro? Nestor ọdọhọ ete: “Imokụt ke se ẹtịn̄de ke Matthew 6:33 edi akpanikọ. Ekpedi se idade idu uwem, nnyịn inanake n̄kpọ ndomokiet. Uwem enem nnyịn idahaemi akan akpa.”
NDIFEHE OWO
10. Nso inam mme owo ẹsifehe mbon en̄wen?
10 Tọn̄ọ ke ini emi Adam ye Eve ẹkesọn̄de ibuot ye Jehovah ke mme owo ẹketọn̄ọ ndisibak mbon en̄wen ibak. (Eccl. 8:9) Ke uwụtn̄kpọ, mme owo ẹsifịk mbon emi ẹdude ke idak mmọ, mme abiatibet ẹda afai nte ubọkutom, mbon emi ẹsifiomode mbon en̄wen ke ufọkn̄wed ẹsisụn̄i nditọ klas mmọ mîdịghe ẹdọhọ ke iyanam mmọ n̄kpọ, ndien ndusụk owo ẹsikam ẹnyene esịt ẹnam mbonubon mmọ ibak. Imosụk ise mme owo ẹsifehede mbon en̄wen! Satan esidomo ndida utọ ndịk emi nnam nso?
11-12. Nso inam Satan esiyom ndinam nnyịn ifehe owo?
11 Satan esiyom ifehe mme owo man otodo itre ukwọrọikọ inyụn̄ itre ndinam mme n̄kpọ eken emi Jehovah ọdọhọde inam. Satan esinam ukara ẹkọbọ nnyịn ẹnyụn̄ ẹtre nnyịn ndinam n̄kpọ Abasi nnyịn. (Luke 21:12; Edi. 2:10) Ediwak owo ke ererimbot Satan emi ẹsisu anafai nsu ẹdori Mme Ntiense Jehovah ẹnyụn̄ ẹsuan mbụk emi mînenke ẹban̄a mmọ. Mbon emi ẹsinịmde mme nsu oro ẹkeme ndisak nnyịn mîdịghe ẹmia nnyịn. Ubọkutom Satan edi kpukpru oro, inyụn̄ ikpaha nnyịn idem sia se enye akanamde ikọt Abasi ke eyo mme apostle edi oro!—Utom 5:27, 28, 40.
Ọkpọkọm mbonubon nnyịn ẹkọkọbọ nnyịn, imenịm ke Jehovah ama nnyịn (Se ikpehe 12-14)e
12 Edi idịghe ukọbọ emi ukara ẹkọbọde nnyịn edi n̄kukụre se Satan esidade esịn nnyịn ndịk ke idem. Ndusụk owo ẹsifehe se mbonubon mmọ ẹdinamde mmọ ke ini ẹdiọn̄ọde ke mmọ ẹdi Ntiense Jehovah, ẹkan nte mbon en̄wen ẹkemede ndidiọk uwem ye mmọ ke ntak emi mmọ ẹdide Ntiense Jehovah. (Matt. 10:36) Mmọ ẹma iman mmọ etieti ẹnyụn̄ ẹyom mmọ ẹdidiọn̄ọ Jehovah ẹnyụn̄ ẹma enye. Esibiak mmọ ndikop iman mmọ ẹtịn̄de ntịme ntịme ikọ ẹban̄a ata Abasi ye mme asan̄autom esie. Edi ndusụk ini, iman nditọete nnyịn emi ẹkekọbọde mmọ ẹsikabade ẹdi Mme Ntiense Jehovah. Edi edieke mbonubon nnyịn ẹdian̄arede ẹkpọn̄ nnyịn ofụri ofụri ke ntak emi idide Mme Ntiense Jehovah, idinam didie?
13. Didie ke nnyịn ndinịm ke Abasi ama nnyịn ekeme ndin̄wam nnyịn edieke mbonubon nnyịn ẹsịnde nnyịn? (Psalm 27:10)
13 Imekeme ndida se idude ke Psalm 27:10 ndọn̄ idem esịt. (Kot.) Ke ini itide adan̄a nte Jehovah amade nnyịn, nnyịn idifịnake idem ke usụn̄ ndomokiet ekpededi mbonubon nnyịn ẹsịn nnyịn. Imonyụn̄ inịm ke enye ọyọdiọn̄ nnyịn ke ntak emi nnyịn mîmaha ndikpọn̄ enye. Jehovah ọyọnọ nnyịn se idade idu uwem, enye ayanam esịt ana nnyịn sụn̄, anam esịt enem nnyịn, onyụn̄ an̄wam nnyịn ika iso ikpere enye. Enye ayanam mme n̄kpọ emi ọnọ nnyịn akan nte owo ekededi ekemede ndinam! Se Biniam emi iketịn̄de iban̄a ke ntọn̄ọ ekedikụtde edi oro.
14. Mbụk Biniam ekpep fi nso?
14 Biniam ama edikabade edi Ntiense Jehovah kpa ye emi enye ọkọdiọn̄ọde ke ukara idụt mmimọ ẹkọbọ Mme Ntiense Jehovah n̄kpa n̄kpa. Se nte enye ndidiọn̄ọ ke Jehovah ama imọ akan̄wamde enye okûfehe owo. Enye ọdọhọ ete: “Ukọbọ emi ukara ẹkekọbọde nnyịn ama ọdiọk akan se n̄kekerede. Edi mma mfehe nte mbonubon mi ẹdikọbọde mi n̄kan idem ukọbọ emi ukara ẹkekọbọde Mme Ntiense Jehovah. Ndịk ama anam mi ke ami ndidi Ntiense Jehovah eyenen̄ede abiak ete mi emi mîdịghe Ntiense Jehovah, oyonyụn̄ anam mbonubon mi idaha mi ke n̄kpọ ndomokiet.” Edi Biniam ama enịm ke Jehovah isitreke ndise mban̄a mbon emi ẹmade Enye. Enye ọdọhọ ete: “Mma ntie n̄kere nte Jehovah akan̄wamde mbon emi n̄kpọ ọkọsọn̄de ye mmọ, mbon emi mbon en̄wen ẹkesuade, ye mbon emi ẹkekọbọde. Mma ndiọn̄ọ ke edieke mmen̄kpọn̄ke Jehovah, ke enye ọyọdiọn̄ mi. Ini ẹkemụmde mi ediwak ini ẹkekọbi ẹnyụn̄ ẹtụhọrede mi, mma nda enyịn mi iba n̄kụt nte Jehovah esin̄wamde nnyịn edieke isọn̄ọde ida ye enye.” Biniam ekedida Jehovah nte ata Ete esie, onyụn̄ ada ikọt Abasi nte ata nditọeka esie.
NDỊK N̄KPA
15. Ntak emi isifehede n̄kpa?
15 Bible ọdọhọ ke n̄kpa edi asua. (1 Cor. 15:25, 26) Ndịk n̄kpa ekeme ndinam nnyịn akpan akpan edieke nnyịn m̀mê owo nnyịn ọdọn̄ọde n̄kpa n̄kpa. Nso isinam ifehe n̄kpa? Sia nte Jehovah okobotde nnyịn esinam ọdọn̄ nnyịn ndidu uwem ke nsinsi. (Eccl. 3:11) Ndịk n̄kpa ekeme ndin̄wam nnyịn ikpeme uwem nnyịn. Ke uwụtn̄kpọ, ekeme ndin̄wam nnyịn isidia nti udia, isisịn̄ede idem, ika ikokụt dọkta inyụn̄ ida usọbọ edieke oyomde inam ntre, ikûnyụn̄ unam n̄kpọ ndomokiet emi ekemede ndida nnyịn ibuot.
16. Didie ke Satan esidomo ndida ndịk n̄kpa nnam nnyịn ibiat ibet Abasi?
16 Satan ọdiọn̄ọ ke imama uwem nnyịn etieti. Edi enye ọdọhọ ke nnyịn iyayak kpukpru n̄kpọ ẹtak man ikeme ndinyan̄a uwem nnyịn; ke imakam iben̄e idem nditre ndidi ufan Jehovah man inyan̄a uwem nnyịn. (Job 2:4, 5) Ikọ Satan oro idịghe akpanikọ! Edi sia enye edide “enye emi ekemede ndida n̄kpa ndi,” enye esidomo ndida ndịk n̄kpa nnam nnyịn ikpọn̄ Jehovah. (Heb. 2:14, 15) Ndusụk ini, mbon emi Satan adade usụn̄ ẹsidọhọ ikọt Jehovah ke iyowot mmọ edieke mmọ mîtreke ndinam n̄kpọ Abasi. Ndusụk ini n̄ko, ini idọn̄ọde n̄kpa n̄kpa ke Satan esidomo ndinam nnyịn ibiat ibet Abasi. Mme dọkta m̀mê mbonubon nnyịn emi mîdịghe Mme Ntiense Jehovah ẹkeme ndinyịk nnyịn inyịme yak ẹsịn nnyịn iyịp ke ini edide ndinam utọ n̄kpọ oro ayanam ibiat ibet Abasi. Mîdịghe owo ekeme ndidomo ndinam nnyịn ida usọbọ emi mîkemke ye se Bible etịn̄de.
17. Didie ke Rome 8:37-39 owụt ke ufọn idụhe nnyịn ndifehe n̄kpa?
17 Okposụkedi emi nnyịn mîyomke ndikpa, imọdiọn̄ọ ke ọkpọkọm ikpakpa, ke Jehovah iditreke ndima nnyịn. (Kot Rome 8:37-39.) Jehovah isifreke mme ufan esie emi ẹkekpade; ke enyịn esie, mmọ ẹsụk ẹdodu uwem. (Luke 20:37, 38) Ọdọn̄ enye ndinam mmọ ẹset. (Job 14:15) Ekọmurua emi Jehovah ekekpede man nnyịn ‘inyene nsinsi uwem’ ama okpon etieti. (John 3:16) Imọdiọn̄ọ ke Jehovah ama nnyịn etieti onyụn̄ enen̄ede ekere aban̄a nnyịn. Ntre ke ini idọn̄ọde m̀mê ke ini n̄kpa adade nnyịn ke iso, nnyịn idikpọn̄ke Jehovah, utu ke oro, iyaka ibịne enye yak enye ọkọdọn̄ nnyịn esịt, ọnọ nnyịn ọniọn̄, onyụn̄ ọsọn̄ọ nnyịn idem. Se Valérie ye ebe esie ẹkenamde edi oro.—Ps. 41:3.
18. Mbụk Valérie ekpep fi nso?
18 Ini Valérie ekedide isua 35, ẹma ẹdọhọ enye ke enye enyene ata idiọk kansa. Se nte ima emi Jehovah akamade enye akan̄wamde enye okûfehe n̄kpa. Enye ọdọhọ ete: “Ini ẹdọhọde mi ke ndọn̄ọ ata idiọk kansa, uwem nnyịn ama ọtọ etịmede. Akana ẹsiak mi idem, ndien ikedịghe ekpri usiakidem. Mma n̄ka mbịne ediwak dọkta emi ẹsisiakde owo idem, edi kpukpru mmọ ẹma ẹdọhọ ke edieke mmenyịmeke ẹsịn mi iyịp, ke mmimọ idisiakke mi idem. Idem ama enyek mi, edi n̄kenyịmeke ẹsịn mi iyịp sia Ikọ Abasi akpan utọ n̄kpọ oro! Toto ke ekpri, Jehovah owụt ke imama mi ata etieti, ntre ke ini udọn̄ọ mi mma nnyene ifet ndiwụt adan̄a nte mmade enye. Ini ekededi emi mme dọkta ẹkenọde mi idiọk mbụk, mma nnen̄ede mbiere ndinam esịt enem Jehovah nnyụn̄ nnam Satan adia bụt. Utịt utịt ẹma ẹsiak mi idem owo isịnke iyịp. Kpa ye emi idem mi mîsọn̄ke ima, Jehovah itreke ndinọ nnyịn se idade isọn̄ idem. Ke uwụtn̄kpọ, ke mbono esop utịturua emi ikodụkde mbemiso ẹkedọhọde mi ke mmenyene idiọk kansa, ẹkeneme ibuotikọ emi ‘Nte Ọkpọyọde Mme Afanikọn̄ Ererimbot Emi ye Uko.’c Ibuotikọ oro ama ọdọn̄ nnyịn esịt etieti. Ima ikot ifiak ikot. Ndikot mme ibuotikọ ntre, ndika iso n̄kwọrọ ikọ, ndụk mbono esop, nnyụn̄ nnam mme n̄kpọ Abasi eken ẹnam esịt ana mi ye ebe mi sụn̄, ẹnyụn̄ ẹn̄wam nnyịn ikeme ndibiere nnennen se ikpanamde.”
SE IDIN̄WAMDE NNYỊN IKAN MME N̄KPỌ EMI ẸNAMDE NNYỊN NDỊK
19. Nso iditịbe ke mîbịghike?
19 Jehovah an̄wam nditọete nnyịn ke ofụri ererimbot ẹkan ikpọ mfịna emi ẹsịmde mmọ ẹnyụn̄ ẹbiọn̄ọ Devil. (1 Pet. 5:8, 9) Afo n̄ko emekeme ndinam se nditọete oro ẹnamde. Ibịghike, Jehovah ayanam Jesus ye mbon emi ẹditienede Jesus ikara ke heaven “[ẹbiat] utom Devil.” (1 John 3:8) Ke oro ebede, mbon oro ẹdidude ke isọn̄ emi inam n̄kpọ Abasi ‘idifeheke baba n̄kpọ kiet ye n̄kpọndịk ekededi.’ (Isa. 54:14; Mic. 4:4) Sia ini oro mîsịmke kan̄a, ana inam se ikekeme man ikan mme n̄kpọ emi ẹnamde nnyịn ndịk.
20. Nso idin̄wam nnyịn ikan mme n̄kpọ emi ẹnamde nnyịn ndịk?
20 Ana ika iso inam se idin̄wamde nnyịn inen̄ede inịm ke Jehovah ama mme asan̄autom esie, ke enye oyonyụn̄ ekpeme mmọ. Se idin̄wamde nnyịn inịm oro edi ndisitie n̄kere mban̄a nte Jehovah ekekpemede mme asan̄autom esie ke eset, nnyụn̄ nneme utịben̄kpọ emi Jehovah akanamde do ye mbon en̄wen. Ana iti n̄ko nte Jehovah ekekpemede nnyịn ini emi ikenyenede ikpọ mfịna. Edieke iyakde Jehovah an̄wam nnyin, imekeme ndikan mme n̄kpọ emi ẹnamde nnyịn ndịk!—Ps. 34:4.
ỌYỌHỌ IKWỌ 129 Yak Ika Iso Iyọ
a Idịghe kpukpru ini ke ndịk ọdiọk, sia ndusụk ini ndịk ekeme ndinam ikûsịn idem ke mfịna. Edi ndikop ndịk n̄kaha ekeme ndikam nsịn nnyịn ke mfịna sia Satan esida utọ ndịk oro anam nnyịn ikanam se mîfọnke. Ntre ana inam se ikekeme man nnyịn idiyak ndịk akan nnyịn ubọk. Nso idin̄wam nnyịn? Iyokụt ke ibuotikọ emi ke edieke inịmde ke Jehovah ama nnyịn onyụn̄ ada ye nnyịn, ke imekeme ndikan ndịk ekededi.
b Ẹkpụhọ ndusụk enyịn̄.
d NDISE: Sista kiet ye eyen esie ke ẹnam utom ini ebe ye n̄wan ke esop mmọ ẹmende udia ẹsọk mmọ.
e NDISE: Ete ye eka brọda kiet imaha nte enye anamde n̄kpọ Abasi, edi brọda oro ọdiọn̄ọ ke Abasi do ye imọ.