MBỤK EYO-UWEM
Imekpep N̄kpọ Ito Akwa Anditeme Nnyịn ke Ofụri Eyo-Uwem Nnyịn
INI ami ye n̄wan mi idide mme asiakusụn̄ ye isụn̄utom, ima isibe itie emi mbonekọn̄ ẹdade ẹfiọk usụn̄ ke ẹse mme owo idem, ibe mme ebiet emi ẹkịmde ikan̄ ke se ẹkedade ẹfiọk usụn̄, idio ye oyobio ẹbiat n̄kpọ ke ebiet emi idude, ẹn̄wana ekọn̄ mbio obio do n̄ko, ndien ndusụk ini ima isifehe ikpọn̄ ufọk. Ndusụk mme ẹnyene-ndịk n̄kpọ emi ikosobode ẹdi oro. Kpa ye oro, idụhe se ikpekenyịmede ndida uwem nnyịn nnam n̄kan utom usiakusụn̄ ye utom isụn̄utom! Ke ofụri eyo-uwem nnyịn, Jehovah an̄wam onyụn̄ ọdiọn̄ nnyịn. Sia enye edide Akwa Anditeme nnyịn, enye ekpep nnyịn mme akpan n̄kpọ n̄ko.—Job 36:22; Isa. 30:20.
UWỤTN̄KPỌ ETE YE EKA MI
Ke 1957, ete ye eka mi ẹma ẹkpọn̄ Italy ẹka Kindersley ke Saskatchewan ke Canada. Ekpri ini ekebe, mmọ ẹma ẹkpep akpanikọ, ndien oro ekedidi akpan n̄kpọ akan ke uwem nnyịn. Mmeti ke ini ndide ekpri, mma nsiwak ndisan̄a ye ubon nnyịn n̄ka ukwọrọ-ikọ, mma nsinyụn̄ mbịghi ke ukwọrọ-ikọ. Ntre, ndusụk ini mma nsinam mbubru ndọhọ ke n̄kedi “asiakusụn̄ ofụri ini” ini n̄kedide isua itiaita!
Ami ye mbonubon nnyịn ke n̄kpọ nte 1966
Ete ye eka mi ẹkedi ubuene. Kpa ye oro, mmọ ẹma ẹsiyak n̄kpọ atak mmọ man ẹkeme ndinam n̄kpọ Jehovah. Eti uwụtn̄kpọ ke mmọ ẹkenịm oro. Ke uwụtn̄kpọ, ke 1963, mmọ ẹma ẹnyam ediwak n̄kpọ mmọ man ẹnyene okụk ẹka akamba mbono ofụri ererimbot ke Pasadena ke California ke U.S.A. Ke 1972, ima ikpọn̄ edem nnyịn ika Trail ke British Columbia ke Canada man ikan̄wam ikwọrọ ikọ inọ mbon emi ẹsemde Italian do. To edem nnyịn sịm do ekedi n̄kpọ nte kilomita 1,000. Utom ete mi ke itie-utom mmọ ekesidi ndinịm ebiet asana, ndidiọn̄ n̄kpri n̄kpri n̄kpọ emi ẹbiarade, ndinyụn̄ nnam n̄kpri utom eken ntre. Ẹma ẹsiyom ndimenede enye itie, edi enye ama esịn man ekeme ndinen̄ede nsịn idem nnam n̄kpọ Abasi.
Enem mi nte ete ye eka mi ẹkenịmde uwụtn̄kpọ ẹnọ mi ye nditọ-eka mi ita. Uwụtn̄kpọ mmọ oro edi akpa n̄kpọ emi n̄kekpepde ke utom emi nnamde nnọ Jehovah. Mmọ ẹma ẹkpep mi n̄kpọ emi mmemfreke ke ofụri eyo-uwem mi, oro edi ke edieke nnịmde Obio Ubọn̄ Abasi akpa, ke Jehovah eyese aban̄a mi.—Matt. 6:33.
AKPA INI NNAMDE UTOM OFỤRI INI NNỌ ABASI
Ke 1980, mma ndọ Sista Debbie. Debbie ama eye onyụn̄ ọdiọn̄ọ se enye aduakde ndinam nnọ Abasi. Ikoyom ndinam utom ofụri ini nnọ Abasi. Ntre ke ọfiọn̄ ita ama ekebe tọn̄ọ ikanam ndọ, Debbie ama ọtọn̄ọ usiakusụn̄. Ke isua kiet ama ekebe tọn̄ọ ikanam ndọ, ima iwọrọ ika ekpri esop emi ẹkeyomde-yom mme ọkwọrọ-ikọ, ndien do mma ntiene enye nsiak usụn̄.
Usen ndọ nnyịn ke 1980
Nte ini akade, ama ọtọn̄ọ ndidorode nnyịn, ndien ima iyom ndikpọn̄ do. Edi ima ibem iso ineme n̄kpọ oro ye esenyịn circuit. Enye ama osio akpanikọ ọdọhọ nnyịn, edi eketịn̄ ke usụn̄ emi owụtde ke enye ama nnyịn. Enye ọkọdọhọ ete: “Mbufo ẹtiene ẹdi mfịna idem mbufo. Ofụri ekikere mbufo esịne ke mfịna emi ẹnyenede. Edi ẹkpeyom nti n̄kpọ, ẹyekụt.” Utọ item oro ke ikonyụn̄ iyom. (Ps. 141:5) Ima isọsọp inam item esie oro, ndien ikebịghike ima ikụt ke ediwak nti n̄kpọ ke ẹketịbe. Ediwak owo ke esop ẹma ẹyom ndinam n̄kpọ nnọ Jehovah n̄kan nte ẹkesinamde, n̄kpri nditọ ye mbon emi ebe m̀mê n̄wan mmọ mîdịghe Ntiense Jehovah ẹkesịne do. Idịghe ekpri n̄kpọ ke ikekpep oro. Ima ikpep ndisikama enyịn nse nti n̄kpọ emi ẹtịbede nnyụn̄ mbet Jehovah anam ọkpọsọn̄ mfịna emi esịmde nnyịn etre. (Mic. 7:7) Esịt ama afiak ọtọn̄ọ ndinem nnyịn, n̄kpọ ama afiak ọfọn akan akpa.
Nditọ-ete emi ẹkekpepde nnyịn n̄kpọ ke akpa ufọkn̄wed mme asiakusụn̄ ofụri ini emi ikakade ẹma ẹnanam utom Abasi ke idụt en̄wen. Nte mmọ ẹkewụtde nnyịn mme ndise ẹnyụn̄ ẹtịn̄de mme mfịna emi mmọ ẹkenyenede ye nte Abasi ọkọdiọn̄de mmimọ ama anam ọdọn̄ nnyịn ndidi isụn̄utom. Ntre ima ibiere ke se idinyụn̄ idide edi oro.
Ini idude ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ke British Columbia ke 1983
Man ikeme ndidi isụn̄utom, ke 1984 ima iwọrọ ika n̄kan̄ Quebec emi ẹsemde French. To ke British Columbia sịm do ama ebe kilomita 4,000. Ọkọwọrọ ke ana ikpep obufa usem ye nte ẹsinamde n̄kpọ ke n̄kan̄ oro. Mfịna en̄wen ekedi ke ata ediwak ini okụk ama esikpere ndikụre nnyịn ofụri ofụri ke ubọk. Ini kiet ntem, n̄kukụre se ikenyenede se idiade ekedi nsụhọ potato emi enyene in̄wan̄ potato akayakde idụk itan̄. Debbie ama esitem potato oro ke nsio nsio usụn̄ emi enemde! Kpa ye kpukpru mfịna emi ikenyenede, ima inam ofụri se ikekeme man ika iso inam n̄kpọ Abasi ye idatesịt. Se ikande oro edi ke ima ikụt ke Jehovah ke ese aban̄a nnyịn.—Ps. 64:10.
Usen kiet ekedi nnyịn ke itie, ẹkot nnyịn ke fon ẹte idinam utom ke Bethel Canada, nnyịn ikodorike-dori enyịn. Ima isesịn n̄wed ndika Ufọkn̄wed Gilead. Kpa ye emi esịt ekenemde nnyịn nte ẹkotde nnyịn idi Bethel, ama etie nnyịn ntre ntre n̄ko sia idịghe se ikoyomde edi oro, edi ima inyịme ndika. Ikesịm do, ima ibụp Brọda Kenneth Little emi edide owo Kọmiti N̄kọk Itie-Utom ite: “Idinam nso ẹma ẹkot nnyịn Ufọkn̄wed Gilead?” Enye ama ọbọrọ ete: “Yak ẹkot mbufo kan̄a, iyọdiọn̄ọ nte idinamde.”
Urua kiet ekebe ẹma ẹkot ami ye Debbie Gilead, ntre akana ibiere se idinamde. Brọda Little ama ọdọhọ nnyịn ete: “Inamke n̄kpọ m̀mê ewe ke edimek, ndusụk usen ẹyekere ke ekpedi ẹma ẹfiọk ke ẹkpekemek enye eken. Idụhe eke ọfọnde akan enye eken; Jehovah ekeme ndidiọn̄ ekededi ke otu se ẹbierede.” Ima inyịme ndika Gilead, ndien ke ediwak isua emi ebede, imokụt ke ikọ Brọda Little edi akpanikọ. Ima ikụt mbon en̄wen emi ẹyomde ndimek m̀mê ikpanam emi inọ Abasi m̀mê ikpakam inam oko, se Brọda Little eketịn̄de ye nnyịn ke isitịn̄ ye mmọ.
INI IDIDE ISỤN̄UTOM
(Ufien) Ulysses Glass
(Nnasia) Jack Redford
Esịt ama enem nnyịn eti-eti nte ikesịnede ke otu nditọ ufọkn̄wed 24 emi ẹkekotde Ufọkn̄wed Gilead, ọyọhọ klas 83. Ekedi ke Brooklyn ke New York ke April 1987. Brọda Ulysses Glass ye Brọda Jack Redford ẹkedi akpan mbon emi ẹkesikpepde nnyịn n̄kpọ. Ite ibọp enyịn itat, ọfiọn̄ ition ama okụre, ndien ima ikụre ukpep ke September 6, 1987. Ẹma ẹnọ nnyịn ika Haiti. Ẹma ẹtiene ẹnọ John ye Marie Goode ẹka do.
Ini idude ke Haiti ke 1988
Tọn̄ọ ẹkebịn akpatre isụn̄utom Gilead ke Haiti ke 1962, owo ikọnọhọ isụn̄utom Gilead ndomokiet en̄wen aka do. Urua ita ekebe tọn̄ọ ikokụre ukpep ke Ufọkn̄wed Gilead, ikokụt idem nnyịn ke ekpri esop emi ẹkenyenede mme asuanetop 35, ke n̄kan̄ n̄kan̄ ikpọ obot ke Haiti. N̄kedi akparawa, n̄wan mi okonyụn̄ edi n̄ka-iferi, se akanade ikpep okosụk awawak, ikonyụn̄ idụn̄ ikpọn̄ ke ufọkidụn̄ mme isụn̄utom. Mme owo do ẹkedi ata ọkpọi-kpọi ubuene, ndien n̄wakn̄kan ke otu mmọ ikekemeke ndikot n̄wed. Ini ikade do obufa obufa, ndutịme ama okpon eti-eti ke idụt oro. Mme owo ẹma ẹsịn ntịme ẹyom ndibọ ukara, ẹfọp n̄kpọ ke usụn̄ man owo idibe, idio ama esinyụn̄ awak ndiwọrọ.
Ima ikeme ndikpep ediwak n̄kpọ nto nditọ-ete nnyịn irenowo ye iban ke Haiti emi ẹkesọn̄ọde ẹda ẹnam n̄kpọ Abasi ẹnyụn̄ ẹkop inemesịt. Uwem ama ọsọn̄ eti-eti ye ediwak mmọ, edi mmọ ẹma ẹma Jehovah ẹnyụn̄ ẹma ndikwọrọ ikọ. Akamba sista kiet ikekemeke ndikot n̄wed, kpa ye oro, enye ama omụm mme itie N̄wed Abasi n̄kpọ nte 150 ọdọn̄ ke ibuot. Mme mfịna emi okodude ke usen ke usen ama anam ibiere ndika iso n̄kwọrọ ke Obio Ubọn̄ Abasi edi n̄kukụre ukara emi edinamde mfịna ubonowo etre. Enem nnyịn esịt eti-eti ndikụt ndusụk ke otu akpa mbon emi ikekpepde Bible ẹkabarede ẹdi mme asiakusụn̄ ofụri ini, mme akpan asiakusụn̄, ye mbiowo.
Ini ikodude ke Haiti, mma nsobo akparawa kiet emi ekekerede Trevor, enye ekedi isụn̄utom Ufọkabasi Mormon. Enyene mme ini ifan̄ emi ikesinemede Ikọ Abasi. Isua ifan̄ ekebe, ini mmen̄kodorike enyịn, enye ama ewet leta ọnọ ẹsọk mi. Enye ekewet ete: “Mmọn̄ nna baptism ke mbono emi osụk edide mi! Nyom ndifiak nnyọn̄ Haiti n̄kedi akpan asiakusụn̄ ke ukem obio emi n̄kedide isụn̄utom Ufọkabasi Mormon.” Se enye ye n̄wan esie ẹkenyụn̄ ẹnamde edi oro ke ediwak isua.
IMA IKANAM N̄KPỌ ABASI KE EUROPE EKEM IKANAM KE AFRICA
Ini nnamde n̄kpọ Abasi ke Slovenia ke 1994
Ẹma ẹnọ nnyịn ika itie ke Europe emi ikọt Abasi ẹketọn̄ọde ndinyene ifụre ndikwọrọ ikọ. Ke 1992, ima isịm Ljubljana ke Slovenia. Itie oro ekekpere ebiet emi ete ye eka mi ẹkekponde mbemiso mmọ ẹwọrọde ẹka Italy. Ekọn̄ ke okosụk ọsọn̄ ubọk ke mme ebiet emi ẹkesidude ke itie emi ẹkesidiọn̄ọde nte Yugoslavia. N̄kọk itie-utom emi odude ke Vienna ke Austria, ye mme ọfis emi ẹdude Zagreb ke Croatia, ye Belgrade ke Serbia, ẹkesise ẹban̄a utom Abasi ke mme itie oro. Idaha-oro mme idụt oro kiet kiet, emi ẹkedidade ke idem do, ẹyenyene n̄kọk itie-utom mmọ.
Oro ọkọwọrọ ke ana ifiak ikpep usem en̄wen ye nte ẹnamde n̄kpọ ke n̄kan̄ oro. Mbon obio oro ẹma ẹsidọhọ, “Jezik je težek,” emi ọwọrọde ke ‘usem mmimọ ọsọn̄.’ Ama onyụn̄ ọsọn̄! Ama enem nnyịn ndikụt nte nditọ-ete irenowo ye iban ẹsọn̄ọde ẹda ẹnyụn̄ ẹben̄ede idem ndinam se ededi emi esop Abasi ẹkekpụhọrede. Ima inyụn̄ ikụt nte Jehovah ọkọdiọn̄de mmọ. Isan̄ enye emi n̄ko, ima ikụt nte Jehovah esinen̄erede n̄kpọ enịm ke nnennen ini, ndien enye esinam emi ke usụn̄ emi enye owụtde ke enye ama nnyịn. Ima ikpep ediwak n̄kpọ ini idude ke Slovenia ndien ediwak se ikekpepde mbemiso ikade Slovenia ẹma ẹn̄wam nnyịn iyọ mme mfịna emi ẹkesịmde nnyịn ini idude do.
Edi ediwak n̄kpọ emi ẹkekpụhọrede uwem nnyịn ke ẹkedi ke usụn̄. Ke 2000, ẹma ẹnọ nnyịn ika Côte d’Ivoire ke West Africa. Ekem ke November 2002 ke ntak ekọn̄ mbio obio emi ẹken̄wanade ke Côte d’Ivoire, ima iwọrọ ika Sierra Leone. Ndondo oro ke ẹkesụk ẹkụre ekọn̄ isua 11 emi ẹken̄wanade ke Sierra Leone. Ama ọsọn̄ nnyịn ndidaha ntre wap n̄kpọn̄ Côte d’Ivoire n̄ka Sierra Leone. Edi mme n̄kpọ emi ikekpepde ẹma ẹn̄wam nnyịn ika iso ikop idatesịt.
Se ikenen̄erede ibehe nnyịn edi ediwak mme owo emi ẹkeyomde ndikpep akpanikọ ye nditọ-ete nnyịn irenowo ye iban emi ẹkesọn̄ọde ẹda ẹyọ ke ofụri isua emi ẹken̄wanade ekọn̄ do. Ekpedi ubuene, mmọ ẹma ẹbuene, edi mmọ ẹkeyom ndibuana se mmọ ẹkenyenede ye mbon en̄wen. Sista kiet ama ọnọ Debbie ọfọn̄ ifan̄. Ini Debbie ekemen̄ede ndibọ, sista oro ama eyịre enye ete ọbọ, onyụn̄ ọdọhọ ete: “Ke ini ekọn̄, nditọ-ete ke mme idụt en̄wen ẹken̄wam nnyịn. Ini edi emi nnyịn ndin̄wam mbon en̄wen.” Ima ibiere ndikpebe mmọ.
Nte ini akade, ima ifiak inyọn̄ Côte d’Ivoire, edi mfịna ke pọlitiks ama anam ẹfiak ẹtọn̄ọ afai ke idụt oro. Ntre ke November 2004, ẹma ẹmen nnyịn ke helikopta ẹkpọn̄ do. N̄kukụre n̄kpọ emi n̄kemende n̄kpọn̄ do ekedi ekpri ekpat kiet. Debbie akakama ukem oro n̄ko. Okoneyo oro, ikana ke isọn̄ ke itie emi mbonekọn̄ France ẹsidude. Eyo ekesiere, ẹma ẹmen nnyịn ẹka Switzerland. Ikesịm n̄kọk itie-utom n̄kpọ nte ufọt okoneyo. Ekedi isịm do, mbon Kọmiti N̄kọk Itie-Utom, mme andikpep ke Ufọkn̄wed Unọ Mme Asan̄a-Utom Ukpep ye iban mmọ ẹma ẹdi ẹdidara nnyịn, ẹfat nnyịn, ẹnọ nnyịn ufiop udia, ẹnyụn̄ ẹnọ nnyịn chocolate mbon Switzerland. Ama enem nnyịn tutu.
Franco ke etịn̄ ikọ ye mbon itọkekọn̄ ke Côte d’Ivoire ke 2005
Ẹma ẹnọ nnyịn ika Ghana ikodu do ekpri ini inam n̄kpọ Abasi, ekem ndutịme emi okodude ke Côte d’Ivoire akafiak osụhọde ubọk, ẹma ẹnọ nnyịn ifiak ika do. Nte nditọ-ete ẹkesifọnde ido ama an̄wam nnyịn iyọ kpukpru ini emi ẹkesidide ntịme ama odu ke idụt, ẹmen nnyịn ẹkpọn̄ do, ye mme ini emi ẹkesinọde nnyịn ika mme idụt en̄wen ikodu do ekpri ini inam n̄kpọ Abasi. Kpa ye emi ami ye Debbie ikọdiọn̄ọde ke nditọ-ete ndima kiet eken utọ ima oro idịghe obufa n̄kpọ ke esop Abasi, ima ibiere ke tutu amama nnyịn ididaha se mmọ ẹnamde ẹnọ nnyịn oro ke n̄kpọ mbubru. Se idude edi ke nte ini akade, ima idikụt ke kpukpru ini ndusịghede oro ekekpep nnyịn ata akpan n̄kpọ.
IMA IKA MIDDLE EAST
Ini idude ke Middle East ke 2007
Ke 2006, ibuot itie-utom ẹma ẹnọ nnyịn leta ẹdọhọ ke ẹnọ nnyịn obufa utom ke Middle East. Ikọ ọkọwọrọ ke imọn̄ ifiak ikokụt mbufa n̄kpọ, inyene mbufa mfịna, ikpep mbufa usem, inyụn̄ ikpep obufa usụn̄ emi ẹsinamde n̄kpọ. Ima inyene ediwak n̄kpọ ndikpep ke itie emi ediwak mfịna ẹkedude ke ntak pọlitiks ye ido ukpono. Ima ima nsio nsio usem emi ẹkesemde ke nsio nsio esop, ima inyụn̄ ikụt nte nditọ-ete ẹdianade kiet ke ntak emi mmọ ẹkenamde se esop Abasi ẹkedọhọde. Ima ima nditọ-ete do eti-eti sia ediwak mmọ ẹma ẹnyene uko ẹsọn̄ọ ẹda ẹyọ ini mbonubon mmọ, nditọ ufọkn̄wed mmọ, mbon itie-utom mmọ, ye mbọhọ-idụn̄ mmọ ẹkekọbọde mmọ.
Ke 2012, ima idụk san̄asan̄a mbono emi ẹkenịmde ke Tel Aviv ke Israel. Tọn̄ọ Pentecost isua 33 eyo Christ ekebe, akpa ekedi oro ikọt Abasi ke n̄kan̄ oro ẹkefiakde ẹnịm mboho emi ẹkewakde ntre. Nnyịn idifreke mbono oro!
Ke mme isua oro, ẹma ẹdọhọ ikese idụt emi owo mîkayakke inyene ifụre inam n̄kpọ Abasi. Ima imen ndusụk n̄wed nnyịn ika do, itiene ikwọrọ ikọ, inyụn̄ idụk n̄kpri mbono. Mbonekọn̄ emi n̄kpọ-ekọn̄ ọkọyọhọde-yọhọ idem ye mme itie emi mbonekọn̄ ẹsidade ke usụn̄ ẹkpeme ẹkeyọyọhọ do. Edi sia ikadianade ye mme asuanetop ifan̄ ikwọrọ ikọ ke ifiọk, ima inịm ke n̄kpọ idinamke nnyịn.
IMA IFIAK IKA AFRICA
Ini ntịmde utịn̄ikọ mi ke Congo ke 2014
Ke 2013, esop Abasi ẹma ẹnọ nnyịn utom emi ekedide ata isio ye se ikesinamde. Ẹkedọhọ ika n̄kọk itie-utom Kinshasa ke Congo ikodu inam n̄kpọ Abasi. Obio oro okpon, eye, edi mfịna ekedi ke mme owo do ẹkedi ata ọkpọi-kpọi ubuene, ẹma ẹsinyụn̄ ẹwak ndin̄wana ekọn̄ do. Nsonso oro ima idọhọ, “Imọdiọn̄ọ Africa nan̄a; imeben̄e idem.” Edi ikosụk inyenyene ediwak n̄kpọ ndikpep, akpan akpan ima iyom ndika mme itie emi usụn̄ m̀mê ẹbọp mîdụhe se ẹsan̄ade ẹkesịm. Ediwak nti n̄kpọ ẹma ẹdu se ikesịnde ekikere, ndusụk ẹkedi nte nditọ-ete ẹkeyọde ẹnyụn̄ ẹkopde idatesịt kpa ye n̄kpọ ọkọsọn̄de ke idụt oro, nte mmọ ẹkemade ukwọrọ-ikọ, ye kpukpru se mmọ ẹkenamde man ẹkeme ndidụk mme mbono esop ye n̄kpri mbono. Ima ida enyịn nnyịn ikụt nte ediwak owo ẹkpepde akpanikọ ke ntak emi Jehovah akan̄wamde nnyịn onyụn̄ ọdiọn̄de utom nnyịn. Mme akpan n̄kpọ emi ikekpepde ini ikodude ke Congo inam utom ofụri ini inọ Abasi ama awak, ima inyụn̄ inyene ediwak ufan emi ẹketiede nte mbonubon nnyịn.
Ini ikwọrọde ikọ ke South Africa ke 2023
Ke utịt 2017, esop Abasi ẹma ẹnọ nnyịn utom en̄wen. Ẹkedọhọ ika South Africa. Ke otu kpukpru n̄kọk itie-utom emi ẹkedọhọde ikodu inam n̄kpọ Abasi, enye emi okokpon akan. Idem utom emi ẹkenọde nnyịn inam ke Bethel do, nnyịn ikanamke utọ oro akanam. Isan̄ enye emi n̄ko, ima ifiak inyene ediwak n̄kpọ ndikpep, edi mbon emi ikekpepde ke ini edem ẹma ẹn̄wam nnyịn idiọn̄ọ se inamde. Imama ediwak nditọ-ete irenowo ye iban do emi ẹsọn̄ọde ẹda ẹnam n̄kpọ Abasi ke ediwak isua. Onyụn̄ enem nnyịn ndikụt nte mbonubon Bethel ẹdianade kiet ẹnam n̄kpọ kpa ye emi mmọ ẹtode nsio nsio idụt, nte ẹsinyụn̄ ẹnamde n̄kpọ ke edem mmọ ẹdide nsio nsio. Isọn̄ke ndikụt nte Jehovah anamde ikọt esie ẹnyene emem ke ntak emi mmọ ẹmende obufa owo ẹsịne, ẹnyụn̄ ẹnamde mme item Bible.
Ke ediwak isua emi ebede, esop Abasi ẹnọ mi ye Debbie nsio nsio utom, mme utom oro ẹnyụn̄ ẹnem nnyịn. Imekpep ndinam n̄kpọ nte ẹsinyụn̄ ẹnamde ke nsio nsio idụt emi ikade, imonyụn̄ ikpep mbufa usem. Idịghe kpukpru ini ke esimem, edi idụhe ini nnyịn mîkwe nte Jehovah adade esop esie ye nditọ-ete owụt ke imama nnyịn. (Ps. 144:2) Imenịm ke se ikpepde nte inamde utom ofụri ini inọ Abasi anam nnyịn idi ata nti asan̄a-utom Jehovah.
Mmama nte ete ye eka mi ẹkebọkde mi, nte Debbie edima an̄wan mi an̄wamde mi, ye nti uwụtn̄kpọ emi nditọ-ete nnyịn ke ofụri ererimbot emi ẹtiede nte ubon nnyịn ẹnịmde. Nte ami ye Debbie an̄wan mi isụk ikerede nte uwem nnyịn editiede n̄kpọn̄, imebiere ndika iso n̄kpep se ededi emi Akwa Anditeme nnyịn edikpepde nnyịn.