Ndi Nsinsi Uwem Ekeme Ndinen̄ede Ndu?
“Andikpep, ndinam nso eti n̄kpọ man nnyene nsinsi uwem?”—MATTHEW 19:16.
1. Nso ke ẹkeme nditịn̄ mban̄a ini uwem owo?
EDIDEM XERXES I eke Persia, ẹdiọn̄ọde ke Bible nte Ahasuerus, ama odụn̄ọde udịmekọn̄ esie mbemiso ekọn̄ ke isua 480 M.E.N. (Esther 1:1, 2) Nte ekemde ye ewetmbụk owo Greece oro Herodotus, mmọn̄eyet ama asiaha edidem nte enye ekesede iren esie. Ntak-a? Xerxes ọkọdọhọ ete: “Abiak mi-e, ke ini n̄kerede mban̄a ibio uwem owo. Koro kpukpru irenowo ẹmi, idụhe ndomokiet oro edidude uwem ke isua ikie ke iso.” Ekeme ndidi afo n̄ko omokụt nte ke uwem edi ibio ke usụn̄ enyenede mbọm ndien idụhe owo emi oyomde ndikọri nsọn̄, ndọn̄ọ, nnyụn̄ n̄kpa. Oh, ubaha nnyịn ikpekemede ndidara uwem ke idaha nsọn̄idem nsehe uyen ye inemesịt!—Job 14:1, 2.
2. Nso idotenyịn ke ediwak owo ẹnyene, ndien ntak-a?
2 Ke edide akpan n̄kpọ, The New York Times Magazine eke September 28, 1997, ama akama ibuotikọ oro “Mmọ Ẹyom Ndidu Uwem.” Enye ama okot oto anam-ndụn̄ọde emi okofioride ete: “Mmenen̄ede nnịm ke akpanikọ nte ke nnyịn imekeme ndidi akpa emana emi odude uwem ke nsinsi”! Ekeme ndidi afo n̄ko emenịm ke akpanikọ nte ke nsinsi uwem ekeme ndidu. Afo emekeme ndikere ntre koro Bible ọn̄wọn̄ọ ete ke nnyịn iyodu uwem ke nsinsi mi ke isọn̄. (Psalm 37:29; Ediyarade 21:3, 4) Edi, ndusụk owo ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke nsinsi uwem ekeme ndidu ke ẹsiode mme ntak oro ẹdude ke Bible ẹfep. Ndikere mban̄a ndusụk ntak ẹmi ayanam nnyịn ifiọk nte ke nsinsi uwem eyenen̄ede odu.
Ẹkenam Ndidu Uwem ke Nsinsi
3, 4. (a) Ntak ndusụk owo ẹnịmde ke akpanikọ ẹte ke akpana nnyịn ikeme ndidu uwem ke nsinsi? (b) Nso ke David eketịn̄ aban̄a nte ẹkenamde enye?
3 Ntak kiet emi anamde ediwak owo ẹnịm ke akpanikọ nte ke akpana mme owo ẹdu uwem ke nsinsi enyene n̄kpọ ndinam ye utịbe utịbe usụn̄ oro ẹnamde nnyịn. Ke uwụtn̄kpọ, enen̄ede edi utịben̄kpọ nte ẹkenamde nnyịn ke idịbi eka nnyịn. Ọwọrọiso ekpepn̄kpọ mban̄a usọn̄ ama ewet ete: “Ke ẹma ẹkenam mme utịben̄kpọ ẹmi ẹdade nnyịn ọtọn̄ọde ke idịbi ẹsịm emana ndien ekem ẹsịm edikọri nsịm ọyọhọ idaha eke idan̄ ye akwa owo, obot emek nditre ndinyene usụn̄ unam-n̄kpọ oro editiede ata mmemmem mmemmem man omụm sụk mme utịbe-n̄kpọ oro akama ke nsinsi.” Ih, ke ikerede iban̄a utịbe usụn̄ oro ẹnamde nnyịn, mbụme odude edi, Ntak nnyịn ikpade?
4 Ke ediwak tọsịn isua ẹmi ẹkebede, David andiwet Bible ama ekere aban̄a mme ata utịben̄kpọ oro, okposụkedi enye mîkekemeke ndikụt esịt idịbi nte ntaifiọk ekemede ndikụt mfịn. David ama enen̄ede ekere aban̄a nte ẹkenamde enye ke idemesie ke ini, nte enye ekewetde, ‘ẹkefụkde enye ke idịbi eka esie.’ Enye ọdọhọ, ke ini oro ‘ke ẹkenam mme ekpụt imọ.’ Enye n̄ko ama etịn̄ nte ẹkenamde “mme ọkpọ” esie ke ini, nte enye eketịn̄de, “ẹkenamde mi ke ndịbe ebiet.” David ndien ama etịn̄ aban̄a “ọbọn̄eyen” esie onyụn̄ etịn̄ ke ebuana ye ọbọn̄eyen oro odude ke idịbi eka esie ete: “Ẹkewet mmọ kpukpru ẹsịn ke n̄wed fo.”—Psalm 139:13-16, NW.
5. Nso mme utịben̄kpọ ẹbuana ke nte ẹnamde nnyịn ke idịbi?
5 Nte an̄wan̄ade, ata n̄wed mbiet oro ẹwetde ke ubọk ẹban̄a nte ẹdinamde David ke idịbi eka esie ikodụhe. Edi ke David nditie n̄kere nte ẹkenamde “mme ekpụt” esie, “mme ọkpọ” esie, ye mme ndido idem esie eken, eketie enye nte ke ẹkenam mme n̄kpọ emi ke ndutịm—nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke “ẹkewet mmọ kpukpru ẹsịn ke n̄wed.” Eketie nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke nsen oro oborode ke idịbi eka esie ama enyene akamba ubet oro ọyọhọde ye mme n̄wed oro ẹsịnede ọyọhọ ntọt ke nte ẹkemede ndinam nsekeyen ndien ẹnọ nsen kiet kiet oro ọwọrọde mme awak-n̄kukọhọ ntọt ẹmi. Ntem, magazine Science World ada ikọ n̄ke etịn̄ nte ke ‘nsen kiet kiet oro odude ke ọbọn̄eyen oro osụk ọkọride enyene ọyọhọ ubet ubon n̄wed ntọt ubotn̄kpọ.’
6. Nso uyarade idu nte ke nnyịn, nte David ekewetde, ‘imenyene ndyọ’?
6 Ndi akanam afo emekere aban̄a utịbe usụn̄ oro idem nnyịn anamde utom? Jared Diamond edide ekpepn̄kpọ mban̄a mme odu-uwem n̄kpọ ọkọdọhọ ete: “Nnyịn imesifiak idiọn̄ mme nsen oro ẹdianade ke nsia nnyịn kpukpru usen ifan̄, mbon oro ẹdianade ke efọk ikịm ke kpukpru ọfiọn̄ iba, ye ndatndat nsen iyịp nnyịn ke kpukpru ọfiọn̄ inan̄.” Enye ama eberi ete: “Obot ke adian̄ade nnyịn onyụn̄ afiak adian nnyịn ọtọkiet kpukpru usen.” Nso ke oro enen̄ede ọwọrọ? Enye ọwọrọ ete ke inamke n̄kpọ m̀mê isua ifan̄ ke nnyịn ikeme ndidu uwem—edide 8, 80 m̀mê akam edide 800—idem nnyịn osụk edi ata nsek. Ataifiọk kiet ama ọnọ ekikere inikiet ete: “Ke isua kiet mme atọm en̄wen oro nnyịn inyenede ebe ke ofụm, udia, ye edin̄wọn̄ n̄kpọ ẹyeda itie n̄kpọ nte mbahade 98 eke ikie ke otu atọm oro ẹdude nnyịn ke idem idahaemi.” Ke akpanikọ, nte David ọkọdọhọde ke nditoro Abasi, nnyịn ‘imenyene ndyọ ye ndịk.’—Psalm 139:14.
7. Ọkọn̄ọde ke nte ẹnamde idem nnyịn, nso ke ndusụk owo ẹbiere?
7 Ọkọn̄ọde ke nte ẹkenamde ikpọkidem nnyịn, ekpepn̄kpọ mban̄a usọn̄ ọkọdọhọ ete: “In̄wan̄ake ntak emi usọn̄ akpadade itie.” Enen̄ede etie nte ke akpana nnyịn idu uwem ke nsinsi. Ndien emi edi ntak oro mme owo ẹdomode ndisịm utịtmbuba emi ebe ke ifiọk ubotn̄kpọ mmọ. Ke mîbịghike ikaha, Dr. Alvin Silverstein ama ewet uko uko ke n̄wed esie oro Conquest of Death ete: “Nnyịn iyọfiọk se uwem enen̄erede ọwọrọ. Nnyịn iyọfiọk . . . nte owo asan̄ade ọsọn̄.” Ye nso utịp? Enye ama ebem iso etịn̄ ete: “‘N̄kani’ owo ididụhe aba, koro ifiọk emi edinamde ẹkan n̄kpa ayada nsinsi nsehe edi n̄ko.” Ke ẹkerede ẹban̄a ndụn̄ọde ntaifiọk eyomfịn kaban̄a se ẹdade ẹnam owo, nte ekikere nsinsi uwem etie nsannsan akaha? Okopodudu ntak efen akam odu ndinịm ke akpanikọ nte ke ẹkeme ndidu uwem ke nsinsi.
Udọn̄ Ndidu Uwem ke Nsinsi
8, 9. Nso ndammana udọn̄ ke mme owo ke ofụri mbụk ẹnyene?
8 Ndi akanam ọmọfiọk ete ke ndidu uwem ke nsinsi edi ndammana udọn̄ owo? Abiausọbọ kiet ekewet ke n̄wedmbụk Germany kiet ete: “Etie nte ekikere nsinsi uwem ebịghi ukem nte ubonowo.” Ke etịn̄de aban̄a edinịm ke akpanikọ ndusụk mbon Europe eset, The New Encyclopædia Britannica ọdọhọ ete: “Mbon oro ẹdotde ẹyedu uwem ke nsinsi ke edisem ufọk ubọn̄ oro ẹfụkde gold.” Ndien, oh, mme owo ẹka anyan didie ntem ke ukeme oro ẹsịnde ndiyụhọ akpan udọn̄ mmọ kaban̄a nsinsi uwem!
9 The Encyclopedia Americana ọdọhọ ete ke se ibede isua 2,000 ẹmi ẹkebede ko ke China, “mme andikara ye mme [ọsọ] owo n̄ko, ke idak ukara mme oku Ido Ukpono Toa, ẹma ẹtre utom man ẹyom ibọk udu anana-utịt uwem”—se ẹkotde idịm nsehe. Ke akpanikọ, ke ofụri mbụk, mme owo ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke ndin̄wọn̄ ndusụk ibọk oro ẹbuakde, m̀mê idem ke ndin̄wọn̄ ndusụk mmọn̄, mmimọ imekeme ndika iso ntie nsek nsek.
10. Nso ukeme ke mme owo ẹsịn ke eyomfịn ndinam ẹnyene uwem oro ọniọn̄de?
10 Mme ukeme oro ẹsịnde ke eyomfịn ndidomo ndiyụhọ ndammana udọn̄ owo kaban̄a nsinsi uwem edi n̄wọrọnda ukem ntre. N̄wọrọnda uwụtn̄kpọ edi edinam edisịn akpan̄kpa oro ọkọdọn̄ọde ke ice. Ẹnam emi ye idotenyịn edifiak nsịn uwem ke ini iso ke ẹma ẹkesio ibọk udọn̄ọ esie ẹdi. Andida ye edinam emi, oro ẹkotde edisịn akpan̄kpa oro ọkọdọn̄ọde ke ice ye idotenyịn edifiak nnọ enye uwem ke ini iso ke ẹma ẹkesio ibọk udọn̄ọ esie ẹdi, ekewet ete: “Edieke idotenyịn nnyịn edide akpanikọ inyụn̄ ikpepde nte ẹkọkde ẹnyụn̄ ẹdiọn̄de kpukpru se ibiarade—esịnede mmeme usọn̄—adan̄aoro mbon oro ‘ẹkpan̄ade’ idahaemi ẹyenyene uwem oro mînyeneke utịt ke ini iso.”
11. Ntak mme owo ẹnyenede udọn̄ ndidu uwem ke nsinsi?
11 Afo emekeme ndibụp ete, Ntak emi udọn̄ ndidu uwem ke nsinsi esịnede nnyịn ntre ke ekikere? Ndi koro “[Abasi] emesịn nsinsi ini ke ekikere owo”? (Ecclesiastes 3:11, Revised Standard Version) Emi edi n̄kpọ oyomde ẹnen̄ede ẹkere ẹban̄a! Kam kere: Ntak emi nnyịn ikpenyenede ndammana udọn̄ ndidu uwem ke nsinsi—ke anana-utịt ini—edieke mîkpedịghe uduak Andibot nnyịn nte ẹyụhọ udọn̄ emi? Ndien ndi okpowụt ima enye ndibot nnyịn ye udọn̄ kaban̄a nsinsi uwem ndien ekem okpu nnyịn ebe ke nditre ndiyak nnyịn iyụhọ udọn̄ oro?—Psalm 145:16.
Nnyịn Ikpọbuọt Idem ke Anie?
12. Nso mbuọtidem ke ndusụk owo ẹnyene, edi ndi afo emenịm ke akpanikọ ete ke enye enyene eti nsọn̄ọ?
12 Ke m̀mọ̀n̄, m̀mê ke nso, ke nnyịn ikpọkọn̄ mbuọtidem nnyịn man inyene nsinsi uwem? Ke ifiọk ubotn̄kpọ owo eke ọyọhọ isua ikie 20 m̀mê eke ikie 21? Ibuotikọ The New York Times Magazine oro “Mmọ Ẹyom Ndidu Uwem” ama etịn̄ aban̄a “abasi: ifiọk ubotn̄kpọ” ye “ifiopesịt aban̄ade ukeme ifiọk ubotn̄kpọ.” Ẹma ẹkam ẹdọhọ ke anam-ndụn̄ọde kiet “ke idatesịt ama enyene mbuọtidem . . . nte ke ifiọk edifori nsen ubon oyodu nte ini akade man anyan̄a [nnyịn] ebe ke nditre usọn̄, iso-ọfọn anamde owo oro ama ọkọsọn̄ afiak esehe.” Ke akpanikọ, nte ededi, ukeme owo ke ofụri ofụri ikemeke nditre usọn̄ m̀mê ndikan n̄kpa.
13. Didie ke nte mfre nnyịn etiede owụt nte ke ẹkeyom nnyịn idu uwem ke nsinsi?
13 Ndi emi ọwọrọ ete ke owo ikemeke ndinyene uwem nsinsi ke baba usụn̄ kiet? N̄wan̄ansa-o! Usụn̄ odu! Ndutịm utịbe utịbe mfre nnyịn, ye ukeme esie oro ekperede ndidi inyeneke utịt ndikpep n̄kpọ, ekpenyene ndinam nnyịn inịm emi ke akpanikọ. James Watson edide ekpepn̄kpọ mban̄a ata n̄kpri nsen mme odu-uwem n̄kpọ okokot mfre nnyịn “awak-n̄kukọhọ-n̄kan n̄kpọ oro nnyịn mîfiọkke kan̄a ke ekondo nnyịn.” Ndien Richard Restak edide ataifiọk esịp ọkọdọhọ ete: “N̄kpọ ndomokiet idụhe ke ekondo oro ẹfiọkde ẹmi ekperede-kpere ndibiet enye.” Ntak emi nnyịn ikpenyenede mfre emi enyenede ukeme ndikama nnyụn̄ mbọ ntọt oro ekperede ndidi inyeneke adan̄a ye idem oro ẹnamde ndinam utom ke nsinsi edieke owo mîkaduakke nnyịn idara uwem ke nsinsi?
14. (a) Nso ubiere aban̄ade uwem owo ke mme andiwet Bible ẹsio ẹwụt? (b) Ntak emi nnyịn ikpọbuọtde idem ye Abasi idịghe ye owo?
14 Nso, ndien, idi n̄kukụre ubiere oro owụtde eti ibuot onyụn̄ edide akpanikọ emi anade nnyịn isịm? Ndi idịghe nte ke Andinam oro enyenede ofụri odudu ye ifiọk akanam onyụn̄ obot nnyịn man ikeme ndidu uwem ke nsinsi? (Job 10:8; Psalm 36:9; 100:3; Malachi 2:10; Utom 17:24, 25) Ke ntre, nte nnyịn ke ọniọn̄ ikpanamke ewụhọ odudu spirit emi andiwet psalm eke Bible ọnọde: “Mbufo ẹkûbuọt idem ye mbọn̄, ẹkûbuọt ye eyen owo, emi edinyan̄a mîdụhe enye ke idem”? Ntak emi nnyịn mîkpọbuọtke idem ye owo? Koro, nte andiwet psalm ekewetde, “ibifịk ọwọrọ enye ke idem, enye afiak ke ntan esie; ke kpasụk usen oro mme uduak esie ẹtak.” Ke akpanikọ, kpa ye idotenyịn edidu uwem ke nsinsi, mme owo inyeneke un̄wam ke ẹsobode ye n̄kpa. Andiwet psalm eberi ete: “Ọfọfọn ọnọ owo . . . eke odoride enyịn ye Jehovah Abasi esie.”—Psalm 146:3-5.
Ndi Enen̄ede Edi Uduak Abasi?
15. Nso iwụt ite ke edi uduak Abasi nte nnyịn idu uwem ke nsinsi?
15 Edi afo emekeme ndibụp, Ndi enen̄ede edi uduak Jehovah nte nnyịn idara uwem ke nsinsi? Ih, ntre ke edi! Ikọ esie ọn̄wọn̄ọ nsinsi uwem ediwak ini. Bible ọsọn̄ọ ọnọ nnyịn ete: “Enọ Abasi edi nsinsi uwem.” Asan̄autom Abasi oro John ama ewet ete: “Emi edi se Enye [Abasi] ọkọn̄wọn̄ọde ndinọ nnyịn, kpa nsinsi uwem.” Eyịghe idụhe akparawa kiet okobụpde Jesus ete: “Andikpep, ndinam nso eti n̄kpọ man nnyene nsinsi uwem?” (Rome 6:23; 1 John 2:25; Matthew 19:16) Ke akpanikọ, apostle Paul ama ewet aban̄a “idotenyịn nsinsi uwem; eke Abasi, emi mîkemeke ndisu nsu, ekebemde nsinsi ini iso ọn̄wọn̄ọ.”—Titus 1:1, 2.
16. Ke nso usụn̄ ke Abasi ‘ekebem nsinsi ini iso ọn̄wọn̄ọ’ nsinsi uwem?
16 Nso ke ọwọrọ nte ke Abasi ‘ama ebem nsinsi ini iso ọn̄wọn̄ọ’ nsinsi uwem? Ndusụk owo ẹkere ke ikọ apostle Paul ọkọwọrọ ete ke mbemiso ẹkebotde akpa n̄wan ye ebe oro, Adam ye Eve, Abasi ama aduak ete mme owo ẹkpedu uwem ke nsinsi. Nte ededi, edieke Paul eketịn̄de aban̄a ikpehe ini ke ẹma ẹkebot owo ye ke ini Jehovah eketịn̄de uduak esie, osụk ana in̄wan̄în̄wan̄ nte ke uduak Abasi esịne mme owo ndidu uwem ke nsinsi.
17. Ntak emi ẹkebịnde Adam ye Eve ẹsion̄o ke in̄wan̄ Eden, ndien ntak emi ẹkenịmde mme cherub ke usụn̄ in̄wan̄ oro?
17 Bible etịn̄ ete ke in̄wan̄ Eden, “Jehovah Abasi [ama] anam isọn̄ etịbe . . . eto uwem.” Ntak oro ẹnọde ke ndikosio Adam mfep ke in̄wan̄ oro ekedi “mbak enye edinyan ubọk esie, onyụn̄ ada eto uwem n̄ko adia, ndien odu uwem”—ih, ke nsinsi! Ke ama ekebịn Adam ye Eve osio ke in̄wan̄ Eden, Jehovah ama enịm “cherubim ye emịnen̄mịnen̄ ofụt ikan̄ ke edem usiaha utịn in̄wan̄ Eden, ete ekpeme usụn̄ eto uwem.”—Genesis 2:9; 3:22-24.
18. (a) Nso ke ndidia eto uwem oro ọkpọkọwọrọ ọnọ Adam ye Eve? (b) Nso ke ndidia eto oro akada aban̄a?
18 Edieke ẹkpekenyịmede Adam ye Eve ẹdia eto uwem oro, nso ke oro ọkpọkọwọrọ ọnọ mmọ? Kamse, ifet edidu uwem ke nsinsi ke Paradise! Eyen ukpepn̄kpọ Bible kiet ekekere ete: “Anaedi eto uwem ama enyene ndusụk odudu emi akpakanamde idem owo ọbọhọ mmeme otode usọn̄, m̀mê mbiara oro etrede ke n̄kpa.” Enye ama akam ọdọhọ ete ke “odudu ama odu ke mme ikọn̄ ke paradise emi ekekemede ndikan mme utịp” usọn̄. Nte ededi, Bible idọhọke ite ke eto uwem ke idemesie ama enyene mme n̄kpọ oro ẹnọde uwem. Utu ke oro, eto oro n̄kukụre akada aban̄a ubiọn̄ nsinsi uwem oro Abasi edinọde owo oro ẹdiyakde adia mfri esie.—Ediyarade 2:7.
Uduak Abasi Ikpụhọkede
19. Ntak emi Adam akakpade, ndien ntak emi nnyịn, nditọ esie, ikpan̄ade n̄ko?
19 Ke ini Adam akanamde idiọkn̄kpọ, enye ama ataba unen nsinsi uwem eke idemesie ye eke kpukpru nditọ esie oro mîkamanake kan̄a. (Genesis 2:17) Ke ini enye akakabarede edi anamidiọk ke ntak nsọn̄ibuot esie, enye ama akabade enyene ndo, anana mfọnmma. Ọtọn̄ọde ke ini oro ka iso, ke nditịm ntịn̄, idem Adam ama akabade edi se adade esịm n̄kpa. Nte Bible etịn̄de, “n̄kpọ-eyen-utom idiọk-n̄kpọ edi n̄kpa.” (Rome 6:23) Akan oro, mme anana-mfọnmma nditọ Adam n̄ko ẹma ẹkabade ẹnyene idem adade esịm n̄kpa, idịghe nsinsi uwem. Bible anam an̄wan̄a ete: “Idiọk-n̄kpọ [okoto] owo kiet [Adam] odụk ke ererimbot, n̄kpa onyụn̄ [oto] ke idiọk-n̄kpọ oro odụk; n̄kpa onyụn̄ ebe esịm kpukpru owo, koro kpukpru owo ẹma ẹnam idiọk-n̄kpọ.”—Rome 5:12.
20. Nso iwụt nte ke ẹkenam owo ndidu ke nsinsi ke isọn̄?
20 Edi nso edieke Adam mîkpakanamke idiọkn̄kpọ? Nso edieke enye mîkpọkọsọn̄ke ibuot ye Abasi ndien ẹkenyụn̄ ẹnyịmede enye adia mfri eto uwem oro? Ke m̀mọ̀n̄ ke enye akpakadara enọ Abasi eke nsinsi uwem? Ke heaven? Baba! Abasi iketịn̄ke n̄kpọ ndomokiet iban̄a ndimen Adam n̄ka heaven. Ẹkenọ enye utom ndinam mi ke isọn̄. Bible anam an̄wan̄a ete ke “Jehovah Abasi [ama] anam isọn̄ etịbe kpukpru eto eke ẹnemde ndise ẹnyụn̄ ẹfọnde ndidia” enye onyụn̄ ọdọhọ ete: “Jehovah Abasi ada owo oro edinịm ke in̄wan̄ Eden, ete ọdiọn̄ enye onyụn̄ ekpeme enye.” (Genesis 2:9, 15) Ke ẹma ẹkebot Eve nte nsan̄a ẹnọ Adam, ẹma ẹnọ mmọ mbiba udiana utom ndinam mi ke isọn̄. Abasi ama ọdọhọ mmọ ete: “Mbufo ẹtọt, ẹnyụn̄ ẹwak, ẹnyụn̄ ẹyọhọ ke isọn̄, ẹnyụn̄ ẹkan enye: ẹnyụn̄ ẹkara iyak ke akamba mmọn̄, ye inuen ke enyọn̄, ye kpukpru n̄kpọ uwem eke ẹnyọnide ke isọn̄.”—Genesis 1:28.
21. Nso utịbe utịbe idotenyịn ke mme akpa owo oro ẹkenyene?
21 Kere ban̄a utịbe utịbe idotenyịn emi mme item oro ẹtode Abasi ẹkebererede ẹnọ Adam ye Eve ke isọn̄! Akana mmọ ẹbọk nditọ iren ye iban oro ẹnyenede mfọnmma nsọn̄idem ke Paradise isọn̄. Nte ndima nditọ mmọ ẹkekọride ẹkponi, mmọ ẹkpekebuana ye mmọ ke nditọt ye ke ndinam inem inem utom in̄wan̄ man ẹdiọn̄ Paradise oro. Ye kpukpru unam ẹsụkde ibuot ẹnọ mmọ, ubonowo ekpenen̄ede okop uyụhọ. Kere ban̄a idatesịt editat mme adan̄a in̄wan̄ Eden man otodo ke akpatre ofụri isọn̄ akpakabade edi paradise! Ndi afo akpakadara uwem ke utọ ediye ebietidụn̄ eke isọn̄ oro, ye unana edikere mban̄a edikọri nsọn̄ nnyụn̄ n̄kpa? Yak ndammana ntụk esịt fo ọbọrọ mbụme oro.
22. Ntak emi nnyịn ikemede nditịm nnịm ke Abasi ikokpụhọkede uduak esie kaban̄a isọn̄?
22 Ọfọn, do, ke ini Adam ye Eve ẹkesọn̄de ibuot ẹnyụn̄ ẹbịnde mmọ ẹfep ke in̄wan̄ Eden, ndi Abasi ama okpụhọde uduak esie kaban̄a mme owo ndidu uwem ke nsinsi ke Paradise ke isọn̄? N̄wan̄ansa-o! Koro Abasi ndikpakanam oro ọkpọwọrọ enye ndikọn̄ọ mfan̄ mban̄a ukeme esie ndinam akpasarade uduak esie. Nnyịn imekeme nditịm nnịm nte ke Abasi anam se enye ọn̄wọn̄ọde, nte enye ke idemesie akatan̄ade ete: “Ntre ke ikọ mi emi ọwọrọde mi ke inua editie: idifiakke itiene mi ubọk-ubọk, tutu enye anam se mmade, onyụn̄ okụt unen ke utom emi ndọn̄de enye.”—Isaiah 55:11.
23. (a) Nso ifiak isọn̄ọ nte ke edi uduak Abasi nte mbon oro ẹmade edinen ido ẹdu uwem ke nsinsi ke isọn̄? (b) Nso efen ke nnyịn idineme iban̄a?
23 Nte ke uduak Abasi kaban̄a isọn̄ ikpụhọkede edi se ẹnamde an̄wan̄a ke Bible, ke ebiet emi Abasi ọn̄wọn̄ọde ete: “Nti owo ẹyeda isọn̄ ẹnyene, ẹnyụn̄ ẹdụn̄ ke esịt ke nsinsi.” Jesus Christ ama akam etịn̄ ke Ukwọrọikọ esie ke Obot ete ke mbon oro ẹnyenede ifụre ifụre ido ẹyeda isọn̄ ẹnyene. (Psalm 37:29; Matthew 5:5) Edi, didie ke nnyịn ikeme ndinyene nsinsi uwem, ndien nso ke ana nnyịn inam man idara utọ uwem oro? Ẹyeneme ẹban̄a emi ke ibuotikọ oro etienede.
Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?
◻ Ntak emi ediwak owo ẹnịmde ke akpanikọ nte ke nsinsi uwem ekeme ndidu?
◻ Nso ikpanam nnyịn inịm ke akpanikọ nte ke ẹkenam nnyịn ndidu uwem ke nsinsi?
◻ Nso ikedi akpasarade uduak Abasi kaban̄a ubonowo ye isọn̄?
◻ Ntak emi nnyịn ikemede ndinịm nte ke Abasi oyosu akpasarade uduak esie?