Ẹkûkpa Mba!

“Ẹyak ikûkpa mba ke edinam eti n̄kpọ; koro ke edikem ini nnyịn iyedọk mbun̄wụm, edieke nnyịn mîyakke idem emem nnyịn.”—GALATIA 6:9.

1, 2. (a) Ke mme usụn̄ ewe ke ekpe esibịn ikọt? (b) Mmanie akpan akpan ke Devil oyom ndimụm nta?

EKPE esibịn ikọt oyom unam ke nsio nsio usụn̄. Ndusụk ini enye esidịbe ebet udia esie ke n̄kpọdiọhọ mmọn̄ mîdịghe ke usụn̄ oro ẹma ẹkesisan̄a ke anyanini. Edi ndusụk ini, nte n̄wed oro Portraits in the Wild ọdọhọde, ekpe “esikam ada ifet oro ebererede anam n̄kpọ—ke uwụtn̄kpọ, ke osobode eyen zebra emi edede idap.”

² Apostle Peter anam an̄wan̄a ete: “Asua [nnyịn], kpa Satan, ke oyoyo nte lion eke okụnide, oyom se editade.” (1 Peter 5:8) Ke ọfiọkde ete ke ini imọ oro osụhọde edi ibio, Satan ke ada mfịghe oro okponde akan nte akanam edide odori mme owo ke idem man ọwọn̄ọde mmọ ọkpọn̄ edinam n̄kpọ Jehovah. Nte ededi, “lion eke okụnide” mi enyene udọn̄ akpan akpan ke ndimụm mme asan̄autom Jehovah nta. (Ediyarade 12:12, 17) Usụn̄ emi enye adade ebịn ikọt ebiet eke ekpe ke ubon unam. Didie ke edi ntre?

3, 4. (a) Mme usụn̄ ewe ke Satan ada ndimụm mme asan̄autom Jehovah nta? (b) Sia ini emi edide “ndiọkeyo,” mme mbụme ewe ẹdemede?

³ Ndusụk ini Satan esidomo edidịbe mbet ese—ukọbọ m̀mê ubiọn̄ọ emi uduak edide ndibiat nsọn̄ọnda nnyịn man itre ndinam n̄kpọ nnọ Jehovah. (2 Timothy 3:12) Edi, ukem nte ekpe, ke mme ini efen Devil n̄kukụre esikam ada mme ifet oro ẹbererede anam n̄kpọ. Enye esibet tutu nnyịn ikop mmemidem m̀mê ikpa mba, ndien ekem enye odomo ndida mfụhọ oro nnyịn ikopde anam n̄kpọ man anam nnyịn ikpa mba. Inaha nnyịn ikabade idi n̄kpọ udia mmemmem mmemmem!

⁴ Edi, nnyịn idu uwem ke ata ọkpọsọn̄ ini ke ofụri mbụk owo. Ke “ndiọkeyo” emi, ediwak nnyịn imekeme ndikop mmemidem m̀mê mfịghe ke ndusụk idaha. (2 Timothy 3:1) Didie, ndien, ke nnyịn ikeme ndifep edinen̄ede n̄kop mmemidem tutu ikabade idi n̄kpọ udia inọ Devil mmemmem mmemmem? Ih, didie ke nnyịn ikeme ndinam item apostle Paul eke odudu spirit emi: “Ẹyak ikûkpa mba ke edinam eti n̄kpọ; koro ke edikem ini nnyịn iyedọk mbun̄wụm, edieke nnyịn mîyakke idem emem nnyịn”?—Galatia 6:9.

Ke Ini Mbon En̄wen Ẹkpude Nnyịn

5. Nso ikanam idem emem David, edi nso ke enye mîkanamke?

⁵ Ke mme ini Bible, ekeme ndidi mme ata anam-akpanikọ asan̄autom Jehovah ẹma ẹsikop mfịghe. David andiwet psalm ekewet ete: “Mmakpa mba ke mmụm mi; nyenam mbri mi ọfiọrọ ke ofụri okoneyo; nyetara n̄kpana mi ke mmọn̄ eyet mi. Iyatesịt esịn enyịn ebịre mi.” Ntak eketiede David ntre ke idem-e? Enye ama anam an̄wan̄a ete: “Oto kpukpru mme asua mi.” Ndiọi edinam mbon en̄wen ẹma ẹnam esịt ayat David tutu mmọn̄eyet ọwọrọ enye inyeneke ubere. Kpa ye oro, David ikọwọn̄ọkede ikpọn̄ Jehovah ke ntak se ekemmọ owo ẹkenamde enye.—Psalm 6:6-9.

6. (a) Didie ke mme ikọ ye mme edinam mbon efen ẹkeme nditụk nnyịn? (b) Didie ke ndusụk owo ẹnam idemmọ ẹdi n̄kpọ udia Devil mmemmem mmemmem?

⁶ Ukem ntre, mme ikọ ye mme edinam mbon en̄wen ẹkeme ndinam nnyịn ikop mmemidem ye ọkpọsọn̄ iyatesịt. Mme N̄ke 12:18 ọdọhọ ete: “Enyene mmọ eke ẹken̄de inua nte ofụt ẹkịmde.” Ke ini owo eke eken̄de inua edide eyenete Christian eren m̀mê n̄wan, ‘nde unan oro okịmde’ ekeme ndibiak owo ebịghi. Owo ekeme ndinyene ntụhọ ediyat esịt, ndusụk esịnde ikọ ke esịt. Emi edi akpanikọ akpan akpan edieke nnyịn ikerede ke ẹma ẹnam n̄kpọ ye nnyịn ke unana mfọnido m̀mê nte mîdotke. Ekeme ndidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ nnyịn ndineme nneme ye owo oro eduede; nnyịn imakam ikeme ndikokoi mfep enye. Ke ẹkopde mfịghe ẹto iyatesịt, ndusụk owo ẹkop mmemidem ẹnyụn̄ ẹtre ndidi mme mbonoesop Christian. Ke mfụhọ, mmọ ke ntem “ẹnọ Satan ufan̄” ndida mmọ nnam udia mmemmem mmemmem.—Ephesus 4:27.

7. (a) Didie ke nnyịn ikeme ndifep ndinam uduak Devil ke ini mbon efen ẹkpude m̀mê ẹyatde nnyịn esịt? (b) Ntak emi nnyịn mîkpesịnke ikọ ke esịt-e?

⁷ Didie ke nnyịn ikeme ndifep ndinam uduak Satan ke ini mbon efen ẹkpude nnyịn m̀mê ẹyatde nnyịn esịt? Ana nnyịn in̄wana itre ndisịn ikọ ke esịt. Utu ke oro, inam usio-ukot ndinam emem m̀mê ndibiere mme mfịna usọp usọp nte ikekeme. (Ephesus 4:26) N̄wed Mbon Colossae 3:13 akpak nnyịn ete: “Ẹfen kiet eken, edieke owo mbufo ekededi enyenede ikọ ye owo.” Edifen nnọ odot akpan akpan ke ini owo oro eduede onyịmede ndudue onyụn̄ esemede aban̄a oro ke esịt akpanikọ. (Men Psalm 32:3-5 ye Mme N̄ke 28:13 domo.) Nte ededi, eyen̄wam nnyịn edieke nnyịn inyenede ke ekikere nte ke edifen nnọ idịghe ndinyịme m̀mê ndisụhọde idaha idiọkn̄kpọ oro mbon efen ẹnamde. Edifen nnọ abuana editre ndisịn ikọ ke esịt. Edisịn ikọ ke esịt edi ndodobi mbiomo. Enye ekeme ndikara ekikere nnyịn, ọbọde nnyịn inemesịt. Enye akam ekeme ndifịna nsọn̄idem nnyịn. Ke edide isio ye oro, edifen nnọ, ke ebiet oro odotde, edi ke ufọn nnyịn. Akpakam nnyịn, ukem nte David, idehede ikpa mba inyụn̄ idianade ikpọn̄ Jehovah ke ntak se mme owo efen ẹtịn̄de m̀mê ẹnamde nnyịn!

Ke Ini Nnyịn Inamde Ndudue

8. (a) Ntak emi ndusụk owo akpan akpan ẹsibiomde idem ikpe ndusụk ini-e? (b) Nso n̄kpọndịk odu ke ndiyak ekikere ubiom idem ikpe akan nnyịn ubọk tutu nnyịn ke idem nnyịn ikpa mba?

⁸ James 3:2 ọdọhọ ete: “Kpukpru nnyịn idedue ke ediwak n̄kpọ.” Ke ini nnyịn iduede, edi ndammana n̄kpọ esịt ndibiom nnyịn ikpe. (Psalm 38:3-8) Edinyene ubiomikpe ekeme ndinen̄ede nsọn̄ ubọk akpan akpan edieke nnyịn in̄wanade ye mmeme ikpọkidem inyụn̄ isobode edikpu ke ini ke ini.a Christian kiet emi akan̄wanade utọ en̄wan oro ama anam an̄wan̄a ete: “N̄koyomke ndidu uwem aba, n̄kọfiọkke m̀mê mmanam idiọkn̄kpọ oro edifen nnọ mîdụhe m̀mê nnamke. Mma n̄kere n̄ko nte ke ufọn ndisịn idem ọkpọsọn̄ ke utom Jehovah idụhe koro ekeme ndidi idotenyịn idụhe aba inọ mi.” Ke ini ubiomikpe emende nnyịn emen tutu nnyịn ikpa mba ke idem nnyịn, nnyịn imọnọ Devil ufan̄—ndien enye ekeme ndisọsọp nda ifet oro nnam n̄kpọ! (2 Corinth 2:5-7, 11) Se ẹyomde ekeme ndidi ekikere edibiom idem ikpe oro otịmde ada ukem ukem.

9. Ntak emi nnyịn ikpenyenede mbuọtidem ke mbọm Abasi?

⁹ Ke ini nnyịn inamde idiọkn̄kpọ odot ndinyene ndusụk udomo ubiomikpe. Ndusụk ini, nte ededi, ekikere edibiom idem ikpe esibịghi ke ntak Christian ekerede ke imọ idinyeneke mbọm Abasi aba tutu amama. Edi, Bible ọnọ nnyịn ima ima nsọn̄ọ ete: “Edieke nnyịn iyararede mme idiọk-n̄kpọ nnyịn, Enye edi anam-akpanikọ onyụn̄ enen, ete ifen mme idiọk-n̄kpọ nnyịn, inyụn̄ iyet nnyịn isana ke kpukpru mme ukwan̄n̄kpọ.” (1 John 1:9) Nte eti ntak ekededi odu ndikere nte ke Abasi idinamke oro inọ nnyịn? Ti ete, ke Ikọ esie, Jehovah ọdọhọ ete ke imọ ‘imama ndidahado.’ (Psalm 86:5; 130:3, 4) Sia enye mîkemeke ndisu nsu, enye eyenam nte Ikọ esie ọn̄wọn̄ọde, amakam edi nnyịn imaka ibịne enye ye esịt oro atuade n̄kpọfiọk.—Titus 1:2.

10. Nso inem inem ikọ nsọn̄ọ ke ẹkebem iso ẹmịn̄ ke Enyọn̄-Ukpeme ẹban̄a edin̄wana mbiọn̄ọ mmeme obụkidem?

¹⁰ Nso ke afo akpanam edieke afo an̄wanade ye mmeme ndien afiak ọduọ odụk? Kûkpa mba! Edifiak nduọ ndụk inen̄ekede ibiat n̄kọri oro afo ama akananam. Nsiondi n̄wedmbụk emi (Ikọmbakara) eke February 15, 1954, ama ọnọ inem inem ikọ nsọn̄ọ emi: “Nnyịn [imekeme] ndikụt nte ituakde ukot inyụn̄ iduọde ediwak ini idụk ndusụk ndiọi edu oro ẹma ẹkedọn̄ n̄kam ke akani usụn̄uwem nnyịn akan nte nnyịn ikekerede. . . . Kûduọk idotenyịn. Kûbiere ete ke imanam idiọkn̄kpọ oro edidahado nnọ mîdụhe. Oro akam edi nte Satan akpamade nnyịn ikere n̄kpọ. Akpanikọ oro nte afo omokop mfụhọ onyụn̄ ayat esịt ye idemfo edi uyarade ke idemesie nte ke afo ukaha anyan ukaha. Kûkpa mba ndiwọn̄ọde mbịne Abasi ke nsụhọdeidem ye esịt akpanikọ, oyomde edidahado esie ye edinam asana ye un̄wam. Ka bịne enye nte emi eyen akade ebịne ete esie ke ini odude ke mfịna, inamke n̄kpọ m̀mê aka ebịne enye ikafan̄ ke ukem mmeme oro, ndien Jehovah ke mfọnido eyenọ fi un̄wam ke ntak ima esie oro owo mîdotke ndien, edieke afo anamde emi ke akpanikọ, enye eyenam afo ọfiọk ke emenyene edisana ubieresịt.”

Ke Ini Ikerede ke Nnyịn Inamke N̄kpọ Ekem

11. (a) Nnyịn ikpekere didie iban̄a edibuana ke utom ukwọrọikọ Obio Ubọn̄? (b) Mme ekikere ewe kaban̄a edibuana ke utom ukwọrọikọ ke ndusụk Christian ẹn̄wana ndikan?

¹¹ Utom edikwọrọ Obio Ubọn̄ enyene akpan udeme ke uwem Christian, ndien ndibuana ke enye ada idatesịt edi. (Psalm 40:8) Nte ededi, ndusụk Christian ẹsinen̄ede ẹbiom idem ikpe ke nte mmimọ mînamke ekese ke utom ukwọrọikọ. Utọ ubiomikpe oro ekeme ndikam mbiat idatesịt nnyịn onyụn̄ anam nnyịn ikpa mba, ikerede ite ke Jehovah ekere ke nnyịn inamke nte akpanade inam. Kere ban̄a mme ntụk ẹmi ediwak owo ẹn̄wanade ndikan.

Christian eyenete an̄wan kiet emi enye ye ebe esie ẹbọkde nditọ ita ekewet ete: “Nte afo ọmọfiọk adan̄a nte unana ọbọde owo ini? Ana mfam ubọk ke usụn̄ nte n̄kekeme. Emi ọwọrọ ndibiat ini ndụn̄ọde nyom mme ufọkurua n̄kani n̄kpọ, ufọkurua mmemurua n̄kpọ, m̀mê idem n̄kịmde ọfọn̄. Mmesida n̄ko hour kiet m̀mê iba kpukpru urua nditịm babru [udep udia ke usụhọde ekọmurua]—n̄kpok, n̄wet n̄kpọ nyọhọ, nnyụn̄ nnyam mmọ. Ndusụk ini esịt esinen̄ede obiom mi ikpe ndinam mme n̄kpọ ẹmi, n̄kerede ke n̄kpenyene ndida ini oro nnam n̄kpọ ke an̄wautom.”

Eyenete an̄wan kiet emi enyenede nditọ inan̄ ye ebe oro mînịmke ke akpanikọ anam an̄wan̄a ete: “N̄kekere ke nnen̄ekede mma Jehovah nte n̄kpamade. Ntre mma ndomo etieti ndinam n̄kpọ Jehovah. Mma nnen̄ede nsịn ukeme, edi iketiehe nte ke mma nnam ekem. Kamse, iketiehe mi ke idem nte ke mmodot, ntre n̄kekemeke ndikụt nte Jehovah ekpenyịmede utom oro nnamde nnọ enye tutu amama.”

Christian kiet oro okokụtde nte odotde imọ ndikpọn̄ utom uyọhọ ini ọkọdọhọ ete: “N̄kekemeke ndiyọ ekikere oro n̄kenyenede nte ke mmokpu ke mbiomo oro nnyenede ndinam n̄kpọ Jehovah ke uyọhọ ini. Afo ukemeke ndifiọk nte n̄kokụtde edikpu! Mma ntua eyet nte n̄ketide emi.”

12. Ntak emi ndusụk mme Christian ẹbiomde idem ikpe ẹban̄a unana mmọ ndikeme ndinam ekese ke utom ukwọrọikọ?

¹² Akam edi ndammana n̄kpọ ndiyom ndinam n̄kpọ Jehovah adan̄a nte ikekeme. (Psalm 86:12) Nte ededi, ntak emi ndusụk owo ẹsibiomde idem ikpe ke ntak mmọ mîkemeke ndinam ekese? Ye ndusụk owo, etie nte emi esinyene ebuana ye ọsọ ekikere oro owo enyenede nte ke imọ idotke, ndusụk otode ubiak ubiak ifiọk n̄kpọntịbe ke uwem. Ke mme idaha efen, owo ndibiom idem ikpe nte mîdotke ekeme ndito ukwan̄ ekikere oro owo enyenede kaban̄a se Jehovah oyomde oto nnyịn. Christian kiet etịn̄ ete: “Ami n̄kesikere nte ke ibọhọke afo ananam utom tutu akpa mba, ke anaedi se afo anamde ikemke.” Nte utịp, enye ama esinịm mme idaha oro ẹkon̄de ẹkaha ọnọ idemesie—ndien ekem enye ototịm obiom idem ikpe ke ini enye okpude ndisịm mmọ.

13. Nso ke Jehovah oyom oto nnyịn?

¹³ Nso ke Jehovah oyom oto nnyịn? Ke nditịn̄ ke mmemmem usụn̄, Jehovah oyom nnyịn inam n̄kpọ inọ enye ke ofụri ukpọn̄, inamde se mme idaha nnyịn ẹyakde. (Colossae 3:23) Nte ededi, akamba ukpụhọde ekeme ndidu ke ufọt se nnyịn ikpamade ndinam ye se nnyịn inen̄erede ikeme ndinam. Mme utọ n̄kpọ nte usọn̄, unana nsọn̄idem, unana ukeme ikpọkidem, m̀mê mme mbiomo ubon ẹkeme ndisụhọde ukeme nnyịn. Kpa ye oro, ke ini nnyịn inamde kpukpru se ikemede, nnyịn imekeme ndinyene idotenyịn nte ke utom oro inamde inọ Jehovah edi eke ofụri ukpọn̄—idianke-dian inyụn̄ isioho-sio ke utom ofụri ukpọn̄ ikan eke owo oro nsọn̄idem ye mme idaha esie ẹyakde enye anam utom ukwọrọikọ uyọhọ ini.—Matthew 13:18-23.

14. Nso ke afo akpanam edieke afo oyomde un̄wam man ebiere se afo nte odotde okpoyomde oto idemfo?

¹⁴ Didie, ndien, ke afo ekeme ndibiere se afo enen̄erede odori enyịn ndinam ke idemfo? Ekeme ndidi afo akpama ndineme n̄kpọ emi ye ufan emi edide Christian oro ọkọride osịm ọyọhọ idaha, oro ekemede ndiberi edem, ndusụk ebiowo m̀mê eyenete an̄wan oro enyenede ifiọk ke uwem, emi ọfiọkde mme ukeme fo, mme mmeme fo, ye mme mbiomo ubon oro afo enyenede. (Mme N̄ke 15:22) Ti ete ke owo idaha ekese oro afo anamde ke utom ukwọrọikọ idomo nte afo ọsọn̄de urua ke enyịn Abasi. Kpukpru mme asan̄autom Jehovah ẹdi ọsọn̄urua n̄kpọ ẹnọ enye. (Haggai 2:7; Malachi 3:16, 17) Se afo anamde ke utom ukwọrọikọ ekeme ndikpon m̀mê ndikpri n̄kan se mbon efen ẹnamde, edi adan̄a nte oro edide ofụri ukeme fo, Jehovah okop inemesịt, ndien ufọn idụhe afo ndibiom idemfo ikpe.—Galatia 6:4.

Ke Ini Ẹyomde Ekese Ẹto Nnyịn

15. Ke mme usụn̄ ewe ke ẹyom ediwak n̄kpọ ẹto mbiowo esop?

¹⁵ Jesus ọkọdọhọ ete: “Owo ekededi eke ẹnọde enye ediwak n̄kpọ, ke ẹdiyom ediwak n̄kpọ ke ubọk esie.” (Luke 12:48) Ke akpanikọ ‘ẹyom ediwak n̄kpọ’ ẹto mbon oro ẹnamde utom nte mbiowo esop. Ukem nte Paul mmọ ẹsịn̄ede idemmọ ke ufọn esop. (2 Corinth 12:15) Mmọ ẹnyene nditịm mme utịn̄ikọ, ndinam utom ubọkerọn̄, ndise mban̄a ikpe—kpukpru ẹmi ye unana edifụmi mme ubon mmọ. (1 Timothy 3:4, 5) Ndusụk mbiowo n̄ko ẹnam utom ọkpọsọn̄ ndin̄wam ẹbọp mme Ufọkmbono Obio Ubọn̄, ẹnam utom ke mme Kọmiti Unyene Nneme ye Mbon Ufọkibọk, ẹnyụn̄ ẹnọ idem unyịme unyịme ke n̄kpri ye ikpọ mbono. Didie ke mme enyene-ifịk irenowo ẹmi ẹnamde utom ọkpọsọn̄ mi ẹkeme ndifep edikpa mba ke mme utọ ndodobi mbiomo ẹmi?

16. (a) Nso eti ekikere ke Jethro ọkọnọ Moses? (b) Ewe edu edin̄wam ebiowo ndibuana mme utom oro ẹdotde ye mbon en̄wen?

¹⁶ Ke ini Moses, sụn̄sụn̄ owo emi osụhọrede idem, ama akakpa mba ke edise mban̄a mme mfịna mbon en̄wen, Jethro, ete an̄wan esie, ama ọnọ enye eti item: bahade ndusụk utom nọ irenowo efen ẹmi ẹdotde. (Exodus 18:17-26; Numbers 12:3) Mme N̄ke 11:2 ọdọhọ ete: “Eti ibuot odu ye mme osụkidem.” Ndisụk idem ọwọrọ ndifiọk nnyụn̄ nnyịme mme mmeme fo. Owo emi osụkde idem imen̄eke ndideme utom nnọ mbon en̄wen, m̀mê enye ndikop ndịk nte ke imọ ke ndusụk usụn̄ imataba odudu ebe ke ndibuana mme utom oro ẹdotde ye irenowo efen ẹmi ẹdotde.b (Numbers 11:16, 17, 26-29) Utu ke oro, enye enyene udọn̄ ndin̄wam mmọ ẹnam n̄kọri.—1 Timothy 4:15.

17. (a) Didie ke mme andibuana ke esop ẹkeme ndinam mbiomo mbiowo efere? (b) Nso n̄waidem ke iban mbiowo ẹsinam, ndien didie ke nnyịn ikeme ndiwụt mmọ nte ke nnyịn idaha ẹmi mfefere mfefere?

¹⁷ Mme andibuana ke esop ẹkeme ndinam ekese ndinam mbiomo mbiowo efere. Ke ẹfiọkde ẹte ke mbiowo ẹnyene mme ubon mmọ ndise mban̄a, mbon efen idiyomke mbiowo ẹnọ mmimọ ini ye ntịn̄enyịn nte mîwụtke eti ibuot. M̀mê mmọ ndiwụt unana esịtekọm mban̄a unyịme unyịme n̄waidem oro iban mbiowo ẹnamde ke ndibuana mme ebe mmọ ye esop ke unana ibụk. Eka oro enyenede nditọ ita emi ebe esie anamde utom nte ebiowo anam an̄wana ete: “N̄kpọ oro akananam mmensemeke mban̄a edi mbiomo efen efen oro nsibiomde ke ufọk ke unyịmesịt man ebe mi anam utom nte ebiowo. Mmọfiọk nte ke edidiọn̄ Jehovah osịm ubon nnyịn uwak uwak ke ntak utom esie, edi ami nsiyatke esịt ke ini ye ukeme oro enye esịnde. Edi, ke nditịm ntịn̄, mmesinam ekese utom nnyụn̄ nnam ekese ke nditụnọ nditọ nnyịn n̄kan nte n̄kpanamde sia ebe mi mînyeneke ini.” Ke mfụhọ, eyenete an̄wan emi ama okụt ete ke ndusụk owo, utu ke ndiwụt esịtekọm mban̄a udiana mbiomo esie, ẹma ẹsitịn̄ ikọ oro mîwụtke edikere mban̄a utọ nte, “Ntak emi afo mûdụkke usiakusụn̄-ọ?” (Mme N̄ke 12:18) Ọfọn didie ntem nditoro mbon efen ke se mmọ ẹnamde utu ke ndikụt ndudue nnọ mmọ ke se mmọ mîkemeke ndinam!—Mme N̄ke 16:24; 25:11.

Sia Utịt Mîdịghe Kan̄a

18, 19. (a) Ntak mîdịghe ini edi emi ndituak nda ke mbuba itọk nsinsi uwem-e? (b) Nso ekemini item ke apostle Paul ọkọnọ mme Christian ke Jerusalem?

¹⁸ Ke ini efehe itọk ọfiọkde ete ke imekpere utịt anyan itọk, enye isikpaha mba. Odudu ekeme ndikụre enye ke idem—okop mmemidem, ọkpọsọn̄ ufiop, onyụn̄ otịbe ibibiak—edi utịt otịmde ekpere mi idịghe ini nditre itọk. Ukem ntre, nte mme Christian nnyịn idu ke mbuba kaban̄a utịp uwem, ndien nnyịn imenen̄ede ikpere utịt. Idịghe ini edi emi nnyịn nditre itọk!—Men 1 Corinth 9:24; Philippi 2:16; 3:13, 14 domo.

¹⁹ Mme Christian ke akpa isua ikie ẹma ẹsobo ukem idaha oro. Ke n̄kpọ nte 61 E.N., apostle Paul ama ewet n̄wed ọnọ mme Christian ke Jerusalem. Ini ke ekebe usọp usọp—idiọk “emana” oro, ọsọn̄ibuot editịm n̄kpọ mme Jew, ama ekpere ‘ndibe mfep.’ Mme Christian ke Jerusalem akpan akpan ẹkenyene ndidu ke edidemede nnyụn̄ nnyene mbuọtidem; ama oyom mmọ ẹfen̄e ẹwọrọ ke obio ke ini mmọ ẹdikụtde nte mbonekọn̄ ẹkande enye ẹkụk. (Luke 21:20-24, 32) Item eke odudu spirit apostle Paul, ke ntem, ekedi ekemini: ‘Mbufo ẹkûkpa mba, ẹkop mmemidem ke ukpọn̄.’ (Mme Hebrew 12:3) Apostle Paul mi akada in̄wan̄în̄wan̄ ikọ edinam iba: “ẹdikpa mba” (kaʹmno) ye “ẹkop mmemidem” (e·klyʹo·mai). Nte eyen ukpepn̄kpọ Bible kiet etịn̄de, ikọ Greek ẹmi ke “Aristotle akada etịn̄ aban̄a mme efehe itọk oro ẹduọn̄ọde ẹnyụn̄ ẹduọkde odudu ke ẹma ẹkefehe itọk ẹma. Mme andikot [leta Paul] ẹkesụk ẹdu ke mbuba itọk. Inaha mmọ ẹkpa mba ke usụn̄. Inaha mmọ ẹduọ ẹnyụn̄ ẹsụhọ ke ntak mmemidem. Ndien osụk oyoyom ẹkaiso ẹyọ ke ini ẹsobode nsọn̄ọn̄kpọ.”

20. Ntak emi item Paul edide ekemini ọnọ nnyịn mfịn-e?

²⁰ Item Paul edi ekemini didie ntem ọnọ nnyịn mfịn! Ke ini isobode mme mfịghe oro ẹkade-kaiso ẹkọri, ini ekeme ndidu oro etiede nnyịn ke idem nte efehe itọk oro idem ememde emi ukot ekperede ndimem enye. Edi ke emi ima ikekpere utịt itọk ntem, inaha nnyịn ikpa mba! (2 Chronicles 29:11) Oro akam edi se Asua nnyịn, kpa “lion eke okụnide,” okpoyomde nnyịn inam. Ke idara, Jehovah anam ndutịm oro ọnọde “mbon mba odudu.” (Isaiah 40:29) Ẹyeneme ẹban̄a se mmọemi ẹdide ye nte nnyịn ikemede ndibọ ufọn nto mmọ ke ibuotikọ etienede.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Nso Idi Ibọrọ Fo?

◻ Didie ke nnyịn ikeme ndifep edikpa mba ke ini mbon efen ẹkpude m̀mê ẹyatde nnyịn esịt?

◻ Nso ekikere oro adade ukem ukem kaban̄a edibiom idem ikpe edikpan nnyịn ndikpa mba?

◻ Nso ke Jehovah oyom oto nnyịn?

◻ Didie ke nsụhọdeidem ekeme ndikpan mbiowo esop ndikop mmemidem?

◻ Ntak emi item Paul ke Mme Hebrew 12:3 edide ekemini ọnọ nnyịn mfịn-e?