Ndidiọn̄ọ Nnennen Orụk Isụn̄utom
“Ami ndi . . . Enyeemi anamde ikọ asan̄autom esie ọwọrọ osu, ye Enyeemi anamde item mme isụn̄utom esie ẹsu ọyọhọ ọyọhọ.”—ISAIAH 44:25, 26, NW.
1. Didie ke Jehovah anam idiọn̄ọ nnennen orụk isụn̄utom, ndien didie ke enye ayarade nsunsu isụn̄utom?
JEHOVAH ABASI edi Akwa Andinam ẹdiọn̄ọ mme ata isụn̄utom esie. Enye anam ẹdiọn̄ọ mmọ ebe ke ndinam etop oro enye ọnọde ebe ke mmọ ẹwọrọ ẹsu. Jehovah n̄ko edi Akwa Andiyarade mme nsunsu isụn̄utom. Didie ke enye ayarade mmọ? Enye anam mme idiọn̄ọ ye se mmọ ẹtịn̄de ẹkpu. Ke usụn̄ emi enye owụt ete ke mmọ ẹmek idemmọ ẹnịm nte mme etịn̄ prọfesi, emi mme etop mmọ ẹnen̄erede ẹto nsunsu ekikere mmọ—ih, ndisịme, ekikere obụkidem mmọ!
2. Nso ntuaha ikodu ke ufọt mme isụn̄utom ke ini nditọ Israel?
2 Isaiah ye Ezekiel ẹkedọhọ ke mmimọ idi mme isụn̄utom Jehovah Abasi. Nte mmọ ẹma ẹdi? Ẹyak nnyịn ise. Isaiah eketịn̄ prọfesi ke Jerusalem ọtọn̄ọde ke n̄kpọ nte 778 M.E.N. esịm ndusụk ini ke 732 M.E.N. ama ekebe. Ẹkemen Ezekiel ẹka ntan̄mfep ke Babylon ke 617 M.E.N. Enye ama etịn̄ prọfesi ọnọ nditọete esie ẹkedide mme Jew do. Prọfet mbiba ẹma ẹtọt uko uko ẹte ke ẹyesobo Jerusalem. Mme prọfet eken ẹkedọhọ ke Abasi idiyakke emi etịbe. Mmanie ẹkedi nnennen orụk isụn̄utom?
Jehovah Ayarade Mme Nsunsu Prọfet
3, 4. (a) Ewe nsio nsio etop iba ke ẹkenọ nditọ Israel ke Babylon, ndien didie ke Jehovah akayarade nsunsu isụn̄utom? (b) Nso ke Jehovah ọkọdọhọ nte editịbede ọnọ mme nsunsu prọfet?
3 Ke adan̄aemi Ezekiel okodude ke Babylon, ẹma ẹwụt enye n̄kukụt aban̄ade se ikakade iso ke temple Jerusalem. Owo 25 ẹma ẹdu ke inuaotop edem usiahautịn. Nditọ mbọn̄ iba, Jaazaniah ye Pelatiah, ẹma ẹdu ke otu mmọ. Didie ke Jehovah ekese mmọ? Ezekiel 11:2, 3 ọbọrọ ete: “Eyen owo, mme mmọ ẹmi ẹdi mmọ oro ẹduakde idiọk, ẹnyụn̄ ẹtemede idiọk item ke obio emi: ẹmi ẹdọhọde ẹte, Edibọp ufọk ikpereke.” Mme eseri-iseri isụn̄utom emem ẹmi ẹkedọhọ ẹte, ‘Idiọkn̄kpọ ndomokiet iditịbeke inọ Jerusalem. Kamse, ibịghike nnyịn imọn̄ ibọp ediwak ufọk efen efen ke enye!’ Ntre Abasi ama asian Ezekiel ete etịn̄ prọfesi abiat se mme nsunsu prọfet ẹmi ẹketịn̄de. Ke Eze ibuot 11, ufan̄ikọ 13, Ezekiel asian nnyịn se iketịbede inọ owo kiet ke otu mmọ ete: “Edikem adan̄aemi nsụk ntetịn̄ prọfesi, Pelatiah eyen Benaiah akpa.” Ekeme ndidi emi eketịbe koro Pelatiah ekedide ata ọwọrọiso ye okopodudu eyen ọbọn̄ ye akakan okpono ndem. Mbabuat n̄kpa esie okowụt ete ke enye ekedi nsunsu prọfet!
4 Jehovah ndikowot Pelatiah ikakpanke mme nsunsu prọfet eken ndisu nsu ke enyịn̄ Abasi. Mbon abian̄a ẹmi ẹma ẹka iso ke anana-ukpan edu mmọ nditịn̄ prọfesi mbiọn̄ọ uduak Abasi. Ntre Jehovah Abasi ama asian Ezekiel ete: “Osụk ọdọdiọk ọnọ mme ndisịme prọfet ẹmi ẹtienede spirit idem mmọ, mînyụn̄ ikwe baba n̄kpọ kiet!” Ukem nte Pelatiah, mmọ ‘ididụhe aba’ ke ntak ẹkenamde usọn̄enyịn ẹkụt ‘n̄kukụt emem ẹnọ Jerusalem ke ini emem mîdụhe.’—Ezekiel 13:3, 15, 16.
5, 6. Kpa ye kpukpru mme nsunsu isụn̄utom, didie ke ẹkewụt Isaiah nte edide prọfet akpanikọ?
5 Amaedi Isaiah, kpukpru etop esie oro Abasi ọkọnọde aban̄a Jerusalem ẹma ẹwọrọ ẹsu. Ke ndaeyo eke 607 M.E.N., mbon Babylon ẹma ẹsobo obio oro ẹnyụn̄ ẹtan̄ nsụhọ mme Jew ẹnyọn̄ ke Babylon nte mbuotekọn̄. (2 Chronicles 36:15-21; Ezekiel 22:28; Daniel 9:2) Ndi nsobo emi ama akpan mme nsunsu prọfet nditịn̄ ndisịme ikpîkpu ikọ mban̄a ikọt Abasi? Baba, mme nsunsu isụn̄utom oro ẹkesụk ẹkaka iso!
6 Nte n̄kpọ eke emi mîkekemke, ẹma ẹsio nditọ Israel oro ẹkedude ke ntan̄mfep ẹnyan ẹnọ mme anam-inua oro ẹtịn̄de ini iso, mbiaidiọn̄, ye mme asiak ntantaọfiọn̄ mbon Babylon. Nte ededi, Jehovah ama owụt ke kpukpru mme nsunsu isụn̄utom ẹmi ẹdi mme ndisịme ẹmi ẹkụtde edikpu, ẹtịn̄de se mîdiwọrọke isu. Nte ini akakade enye ama owụt ete ke Ezekiel ekedi ata isụn̄utom esie, ukem nte Isaiah. Jehovah ama anam kpukpru ikọ emi enye eketịn̄de ebe ke mmọ ẹsu, kpa nte enye ọkọn̄wọn̄ọde ete: “Ami mbiat mme idiọn̄ọ mme etịn̄ ikpîkpu ikọ, ami nnyụn̄ ndi Enyeemi anamde mbiaidiọn̄ ke idemmọ ẹdama idat; Enyeemi anamde mme ọfiọkn̄kpọ owo ẹfiak edem, ye Enyeemi ọwọn̄ọrede idem ifiọk mmọ esịn ke ndisịme; Enyeemi anamde ikọ asan̄autom esie ọwọrọ osu, ye Enyeemi anamde item mme isụn̄utom esie ẹsu ọyọhọ ọyọhọ.”—Isaiah 44:25, 26, NW.
Mme Etop N̄kpaidem Ẹmi Ẹban̄ade Babylon ye Jerusalem
7, 8. Nso etop eke odudu spirit ke Isaiah ekenyene ọnọ Babylon, ndien mme ikọ esie ẹkewọrọ nso?
7 Judah ye Jerusalem ẹkenyene ndina ndon, ye unana owo ndidụn̄, ke isua 70. Nte ededi, Jehovah ebede ke Isaiah ye Ezekiel ama etịn̄ ete ke ẹyefiak ẹbọp obio oro ẹnyụn̄ ẹdụn̄ ke isọn̄ oro ke edikem ini oro enye ekebemde iso etịn̄! Emi ekedi ntịn̄nnịm ikọ oro akpade owo idem. Ntak-a? Koro ẹkediọn̄ọ Babylon nte obio oro mîsisanake mbon n̄kpọkọbi esie iyak. (Isaiah 14:4, 15-17) Ntre anie edikeme ndinam mbon ntan̄mfep ẹmi ẹbọhọ? Anie edikeme ndikan okopodudu Babylon, ye ikpọ ibibene esie ye ndutịm uda mmọn̄ nsịn ukpeme? Ata Ọkpọsọn̄ Jehovah edikeme! Ndien enye ama ọdọhọ ke imọ iyanam: ‘Ami ndọhọ inyan̄ibom [oro edi, mmọn̄ oro ekpemede obio] nte, Sat, nnyụn̄ nnam mme akpa mmọn̄ fo ẹsat: ndọhọ mban̄a Cyrus, nte, Ekpemerọn̄ mi, ndien enye ayanam kpukpru se mmade ama: oyonyụn̄ ọdọhọ Jerusalem, ete, Ẹyediọn̄ fi; ọdọhọ temple, ete, Ẹyetọn̄ọ ndibọp fi.’—Isaiah 44:25, 27, 28.
8 Kere ban̄a oro! Akpa Euphrates, emi ekenen̄erede edi enyene-ndịk n̄kpọ ubiọn̄ọ ọnọ owo, eketie Jehovah nte ntọi mmọn̄ emi odorode ke n̄kpọ oro ofiopde. Ke idaha kiet, n̄kpọ ubiọn̄ọ oro ama asat! Babylon ama ọduọ. Okposụkedi ekedide n̄kpọ nte isua 150 mbemiso emana Cyrus owo Persia, Jehovah ama anam Isaiah ebem iso etịn̄ aban̄a edidem emi ndikan Babylon nnyụn̄ nsana mme Jew oro ẹkedude ke ntan̄mfep nyak ebe ke enye ndinyịme mmọ ẹfiak ẹnyọn̄ man ẹkebọp Jerusalem ye temple esie.
9. Anie ke Jehovah akasiak enyịn̄ nte n̄kpọutom esie ndinọ Babylon ufen?
9 Nnyịn ikụt prọfesi emi ke Isaiah 45:1-3: “Ntem ke Jehovah ọdọhọ Cyrus, emi enye eyetde aran, emi mmụmde enye ubọk nnasia, nte, Nyedịghi mme idụt ke iso esie; . . . man mberede itịm ke iso esie; ndien mmọ idiberike enyịnusụn̄; Ami nyebem fi iso nsan̄a, nnyụn̄ nnen̄ede ibombom: nyanuak mme itịm okpoho, nnyụn̄ n̄kpok mme usịn usụn̄ ukwak: ndien nyọnọ fi unịm n̄kpọuto ekịm, ye inyene eke odobide, man afo ọfiọk, ete ke edi ami Jehovah emi n̄kotde fi enyịn̄.”
10. Ke ewe usụn̄ ke ‘ẹkeyet’ Cyrus “aran,” ndien didie ke Jehovah eketịn̄ ikọ ye enye ke se ibede isua ikie mbemiso enye akamanade?
10 Tịm fiọk ete ke Jehovah etịn̄ ikọ ọnọ Cyrus nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke enye odu ke uwem. Emi asan̄a ekekem ye ikọ Paul oro nte ke Jehovah ‘okot se mîdụhe nte n̄kpọ eke ẹdude.’ (Rome 4:17) N̄ko, Abasi anam ẹdiọn̄ọ Cyrus nte ‘owo emi enye eyetde aran.’ Ntak emi enye akanamde oro? Kamse, akananam akwa oku Jehovah itọhọke edisana aran ke ibuot Cyrus. Edi akpanikọ, edi emi edi ediyet aran oro enyenede n̄kpọ ndinam ye prọfesi. Emi owụt edimen owo nsịn ke akpan itieutom. Ntre Abasi ama ekeme ndibem iso ntịn̄ mban̄a enye ndimek Cyrus nte ediyet aran.—Men 1 Ndidem 19:15-17; 2 Ndidem 8:13 domo.
Abasi Anam Mme Ikọ Isụn̄utom Esie Ẹsu
11. Ntak emi mme andidụn̄ Babylon ẹkekerede ke imodu ke ifụre?
11 Ke ini emi Cyrus ọkọwọrọde aka en̄wan ye Babylon, mbio obio Babylon ẹkekere ke imodu ke ata ifụre. Ntotụn̄ọ ye ntatara ukpe mmọn̄ ukpeme emi Akpa Euphrates akanamde ama akan obio mmọ okụk. Ke ebiet emi akpa oro ekewetde ebe ke obio, itiembehe ama esidu kpukpru ini ke mbeninyan̄ edem usiahautịn. Man anam enye odu san̄asan̄a ọkpọn̄ obio, Nebuchadnezzar ama ọbọp se enye okokotde “akwa ibibene, emi ukem nte akamba obot mîkemeke ndifebede . . . [Enye] ama emenede ibuot esie okon̄ nte ikpọ obot.”a Ibibene emi ama enyene mme inuaotop ẹmi ẹkesịnde ikpọ usụn̄ okpoho. Man ẹdụk mmọ, owo ekenyene ndito obot mbeninyan̄ ndọk. Eyịghe idụhe mbon n̄kpọkọbi ke Babylon mîkenyeneke idotenyịn ndidi se ẹsanade ẹyak!
12, 13. Didie ke mme ikọ Jehovah emi enye eketịn̄de ebe ke Isaiah ẹkesu ke ini Babylon ọkọduọde odụk ubọk Cyrus?
12 Edi ikedịghe ntre ye mme Jew mbon ntan̄mfep ẹmi ẹkenyenede mbuọtidem ke Jehovah! Mmọ ẹma ẹnyene nyayama idotenyịn. Ebede ke mme prọfet esie, Abasi ama ọn̄wọn̄ọ ndinam mmọ ẹbọhọ. Didie ke Abasi okosu un̄wọn̄ọ esie? Cyrus ama ọnọ udịmekọn̄ esie uyo ete ẹwọn̄ọde Akpa Euphrates ẹsịn ke usụn̄ efen ke ebiet emi ekedide ediwak kilomita ke edem edere Babylon. Ntem, akpan n̄kpọ ukpeme obio oro ama akabade edi ukeuke nsat isọn̄ inyan̄. Ke akpan okoneyo oro, mbon Babylon ẹmi ẹkenamde usọrọ ẹkpa mmịn ye unana ntịn̄enyịn ẹma ẹberede usụn̄ n̄kan̄ iso mmọn̄ Euphrates ẹnịm in̄wan̄. Jehovah ke ataata usụn̄ ikobụn̄ke mme itịm okpoho; ikonyụn̄ ibụn̄ke mme usịnusụn̄ ukwak ẹmi ẹkekụkde mmọ ẹsịn, edi enye ke utịbe usụn̄ ndikanam ẹnịm mmọ in̄wan̄ ama enyene ukem utịp oro. Mme ibibene Babylon ikenyeneke ufọn. Udịmekọn̄ Cyrus ikenyeneke ndidọk mmọ mbemiso ẹdụkde esịt. Jehovah ama ebem Cyrus iso, emende “mme ibombom” efep, ih, kpukpru n̄kpọ ubiọn̄ọ. Ẹma ẹwụt ke Isaiah ekedi ata asan̄autom Abasi.
13 Ke ini Cyrus okokụrede ndikan obio oro, kpukpru n̄kpọuto ẹma ẹdụk enye ubọk, esịnede mbon oro ẹkedịpde ke n̄kịmn̄kịm ubet. Ntak emi Jehovah Abasi akanamde emi ọnọ Cyrus? Man enye ọkpọfiọk ete ke Jehovah, ‘Enyeemi okotde enye ke enyịn̄,’ edi Abasi ata prọfesi ye Ọbọn̄ Andikara ekondo. Enye ama ọfiọk ete ke Abasi akanam ndutịm ọnọ imọ ndida ubọn̄ man inam ikọt Esie, Israel, ẹbọhọ.
14, 15. Nnyịn isan̄a didie ifiọk ite ke edikan oro Cyrus akakande Babylon okoto Jehovah?
14 Kpan̄ utọn̄ kop mme ikọ oro Jehovah eketịn̄de ọnọ Cyrus: “N̄kot fi enyịn̄ n̄ko, mban̄a owo mi Jacob ye Israel emi mmekde: n̄kot fi enyịn̄ ukpono n̄ko, edi afo ufiọkke mi. Ami ndi Jehovah, ndien efen idụhe du, Abasi idụhe ke mîbọhọke ami, mbọbọ fi mbọbọ, ndien afo ufiọkke mi: man mmọ ẹfiọk ke edem usiahautịn, ye ke edem usoputịn, ete ke baba kiet idụhe ke mîbọhọke ami, ami ndi Jehovah, ndien baba efen idụhe. Mbot un̄wana, nnyụn̄ mbot ekịm: nnam emem [oro edi, kaban̄a ikọt esie ẹmi ẹkedude ke ntan̄mfep], nnyụn̄ mbot idiọk [nnọ Babylon]: ami Jehovah nnam kpukpru n̄kpọ ẹmi.”—Isaiah 45:4-7.
15 Edikan oro Cyrus akakande Babylon okoto Jehovah, koro edi Enye ọkọsọn̄ọ enye idem anam se Enye amade ye idiọk obio oro onyụn̄ anam ikọt Esie oro ẹkemụmde ẹbọhọ. Ke ndinam emi, Abasi ama okot mme heaven esie ndin̄wan̄a odudu edinen ido nduọk. Enye ama okot isọn̄ ndikụbọde nnyụn̄ n̄n̄wụm mme edinam oro ẹnende ye edinyan̄a nnọ ikọt esie oro ẹkedude ke ntan̄mfep. Ndien ndamban̄a heaven ye isọn̄ esie ẹma ẹkop ewụhọ emi. (Isaiah 45:8) Ke se ibede isua ikie ke enye ama akakpa, ẹma ẹwụt Isaiah nte ata isụn̄utom Jehovah!
Eti Mbụk Oro Isụn̄utom Etịn̄de Aban̄a Zion!
16. Ewe eti mbụk ke ẹkekeme nditan̄a ke ndon ndon obio Jerusalem ke ini Babylon ọkọduọde?
16 Edi ekese ke ododu. Isaiah 52:7 etịn̄ eti mbụk aban̄ade Jerusalem ete: “Ukot owo eti mbụk eye didie ke enyọn̄ ikpọ obot! Ukot owo eke ọkwọrọde emem, eke obụkde eti n̄kpọ, eke ọkwọrọde edinyan̄a; ọdọhọ Zion, ete, Abasi fo ada ubọn̄!” Kere nte ekedide n̄kpọ nduaidem ndikụt isụn̄utom otode ikpọ obot asan̄a edi Jerusalem! Anaedi enye enyene mbụk. Nso ke enye edi? Edi aduai-owo-idem mbụk kaban̄a Zion. Mbụk emem, ih, mbụk eti uduak Abasi. Ẹnyene ndifiak mbọp Jerusalem ye temple esie! Ndien isụn̄utom atan̄a ye ifiopesịt edikan ete: “Abasi fo ada ubọn̄!”
17, 18. Didie ke edikan oro Cyrus akakande Babylon okotụk enyịn̄ Jehovah?
17 Ke ini Jehovah akayakde mbon Babylon ẹyụt ndamban̄a ebekpo esie emi ndidem udịm David ẹketiede, ekeme ndidi eketie nte ke Enye ikedịghe Edidem aba. Utu ke oro, eketie nte Marduk, akpan abasi Babylon, ekedi edidem. Nte ededi, ke ini Abasi Zion akakande Babylon, enye ama owụt itie edikara ofụri ekondo esie—nte ke imọ ikedi akakan Edidem. Ndien man ẹsọn̄ọ akpanikọ emi, ẹkenyene ndifiak mbọp Jerusalem, “obio akwa Edidem,” ọkọrọ ye temple esie. (Matthew 5:35) Amaedi isụn̄utom oro akadade utọ mbụk oro edi, okposụkedi ikpat esie ekedide ntọn̄ ntọn̄, edehe, onyụn̄ enyene unan, ke enyịn mme andima Zion ye Abasi esie, oh, mmọ ẹkeye didie ntem!
18 Ke usụn̄ifiọk ntịn̄nnịm ikọ, iduọ Babylon ọkọwọrọ ete ke ẹma ẹwụk obio ubọn̄ Abasi ndien andikama eti mbụk ekedi anditan̄a akpanikọ oro. Ke adianade do, isụn̄utom eset emi ẹkebemde iso ẹtịn̄ ẹban̄a mi ebe ke Isaiah, akada aban̄a isụn̄utom n̄kponn̄kan eti mbụk—n̄kponn̄kan ke ntak nti n̄kpọ oro enye esịnede ye ibuotikọ esie aban̄ade Obio Ubọn̄, ye mme utịbe utịbe n̄kpọ oro ẹnyenede ebuana ye kpukpru mbon mbuọtidem.
19. Nso etop aban̄ade idụt Israel ke Jehovah ọkọnọ ebe ke Ezekiel?
19 Ẹma ẹnọ Ezekiel n̄ko mme nyayama prọfesi edifiak n̄wụk. Enye eketịn̄ prọfesi ete: “Ntem ke Ọbọn̄ Jehovah ọdọhọ, ete, . . . nyonyụn̄ nnam mbufo ẹdụn̄ ke mme obio, ndien ẹyediọn̄ mme n̄wụre, ndien mmọ ẹyedọhọ, ẹte, Isọn̄ emi akabiarade akabade ebiet in̄wan̄ Eden.”—Ezekiel 36:33, 35.
20. Nso idara idara nsịnudọn̄ ke Isaiah ọkọnọ Jerusalem ke prọfesi?
20 Ke ini ẹkedude ke ntan̄mfep Babylon, ikọt Abasi ẹma ẹseme ẹban̄a Zion. (Psalm 137:1) Idahaemi, mmọ ẹma ẹkeme ndidara. Isaiah ama eteme ete: “Mbufo mme n̄wụre Jerusalem, ẹbụmede ẹkwọ uyo kiet: koro Jehovah ọdọn̄de ikọt esie esịt: enye afak Jerusalem. Jehovah omofụhọde edisana ubọk esie ke enyịn kpukpru mme idụt; kpukpru mme utịt ererimbot ẹyenyụn̄ ẹkụt edinyan̄a Abasi nnyịn.”—Isaiah 52:9, 10.
21. Didie ke mme ikọ eke Isaiah 52:9, 10 ẹkesu ke etienede edikan oro ẹkekande Babylon?
21 Ih, ndimek ikọt Jehovah ẹma ẹnyene akamba ntak ndidara. Mmọ kemi ẹkenyene ndifiak n̄kodụn̄ ke mme ebiet ẹmi ẹkenade ndon ini kiet ko, ẹnamde enye akabade ebiet in̄wan̄ Eden. Jehovah ama ‘ofụhọde edisana ubọk esie’ ọnọ mmọ. Enye ama ofụt ubọk ọfọn̄ esie, ke nditịn̄ ke ndamban̄a usụn̄, man anam utom ke ndida mmọ mfiak nnyọn̄ edima obio emana mmọ. Emi ikedịghe ndusụk n̄kpri, n̄kpọntịbe ke mbụk oro owo mîkọfiọkke. Baba, kpukpru owo oro ẹkedude ini oro ẹma ẹkụt nte ‘ubọk’ Abasi akarade mme mbubehe owo man ọnọ idụt oro edinyan̄a oro akpade owo idem. Ẹma ẹnọ mmọ in̄wan̄în̄wan̄ uyarade nte ke Isaiah ye Ezekiel ẹkedi mme ata isụn̄utom Jehovah. Owo ndomokiet ikekemeke ndiyịk m̀mê Abasi Zion ekedi n̄kukụre oduuwem ye Abasi akpanikọ ke ofụri isọn̄. Ke Isaiah 35:2, nnyịn ikot ite: “Mmọ ẹyekụt ubọn̄ Jehovah, uyai Abasi nnyịn.” Mbon oro ẹnyịmede uyarade oro aban̄ade itie Abasi Jehovah ẹma ẹkabade ẹtuak ibuot ẹnọ enye.
22. (a) Nnyịn ikpowụt esịtekọm mfịn iban̄a nso? (b) Ntak emi nnyịn ikpowụtde esịtekọm akpan akpan nte ke Jehovah amayarade mme nsunsu isụn̄utom?
22 Nnyịn ikpowụt esịtekọm didie ntem nte ke Jehovah anam ẹdiọn̄ọ mme ata isụn̄utom esie! Enye ke akpanikọ edi “Enyeemi anamde ikọ asan̄autom esie ọwọrọ osu, ye Enyeemi anamde item mme isụn̄utom esie ẹsu ọyọhọ ọyọhọ.” (Isaiah 44:26, NW) Mme prọfesi edifiak n̄wụk ẹmi enye ọkọnọde Isaiah ye Ezekiel ẹwụt ukpono ẹnọ akwa ima, mfọnido oro owo mîdotke, ye mbọm oro enye enyenede ọnọ mme asan̄autom esie. Ke akpanikọ, odot nnyịn inọ Jehovah kpukpru itoro kaban̄a emi! Ndien nnyịn mfịn ikpenyene ndiwụt esịtekọm akpan akpan nte ke enye amayarade mme nsunsu isụn̄utom. Emi edi koro ediwak mmọ ẹdu idahaemi ke ererimbot. Etop n̄kponinua mmọ ẹfụmi mme uduak Jehovah oro ẹtọtde. Ibuotikọ oro etienede ayan̄wam nnyịn idiọn̄ọ mme nsunsu isụn̄utom oro.
[Mme Ikọ idakisọn̄]
a The Monuments and the Old Testament, eke Ira Maurice Price, 1925.
Nte Afo Emekeme Ndinam An̄wan̄a?
◻ Didie ke Jehovah anam ẹdiọn̄ọ mme ata isụn̄utom esie?
◻ Ebede ke Isaiah, anie ke Jehovah akasiak enyịn̄ nte n̄kpọutom ndikan Babylon?
◻ Didie ke mme prọfesi Isaiah ẹmi ẹketịn̄de ẹban̄a edikan oro ẹkekande Babylon ẹkesu?
◻ Nso eti utịp ke edikan oro ẹkekande Babylon ekenyene ke enyịn̄ Jehovah?
[Ndise ke page 9]
Eketie mme idụt eke eyo Ezekiel nte ke owo ikpakanke Babylon