Jesus ọkọdọhọ ete: “Idụt ayadaha an̄wana ye idụt, obio ubọn̄ kiet oyonyụn̄ adaha an̄wana ye obio ubọn̄ en̄wen; ikpọ unyekisọn̄ ẹyedu, ndiọi udọn̄ọ ye akan̄ ẹyenyụn̄ ẹdu ke nsio nsio ebiet.” (Luke 21:10, 11) Ndi kpukpru n̄kpọ emi ẹtịbe ke ukem ini ke ofụri ererimbot? Yak ineme se itịbede.

2. UNYEKISỌN̄

N̄ka emi ẹkotde United States Geological Survey ẹdọhọ ke ndụn̄ọde oro ẹkenamde ke ediwak isua, ọtọn̄ọde ke 1900, okowụt ke n̄kpọ nte unyekisọn̄ 16 ẹdisitịbe kpukpru isua. Edi, n̄wed oro ẹkotde Britannica Academic ọdọhọ ke n̄kpọ nte unyekisọn̄ 100 emi ọsọn̄de odudu ekem ndibiat ediwak n̄kpọ ẹsitịbe kpukpru isua. Ndusụk owo ẹkere ke se inamde etie nte unyekisọn̄ awak idahaemi akan akpa edi ke ntaifiọk ẹnyene nsio nsio n̄kpọ emi ẹsidade ẹdiọn̄ọ ini emi unyekisọn̄ editịbede. Se idude edi ke ikpọ unyekisọn̄ emi ẹtịbede ke nsio nsio itie ke ererimbot anam ata ediwak owo ẹbọ ufen onyụn̄ owot mme owo akan nte ekesidide.

3. AKAN̄

Ekọn̄, udia-inọ, nsọn̄ọn̄kpọ, ye n̄kpọ-in̄wan̄ nditre ndin̄wụm nte okpon̄wụmde anam udia anana ke ofụri ererimbot. N̄ka kiet ẹkedọhọ ke 2018 ẹte ke n̄kpọ nte owo miliọn 821 isinyeneke udia idia iyụhọ, ndien n̄kpọ nte owo miliọn 124 inyeneke-nyene idia. Se ibede nditọwọn̄ miliọn 3 ẹsikpan̄a kpukpru isua ke ntak emi mînyeneke eti udia idia. Ekpere ndidi mbahade iba ke otu nditọwọn̄ emi ẹkekpan̄ade ke 2011 ke ofụri ererimbot ekedi ke ntak unana udia.

4. NDIỌI UDỌN̄Ọ

Esop Emi Ẹsede Ẹban̄a Nsọn̄idem Ererimbot ẹdọhọ ke ndiọi udọn̄ọ ẹwak etieti ke eyo nnyịn emi. N̄kani udọn̄ọ, utọ nte utọrọ ye utoenyịn ekpo, ẹfiak ẹtọn̄ọ ndidi, ndien mbufa udọn̄ọ nte enye emi ẹkotde SARS, MERS, Ebola, ye Zika ẹwọrọ ẹdi. Ndien udọn̄ọ Covid-19 edi enye emi odude idahaemi. Kpa ye oro ntaifiọk ye mme dọkta ẹnen̄erede ẹfiọk n̄kpọ idahaemi ẹban̄a nsio nsio udọn̄ọ, mmọ ikemeke ndikọk kpukpru udọn̄ọ.