Emana Jesus Mbụk Akpanikọ

KERE ban̄a n̄kpọntịbe emi ẹtịmde ẹfiọk ke mbụk idụt mbufo. Ẹwet enye edifọn edifọn ẹsịn ke n̄wed, emi se ibede ewetmbụk kiet ewetde. Idahaemi, nso edieke owo ọkpọdọhọde fi ete ke akanam n̄kpọntịbe emi itịbeke, nte ke ekedi n̄ke? Mîdịghe, ke ndida ndibuan ọkpọkpọ, nso edieke owo ọkpọdọhọde ke ekese se ubon fo ẹtịn̄de ẹnọ fi ẹban̄a emana ye ntọn̄ọ ntọn̄ọ uwem ete ete fo edi nsu? Ke idaha ekededi ke otu emi, ekikere oro ekeme ndiyat fi esịt. Ke akpanikọ afo ukpunyịmeke mme utọ ikọ ẹtịn̄de etie nte akpanikọ do!

Edi, mbon nsụkuyo mfịn ẹwak ndidọhọ ke mme mbụk Gospel eke Matthew ye Luke ẹban̄ade ẹmana Jesus inenke. Mmọ ẹdọhọ ẹte ke mme mbụk ẹmi ẹtuaha idiọk idiọk ndien ke owo ikemeke ndinam ẹdu ke n̄kemuyo ye nte ke mbiba ẹdọn̄ọ mme in̄wan̄în̄wan̄ nsu ye ntịme ntịme mbụk. Ndi oro ekeme ndidi akpanikọ? Utu ke ndinyịme mme utọ edori ikọ oro, ẹyak nnyịn idụn̄ọde mme mbụk Gospel oro ke idem nnyịn. Ke ndinam emi, ẹyak nnyịn ise se mmọ ẹkemede ndikpep nnyịn mfịn.

Uduak Ediwet

Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ enye anam ẹti mme uduak mbụk Bible ẹmi. Mmọ idịghe mme mbụk eyouwem; mmọ ẹdi mme Gospel. Ukpụhọde emi edi akpan n̄kpọ. Ke mbụk eyouwem, andiwet ekeme ndiwet n̄kpọ nyọhọ ediwak page ke mme itie ikie, odomode ndiwụt nte ibuotikọ esie atarade tutu ekesịm owo oro ẹtịmde ẹdiọn̄ọ do. Ntem, ndusụk mbụk eyouwem ẹda ekese page ẹtịn̄ ẹban̄a ete ye eka, emana, ye ini uyen mme owo oro mmọ ẹnemede ẹban̄a. Ye mme Gospel, emi edi isio isio. Ke otu n̄wetnnịm n̄kpọ Gospel inan̄, eke Matthew ye eke Luke kpọt ẹtịn̄ ẹban̄a emana ye ini uyen Jesus. Nte ededi, uduak mmọ idịghe ndiwụt nte Jesus ọkọkọride akabade edi owo oro enye ekedide. Ti ete mme anditiene Jesus ẹma ẹfiọk ẹte ke enye ama ododu nte edibotn̄kpọ eke spirit mbemiso enye ekedide isọn̄. (John 8:23, 58) Ntre Matthew ye Luke ikadaha ifiọk ẹnyenede ẹban̄a ini uyen Jesus inam an̄wan̄a orụk owo emi enye akakabarede edi. Utu ke oro, mmọ ẹkebụk mme n̄kpọntịbe oro ẹkedotde ye uduak Gospel mmọ.

Ndien nso ikedi uduak mmọ ke ndiwet mmọ? Ikọ oro “gospel” ọwọrọ “eti mbụk.” Iren iba ẹmi ẹkenyene ukem etop—nte ke Jesus edi Messiah, m̀mê Christ, oro ẹken̄wọn̄ọde; nte ke enye ama akpa kaban̄a mme idiọkn̄kpọ ubonowo; ye nte ke ẹma ẹnam enye eset ọdọk ke heaven. Edi mme ewetn̄wed iba ẹmi ẹkenyene ata nsio nsio idaha ke uwem ẹkenyụn̄ ẹwet n̄wed mmọ ẹnọ nsio nsio otuowo. Matthew, ọbọ tax, ekewet mbụk esie ọnọ uwak otu mme Jew. Luke, abiausọbọ, ekewet ọnọ “ata eti Theophilus”—emi ekemede ndidi ama enyene akwa itie—ndien, ke adianade do, ekewet ọnọ ediwak otuowo ẹdide mme Jew ye mme Gentile. (Luke 1:1-3) Andiwet kiet kiet ekemek mme n̄kpọntịbe oro ẹkenen̄erede ẹdot ẹnyụn̄ ẹnen̄erede ẹtie nte ke ẹyenam otuowo oro enye ekewetde ọnọ enịm ke akpanikọ. Ntem, mbụk Matthew ọsọn̄ọ etịn̄ mme prọfesi N̄wed Abasi Usem Hebrew oro ẹkesude ke ebuana ye Jesus. Luke, ke n̄kan̄ eken, akada usụn̄ n̄wọrọnda mbụk oro ekemede ndidi otuowo esie oro mîkedịghe mme Jew ẹma ẹdiọn̄ọ.

Idịghe n̄kpọ n̄kpaidem mme mbụk mmọ ẹkpụhọrede. Edi mbiba ẹmi ituahake ye kiet eken nte mme okụt ndudue nnọ ẹdọhọde. Mmọ ẹnanam kiet eken ekem, ẹdianade kiet ediye ediye man ẹnọ ata ọyọhọ ọyọhọ ntọt.

Emana Jesus ke Bethlehem

Matthew ye Luke ẹwet n̄wọrọnda utịben̄kpọ aban̄ade emana Jesus—eyenan̄wan emi mîfiọkke erenowo akaman enye. Matthew owụt ete ke utịben̄kpọ emi ama osu prọfesi oro Isaiah eketịn̄de ke ediwak isua ikie ke mbemiso. (Isaiah 7:14; Matthew 1:22, 23) Luke anam an̄wan̄a ete ke Jesus akamana ke Bethlehem koro edisịn enyịn̄ ke n̄wed oro Caesar okowụkde ekenyịkde Joseph ye Mary ndika do. (Se ekebe ke page 7.) Jesus ndikamana ke Bethlehem ekedi akpan n̄kpọ. Ediwak isua ikie ke mbemiso, prọfet Micah ama ebem iso etịn̄ ete ke Messiah edito se ẹdade nte ata ekpri obio ekperede Jerusalem.—Micah 5:2.

Okoneyo oro Jesus akamanade amakabade ọwọrọ etop nte isọn̄ kaban̄a mme ndise Emana Jesus. Nte ededi, mbụk akpanikọ edi ata isio ye enye oro ẹsiwakde ndiwụt. Luke ewetmbụk, emi etịn̄de ọnọ nnyịn aban̄a ubatowo oro akadade Joseph ye Mary aka Bethlehem, asian nnyịn n̄ko aban̄a mme ekpemerọn̄ ẹmi ẹkedude ke an̄wa ye mme otuerọn̄ mmọ ke akpan okoneyo oro. Idaha mbiba ẹmi ẹmenam ediwak mme anam ndụn̄ọde Bible ẹbiere nte ke Jesus ikekemeke ndimana ke December. Mmọ ẹdọhọ ke anaedi Caesar ikpekenyịkke mme Jew oro ẹma ẹkeben̄e idem ẹnọ afai ndisan̄a n̄ka mme obio emana mmọ ke ini etuep ukwọ edịm, emi ekpekemede ndidọdiọn̄ nyat mbon nsọn̄ibuot esịt. Nditọ ukpepn̄kpọ ẹdọhọ n̄ko ẹte ke etie nte mme ekpemerọn̄ ikpodụhe ke in̄wan̄ ye mme otuerọn̄ mmọ ke utọ idiọk enyọn̄ oro.—Luke 2:8-14.

Tịm fiọk ete ke Jehovah ikemekke nditọt emana Eyen esie nnọ mme ọdiọn̄ọ n̄wed ye mme okopodudu adaiso ido ukpono ini oro, edi ọkọtọt ọnọ mme anam ọkpọsọn̄ utom ẹmi ẹkedude ke in̄wan̄. Anaedi mme scribe ye mme Pharisee ẹkenyene esisịt ebuana ye mme ekpemerọn̄, ẹmi ndutịm utom mmọ mîkayakke mmọ ẹnịm ndusụk ekese ibet oro ẹtịn̄de-tịn̄. Edi Abasi ama ọfọn mfọn ye mme osụhọdeidem, anam-akpanikọ iren ẹmi ke ndiwụt mmọ akwa ukpono—mme angel oro ẹkesiode ẹdọn̄ ẹma ẹsian mmọ ẹte ke Messiah, emi ikọt Abasi ẹketiede ẹbet ke ediwak tọsịn isua, ndisụk mmana ke Bethlehem ekedi oro. Ekedi iren ẹmi, idịghe “ndidem ita” oro ẹsiwakde ndiwụt ke mme ndise Emana Jesus, ẹkeka ẹkese Mary ye Joseph ẹnyụn̄ ẹkụt obufa nsekeyen emi anade ke usịnudia ufene.—Luke 2:15-20.

Jehovah Ọfọn Mfọn ye Mbon Nsụhọdeidem Oro Ẹyomde Akpanikọ

Abasi ọfọn mfọn ye mbon nsụhọdeidem oro ẹmade enye ẹnyụn̄ ẹnyenede ọkpọsọn̄ udọn̄ ke ndikụt nte mme uduak esie ẹsude. Emi edi ibuotikọ emi ẹkụtde ndien ndien ke mme n̄kpọntịbe ẹban̄ade emana Jesus. Ke n̄kpọ nte ọfiọn̄ kiet ama ekebe nte eyen oro akamana, ke ini Joseph ye Mary ẹkedade enye ẹka ndiyak nnọ ke temple ke ndinam Ibet Moses, mmọ ẹma ẹwa “mbomo n̄kuku iba m̀mê nditọ ibiom iba.” (Luke 2:22-24) Ibet ekenen̄ede oyom okukịm erọn̄, edi ama enyịme enye emi mîkọsọn̄ke urua mi ke ntak ubuene. (Leviticus 12:1-8) Kere ban̄a oro. Jehovah Abasi, Andikara ekondo, ikemekke ubon imọ, edi ekemek enye oro edide ubuene nte ubon oro ẹdibọkde edima, ikpọn̄îkpọn̄ edibon Eyen esie. Edieke afo edide ete m̀mê eka, emi ekpenyene nditi fi in̄wan̄în̄wan̄ nte ke mfọnn̄kan enọ emi afo ekemede ndinọ nditọ fo—etịmde ọfọn akan inyene m̀mê uku uku ubọ ukpep—edi idaha ubon oro enịmde mme n̄kpọ eke spirit akpa.

Ke temple, Jehovah ọfọn mfọn ye mme anam-akpanikọ andituak ibuot iba efen ẹmi ẹsụhọrede idem. Kiet edi Anna, ebeakpa edide isua 84 emi ‘mîkpọn̄ke temple.’ (Luke 2:36, 37) Owo en̄wen edi anam-akpanikọ akanieren ekerede Simeon. Mmọ mbiba ẹkop nduaidem ẹban̄a ifet oro Abasi ọnọde mmọ—mbemiso mmọ ẹkpade, ndikụt enye emi edidide Messiah oro ẹken̄wọn̄ọde. Simeon etịn̄ prọfesi aban̄a eyen oro. Enye edi prọfesi ọyọhọde ye idotenyịn edi asan̄ade ye esisịt mfụhọ. Enye ebem iso etịn̄ ete ke usen kiet mfụhọ ayanam ekpri eka emi, Mary, aban̄a edima eyen esie.—Luke 2:25-35.

Eyen Odu ke Itiendịk

Prọfesi Simeon edi mfụhọ mfụhọ editi nte ke ẹyesua ekpri eyen emi mîfiọkke n̄kpọ ndomokiet mi. Idem ke ini enye osụk edide nsekeyen, usua emi ọtọtọn̄ọ. Mbụk Matthew ọnọ ọyọhọ ntọt nte emi edide ntre. Ediwak ọfiọn̄ ẹmebe, ndien Joseph, Mary, ye Jesus ẹdụn̄ idahaemi ke ufọk ke Bethlehem. Mmọ ẹnyene ediwak mbabuat isenowo ẹtode isenidụt. Inamke n̄kpọ se anana-ibat ndise Emana Jesus ẹwụtde, Matthew ke akpa usem Greek isiakke m̀mê iren ẹmi ifan̄ ẹkedi, enye inyụn̄ ikotke mmọ “mme ọfiọk-n̄kpọ owo,” inyụn̄ idehede ikot mmọ “ndidem ita.” Enye ada ikọ Greek oro maʹgoi, emi ọwọrọde “mme asiak ntantaọfiọn̄.” Emi ikpọn̄ ekpenyene ndinọ andikot ekikere nte ke n̄kpọ oro mîfọnke ada itie mi, koro edisiak ntantaọfiọn̄ edi edinam oro Ikọ Abasi obiomde ikpe ndien mme anam-akpanikọ Jew ẹma ẹnen̄ede ẹsịn enye.—Deuteronomy 18:10-12; Isaiah 47:13, 14.

Mme asiak ntantaọfiọn̄ ẹmi ẹketiene ntantaọfiọn̄ ke edem usiahautịn ẹnyụn̄ ẹda mme enọ ẹsọk “Enye emi akamanade nte Edidem mme Jew.” (Matthew 2:2) Edi ntantaọfiọn̄ emi idaha mmọ ika Bethlehem. Enye ada mmọ aka Jerusalem onyụn̄ ada ebịne Akwa Herod. Owo ndomokiet ke ererimbot inyeneke mme utọ n̄kpọ oro ye uduakesịt ndida nnam ekpri Jesus ibak. Oyom ikpọ n̄kpọ emi edide owotowo mi ama owot ndusụk ke otu n̄kpet n̄kpet mbon ubon esie ẹmi enye akadade nte mme n̄kpọndịk.a Ke afịnade enye ndikop mban̄a emana “Edidem mme Jew” eke ini iso, enye ama ọdọn̄ mme asiak ntantaọfiọn̄ oro ẹka ẹkeyom Owo oro ke Bethlehem. Nte mmọ ẹkade, esen esen n̄kpọ etịbe. Etie nte “ntantafiọn̄” oro akadade mmọ usụn̄ aka Jerusalem akasasan̄a!—Matthew 2:1-9.

Ke emi, edide emi ekedi ata ata un̄wana ke ikpaenyọn̄ m̀mê ekedi sụk n̄kukụt, nnyịn ifiọkke. Edi nnyịn imọfiọk ite ke “ntantafiọn̄” emi ikotoho Abasi. Ye ekikere ibak, enye ada mme okpono ndem ẹmi aka nnennen ebịne Jesus—eyen emi n̄kpọ ekemede ndisọp nnam onyụn̄ ananade un̄wam, emi ubuene anamusọ eto ye n̄wan esie kpọt ẹkpemede. Eyedi mme asiak ntantaọfiọn̄ oro, ẹmi mîkọfiọkke ke Herod ababian̄a mmimọ, ẹkpekefiak ẹketọt ẹnọ osio-usiene edidem emi, adade ekesịm ediwot eyen emi. Edi Abasi ama esịbe odụk ebe ke ndap onyụn̄ anam mmọ ẹsan̄a usụn̄ efen ẹnyọn̄ọ. Do, anaedi “ntantafiọn̄” oro ekedi n̄kpọutom asua Abasi, Satan, emi akpanamde n̄kpọ ekededi man anam Messiah ibak. Edi n̄kpọ nsahi didie ntem nte ke ẹwụt “ntantaọfiọn̄” oro ye mme asiak ntantaọfiọn̄ oro ke mme ndise Emana Jesus nte mme isụn̄utom Abasi!—Matthew 2:9-12.

Edi, Satan ision̄oke idem ikpọn̄. Isụn̄ esie ke n̄kpọ emi, Edidem Herod, owụk ete ẹwot kpukpru nseknditọ ke Bethlehem ẹmi mîsịmke isua iba. Edi Satan ikemeke ndikan ke en̄wan ye Jehovah. Matthew ọdọhọ ete ke Abasi ama ebem iso ada okụt ibak ibak ediwot nditọwọn̄ ẹmi mîduehe mi. Jehovah ama afiak ọbiọn̄ọ Satan, ọtọtde Joseph ebe ke angel ete efehe aka Egypt man ọbọhọ. Matthew ọtọt ete ke ndusụk ini ke ukperedem ke Joseph ama afiak ada ekpri ubon esie ke akpatre ọnyọn̄ okodụn̄ ke Nazareth, ke ebiet emi Jesus ọkọkọride ọwọrọ owo ye n̄kpri nditọeka esie iren ye iban.—Matthew 2:13-23; 13:55, 56.

Emana Christ—Se Enye Ọwọrọde Ọnọ Fi

Ndi idem akpa fi ke ndusụk usụn̄ aban̄a ibio ibio mbụk n̄kpọntịbe ẹmi ẹban̄ade emana ye ntọn̄ọ ntọn̄ọ ini uyen Jesus? Akpa ediwak owo idem. Idem akpa mmọ ndikụt nte ke mme mbụk ẹmi ẹnen̄ede ẹdu ke n̄kemuyo ẹnyụn̄ ẹnen, kpa ye oro ndusụk owo ẹsọn̄ọde ẹtịn̄ se idide isio. Akpa mmọ idem ndifiọk nte ke ẹma ẹbem iso ẹtịn̄ ẹban̄a ndusụk n̄kpọntịbe ke ediwak isua ikie ke mbemiso. Idem onyụn̄ akpa mmọ nte ke ndusụk akpan n̄kpọ ke mme Gospel ẹnen̄ede ẹkpụhọde ẹkpọn̄ nte ẹwụtde ke mme mbụkeset ẹban̄ade emana Jesus ye mme ndise Emana Jesus.

Nte ededi, eyedi se itịmde ikpa owo idem ikan edi nte ke ata ekese ke mme ido usọrọ Christmas ẹsio mme akpan n̄kpọ ke mme mbụk Gospel ẹfep. Ke uwụtn̄kpọ, ẹkere esisịt ẹban̄a Ete Jesus—idịghe Joseph, edi Jehovah Abasi. Kere ban̄a ekikere esie ke ndinọ Joseph ye Mary edima Eyen esie man mmọ ẹbọk enye ẹnyụn̄ ẹnọ enye se enye oyomde. Kere ban̄a nte akabiakde Ete eke heaven ndiyak Eyen esie ọkọri ọwọrọ owo ke ererimbot oro edidem usua edidiomide ndiwot enye idem ke ini enye edide ata ekpri eyen! Ntotụn̄ọ ima oro enyenede ọnọ ubonowo okonụk Jehovah ndinam n̄waidem emi.—John 3:16.

Ẹsiwak ndifre Jesus ke mme usọrọ Christmas. Kamse, n̄wetnnịm n̄kpọ ndomokiet idụhe nte ke akanam enye ama asian mme mbet esie usen emana esie; uyarade ndomokiet inyụn̄ idụhe nte ke mme anditiene enye ẹma ẹsidia usọrọ usen emana esie.

Ikedịghe emana Jesus edi n̄kpa esie—ye nte oro edide akpan n̄kpọ ke mbụk—ke enye okowụk mme anditiene enye ete ẹti. (Luke 22:19, 20) Baba, Jesus ikoyomke ẹti imọ nte anana-un̄wam nsekeyen ke usịnudia ufene, koro enye ibietke oro idahaemi. Ke se ibede isua 60 ke ẹma ẹkewot enye, Jesus ama ayarade idemesie ke n̄kukụt ọnọ apostle John nte ọkpọsọn̄ Edidem emi awatde aka ekọn̄. (Ediyarade 19:11-16) Edi ke itie utom oro, nte Andikara Obio Ubọn̄ Abasi eke heaven, ke oyom nnyịn idiọn̄ọ Jesus mfịn, koro enye edi Edidem emi edikpụhọrede ererimbot.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ekebe/Mme Ndise ke page 7]

Nte Luke Ama Anam Ndudue?

DIDIE ke Jesus, emi ọkọkọride ke Nazareth ẹkenyụn̄ ẹdiọn̄ọde ntatara ntatara nte eyen Nazareth, akpakamana ke Bethlehem, oyomde usụn̄ ke n̄kpọ nte kilomita 150? Luke anam an̄wan̄a ete: “Edikem ke mme usen oro [mbemiso emana Jesus], Caesar Augustus owụk ewụhọ, ete, ẹwet enyịn̄ kpukpru ekondo ẹsịn ke n̄wed. Emi edi akpa ediwet enyịn̄ owo nsịn ke n̄wed, ke ini Quirinius edide andikara Syria. Ndien kpukpru owo ẹka ke obio mmọ kiet kiet ndisịn enyịn̄ ke n̄wed.”—Luke 1:1; 2:​1-⁠3.

Mme okụt ndudue nnọ ẹtịn̄ ntatara ntatara ẹte ke udịmikọ emi edi ntịme ntịme m̀mê, ke akam ọdiọkde akan, ẹte ke edi nsu. Mmọ ẹdọhọ ke ubatowo emi ye Quirinius ndidi andikara ẹkeda itie ke 6 m̀mê 7 E.N. Edieke mmọ ẹnende, emi akpanam ẹnyene akamba eyịghe ẹban̄a mbụk Luke, koro uyarade ọnọ ekikere ete ke Jesus akamana ke 2 M.E.N. Edi mbon nsụkuyo ẹmi ẹfụmi akpan n̄kpọ iba. Akpa, Luke enyịme ete ke edisịn owo enyịn̄ ke n̄wed ikedịghe kiet​—⁠tịm fiọk ete ke enye ọdọhọ ete “emi edi akpa ediwet enyịn̄ owo nsịn ke n̄wed.” Enye ama etịm ọfiọk aban̄a en̄wen, ukperedem ediwet owo enyịn̄ nsịn ke n̄wed. (Utom 5:37) Ubatowo ukperedem emi edi enye oro ewetmbụk oro Josephus eketịn̄de aban̄a, emi akadade itie ke 6 E.N. Ọyọhọ iba, Quirinius ndidi andikara inyịkke nnyịn ndidọhọ ke Jesus akamana ke ukperedem usenọfiọn̄ oro. Ntak-⁠a? Koro nte an̄wan̄ade Quirinius akanam utom ke itie oro ikaba. Ediwak nditọ ukpepn̄kpọ ẹfiọk ẹte ke akpa ini emi enye akakarade ekedi ke n̄kpọ nte 2 M.E.N.

Ndusụk mme okụt ndudue nnọ ẹdọhọ ẹte ke Luke eketịbi ubatowo emi edi man ọnọ ntak nte ke Jesus akamana ke Bethlehem, ke ntre osude prọfesi eke Micah 5:2. Ekikere emi anam Luke edi andikokoi nsu nsu, ndien idụhe owo nsụkuyo emi ekemede ndiwụt nte utọ edori ikọ oro enende ye etịn̄-enyịn ewetmbụk emi ekewetde Gospel oro ye n̄wed Utom.

N̄kpọ efen emi owo nsụkuyo ndomokiet mîkemeke ndinam an̄wan̄a edi: Ubatowo oro ke idemesie okosu prọfesi! Ke ọyọhọ isua ikie itiokiet M.E.N., Daniel ama etịn̄ prọfesi aban̄a andikara emi “ediyakde ọbọ-utomo asan̄a ke ediye idụt ebe.” Ndi emi eketịn̄ aban̄a Augustus ye ewụhọ esie ndibat owo ke Israel? Ọfọn, prọfesi oro aka iso ndibem iso ntịn̄ nte ke ‘ẹyebụn̄’ Messiah, m̀mê “ọbọn̄ ediomi,” ke ini ukara andida itie andikara emi. Ke akpanikọ ẹma ‘ẹbụn̄’ ẹwot Jesus, ke ini ukara Tiberius, andida itie Augustus.​—⁠Daniel 11:​20-22.

[Mme Ndise]

Caesar Augustus (27 M.E.N.​–14 E.N.)

Tiberius Caesar (14-​37 E.N.)

[Mme Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

Musée de Normandie, Caen, France

Ẹsio foto ke unyịme Itie Ubon N̄kpọeset Britain

[Ndise ke page 8]

Angel Jehovah ama ada eti mbụk aban̄ade emana Christ ọfọn mfọn ye mme osụhọdeidem ekpemerọn̄