“Edieke Akamade Tax, Kpe Tax”

“KE ERERIMBOT emi n̄kpọ ndomokiet inyeneke iwụk ke mîbọhọke n̄kpa ye tax.” Ntre ke Benjamin Franklin owo ukara America ye anditịbi n̄kpọ ndi eke ọyọhọ isua ikie 18 ọkọdọhọ. Mme ikọ esie, oro ẹsiwakde ndikot nto, iwụtke nte owo mîkemeke ndifehe mbọhọ tax ikpọn̄ edi n̄ko ndịk oro mmọ ẹkamade. Ye ediwak owo, edikpe tax etie nte edikpa n̄kpa.

Okposụkedi edikpe tax ekemede ndidi se mînemke, emi edi mbiomo oro mme ata Christian ẹdade ke ata akpan n̄kpọ. Apostle Paul ekewet ọnọ ẹsọk esop mme Christian ke Rome ete: “Nọ owo kiet kiet se akamade enye: Edieke akamade tax, kpe tax; edieke edide okụk obio, nọ okụk obio; edieke edide ndịk, fehe ndịk; edieke edide ukpono, do nọ ukpono.” (Rome 13:7, New International Version) Ndien Jesus Christ eketịn̄ san̄asan̄a aban̄a tax ke ini enye ọkọdọhọde ete: “Ẹnọ Caesar se inyenede Caesar, ẹnyụn̄ ẹnọ Abasi se inyenede Abasi.”​—⁠Mark 12:​14, 17.

Jehovah onyịme “mme enyene odudu ẹmi ẹkarade” ẹdu onyụn̄ oyom ete mme asan̄autom esie ẹdu ke ukeuke nsụkibuot ẹnọ mmọ. Ntak, ndien, Abasi eyịrede mme andituak ibuot nnọ enye ẹkpe tax? Paul asiak akpan ntak ita: (1) “iyatesịt” eke “mme enyene odudu ẹmi ẹkarade” ke ndinọ mme abiatibet ufen; (2) ubieresịt Christian, emi mîdisanake edieke enye osude nsu ke tax esie; (3) ufọn oro odude ke ndikpe mme “asan̄autom” ẹmi okụk ke utom oro ẹnamde ye ndinam emem odu ke ndusụk udomo. (Rome 13:​1-⁠7) Ekeme ndidi ediwak owo idimaha ndikpe tax. Edi, mmọ nte eyịghe mîdụhe iditịmke ima ndidụn̄ ke idụt oro bodisi m̀mê ukpeme ikan̄ mîdụhe, owo mîdiọn̄ke usụn̄, ufọkn̄wed mîdụhe, ye ndutịm unọ leta ẹsọk owo mîdụhe. Ebiereikpe owo America oro Oliver Wendell Holmes ekesịn enye inikiet ke usụn̄ emi ete: “Tax edi n̄kpọ oro nnyịn ikpede inọ n̄kaowo oro enyenede ntatenyịn.”

Edikpe tax idịghe obufa n̄kpọ inọ mme asan̄autom Abasi. Ama enyene orụk tax emi mme andidụn̄ Israel eset ẹkesikpede man ẹn̄wam ndidem mmọ, ndien ndusụk mme andikara oro ẹma ẹsifịk mme owo akamba akamba ebe ke edidori mme tax oro mîdotke. Mme Jew n̄ko ẹma ẹsikpe utomo ye tax ẹnọ mme ukara esenidụt oro ẹkekarade mmọ, utọ nte Egypt, Persia, ye Rome. Ntre mme Christian ke eyo Paul ẹma ẹtịm ẹfiọk se enye eketịn̄de aban̄a ke ini enye akasiakde edikpe tax. Mmọ ẹma ẹfiọk edide tax owụt ifiọk m̀mê iwụtke, inyụn̄ inamke n̄kpọ m̀mê didie ke ukara ekeme ndibiat okụk emi, mmọ ẹkenyene ndikpe tax ekededi oro mmọ ẹkekamade. Ukem oro ke edi ye mme Christian mfịn. Nte ededi, mme edumbet ewe ẹkeme ndinọ nnyịn ndausụn̄ ke adan̄aemi ikpede tax nnyịn ke awak n̄kukọhọ ini ẹmi?

Mme Edumbet Ition Oro Ẹnọde Ndausụn̄

Nyene ndutịm. Nnyịn inam n̄kpọ inyụn̄ ikpebe Jehovah, emi “[mîdịghe] Abasi ndutịme, edi edi Abasi emem.” (1 Corinth 14:33; Ephesus 5:1) Ndinyene ndutịm edi ata akpan n̄kpọ ke ini edide edisịm edikpe tax. Nte mme n̄wetnnịm n̄kpọ fo ẹkem ibat, ẹnen, ẹnyụn̄ ẹdu ke nde? Nte ido edide, owo iyomke ọsọn̄urua ndutịm unịm n̄wed. Emekeme ndinyene n̄kpọ usịnn̄wed kiet oro ewetde n̄kpọ adian onịm ọnọ n̄wetnnịm n̄kpọ kiet kiet (utọ nte mme n̄wed ibatokụk ẹkpede oro owụtde nsio nsio ubiatokụk fo). Ọkpọfọn ndidọn̄ mmọemi ke otu ke ikpọ n̄kpọ usịnn̄wed ke isua kiet kiet. Ke ediwak idụt edi se ẹyomde ẹnịm mme utọ n̄kpọ usịnn̄wed oro ke ediwak isua ndusụk ukara ebiere ndidụn̄ọde mme n̄wetnnịm n̄kpọ ini edem. Ntre kûtop n̄kpọ ndomokiet uduọk tutu afo otịm ọfiọk ete ke owo iyomke enye aba.

Nam akpanikọ. Paul ekewet ete: “Ẹbọn̄ akam ẹban̄a nnyịn; koro nnyịn imobụre ifiọk ite, imenyene esịt emi mîbiomke nnyịn ke baba n̄kpọ kiet, imonyụn̄ iyom ndidu uwem nte ọfọnde ke kpukpru usụn̄.” (Mme Hebrew 13:18) Udọn̄ ofụri esịt ndinam akpanikọ ekpenyene ndida kpukpru ubiere oro nnyịn inamde usụn̄ ke ini ikpede tax nnyịn. Akpa kan̄a, kere ban̄a tax oro anade ẹkpe ke okụk oro ẹkpenyenede nditọt nnọ ukara. Ke ediwak idụt, okụk efen efen​—⁠otode okụk mfọn, mbabuat utom, unyamurua⁠—​edi n̄kpọ oro ẹnyenede ndikpe tax nnọ ndondo oro enye ebede udomo oro ẹnịmde. Christian oro enyenede “esịt emi mîbiomke” oyoyom ndifiọk orụk okụk oro ẹnyenede ndikpe tax nnọ ke ebiet oro enye odụn̄de ndien eyekpe tax oro abuanade.

Udiana, edi n̄kpọ aban̄ade edisio ibatokụk oro ẹbiatde mfep. Ukara ẹsiwak ndiyak mme andikpe tax ẹsio ndusụk ibatokụk oro ẹbiatde ẹfep ke okụk mmọ oro mmọ ẹsikpede tax ẹnọ. Ke ererimbot unana edinam akpanikọ emi, ediwak owo ikwe se idiọkde ye “edikara n̄kari” m̀mê “edibian̄a abian̄a” ke ini ẹbụpde ẹyom utọ edisio ibatokụk oro ẹbiatde do. Ẹtọt ẹte ke eren kiet ke United States ama edep ọsọn̄urua kod idet unam ọsọk n̄wan esie, ekem ọkọn̄ enye ke itie mbubehe esie ke usen kiet man enye okposio okụk efep nte orụk “n̄kpọmbana” ke itieutom! Owo efen ama ọbọ okụk oro akabiatde ke usọrọ udianndọ eyen esie an̄wan nte ibatokụk mbubehe oro ẹdisiode. Edi owo efen ama odomo ndisio ibatokụk oro akabiatde ke ndinam n̄wan esie asan̄a ye enye aka isan̄ ke ediwak ọfiọn̄ ke Nsannsan Edem Usiahautịn, okposụkedi n̄wan akakade do akpan akpan kaban̄a uduak edinam n̄kaowo ye edinam unọ idem inemesịt. Etie nte mme utọ edinam oro inyeneke utịt. Ke nditịn̄ ibio ibio, ndikot n̄kpọ ibatokụk mbubehe oro ẹsiode ke ini enye mînen̄eke idi orụk oro edi uduot usu nsu​—⁠n̄kpọ oro Abasi nnyịn, Jehovah, enen̄erede asua.​—⁠Mme N̄ke 6:​16-⁠19.

Nyene ibuot. Jesus ama akpak mme anditiene enye “ẹnyene ibuot nte urụkikọt, ẹnyụn̄ ẹfụre nte ibiom.” (Matthew 10:16) Item oro ekeme nte enende ndinyene n̄kpọ ndinam ye nnyịn ndikpe tax. Akpan akpan ke mme idụt uforo, ediwak owo mfịn ẹsikpe usiakifia ẹnamde utom ẹban̄a okụk m̀mê ndusụk owo ẹdide nta nditịm tax mmọ. Do mmọ n̄kukụre ẹsịn ubọk ke mme n̄wed ẹnyụn̄ ẹnọ check ẹka. Emi edidi eti ini ndinam item oro ẹkewetde ke Mme N̄ke 14:15: “Ọkọi ese kpukpru ikọ ke akpanikọ: edi ọniọn̄ otịm ese ikpatisan̄ esiemmọ.”

Ediwak mme ekpe tax ẹmenyene mfịna ye ukara koro mmọ ‘ẹnịmde kpukpru ikọ’ eke ndusụk mme anana-edumbet abatokụk m̀mê anditịm n̄wed ukpe tax emi edide ọkọi. Ọfọn didie ntem akan ndidi ọniọn̄! Nyene ibuot ebe ke nditịn̄ enyịn n̄kot n̄wed ekededi mbemiso esịnde ubọk ke enye. Edieke ndusụk uwetn̄kpọ, n̄kpọ oro ẹkpude ndisịn, m̀mê usio urua ibatokụk etiede esen esen ọnọ fi, dọhọ ẹnam an̄wan̄a​—⁠ndien ndien edieke oyomde⁠—​tutu oyụhọ fi nte ke n̄kpọ oro edi akpanikọ onyụn̄ ekem ye ibet. Edi akpanikọ nte, ke ediwak idụt mme ibet tax ẹmenen̄ede ẹwak n̄kukụhọ, edi ke udomo oro ekemede, enye edi edinam eti ibuot ndiyak n̄kpọ ekededi oro esịnde ubọk an̄wan̄a fi. Ke ndusụk idaha, afo emekeme ndikụt nte ke ekemmọ Christian oro ọfiọkde n̄kpọ aban̄a ibet tax ekeme ndinọ ndusụk ifiọk. Ebiowo Christian kiet emi esisede aban̄a mme n̄kpọ ẹban̄ade tax nte lọya ama etịn̄ ibio ibio ete: “Edieke ata abatokụk fo ọnọde ekikere aban̄a n̄kpọ oro etiede nte ke idịghe akpanikọ, do ekeme ndidi idịghe akpanikọ!”

Biom mbiomo. “Owo kiet kiet enyene ndibiom mbiomo idemesie,” apostle Paul ekewet ntre. (Galatia 6:⁠5) Ke ini edide edisịm edikpe tax, ana Christian kiet kiet obiom mbiomo edinam akpanikọ ye edinịm mbet. Emi idịghe n̄kpọ emi mbiowo esop ẹsan̄ade ẹse otuerọn̄ emi ẹdude ke idak ukpeme mmọ. (Men 2 Corinth 1:24 domo.) Mmọ isịnke idem ke mme n̄kpọ ẹban̄ade tax ibọhọke ndusụk idaha akwa idiọkn̄kpọ, ndusụk abuanade idiọk iban̄a ke obio, edi edisịm mmọ. Ke ofụri ofụri, emi edi ebiet emi Christian kiet kiet enyenede mbiomo edida ubieresịt esie oro ẹnọde ukpep mfọn mfọn nnam n̄kpọ ke ndida mme edumbet N̄wed Abasi nsịn ke edinam. (Mme Hebrew 5:14) Emi esịne ndifiọk nte ke ndisịn ubọk ke n̄wed tax​—⁠inamke n̄kpọ m̀mê anie otịm enye⁠—​ekeme nte odotde ndidi ikọ ibet owụtde nte ke afo ama okot n̄wed oro onyụn̄ onịm ke akpanikọ nte ke se idọn̄ọde ke esịt esie edi akpanikọ.a

Di owo emi owo mîkemeke ndidori ikọ. Ana mme esenyịn Christian ẹdi “owo ẹmi owo mîkemeke ndidori ikọ” man ẹkeme ndidot ke itieutom mmọ. Ukem ntre, ofụri esop ekpenyene ndidi se owo mîkemeke ndidori ikọ ke enyịn Abasi. (1 Timothy 3:2; men Ephesus 5:27 domo.) Mmọ ke ntre ẹdomo ndinyene eti enyịn̄ ke obio, idem ke ini edide edisịm edikpe tax. Jesus Christ ke idemesie ama onịm uwụtn̄kpọ ke afan̄ emi. Ẹma ẹbụp mbet esie Peter m̀mê Jesus esikpe utomo temple, ekpri n̄kpọ edide drachma iba. Ke akpanikọ, ẹma ẹsio Jesus ẹfep ke tax emi, sia temple ekedide ufọk Ete esie ndien edidem ndomokiet idọhọke eyen esiemmọ ekpe tax. Jesus ama etịn̄ ukem oro, edi enye ama ekpe tax oro. Ke akpanikọ, enye ama akam ada utịben̄kpọ anam okụk oro ẹkeyomde odu! Ntak ekpede tax emi ẹkesiode enye ẹfep nte odotde? Nte Jesus ke idemesie eketịn̄de, ekedi “mbak nnyịn idinam mmọ ẹtuak ukot ẹduọ.”​—⁠Matthew 17:​24-⁠27, NW.b

Ẹnyene Eti Enyịn̄ Oro Ọnọde Abasi Ukpono

Mme Ntiense Jehovah mfịn ukem ntre ẹnyene udọn̄ nte mmimọ inamke mbon en̄wen ẹtuak ukot ẹduọ. Ikpaha owo idem, ndien, nte otu kiet, mmọ ẹnyene eti enyịn̄ ke ofụri ererimbot nte mme anam akpanikọ, mbio obio oro ẹkpede tax. Ke uwụtn̄kpọ, n̄wedmbụk n̄kpọntịbe mbon Spain El Diario Vasco ama etịn̄ aban̄a ntatara editre ndikpe tax ke Spain, edi ọdọhọ ete: “N̄kukụre mbon oro ẹsiode ẹfep [edi] Mme Ntiense Jehovah. Ke ini mmọ ẹdepde m̀mê ẹnyamde n̄kpọ, ekọmurua [n̄kpọ] oro mmọ ẹsiakde edi ata akpanikọ.” Ukem ntre, n̄wedmbụk n̄kpọntịbe United States San Francisco Examiner ọkọdọhọ isua ifan̄ ẹkebede ete: “Mbufo ẹmekeme ndibat [Mme Ntiense Jehovah] nte mbio obio oro ẹnịmde uwụtn̄kpọ. Mmọ ẹtịn̄ enyịn ẹkpe tax, ẹse ẹban̄a mbonudọn̄ọ, ẹdomo ndisụhọde unana ifiọkn̄wed.”

Idụhe ata Christian oro okpoyomde ndinam n̄kpọ ekededi emi ekemede ndibiat eti enyịn̄ emi ẹkenyenede ẹto ọkpọsọn̄ ukeme. Edieke asakde iso ese edinam edimek, nte afo ekpesịn idem ke itiendịk edidi se ẹdiọn̄ọde nte owo abian̄a tax ke ntak oyomde ndibọk ndusụk okụk nnịm? Baba. Ke akpanikọ utu ke oro afo akpataba okụk akan edibiat eti enyịn̄ fo ndien onịm idiọk etop ke se afo abatde ke akpan n̄kpọ ye idem utuakibuot oro atuakde ọnọ Jehovah.

Ke akpanikọ, ndinyene eti enyịn̄ nte eti owo emi anamde akpanikọ ekeme nte odotde nditak fi okụk ndusụk ini. Nte Plato owo akwaifiọk Greek eset eketịn̄de n̄kpọ nte isua ikie 24 ẹkebede: “Ke ini tax odude ndikpe ke okụk emi owo enyenede, eti owo eyekpe uwak uwak ndien idiọk owo eyekpe esisịt ke ukem ibatokụk oro.” Ekeme ndidi enye ama adian do ete ke eti owo akananam ituaha n̄kpọfiọk ediyak n̄kpọ atak enye man edi eti owo. Idem edinyene utọ enyịn̄ oro odot ye se itakde. Emi enen̄ede edi akpanikọ ye mme Christian. Eti enyịn̄ mmọ edi ọsọn̄urua n̄kpọ ọnọ mmọ koro emi ọnọ Ete mmọ eke heaven ukpono onyụn̄ ekeme ndin̄wam ke ndidụri mbon en̄wen n̄ka usụn̄uwem mmọ nnyụn̄ ndụri nsọk Abasi mmọ, Jehovah.​—⁠Mme N̄ke 11:30; 1 Peter 3:1.

Nte ededi, ke akande kpukpru, mme ata Christian ẹbat itie ebuana mmọ ye Jehovah ke akpan n̄kpọ. Abasi okụt kpukpru n̄kpọ oro mmọ ẹnamde, ndien mmọ ẹyom ndinem enye esịt. (Mme Hebrew 4:13) Ke ntre, mmọ ẹbiọn̄ọ idomo edidomo nditụk ukara. Mmọ ẹfiọk ẹte ke Abasi okop inemesịt ke edinam akpanikọ oro asan̄ade ye eduuwem oro enende. (Psalm 15:​1-⁠3) Ndien sia mmọ ẹyomde ndinam esịt Jehovah adat, mmọ ẹkpe kpukpru tax oro mmọ ẹkamade.​—⁠Mme N̄ke 27:11; Rome 13:7.

[Mme Ikọ idakisọn̄]