Irenowo, Ndi ke Ẹsụk Ibuot Ẹnọ Christ?

“Christ edi ibuot ọnọ kpukpru irenowo.”—1 COR. 11:3.

1. Nso iwụt ke Jehovah idịghe Abasi ndutịme?

EDIYARADE 4:11 ọdọhọ ete: “Jehovah, kpa Abasi nnyịn, afo omodot ndibọ ubọn̄ ye ukpono ye odudu, koro afo okobotde kpukpru n̄kpọ, ndien oto uduak fo ke mmọ ẹkedu, ẹkenyụn̄ ẹbot mmọ.” Jehovah Abasi edi Andikara ye Andikon̄ n̄kan ke ofụri ekondo, koro enye okobot kpukpru n̄kpọ. Nte enye obonde mme angel esie ke nde ke nde owụt ke enye idịghe “Abasi ndutịme, edi edi Abasi emem.”—1 Cor. 14:33; Isa. 6:1-3; Heb. 12:22, 23.

2, 3. (a) Anie ke Jehovah ekebem iso obot? (b) Nso idi idaha Abasi ye eke akpan esie?

² Abasi ama ododu ke anana-ibat isua mbemiso enye okobotde mme n̄kpọ. Ata akpa n̄kpọ oro enye okobotde ekedi owo eke spirit oro ẹkotde “Ikọ,” sia enye ekesitịn̄ ikọ ke ibuot Jehovah. Enye ke Abasi ọkọnọ odudu ete obot mme n̄kpọ eken ke ekondo. Ekem, Ikọ ama edimana nte mfọnmma owo ke isọn̄, ndien ẹkekot enye Jesus Christ.—Kot John 1:1-3, 14.

³ Nso ke Bible etịn̄ aban̄a idaha Abasi ye eke akpan esie? Edisana spirit ama anam apostle Paul ewet ete: “Nyom mbufo ẹfiọk ẹte Christ edi ibuot ọnọ kpukpru irenowo; erenowo onyụn̄ edi ibuot ọnọ n̄wan; Abasi onyụn̄ edi ibuot ọnọ Christ.” (1 Cor. 11:3) Ete edi ibuot Christ. Man emem ye ifụre odu ke enyọn̄ ye ke isọn̄, ana enyene owo emi edide ibuot ye mbon emi ẹsụkde ibuot ẹnọ enye. Idem enye emi Abasi ọkọnọde odudu ndibot “kpukpru n̄kpọ eken” enyene ndisụk ibuot nnọ Abasi.—Col. 1:16.

4, 5. Jesus akada Jehovah didie?

⁴ Ndi Jesus ama ama ndisụk ibuot nnọ Jehovah nnyụn̄ nsụhọde ndi isọn̄? N̄wed Abasi ọdọhọ ke ‘okposụkedi emi Christ Jesus okodude ke mbiet Abasi, ke enye ikekereke ndiwamade Abasi itie mbọ, oro edi, ke enye ikoyomke ndidi n̄ka ye Abasi. Edi ke enye ama asana emi ayak onyụn̄ emen mbiet ofụn esịne onyụn̄ edidu ke mbiet owo. Ndien ke ini enye okokụtde idemesie ke mbiet owo, ke enye ama osụhọde idem onyụn̄ akabade osụk ibuot tutu osụn̄ọ ke n̄kpa, ih, n̄kpa ke eto ndutụhọ.’—Phil. 2:5-8.

⁵ Jesus ama esisụhọde idem anam uduak Ete esie kpukpru ini. Enye ọkọdọhọ ete: “N̄kemeke ndinam baba n̄kpọ kiet ke odudu idemmi; . . . ubiereikpe eke ami nnọde edi edinen, koro ndomoke ndinam uduak idemmi, edi ndomo ndinam uduak enye emi ọkọdọn̄de mi.” (John 5:30) Onyụn̄ ọdọhọ ke John 8:29 ete: ‘Nsinam n̄kpọ emi enemde Ete mi esịt kpukpru ini.’ Ke ayakde usen ifan̄ mbemiso ẹwotde Jesus, enye ama ọbọn̄ akam ọnọ Ete esie ete: “Mmọnọ fi ubọn̄ ke isọn̄, sia mma n̄kokụre utom eke afo ọkọnọde mi nnam.” (John 17:4) Emi owụt ke Jesus ama ọfiọk ke Abasi edi ibuot imọ, ndien ke akakam enenem enye ndisụk ibuot nnọ Abasi.

Ndisụk Ibuot Nnọ Ete Enyene Ufọn Ọnọ Eyen

6. Ewe nti edu ke Jesus ekenyene?

⁶ Jesus ama ọfọn uwem etieti ke ini enye okodude ke isọn̄. Enye ama enen̄ede ama Ete esie. Enye ọkọdọhọ ete: “Mmama Ete.” (John 14:31) Enye ama ama mme owo n̄ko. (Kot Matthew 22:35-40.) Jesus ama ọfọn ido onyụn̄ ekere aban̄a mbon en̄wen, enye ikọsọn̄ke ido inyụn̄ itie ukara ukara. Enye ọkọdọhọ ete: “Ẹtiene mi, kpukpru mbufo emi ẹkpade utom ẹnyụn̄ ẹbiomde ndodobi mbiomo, ndien nyọnọ mbufo nduọkodudu. Ẹmen ọkpọnọ mi ẹkọn̄ọ ke itọn̄ mbufo ẹnyụn̄ ẹkpebe mi, koro ami mmenyene ifụre ifụre ido nnyụn̄ nsụhọde esịt, ndien mbufo ẹyekụt nduọkodudu ẹnọ ukpọn̄ mbufo. Koro ọkpọnọ mi ememem, mbiomo mi onyụn̄ efefere.” (Matt. 11:28-30) Nti edu Jesus ye inem inem ukwọrọikọ esie ama esinọ mbon mbieterọn̄ idọn̄esịt, akpan akpan mbon oro ẹkefịkde, edide nditọwọn̄ m̀mê ikpọ owo.

7, 8. Nso ukpan ke Ibet Moses ọkọnọ n̄wan oro ọkọdọn̄ọde uwọrọiyịp, edi didie ke Jesus akanam n̄kpọ ye eyenan̄wan emi?

⁷ Ẹyak ise nte Jesus ekesinamde n̄kpọ ye iban. Toto ke eset, ediwak irenowo ikesikamake iban ke eti usụn̄. Ntre ke mme adaiso ido ukpono ke Israel eset ẹkesinyụn̄ ẹnam n̄kpọ ye iban. Edi mbụk eyenan̄wan emi ọkọdọn̄ọde uwọrọiyịp ke isua 12 owụt ke Jesus ekesikam okpokpono iban. Eyenan̄wan emi ama okụt ekese ubiak ke ubọk ediwak mbiausọbọ onyụn̄ abiat kpukpru se enye ekenyenede ada ọsọbọ idem. Ofụri ufen esie ọkọwọrọ ikpîkpu sia idem akakam ‘ọdọdiọk enye akan.’ Ibet Moses ọkọdọhọ ke owo emi ọdọn̄ọde utọ udọn̄ọ oro edehe. Ndien owo ekededi emi okotụkde enye ama edehe n̄ko.—Lev. 15:19, 25.

⁸ Ke ini eyenan̄wan emi okokopde ke Jesus ke ọkọk mme owo udọn̄ọ, enye ama asan̄a odụk otuowo emi ẹkekanarede Jesus ẹkụk, onyụn̄ ọdọhọ ete: “Mma n̄kam ntotụk ekpedi ekụra esie nyokop nsọn̄idem.” Enye ama otụk Jesus, ndien idem ama onyụn̄ ọsọn̄ enye kpa idahaoro. Jesus ama ọfiọk ke ikpakanaha enye otụk imọ ọfọn̄. Edi utu ke ndisua nnọ enye, Jesus akakam etịn̄ ikọ ata sụn̄sụn̄ ye enye. Jesus ama ọfiọk nte eketiede eyenan̄wan emi ke idem ndikọdọn̄ọ utọ idiọk udọn̄ọ oro ke ediwak isua, onyụn̄ okụt ke enyịn ama enen̄ede anan eyenan̄wan oro. Ntre, Jesus ama ọdọhọ enye ata sụn̄sụn̄ ete: “Eyenan̄wan, mbuọtidem fo amanam idem ọsọn̄ fi. Nyọn̄ ke emem, nyụn̄ . . . kop nsọn̄idem.”—Mark 5:25-34.

9. Nso ke Jesus akanam ke ini mme mbet esie ẹkedomode ndibiọn̄ọ mbon oro ẹkedade nditọwọn̄ ẹsọk enye?

⁹ Idem nditọwọn̄ ẹma ẹsima ndidu ye Jesus. Isan̄ kiet, mme mbet Jesus ẹma ẹyat esịt ke ini mme owo ẹketan̄de nditọwọn̄ ẹsọk Jesus; ekeme ndidi mmọ ẹkekere ke Jesus iyomke mfịna nditọwọn̄. Edi Jesus ikadaha oro nte mfịna. N̄wed Abasi ọdọhọ ete: “Ke ini Jesus okụtde emi, esịt ofụt enye, enye onyụn̄ ọdọhọ mmọ ete: ‘Ẹyak n̄kpri nditọ ẹtiene mi; ẹkûdomo ndikpan mmọ, koro obio ubọn̄ Abasi enyenede mmọ eke ẹtiede ntem.’” Ekem “enye emen nditọ oro akama ke ubọk esie onyụn̄ ọtọn̄ọ ndidiọn̄ mmọ, odori mmọ ubọk.” Idịghe nte ke Jesus okonyụn̄ ọyọyọ nditọwọn̄, enye ama enen̄ede ama ndidu ye mmọ.—Mark 10:13-16.

10. Jesus akada mmọn̄ nti edu?

¹⁰ Jesus akada mmọn̄ utọ nti edu emi? Enye ama odu ye Ete esie ke heaven ke anana-ibat isua, ese nte enye anamde n̄kpọ onyụn̄ ekpebe nti edu Esie. (Kot N̄ke 8:22, 23, 30.) Jesus ama okụt nte Jehovah akarade mme angel ye mme owo ke ima, onyụn̄ ekpebe oro. Ekpedi Jesus ikosụkke ibuot inọ Ete esie, ndi enye ekpekekeme ndikpebe Enye? Akakam enenem eyen mbon ndisụk ibuot nnọ Ete esie, ndien ama enem Jehovah n̄ko ndinyene enye nte Eyen. Jesus okonyụn̄ anam n̄kpọ ata ukem ukem nte Ete esie ke ini enye okodude ke isọn̄. Edi ata akwa ifet ọnọ nnyịn ndisụk ibuot nnọ Christ, kpa enye emi Abasi emekde ete akara ke Obio Ubọn̄ heaven!

Kpebe Christ

11. (a) Anie ke ikpesịn ukeme ikpebe? (b) Ntak emi anade irenowo akpan akpan ẹdomo ndikpebe Christ?

¹¹ Akpana kpukpru owo ke esop Abasi, akpan akpan irenowo, ẹsịn ofụri ukeme ẹkpebe Christ. Nte ima iketetịn̄, Bible ọdọhọ ke “Christ edi ibuot ọnọ kpukpru irenowo.” Akpana irenowo ẹsịn ofụri ukeme ẹkpebe Christ, kpa ibuot mmọ, ukem nte Christ ekekpebede enye emi edide Ibuot ọnọ enye, Jehovah Abasi. Se apostle Paul akanamde edi oro ke enye ama akakabade edi Christian. Paul ọkọdọhọ ete: “Ẹkabade ẹdi mme andikpebe mi, kpa nte ami n̄kpebede Christ.” (1 Cor. 11:1) Ndien apostle Peter ọkọdọhọ ete: “Ẹkekot mbufo kaban̄a ntak emi, koro Christ ama akam okụt ukụt kaban̄a mbufo, ọkpọn̄de uwụtn̄kpọ enịm ọnọ mbufo man ẹtiene nde ikpat esie ketket.” (1 Pet. 2:21) Akpan ntak en̄wen odu emi anamde ẹdọhọ ke ana irenowo ẹkpebe Christ. Koro mmọ ẹsidi mbiowo ye mme asan̄autom unamutom ke esop. Ntre, akpana enem mmọ ndikpebe Christ ukem nte ekenemde Jesus ndikpebe Jehovah.

12, 13. Didie ke mbiowo ẹkpenam n̄kpọ ye erọn̄ Abasi emi ẹdọhọde mmọ ẹkpeme?

¹² Ikọ Abasi ọdọhọ mbiowo ẹkpebe Christ. Peter ọkọdọhọ mbiowo ete: “Ẹkpeme otuerọn̄ Abasi emi odude ke idak ukpeme mbufo, idịghe ke edinyenyịk, edi ke unyịmesịt; inyụn̄ idịghe ke edima idiọk udori, edi ye ọkpọsọn̄ udọn̄; idịghe ndibre odudu ye mmọ emi ẹdide udeme Abasi, edi ndikabade ndi uwụtn̄kpọ nnọ otuerọn̄.” (1 Pet. 5:1-3) Ikpanaha mbiowo ẹtie ukara ukara inyụn̄ ikereke iban̄a se erọn̄ ẹyomde. Mmọ ẹkpekam ẹtiene uwụtn̄kpọ Christ, ẹnyene ima, ẹkere ẹban̄a mme owo, ẹsụhọde idem, ẹnyụn̄ ẹfọn ido ye erọn̄ Abasi emi ẹdọhọde mmọ ẹkpeme.

¹³ Mme esenyịn ẹdi mme anana-mfọnmma owo, ndien mmọ ikpenyeneke ndifre emi. (Rome 3:23) Ntre, akpana ọdọn̄ mmọ ndikpep ekese mban̄a Jesus nnyụn̄ mma mme owo nte enye. Oyom mmọ ẹtie ẹkere nte Abasi ye Christ ẹnamde n̄kpọ ye mme owo ẹnyụn̄ ẹkpebe uwụtn̄kpọ mmọ. Peter ọnọ kpukpru nnyịn item ete: “Kpukpru mbufo ẹnam n̄kpọ ke nsụhọdeidem ye kiet eken, koro Abasi ọbọbiọn̄ọ mbon ntan̄idem, edi enye ọnọ mbon nsụhọdeidem mfọnido oro owo mîdotke.”—1 Pet. 5:5.

14. Didie ke mbiowo ẹkpekpono mmọ eken?

¹⁴ Akpana mbiowo ẹtịm ẹse otuerọn̄ enyịn ẹnyụn̄ ẹfọn ido ye mmọ. Rome 12:10 ọdọhọ ete: “Ẹda ima nditọete ẹnyene esịt ima ẹnọ kiet eken. Ẹda iso ke ndinọ kiet eken ukpono.” Mbiowo ye mme asan̄autom unamutom ẹkpenyene ndikpono mbon en̄wen. Ukem nte nditọete eken, ikpanaha mmọ ‘ẹnam n̄kpọ ndomokiet ke ndomoidem m̀mê ke n̄kụtidem, edi ẹkpekam ẹsosụhọde idem ẹbat nte ke mbon efen ẹfọn ẹkan mmimọ.’ (Phil. 2:3) Ndinam emi owụt ke mmọ ẹnam item Paul emi ọdọhọde ete: “Nnyịn emi isọn̄de idem ikpenyene ndibiom mmemidem mbon oro mîsọn̄ke idem, inyụn̄ idịghe ndinem idem nnyịn esịt. Yak owo nnyịn kiet kiet enem mbọhọidụn̄ esie esịt ke ndida se ifọnde mbọp enye nnam ọkọri. Koro Christ n̄ko ikenemke idemesie esịt.”—Rome 15:1-3.

‘Kpono N̄wan Fo’

15. Didie ke mme ebe ẹkpenam n̄kpọ ye iban mmọ?

¹⁵ Ẹyak ise item emi Peter ọkọnọde mme ebe. Enye ọkọdọhọ ete: “Mbufo mme ebe, ẹka iso ẹdụn̄ ye [iban mbufo] kpasụk ntre ke ifiọk, ẹnọde mmọ ukpono nte mmọ eke ẹmemde ẹkan.” (1 Pet. 3:7) Ndikpono owo ọwọrọ ndida enye nte n̄kpọuto fo, mfiọk se ifịnade enye, mbụp ekikere esie mbemiso anamde n̄kpọ, nnyụn̄ nyak ekikere esie ada edieke ọdiọn̄ọde ke oro idibiatke n̄kpọ. Nte ebe okponyụn̄ anamde n̄kpọ ye n̄wan esie edi emi.

16. Nso item ke Bible ọnọ mme ebe?

¹⁶ Ke ini Peter ọkọdọhọde mme ebe ẹkpono iban mmọ, enye ama adian do ete: “Mbak n̄kpọ edibiọn̄ọ akam mbufo.” (1 Pet. 3:7) Emi owụt ke Jehovah ibatke nte owo anamde n̄kpọ ye n̄wan esie ke n̄kpọ mbubru. Abasi ekeme nditre ndikop akam owo edieke enye mîkponoke n̄wan esie. N̄kpọ en̄wen edi nte ke iban ẹsinen̄ede ẹma ndinam se ẹdọhọde edieke mme ebe ẹkponode mmọ.

17. Adan̄a didie ke ebe akpama n̄wan esie?

¹⁷ Ikọ Abasi etịn̄ nte owo akpamade n̄wan esie, ete: “Mme ebe [ẹkpenyene ndima] iban mmọ nte idem mmọ. . . . Koro akananam baba owo kiet isuaha obụkidem esie; edi ọbọbọk onyụn̄ ekpeme enye, kpa nte Christ n̄ko anamde ye esop . . . Yak owo mbufo kiet kiet enen̄ede ama n̄wan esie nte enye amade idemesie.” (Eph. 5:28, 29, 33) Adan̄a didie ke mme ebe ẹkpama iban mmọ? Paul ọbọrọ ete: “Mme ebe, ẹka iso ẹma iban mbufo, kpa nte Christ n̄ko akamade esop onyụn̄ ayakde idemesie ọnọ ke ibuot esie.” (Eph. 5:25) Ih, akpana ebe eben̄e idem ndikpa ke ibuot n̄wan esie ukem nte Christ akakpade ke ibuot nnyịn. Eyenen̄ede emem utom ọnọ n̄wan emi ebe amade, ekerede aban̄a, esikpan̄de utọn̄ ọnọ, mînyụn̄ idịghe ibụk, ndisụk ibuọt nnọ ebe esie.

18. Nso ikeme ndin̄wam mme ebe ẹnam n̄kpọ ye iban mmọ nte N̄wed Abasi etemede?

¹⁸ Ndi ndidọhọ mme ebe ẹkpono iban mmọ edi n̄kpọ emi okponde akaha ọnọ irenowo ndinam? Ihih, koro Jehovah ikpamaha ndidọhọ mmọ ẹnam n̄kpọ emi mmọ mîdikemeke ndinam. N̄kpọ en̄wen edi nte ke imenyene akakan odudu ke ekondo, oro edi, edisana spirit Abasi. Jesus ọkọdọhọ ete: “Edieke mbufo, emi ẹdiọkde, ẹfiọkde ndinọ nditọ mbufo nti enọ, adan̄a didie akan oro ke Ete mbufo ke heaven ediyak edisana spirit ọnọ mbon oro ẹben̄ede enye!” (Luke 11:13) Mme ebe ẹkeme ndiben̄e Jehovah ẹte anam spirit esie an̄wam mmimọ isinam n̄kpọ ye eti usụn̄ ye iban mmimọ ye mbon en̄wen.—Kot Utom 5:32.

19. Nso ke idikpep urua en̄wen?

¹⁹ Imọfiọk ke irenowo ẹnyene ata akwa utom, oro edi, ndikpep ndisụk ibuot nnọ Christ nnyụn̄ n̄kpebe nte enye akakamade itie ibuot esie. Edi nso idi utom iban, akpan akpan ibanndọ? Ibuotikọ emi idikpepde urua en̄wen eyetịn̄ nte mmọ ẹkpesede utom emi Jehovah ọnọde mmọ.

Iban, Ntak Emi Ẹkpesụkde Ibuot Ẹnọ Mme Ebe Mbufo?

“Erenowo . . . edi ibuot ọnọ n̄wan.”—1 COR. 11:3.

1, 2. (a) Nso ke apostle Paul ekewet aban̄a ndutịm oro Jehovah anamde aban̄a itie ibuot ye nsụkibuot? (b) Ewe mbụme ke idibọrọ ke ibuotikọ emi?

JEHOVAH ọkọtọn̄ọ eti ndutịm emi apostle Paul eketịn̄de ke 1 Corinth 11:3 ete ke “Christ edi ibuot ọnọ kpukpru irenowo,” ndien “Abasi onyụn̄ edi ibuot ọnọ Christ.” Ima ikụt ke ibuotikọ urua oko nte ke akakam enenem Jesus ndisụk ibuot nnọ Jehovah Abasi. Ima ikụt n̄ko nte ke Christ edi ibuot ọnọ irenowo. Christ ama ọfọn ido, etie sụn̄sụn̄, okop owo mbọm, inyụn̄ ibụkke ibụk. Akpana irenowo ke esop Abasi ẹnam n̄kpọ ntre n̄ko, akpan akpan ye iban mmọ.

² Iban ndien-e? Anie edi ibuot mmọ? Paul ekewet ete: “Erenowo . . . edi ibuot ọnọ n̄wan.” Iban ẹkpeda didie ikọ N̄wed Abasi emi? Ndi ebe emi mînịmke ke akpanikọ osụk edi ibuot ọnọ n̄wan esie emi enịmde ke akpanikọ? Ndi ndisụk ibuot nnọ ebe ọwọrọ ke ana n̄wan ododop uyo enyịme se ededi emi ebe esie etịn̄de? Nso ke n̄wan akpanam man ẹtoro enye?

“Nyanam Andinyan̄a Ekem ye Enye”

3, 4. Ntak emi ọfọnde ufọkndọ kiet kiet enyene enye emi edide ibuot?

³ Abasi ekemek enye emi edidide ibuot ufọk. Jehovah Abasi ọkọdọhọ ke ama okobot Adam ama, ete: “Ifọnke owo ndidu ikpọn̄; nyanam andinyan̄a ekem ye enye.” Ke Abasi ama okobot Eve, esịt ama enen̄ede adat Adam ndinyene nsan̄a ye andin̄wam tutu enye ọdọhọ ete: “(N̄wan) emi ndien edi ọkpọ eke otode ke ọkpọ mi, ye obụk eke otode ke obụk mi.” (Gen. 2:18-24) Adam ye Eve ẹma ẹnyene utịbe utịbe ifet ẹdidi ete ye eka ofụri ubonowo oro ẹfọnde ẹma, emi ẹkpekekopde inemesịt ndidu nsinsi uwem ke Paradise.

⁴ Nsọn̄ibuot akpa ete ye eka nnyịn ama anam ẹbịn mmọ ẹsion̄o ke In̄wan̄ Eden, mmọ ikonyụn̄ idịghe aba mfọnmma. (Kot Rome 5:12.) Edi Abasi okosụk adada ebe nte ibuot ufọk. Edieke ebe edide eti ibuot ufọk, n̄wan osụk ibuot ọnọ enye, utọ ndọ oro esinem etieti. Edinyụn̄ inem mmọ ke idem nte ekenemde Jesus ndisụk ibuot nnọ Ete esie. Bible ọdọhọ ke idem mbemiso Jesus ekedide isọn̄, ke enye ‘ekesidadara ke iso Jehovah kpukpru ini.’ (N̄ke 8:30) Unana mfọnmma iyakke irenowo ye iban ẹnam n̄kpọ ye kiet eken nte Abasi oyomde. Kpa ye kpukpru emi, edieke ebe ye n̄wan ẹsịnde ifịk ẹnam se ẹkekeme man ndọ mmọ ọfọn, ndọ mmọ eyenen̄ede enem.

5. Ntak emi ebe ye n̄wan ẹkpenamde item emi odude ke Rome 12:10?

⁵ Se idinen̄erede inam ndọ enem edi ebe ye n̄wan ndinam item oro ẹnọde kpukpru mme Christian mi ẹte: “Ẹda ima nditọete ẹnyene esịt ima ẹnọ kiet eken. Ẹda iso ke ndinọ kiet eken ukpono.” (Rome 12:10) Ke adianade do, akpana ebe ye n̄wan ẹnen̄ede “ẹfọn ido ye kiet eken, ẹtua owo mbọm, ẹfen kiet eken ke ofụri esịt.”—Eph. 4:32.

Ke Ini Ebe m̀mê N̄wan Mîdịghe Ntiense

6, 7. Nso ikeme nditịbe edieke n̄wan osụkde ibuot ọnọ ebe emi mînịmke ke akpanikọ?

⁶ Nso ke akpanam edieke ebe m̀mê n̄wan fo mîdịghe asan̄autom Jehovah? Ke ediwak idaha, ebe esidi owo emi mînịmke ke akpanikọ. Didie ke n̄wan emi ebe mînịmke ke akpanikọ akpanam n̄kpọ ye ebe esie? Bible ọbọrọ ete: “Mbufo iban, ẹsụk idem ẹnọ mme ebe mbufo, man, edieke owo mmọ ekededi mîsụkke ibuot inọ ikọ Abasi, ẹkpedụri mmọ ẹda itoho ke ikọ edi oto ke edu uwem iban mmọ, koro ẹkụtde edisana edu uwem mbufo ọkọrọ ye ntotụn̄ọ ukpono.”—1 Pet. 3:1, 2.

⁷ Ikọ Abasi ọdọhọ iban ẹsụk ibuot ẹnọ mme ebe oro mînịmke ke akpanikọ. Eti edu an̄wan ekeme ndinam ebe esie oyom ndifiọk se inamde enye eye edu ntre. Ndien enye ekeme ndinyịme ẹkpep imọ Bible, onyụn̄ akabade andinịm ke akpanikọ.

8, 9. Nso ke n̄wan emi edide Christian akpanam edieke ebe esie emi mînịmke ke akpanikọ mîkwe ofụri nti edu esie?

⁸ Nso ke n̄wan akpanam edieke ebe esie mîkwe nti edu esie? Ikọ Abasi ọdọhọ enye aka isọ odu uwem nte Christian kpukpru ini, idem ọkpọkọm oro mîsimemke utom. N̄kọ 1 Corinth 13:4 ọdọhọ ke “ima enyenyene anyanime.” Ntre, ana n̄wanndọ emi edide Christian aka iso enyene “ọyọhọ nsụhọdeidem ye ifụre ifụre ido, ye anyanime,” ọyọ mme mfịna esie ke ima. (Eph. 4:2) Edisana spirit ekeme ndin̄wam nnyịn ika iso idu uwem nte Christian, idem ke mme ini emi mîmemke utom ndinam emi.

⁹ Apostle Paul ọkọdọhọ ete: “Mmenyene ukeme ebe ke enye emi ọnọde mi odudu.” (Phil. 4:13) Spirit Abasi esin̄wam mme Christian emi ẹdọde ndọ ndinam mme n̄kpọ emi mmọ mîkpekemeke ndinam. Ke uwụtn̄kpọ, nte ẹnamde n̄kpọ ye owo ekeme ndinam enye oyom ndisio usiene. Edi Bible ọdọhọ nnyịn ete: “Ẹkûda idiọk ẹsio owo usiene idiọk. . . . Koro ẹwet ẹte: ‘Jehovah ọdọhọ ete, usiene enyene mi; ami nyosio usiene.’” (Rome 12:17-19) Akpa n̄wed Thessalonica 5:15 esịn ke uyo oro ete: “Ẹkụt ẹte baba owo kiet idaha idiọk isio owo ekededi usiene idiọk, edi kpukpru ini ẹbịne ndinam se ifọnde ye kiet eken ẹnyụn̄ ẹnam ntre ye kpukpru owo eken.” Edisana spirit Jehovah ekeme ndinam se ikọsọn̄de emem. Enen̄ede ọfọn̄ iben̄e Abasi anam edisana spirit esie anam inyene se inanade.

10. Jesus akanam didie n̄kpọ ke ini ẹkesụn̄ide enye ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ye enye ke idiọk usụn̄?

¹⁰ Jesus ama enịm ata eti uwụtn̄kpọ ke nte ẹkpenamde n̄kpọ ke ini owo etịn̄de ikọ m̀mê anamde n̄kpọ emi abiakde nnyịn. Akpa Peter 2:23 ọdọhọ ete: “Ke ini ẹkesụn̄ide enye, enye ikosụn̄ike usiene. Ke ini enye okokụtde ukụt, enye ikesịnke owo ndịk ke idem, edi aka iso ayak idemesie ọnọ enye emi ekpede edinen ikpe.” Ẹdọhọ itiene eti uwụtn̄kpọ emi. Kûyak idiọk ido owo ndomokiet anam edue Abasi! Bible ọdọhọ kpukpru Christian “ẹtua owo mbọm, ẹsụhọde idem, ẹkûda idiọk ẹsio owo usiene idiọk, m̀mê ndisụn̄i owo eke osụn̄ide [mmọ].”—1 Pet. 3:8, 9.

Ndi Ana Ododop Uyo ke Kpukpru N̄kpọ?

11. Nso akwa ifet ke ndusụk iban emi ẹdide Christian ẹnyene?

¹¹ Ndi n̄wan ndisụk ibuot nnọ ebe esie ọwọrọ ke ana enye ododop uyo kpukpru ini, isioroke uyo ke n̄kpọ ndomokiet emi ẹnamde ke ufọk? Baba-o! Jehovah ọnọ iren ye iban ediwak ifetutom. Kere ban̄a utọ ukpono emi Abasi ọnọde owo 144,000 emi ẹditienede Christ idi ndidem ye oku ke heaven ke ini Christ edikarade isọn̄! Iban ẹtiene ẹsịne ke otu emi. (Gal. 3:26-29) Emi owụt ke Jehovah etiene ọnọ iban utom ke esop esie.

12, 13. Nọ uwụtn̄kpọ oro owụtde ke iban ẹma ẹsitịn̄ ntịn̄nnịm ikọ.

¹² Iban ẹma ẹsitiene ẹtịn̄ prọfesi ke eyo Bible. Jehovah ọkọdọhọ ke Joel 2:28, 29 ete: “Nyan̄wan̄a spirit mi nnọ ofụri obụkidem; ndien nditọ-iren mbufo, ye nditọ mbufo iban ẹyetịn̄ prophecy. . . . Nyonyụn̄ n̄n̄wan̄a spirit mi ke eyo oro nnọ ifịn-iren ye ifịn-iban mbufo.”

¹³ Iban ẹma ẹsịne ke otu n̄kpọ nte mbet 120 oro ẹkesopde idem ke ubet enyọn̄ ke Jerusalem ke usen Pentecost 33 E.N. Ẹma ẹn̄wan̄a spirit Abasi ẹnọ kpukpru mbon emi ẹkedude ke ubet oro. Peter ọkọdọhọ ke ntịn̄nnịm ikọ prọfet Joel oro ama osu iren ye iban oro ke idem. Peter ọkọdọhọ ete: “Emi edi se ẹketịn̄de ebe ke prọfet Joel, ẹte, ‘Ndien ke mme akpatre usen,’ Abasi ọdọhọ, ‘nyan̄wan̄a ndusụk spirit mi ndori kpukpru obụkidem, ndien nditọiren mbufo ye nditọiban mbufo ẹyetịn̄ ntịn̄nnịm ikọ . . . ; [n̄n̄wan̄a] ndusụk spirit mi ke mme usen oro ndori ifịn iren mi ye ifịn iban mi, ndien mmọ ẹyetịn̄ ntịn̄nnịm ikọ.’”—Utom 2:16-18.

14. Didie ke iban ẹken̄wam mme owo ẹfiọk akpanikọ ke eyo mme apostle?

¹⁴ Iban ẹma ẹtiene ẹn̄wam mme owo ẹfiọk akpanikọ ke nsio nsio ebiet ke eyo mme apostle. Mmọ ẹma ẹsikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi ẹnọ mme owo ẹnyụn̄ ẹn̄wam ke mme usụn̄ en̄wen ndinam utom ukwọrọikọ aka iso. (Luke 8:1-3) Ke uwụtn̄kpọ, Paul ọkọdọhọ ke Phoebe edi eyenete an̄wan emi “asan̄ade utom ke esop emi odude ke Cenchreae.” Ndien ke ini enye ọkọdọn̄de ekọm ọnọ nditọete, enye ama asiak ediwak mme anam-akpanikọ nditọete iban utọ nte “Tryphaena ye Tryphosa, iban emi ẹnamde utom ọkpọsọn̄ ke Ọbọn̄.” Enye ama ọdọhọ ẹkọm n̄ko “edima Persis, koro [eyenete an̄wan emi] ama anam ekese utom ke Ọbọn̄.”—Rome 16:1, 12.

15. Didie ke iban ẹn̄wam mme owo ẹfiọk akpanikọ ke eyo nnyịn?

¹⁵ Ke eyo nnyịn emi, mbon oro ẹkwọrọde eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi ke ofụri ererimbot ẹbe miliọn itiaba, ndien ediwak ke otu emi ẹdi iban. (Matt. 24:14) Ediwak mmọ ẹdi mme ọkwọrọikọ ofụri ini, mmọ eken ẹdi mme isụn̄utom, ke ini ndusụk ẹnamde utom ke Bethel. David ọkọkwọ ete: “Ọbọn̄ ọnọ uyo: iban emi ẹkwọrọde [eti mbụk] ẹdi akamba udịm.” (Ps. 68:11) Ikọ emi enen̄ede osu mfịn emi. Jehovah enen̄ede ama utom ukwọrọikọ emi iban ẹnamde, ye ukeme emi mmọ ẹsịnde ẹnam uduak esie. Emi owụt ke Jehovah ndidọhọ iban ẹsụk ibuot iwọrọke ke ana mmọ ẹdodop uyo ke kpukpru n̄kpọ.

Iban Iba Emi Ẹketịn̄de Ekikere Mmọ

16, 17. Didie ke Sarah okowụt ke ikpanaha iban ẹdodop uyo kpukpru ini ke ufọk?

¹⁶ Edieke Jehovah akam ọnọde iban ediwak ifetutom, ndi ikpọfọnke mme ebe ẹsiyom ekikere iban mmọ mbemiso ẹnamde ikpọ ubiere? Edieke ebe anamde emi, oro owụt ke enye etịm ekere n̄kpọ. Bible etịn̄ aban̄a iban emi ẹkesiande mme ebe mmọ se ẹkpenamde mîdịghe ẹnanam n̄kpọ okposụkedi emi mme ebe mîkasianke mmọ se ẹkpenamde. Ẹyak ineme iba ke otu emi.

¹⁷ Sarah an̄wan Abraham ama esidọhọ ebe esie ebịn ọyọhọ an̄wan esie iba ye eyen osio ke ufọk ke ntak usọn̄enyịn mmọ. “Edi n̄kpọ oro [ama] ọdiọk Abraham ke enyịn eti-eti,” edi ikọdiọkke Abasi. Ntre, Jehovah ama ọdọhọ Abraham ete: “Kûyak ọdiọk fi ke enyịn uban̄a eyen oro, ye ofịn-an̄wan fo; kpukpru se Sarah ọdọhọde fi, kop uyo esie.” (Gen. 21:8-12) Abraham ama okop uyo Jehovah, onyụn̄ anam se Sarah ọkọdọhọde enye.

18. Didie ke Abigail akada eti ibuot anam n̄kpọ?

¹⁸ Da Abigail an̄wan Nabal n̄ko ke uwụtn̄kpọ. Ọkpọsọn̄ ufụp Edidem Saul ama anam David efehe akanam nna ekpere ebiet emi ẹkebọkde ufene Nabal. David ye isụn̄utom esie ikeyịpke ufene Nabal, edi ẹkekam ẹkpekpeme mmọ. Nabal ekedi ata ndisịme owo. Ke ini isụn̄utom David ẹkekade ẹkeben̄e Nabal n̄kpọ ata ukpono ukpono, enye ikọnọhọ mmọ baba isịp. Edi akakam ososụn̄i mmọ sia enye ekedi owo ‘nsọn̄ido, onyụn̄ ọdiọk ido.’ Edi nso ke Abigail akanam ke ini enye okokopde se ebe esie akanamde? Utu ke ndidọhọ iketịn̄ kan̄a inọ ebe imọ, Abigail ama “awara ada uyo ikie iba, ye ikpa wine iba, ye erọn̄ emi ẹtemde ition, ye edifọp ibokpot ke idomo ition, ye ebok edisat grape ikie, ye ebok fig ikie iba” ọsọk David ye isụn̄utom esie. Ndi se Abigail akanamde oro ama enen? Bible ọdọhọ ke ‘Jehovah ama ọtọ Nabal owot,’ ndien ke David ama akabade emen Abigail ọdọ.—1 Sam. 25:3, 14-19, 23-25, 38-42.

‘N̄wan Emi Odotde Itoro’

19, 20. Nso isinam n̄wan enen̄ede odot itoro?

¹⁹ Bible otoro iban emi ẹnamde se Jehovah ọdọhọde. N̄wed Mme N̄ke otoro “enyene-ido an̄wan” ete: “Ekọm-urua esie akan pearl anyan usụn̄. Esịt ebe esie ọbuọt idem ye enye: udori idinyụn̄ inanake. N̄wan oro anam enye eti n̄kpọ, idinamke idiọk, kpukpru usen uwem esie. Enye ada ifiọk atat inua esie; ewụhọ ima onyụn̄ odoro enye ke edeme. Enye etịm ese ido ufọk esiemmọ, inyụn̄ idiaha udia ifu. Nditọ esie ẹdaha ke enyọn̄ ẹkọm enye. Ebe esie n̄ko onyụn̄ otoro enye.”—N̄ke 31:10-12, 26-28.

²⁰ Nso isinam n̄wan enen̄ede odot itoro? N̄ke 31:30 ọbọrọ ete: “Mfọnidem edi nsu, [uyai] onyụn̄ edi ikpîkpu edi ẹyetoro n̄wan eke abakde Jehovah.” Ndibak Jehovah esịne ndisụk ibuot ke imaesịt nnọ mbon emi Jehovah emekde ete edi ibuot. “Christ ẹdi ibuot ọnọ kpukpru irenowo; erenowo onyụn̄ edi ibuot ọnọ n̄wan; Abasi onyụn̄ edi ibuot ọnọ Christ.”—1 Cor. 11:3.

Dat Esịt ke Enọ Abasi

21, 22. (a) Ntak emi mme Christian emi ẹdọde ndọ ẹkpekọmde Abasi ke ndinọ mmimọ ebe m̀mê n̄wan? (b) Ntak emi ikposụkde ibuot inọ mbon emi Jehovah enịmde nte ibuot? (Se ekebe ke page 17.)

²¹ Mme Christian emi ẹdọde ndọ ẹnyene ediwak ntak ndikọm Abasi! Mmọ ẹkeme ndidiana kiet nnam n̄kpọ ke inemesịt. Ntak efen emi akpanamde mmọ ẹkọm Abasi edi koro ndọ edi enọ Abasi, ndien ndutịm emi anam mmọ ẹkeme ndidiana kiet nnam n̄kpọ Jehovah. (Ruth 1:9, NW; Mic. 6:8) Abasi emi ọkọtọn̄ọde ndọ enen̄ede ọfiọk se mme ọdọ ndọ ẹkpenamde man ndọ mmọ enem. Tiene ndausụn̄ esie kpukpru ini, ndien ‘idatesịt Jehovah eyedi odudu fo’ idem ke idiọk ererimbot emi.—Neh. 8:10.

²² Ebe emi amade n̄wan esie nte idem esie esikere aban̄a enye. Ndien n̄wan emi abakde Abasi enen̄ede odot se ẹmade ke un̄wam oro enye esịnde ọnọ ebe esie, onyụn̄ enen̄erede okpono enye. Se ikam idide akpan n̄kpọ ikan edi nte ke mmọ ẹdidi eti uwụtn̄kpọ inọ mbon en̄wen, ẹnyụn̄ ẹnọ Jehovah Abasi ubọn̄.