Ẹkûyak Baba Owo Kiet Abiat Nti Edu Mbufo

“Ẹkubian̄a idem mbufo ke n̄kpọ emi. Idiọk nsan̄a ababiat eti ido.” —1 CORINTH 15:33.

1, 2. (a) Didie ke apostle Paul ekekere aban̄a mme Christian ke Corinth, ndien ntak-a? (b) Ewe item akpan akpan ke nnyịn idikere iban̄a?

NSO ntụk ke ima ete ye eka edi ntem! Enye esinụk mme ete ye eka ndiwa idem nnọ nditọ mmọ, ndikpep nnyụn̄ nnọ mmọ item. Apostle Paul ikedịghe ataata ete, edi enye ama ewet ọnọ mme Christian ke Corinth ete: “Mbufo ẹkpenyenyene mme andikpep tọsịn duop ke Christ, mbufo inyeneke ediwak ete; koro edi ami n̄kada gospel mbon mbufo ke Christ Jesus.”—1 Corinth 4:15.

² Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ, Paul ama anam isan̄ aka Corinth, ke ebiet emi enye ọkọkwọrọde ikọ ọnọ mbon Jew ye Greek. Enye ama an̄wam nditọn̄ọ mme esop ke Corinth. Ke n̄wed esie en̄wen Paul akada edikere mban̄a esie okodomo ye eke eka eyen, edi enye eketie nte ete ọnọ mbon Corinth. (1 Thessalonica 2:7) Ukem nte ata ete oro enyenede ima esinamde, Paul ama ọnọ nditọ esie eke spirit item. Afo emekeme ndibọ ufọn nto item emi ebietde eke ete oro enye ọkọnọde mme Christian ke Corinth ete: “Ẹkûbian̄a idem mbufo ke n̄kpọ emi. Idiọk nsan̄a ababiat eti ido.” (1 Corinth 15:33) Ntak emi Paul ekewetde ntre ọnọ mbon Corinth? Didie ke nnyịn ikeme ndida item emi nsịn ke edinam?

Item Ẹkenọde Mmọ ye Nnyịn

3, 4. Nso ke nnyịn ifiọk iban̄a obio Corinth eke akpa isua ikie ye mme andidụn̄ enye?

³ Ke akpa isua ikie, Strabo, ekpep n̄kpọ mban̄a nte isọn̄ etiede emi edide owo Greek, ekewet ete: “Ẹkot Corinth ‘obio uforo’ ke ntak unyamurua esie, sia enye odude ke Isthmus onyụn̄ edide etubom ọnọ esụkmbehe iba, emi kiet adade nnennen okosịm Asia, ndien enye eken ada okosịm Italy; ndien emi anam edi mmemmem n̄kpọ ndikpụhọ mme n̄kpọurua ẹtode idụt iba ẹmi ẹdi.” Ke kpukpru isua iba, ọwọrọetop Mbre Isthmus ama esida akwa otuowo edi ke Corinth.

⁴ Mme andito obio emi ekedide obio ukara ye itie idat idat utuakibuot nnọ Aphrodite do ẹketie didie? Prọfesọ T. S. Evans anam an̄wan̄a ete: “Mme andidụn̄ do [ekedi] n̄kpọ nte owo 400,000 ke ibat. N̄kaowo emi ama enyene akwa ntatenyịn, edi anana ntịn̄enyịn ke ido uwem, idem enyenede obukpo uwem. . . . Ẹma ẹdiọn̄ọ mbon Greek mme andidụn̄ ke Achaïa nte mbon ẹmi ẹsịnde idem ẹyom ifiọk ye unana nduọkodudu ẹnyụn̄ ẹnyenede ufiop ufiop ọkpọsọn̄ udọn̄ ẹban̄a mbufa n̄kpọ. . . . Edu edikụt idemmọ ke n̄kpọ n̄kaha ama esida mmemmem mmemmem okosịm edisiak isio n̄ka.”

5. Nso n̄kpọndịk ke nditọete ke obio Corinth ẹkesobo?

⁵ Nte ini akade esop ama akam abahade ke ntak ndusụk owo oro ẹkesụk ẹnyenede iseri iseri edu n̄ken̄inua. (1 Corinth 1:10-31; 3:2-9) Akpan mfịna ekedi nte ke ndusụk owo ẹkedọhọ ete: “Ediset mme akpan̄kpa idụhe.” (1 Corinth 15:12; 2 Timothy 2:16-18) Se ededi oro mmọ ẹkenen̄erede ẹnịm ke akpanikọ (m̀mê oro mîkenịmke), Paul ẹkenyene ndinen̄ede mmọ ye an̄wan̄wa uyarade nte ke ẹma ẹnam Christ “eset ke n̄kpa.” Ke ntre, mme Christian ẹkeme ndinịm ke akpanikọ nte ke Abasi eyenọ mmọ “edikan, oto ke enyịn̄ Ọbọn̄ Jesus Christ.” (1 Corinth 15:20, 51-57) Edieke ekpedide afo ama odu do, nte afo ekpekedi se odudu ubahade oro akarade?

6. Item Paul ke 1 Corinth 15:33 ekenyene mmanie akpan akpan?

⁶ Ke ndinọ enyene iwụk uyarade nte ke ẹyenam mme akpan̄kpa ẹset, Paul ama etịn̄ ọnọ mmọ ete: “Ẹkûbian̄a idem mbufo ke n̄kpọ emi. Idiọk nsan̄a ababiat eti ido.” Akpan n̄kpọ oro odude ke item emi ekenen̄ede otụk mme andibuana ke esop oro ẹkefan̄ade ukpepn̄kpọ ediset ke n̄kpa. Nte mmọ n̄kukụre ẹkenyene eyịghe ẹban̄a akpan n̄kpọ oro mîkan̄wan̄ake mmọ? (Men Luke 24:38 domo.) Baba. Paul ekewet ete “ndusụk owo ke otu mbufo . . . ẹdọhọ ẹte ediset mme akpan̄kpa idụhe,” ntre mbon oro ẹkebuanade ẹkefan̄a mfan̄a, oro enyenede ekikere nsọn̄ibuot. Paul ama otịm ọfiọk ete ke mmọ ẹkeme ndibiat nti edu ye ekikere mmọ en̄wen.—Utom 20:30; 2 Peter 2:1.

7. Nso idi idaha kiet emi nnyịn ikemede ndida 1 Corinth 15:33 nsịn ke edinam?

⁷ Didie ke nnyịn ikeme ndida ntọt Paul kaban̄a mme nsan̄a nsịn ke edinam? Enye ikọdọhọke ite ke nnyịn ikpenyene nditre ndin̄wam owo ke esop oro ufan̄ikọ Bible m̀mê ukpepn̄kpọ mîn̄wan̄ake. Ke akpanikọ, Jude 22, 23 akpak nnyịn ndida mbọm n̄n̄wam mbon esịt akpanikọ oro ẹnyenede utọ eyịghe oro. (James 5:19, 20) Nte ededi, ikpenyene ndida item Paul oro ebietde eke ete mi nsịn ke edinam edieke owo akade iso nditịn̄ isio isio n̄kpọ ye akpanikọ Bible oro nnyịn idiọn̄ọde mîdịghe akade iso nditịn̄ mme ikọ oro ẹtiede eyịghe eyịghe m̀mê etikwo etikwo. Nnyịn ikpenyene ndidu ke ukpeme mban̄a edisan̄a nsan̄a ye utọ owo oro. Nte ededi, edieke owo akabarede edi ata owo nsọn̄ibuot, mme ẹkpemerọn̄ eke spirit ẹyenam n̄kpọ ndikpeme otuerọn̄.—2 Timothy 2:16-18; Titus 3:10, 11.

8. Didie ke nnyịn ikpanam n̄kpọ ye mbufiọk ke ini owo afan̄ade ye ukpepn̄kpọ Bible?

⁸ Nnyịn imekeme n̄ko ndida mme ikọ Paul oro ẹbietde eke ete mi ke 1 Corinth 15:33 nsịn ke edinam ke ini inamde n̄kpọ ye mbon oro ẹsịnde udọn̄ ẹnọ nsunsu ukpepn̄kpọ emi mîdụhe ke esop. Didie ke nnyịn ikeme ndikabade ndi nsan̄a mmọ? Emi ekeme nditịbe edieke nnyịn mîkemeke ndidiọn̄ọ ukpụhọde emi odude ke ufọt mbon oro ẹkemede ndin̄wam ẹkpep akpanikọ ye mbon oro n̄kukụre ẹnenide eneni man ẹmenede nsunsu ukpepn̄kpọ. Ke uwụtn̄kpọ, ke utom unọ ikọ ntiense nnyịn, nnyịn imekeme ndisobo owo oro afan̄ade ndusụk akpan n̄kpọ edi oro etiede nte enyene udọn̄ ndikaiso ke nneme oro. (Utom 17:32-34) Oro ke idemesie ikpenyeneke ndikama mfịna, koro nnyịn ye idatesịt imesinam akpanikọ Bible an̄wan̄a owo ekededi oro oyomde ndifiọk enye ke esịt akpanikọ, idem ifiakde ika man ikọsọn̄ọ mfan̄a nnyịn. (1 Peter 3:15) Edi, ndusụk owo ẹkeme nditre ndinen̄ede nnyene udọn̄ ke ndiyom akpanikọ eke Bible.

9. Didie ke nnyịn ikpanam n̄kpọ ye mme mfan̄a oro ẹban̄ade se nnyịn inịmde ke akpanikọ?

⁹ Ediwak owo ẹkeme ndifan̄a mfan̄a ke ediwak hour, ke ediwak urua, edi idịghe koro mmọ ẹyomde akpanikọ. Mmọ n̄kukụre ẹyom ndibiat mbuọtidem owo efen ke adan̄aemi ẹmenerede se mmọ ẹdade nte ifiọk oro mmọ ẹnyenede ke usem Hebrew, Greek, m̀mê ukpepn̄kpọ edito ke unam mforo owo eke ifiọk ntaifiọk. Ke ini ẹsisobode mmọ, ndusụk Mme Ntiense ẹsikụt nte emi edide n̄kpọ-ata oro esisụn̄ọde ke ntatara itie ebuana oro ọkọn̄ọde ke edinịm ke akpanikọ eke nsunsu ido ukpono, ukpepn̄kpọ akwa ifiọk owo, mîdịghe ndudue eke ifiọk ntaifiọk. Odot ẹtịm ẹfiọk nte ke Jesus ikayakke oro otịbe ọnọ enye, okposụkedi enye akpakakande ke eneni ye mme adaiso ido ukpono oro ẹkebọde ukpep ke mme ufọkn̄wed Hebrew m̀mê eke Greek. Ke ini ẹkesibụpde enye mbụme, Jesus ama esibọrọ ibio ibio ndien ekem afiak ọwọn̄ọde ntịn̄enyịn esie ọnọ mbon nsụhọdeidem, kpa mme ata erọn̄.—Matthew 22:41-46; 1 Corinth 1:23–2:2.

10. Ntak emi odotde mme Christian emi ẹnyenede mme kọmputa ye unen ndinọ etop ebe ke ndutịm usuanetop ndiwụt ukpeme-e?

¹⁰ Mme kọmputa eyomfịn ẹmeberede mme usụn̄ efen ẹnọ idiọk nsan̄a. Ndusụk itie mbubehe ẹsiyak mbon oro ẹtobode n̄kpọ ẹmi ẹkamade kọmputa ye urụk ukopikọ ẹnọ etop ẹka itie unọ etop; ke ntre anamde owo ekeme ndinọ etop aka itie unọ etop emi eberede ọnọ kpukpru mme anditobo. Emi ada okosịm inua-okot eneni ke ndutịm unọ etop ke mme n̄kpọ ẹban̄ade ido ukpono. Christian ekeme ndidi se edụride esịn ke utọ mme eneni oro ndien ekeme ndibiat ediwak hour ye owo nsọn̄ibuot mîdịghe ye owo efen emi ẹma ẹkesio efep ke esop. Item oro ẹnọde ke 2 John 9-11 odori nsọn̄uyo ke item Paul oro ebietde eke ete emi aban̄ade edifep ndiọi nsan̄a.a

Fep Ndidi se Ẹbian̄ade

11. Idaha mbubịne oro okodude ke Corinth ekeberede nso ifet?

¹¹ Nte ima ikokụt, Corinth ekedi iwụk obio mbubịne, ye ediwak ufọkurua ye mme mbubehe. (1 Corinth 10:25) Ediwak owo oro ẹkedide Mbre Isthmus ẹkesidụn̄ ke mme tent, ndien ke ini edinam oro mme anyamurua ẹma ẹsinyam n̄kpọ ke n̄kpri efe m̀mê n̄kpri ufọkurua. (Men Utom 18:1-3 domo.) Emi ama anam edi mmemmem n̄kpọ ọnọ Paul ndinam utom udiọn̄ ufọkọfọn̄ do. Ndien enye ama ekeme ndida itieutom emi nnam eti mbụk atara. Prọfesọ J. Murphy-O’Connor ewet ete: “Ọtọn̄ọde ke ufọkurua ke urua oro mme owo ẹwakde . . . osịm efak emi mme owo ẹwakde, Paul ama esisịm, idịghe mme nsan̄autom ye mbon oro enye anamde utom ọnọ ikpọn̄, edi n̄ko otuowo emi ẹyọhọde ke an̄wa. Ke ini ufan̄ eferede mme owo enye ama esida ke enyịnusụn̄ onyụn̄ enyene nneme ye mbon oro enye ekekerede ke ẹkeme ndikpan̄ utọn̄ . . . Ọsọsọn̄ ndikere nte ke n̄wọrọnda edu esie ye ukeme esie ndinam owo onịm ke akpanikọ ikanamke enye edi ‘n̄wọrọnda owo’ ke n̄kann̄kụk oro, ndien enyene ndidi emi ama odụri udọn̄ mme owo, idịghe sụk mbon ifu oro edi n̄ko mbon oro ẹkenen̄erede ẹyom ntọt. . . . Ibanndọ ye nditọ ufọk mmọ, emi ẹkekopde ẹban̄a enye, ẹma ẹsisan̄a ke enyịn̄ ẹdidi ndidep n̄kpọ ẹdise enye. Ke mme ini nnanenyịn, ke ini ukọbọ m̀mê ekpri mfịna esịnde ndịk odu, mme andinịm ke akpanikọ ẹma ẹsidi edisobo ye enye nte mbon oro ẹyomde un̄wam. Itieutom oro ama anam enye osobo n̄ko ye mme andikara obio.”

12, 13. Didie ke ekeme ndida 1 Corinth 15:33 nsịn ke edinam nte odotde ke itieutom?

¹² Nte ededi, Paul ama ọdiọn̄ọ aban̄a odudu oro “idiọk nsan̄a” enyenede ke itieutom. Nnyịn n̄ko ikpenyene ndifiọk emi. Ke edide akpan n̄kpọ, Paul ama etịn̄ otụk edu oro ekedide ọsọ ke otu ndusụk owo ete: “Yak idia inyụn̄ in̄wọn̄, koro iyekpa n̄kpa n̄kpọn̄.” (1 Corinth 15:32) Enye ama ọsọsọp adian item esie oro ebietde eke ete ete: “Ekûbian̄a idem mbufo ke n̄kpọ emi. Idiọk nsan̄a ababiat eti ido.” Didie ke ekeme ndibuan itieutom ye ediyom unọ idem inemesịt ke nditịbi okopodudu n̄kpọndịk nnọ idem?

¹³ Mme Christian ẹsiyom nditie ufan ufan ye mme nsan̄autom, ndien ediwak ifiọkutom ẹwụt nte emi ekemede ndidi usụn̄ oro okụtde unen ke ndiberede usụn̄ unọ ikọ ntiense. Nte ededi, ekemmọ owo utom ekeme ndikabade ufan ufan edu emi esịn ke usụn̄ efen, nte ediyom nsan̄a man esidia uwem ọtọkiet. Enye ekeme ndinọ mbabuat ikot ndidia udia uwemeyo ọtọkiet, ndiwaha ke ekpri ini n̄n̄wọn̄ n̄kpọ ke utom ama akasuana, m̀mê edinọ idem inemesịt ke utịturua. Owo emi ekeme nditie mfọnido mfọnido onyụn̄ eye, ndien ekeme nditie nte ke n̄kpọ ikwan̄ake ke ikot oro. Edi, Paul ọnọ nnyịn item ete: “Ẹkûbian̄a idem mbufo.”

14. Didie ke ẹbian̄a ndusụk Christian ebe ke mme nsan̄a?

¹⁴ Ẹma ẹbian̄a ndusụk Christian. Mmọ sụn̄sụn̄ ẹma ẹkọri edu unana ukpan kaban̄a edinyene ebuana ye nsan̄autom. Ekeme ndidi emi ọkọṭọn̄ọ oto udọn̄ oro kpukpru mmọ ẹnyenede ẹnọ mbre m̀mê edinam ini nduọkodudu. Mîdịghe owo emi mîdịghe Christian ke itieutom ekeme ndiwụt mfọnido ye edikere mban̄a ke ata n̄wọrọnda usụn̄, adade okosịm edibiat ini oro okponde ye owo oro, idem ẹmade utọ nsan̄a oro ẹkan ndusụk owo ke esịt esop. Ekem nsan̄a oro ekeme ndida n̄kosịm editre mbonoesop kiet kpọt. Enye ekeme ndidi ediwọrọ an̄wa mbịghi ke mbubịteyo kiet nnyụn̄ mbiat edu edibuana ke utom an̄wautom ke usenubọk. Enye ekeme ndisụn̄ọ ke ndise senima m̀mê video oro Christian nte odotde mîkpanaha ese. Nnyịn imekeme ndikere nte, ‘Oh, oro iditịbeke inọ mi tutu amama.’ Edi enyene ndidi n̄wakn̄kan ke otu mbon oro ẹkebian̄ade ẹma ẹtịn̄ ukem ntre ke akpa. Oyom nnyịn ibụp idem nnyịn, ‘Didie ke ami nnen̄ede mbiere ndinam item Paul emi?’

15. Nso edu oro adade ukem ukem ke nnyịn ikpenyene ye mme mbọhọidụn̄?

¹⁵ Se nnyịn isụk inemede emi iban̄a itieutom abuana n̄ko itie ebuana nnyịn ye mme mbọhọidụn̄. Ke akpanikọ, mme Christian ke obio Corinth eset ẹma ẹnyene mme mbọhọidụn̄. Ke ndusụk obio edi ido nditie ata ufan ufan nnyụn̄ nnọ mme mbọhọidụn̄ un̄wam. Ke mme obio-in̄wan̄ mme mbọhọidụn̄ ẹkeme ndiberi edem ke kiet eken ke ntak ndobo. Mbọbọ ubon ẹnen̄ede ẹsọn̄ ke ndusụk ekpụk ẹkan, anamde ẹsinọ ediwak ikot ndibuana udia. Nte an̄wan̄ade, ekikere oro adade ukem ukem edi akpan n̄kpọ, nte Jesus okowụtde. (Luke 8:20, 21; John 2:12) Ke mme edinam nnyịn ye mme mbọhọidụn̄ ye iman, nte nnyịn imesinyene ntụhọ ndinam n̄kpọ nte nnyịn ikesinamde mbemiso ikabarede idi mme Christian? Utu ke oro, nte nnyịn idahaemi ikpodụn̄ọkede mme utọ edinam oro inyụn̄ ibiere ke ofụri esịt mme adan̄a oro ẹkpodotde nnyịn ndinịm?

16. Didie ke mme ikọ Jesus ke Matthew 13:3, 4 ẹkpenyene ndin̄wan̄a nnyịn?

¹⁶ Ini kiet Jesus ekemen ikọ Obio Ubọn̄ odomo ye mme n̄kpasịp oro ‘ẹduọn̄ọde ke mben ọkpọusụn̄, mme inuen ẹnyụn̄ ẹdi ẹditan̄ mmọ ẹta.’ (Matthew 13:3, 4, 19) Ke ini oro, isọn̄ emi odude ke mbenusụn̄ ekesisọsọn̄ ke ntak emi ekedide ediwak ikpat ẹdedịghi ẹka ẹdedịghi ẹnyọn̄. Ntre ke etie ye ediwak owo. Uwem mmọ ẹyọhọ ye mme mbọhọidụn̄, mme iman, ye mbon eken emi ẹdide ẹdodụk ẹwọwọrọ, ẹnamde mmọ ẹnana ini. Emi, yak idọhọ, edịghi isọn̄ esịt mmọ ọsọn̄, anamde edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ n̄kpasịp akpanikọ ndidọn̄ n̄kam. Ukem esịt ufiọn oro ekeme nditịbe nnọ owo emi ama ekededi Christian.

17. Didie ke edidụk nsan̄a ye mme mbọhọidụn̄ ye mmọ eken ẹkeme nditụk nnyịn?

¹⁷ Ndusụk mme mbọhọidụn̄ ye mme iman emi ẹdide mbon ererimbot ẹkeme nditie ufan ufan ẹnyụn̄ ẹfọn ido, okposụkedi mmọ kpukpru ini mîsiwụtke udọn̄ ke mme n̄kpọ eke spirit m̀mê ndiwụt ima nnọ edinen ido. (Mark 10:21, 22; 2 Corinth 6:14) Nnyịn ndikabade ndi mme Christian iwọrọke ite ke nnyịn idinyeneke ufan ufan edu ye ima mbọhọidụn̄. Jesus ama ọnọ nnyịn item ete iwụt ata udọn̄ ke idem mmọ efen. (Luke 10:29-37) Edi item Paul oro kaban̄a ediwụt ukpeme ke nsan̄a oro nnyịn inyenede edi eke odudu spirit onyụn̄ edi akpan n̄kpọ ukem ntre. Nte nnyịn idade akpa item oro isịn ke edinam, inaha nnyịn ifre iban̄a eke ukperedem emi. Edieke nnyịn mînyeneke mme edumbet mbiba emi ke ekikere, enye ekeme nditụk edu nnyịn. Mme edu fo etie didie ke ẹmende ẹdomo ye eke mme mbọhọidụn̄ ye mme iman fo ke se iban̄ade edinam akpanikọ m̀mê edinịm ibet Caesar? Ke uwụtn̄kpọ, ke ini ukpe tax, mmọ ẹkeme ndikere nte ke ikwan̄ake ndisiak ibat okụk emi ekpride akan okụk ọfiọn̄ m̀mê udori emi owo adiade ke mbubehe, idem nte ke emi edi se ẹyomde man owo odu. Mmọ ẹkeme nditịn̄ ekikere mmọ nnọ fi ke ini nneme un̄wọn̄ kọfi m̀mê ke ini ekpri ediwaha n̄kese. Didie ke oro ekeme nditụk ekikere ye edu edinam akpanikọ fo? (Mark 12:17; Rome 12:2) “Ẹkûbian̄a idem mbufo ke n̄kpọ emi. Idiọk nsan̄a ababiat eti ido.”

Mme Edu Ini Uyen N̄ko

18. Ntak emi 1 Corinth 15:33 enyenede mme uyen n̄ko?

¹⁸ Se n̄kparawa owo ẹkụtde ẹnyụn̄ ẹkopde ẹsitụk mmọ akpan akpan. Nte afo ukwe nditọwọn̄ emi mme edinam ye mme edu mmọ ẹnen̄erede ebiet eke mme ete ye eka m̀mê eke nditọeka mmọ eken? Ntem, nnyịn ikpenyeneke ndidu ke n̄kpaidem nte ke nditọwọn̄ ẹkeme ndidi se edu mbon mbre mmọ m̀mê nsan̄a ufọkn̄wed akarade akamba akamba. (Men Matthew 11:16, 17 domo.) Edieke eyen fo eren m̀mê n̄wan odude ye mme uyen oro ẹsitịn̄de ikọ ye ete ye eka mmọ ke usụn̄ oro mîwụtke ukpono, ntak emi ekerede ke emi iditụkke nditọ fo? Nso edieke mmọ ẹsiwakde ndikop mme uyen eken ẹtịn̄de ndek ndek ikọ? Nso edieke ubọkn̄ka mmọ ke ufọkn̄wed m̀mê ke mbọhọidụn̄ ẹnyenede ọkpọsọn̄ udọn̄ ẹban̄a mbufa uduot ikpaukot m̀mê n̄kpọmbana? Nte nnyịn ikpekere ke utọ odudu oro iditụkke mme uyen Christian? Nte Paul ọkọdọhọ ke 1 Corinth 15:33 enyene udomo isua emana oro enye ekemede nditụk?

19. Nso ekikere ke mme ete ye eka ẹkpenyene ndin̄wana ndisịn ke esịt nditọ mmọ?

¹⁹ Edieke afo edide ete m̀mê eka, nte afo emekere aban̄a item oro nte afo ọkọkde ibuot onyụn̄ anamde mme ubiere oro aban̄ade nditọ fo? Emi ekeme ndin̄wam fi edieke afo ọfiọkde ete ke emi iwọrọke ite ke kpukpru mme uyen eken emi ẹdude ẹkanade nditọ fo ke mbọhọ fo ye ke ufọkn̄wed idịghe nti owo. Ndusụk mmọ ẹkeme ndinyene nti edu ẹnyụn̄ ẹkama idem nte odotde, kpa nte ndusụk mbọhọidụn̄, iman, ye nsan̄autom fo ẹnamde. Domo ndin̄wam eyen fo okụt emi onyụn̄ ọfiọk nte ke afo amada ukem ukem ke nte adade oniọn̄ ọniọn̄ item Paul, oro ebietde eke ete emi enye ọkọnọde mbon Corinth, esịn ke edinam. Nte mmọ ẹkụtde nte afo adade ukem ukem ke mme n̄kpọ, emi ekeme ndin̄wam mmọ ndikpebe fi.—Luke 6:40; 2 Timothy 2:22.

20. Mme uyen, nso n̄kpọ-ata ke mbufo ẹsak iso ẹse?

²⁰ Afo emi osụk edide kan̄a akparawa owo, domo ndifiọk nte akpadade ọniọn̄ ọniọn̄ item Paul emi esịn ke edinam, ke ọfiọkde ete ke enye edi akpan n̄kpọ ọnọ kpukpru mme Christian, edide uyen m̀mê akwa owo. Emi ekeme ndidi n̄kpọ oro odoride ata, edi ntak mûben̄ke idem ndikan n̄kpọ-ata emi? Fiọk ete ke sia edide afo amakam ọfiọk ndusụk ke otu n̄kparawa ẹmi toto ke uyen iwọrọke ite ke mmọ ikemeke ndibiat edu fo, ikemeke ndibiat edu emi afo ọkọride nte akparawa Christian.—Mme N̄ke 2:1, 10-15.

Mme In̄wan̄în̄wan̄ Usio-Ukot Ndikpeme Edu Nnyịn

21. (a) Nso ke nnyịn iyom kaban̄a nsan̄a? (b) Ntak emi nnyịn ikemede ndinịm ke akpanikọ nte ke ndusụk nsan̄a ẹkeme ndidi n̄kpọ ndịk-e?

²¹ Kpukpru nnyịn imoyom nsan̄a. Edi, ana nnyịn idu ke edidemede kaban̄a akpanikọ oro nte ke mme nsan̄a nnyịn ẹkeme ndinyene odudu ke idem nnyịn, ke eti m̀mê ke idiọk usụn̄. Emi ekedi akpanikọ kaban̄a Adam ye kpukpru owo ke ediwak isua ikie emi ẹbede ọtọn̄ọde ke ini oro. Ke uwụtn̄kpọ, Jehoshaphat, eti edidem Judah, ama adara mfọn ye edidiọn̄ Jehovah. Edi ke enye ama akayak eyen esie eren ọdọ eyen Edidem Ahab an̄wan eke Israel, Jehoshaphat ama ọtọn̄ọ ndidụk nsan̄a ye Ahab. Idiọk nsan̄a oro ama ekpere ndida Jehoshaphat uwem esie. (2 Ndidem 8:16-18; 2 Chronicles 18:1-3, 29-31) Edieke nnyịn mîmekke mme nsan̄a nnyịn ye eti ibuot, enye ekeme ndisụn̄ọ ke ukem n̄kpọndịk oro.

22. Nso ke nnyịn ikpada isịn ke esịt, ndien ntak-a?

²² Ntem, ẹyak nnyịn ida ima ima item oro Paul ọnọde nnyịn ke 1 Corinth 15:33 isịn ke esịt. Mmọ idịghe ikpîkpu ikọ oro ekemede ndidi imesikop ediwak ini tutu ikeme nditịn̄ mmọ ke ibuot. Mmọ ẹwụt ima ima edu eke ete oro Paul ekenyenede ọnọ nditọete esie iren ye iban ke Corinth, ndien, ke ntatara usụn̄, ọnọ nnyịn nde. Ndien nte eyịghe mîdụhe mmọ ẹsịne item oro Ete nnyịn eke heaven ọnọde koro enye oyom ukeme oro nnyịn isịnde ẹkụt unen.—1 Corinth 15:58.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Nte Afo Emeti?

◻ Kaban̄a nso akpan ntak ke Paul ekewet 1 Corinth 15:33?

◻ Didie ke nnyịn ikeme ndida item Paul nsịn ke edinam ke itieutom?

◻ Nso ekikere oro adade ukem ukem ke nnyịn ikpenyene kaban̄a mme mbọhọidụn̄?

◻ Ntak emi item eke 1 Corinth 15:33 odotde akpan akpan ọnọ mme uyen-e?

[Ndise ke page 17]

Paul ama ada itieutom nditat eti mbụk

[Ndise ke page 18]

Mme uyen eken ẹkeme ndibiat mme edu Christian fo