Mme Christian ye Ererimbot Ubonowo

“Ẹsan̄a nte mbon eti ibuot ke mbubehe eke mbufo ẹnyenede ye mmọ ẹmi ẹdude ke esien.”—COLOSSAE 4:5.

1. Nso ke Jesus eketịn̄ aban̄a mme anditiene enye ye ererimbot?

KE AKAM oro ọkọbọn̄de ọnọ Ete esie eke heaven, Jesus ama etịn̄ aban̄a mme anditiene enye ete: “Ererimbot asasua mmọ, koro mmọ mîdịghe eke ererimbot, kpa nte Ami mmendịghe eke ererimbot.” Ekem enye ama adian do ete: “Mben̄eke nte Afo osio mmọ ke ererimbot efep, edi mmeben̄e nte ekpeme mmọ ke idiọk esie.” (John 17:14, 15) Ikanaha ẹbahade mme Christian ke ata ata usụn̄ ẹkpọn̄ ererimbot—ke uwụtn̄kpọ, ebe ke ndibahade n̄kodu ke mme ufọkidụn̄ n̄ka mọn̄k. Utu ke oro, Christ ‘okosio mmọ ọdọn̄ ke ererimbot’ man ẹkedi mme ntiense esie “tutu esịm utịt ererimbot.” (John 17:18; Utom 1:8) Edi, enye ama eben̄e Abasi ete ekpeme mmọ koro Satan, “ọbọn̄ ererimbot emi,” eyedemede usua aban̄a mmọ ke ntak enyịn̄ Christ.—John 12:31; Matthew 24:9.

2. (a) Didie ke Bible ada ikọ oro “ererimbot” etịn̄ ikọ? (b) Nso edu oro adade ukem ukem ke Jehovah enyene aban̄a ererimbot?

² Ke Bible ikọ oro “ererimbot” (Greek, koʹsmos) esiwak ndida nnọ idiọk n̄ka ubonowo, emi ‘esịnede ke ubọk andidiọk.’ (1 John 5:19) Ke ntak emi mme Christian ẹnamde n̄kpọ ekekem ye mme idaha oro Jehovah enịmde n̄ko ẹnyụn̄ ẹnamde ewụhọ oro nte ẹkwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ ẹnọ ererimbot, ndusụk ini mfịna esidemede ke ufọt mmọ ye ererimbot. (2 Timothy 3:12; 1 John 3:1, 13) Nte ededi, ẹda koʹsmos n̄ko ẹtịn̄ ikọ ke N̄wed Abasi ndida mban̄a ekpụk ubonowo ke ofụri ofụri. Ke etịn̄de aban̄a ererimbot ke usụn̄ifiọk emi, Jesus ama ọdọhọ ete: “Abasi akamama ererimbot ntem, tutu Enye osio ikpọn̄îkpọn̄ Eyen emi Enye obonde ọnọ, man owo ekededi eke ọbuọtde idem ye Enye okûtak, edi enyene nsinsi uwem. Koro Abasi ikọdọn̄ke Eyen Esie ke ererimbot ete ekpe ikpe ererimbot, edi ọkọdọn̄, man ẹnyan̄a ererimbot oto ke Enye.” (John 3:16, 17; 2 Corinth 5:19; 1 John 4:14) Ntre, ke adan̄aemi asuade mme n̄kpọ ẹmi ẹdide eke idiọk editịm n̄kpọ Satan, Jehovah ama owụt ima oro enye amade ubonowo ke ndisio Eyen esie nnọ edi isọn̄ man edinyan̄a kpukpru mbon oro ‘ẹdikabarede esịt.’ (2 Peter 3:9; Mme N̄ke 6:16-19) Edu Jehovah oro adade ukem ukem mi kaban̄a ererimbot ekpenyene ndida mme andituak ibuot nnọ enye usụn̄.

Uwụtn̄kpọ Jesus

3, 4. (a) Jesus akada nso idaha kaban̄a itie ukara? (b) Didie ke Jesus ekese ererimbot ubonowo?

³ Esisịt ini mbemiso n̄kpa esie, Jesus ama asian Pontius Pilate ete: “Obio Ubọn̄ Mi idịghe eke ererimbot emi.” (John 18:36) Ke n̄kemuyo ye mme ikọ ẹmi, Jesus ke mbemiso ama esịn enọ oro Satan okoyomde ndinọ enye odudu ndikara mme obio ubọn̄ ererimbot, ndien enye ama esịn ndiyak mme Jew ẹnịm enye ke edidem. (Luke 4:5-8; John 6:14, 15) Edi, Jesus ama enyene akwa ima ọnọ ererimbot ubonowo. Apostle Matthew ama ọtọt aban̄a uwụtn̄kpọ emi kiet ete: “Edi ke adan̄aemi Enye okụtde mme otuowo, atua mmọ mbọm, koro mmọ ẹdude ke nnanenyịn ẹnyụn̄ ẹsuanade, nte erọn̄ eke mînyeneke andikpeme.” Ke ntak ima, enye ama ọkwọrọ ikọ ọnọ mme owo ke ikpọ obio ye mme obio-in̄wan̄ mmọ. Enye ama ekpep mmọ n̄kpọ onyụn̄ anam mme udọn̄ọ mmọ ẹkụre. (Matthew 9:36) Enye n̄ko ama esisọp anam n̄kpọ aban̄a mme udọn̄ n̄kpọ eke obụk mbon oro ẹdide ẹbịne enye. Nnyịn ikot ite: “Jesus okot mbet Esie ẹdi, ete, Mmatua otuowo mbọm, koro ke emi mmọ ẹma ẹtie ye Ami usen ita, mînyụn̄ inyeneke se ẹdiade; nnyụn̄ mmaha ndidọn̄ mmọ ẹsan̄a ye biọn̄ ẹnyọn̄ọ, mbak mmọ ẹdikpa mba ke usụn̄.” (Matthew 15:32) Nso ima ima edikere mban̄a!

⁴ Mme Jew ẹma ẹnyene ọkpọsọn̄ usua ẹnọ mbon Samaria, edi Jesus ama etịn̄ ikọ ke anyan ini ye n̄wan Samaria onyụn̄ abiat usen iba ndinọ ọyọhọ ọyọhọ ikọ ntiense ke obio mbon Samaria. (John 4:5-42) Okposụkedi Abasi ọkọdọn̄de enye ‘ebịne mme erọn̄ ufọk Israel ẹmi ẹkesopde,’ Jesus ke ini ke ini ama esinam n̄kpọ aban̄a mbuọtidem oro mme owo oro mîkedịghe mme Jew ẹkesiwụtde. (Matthew 8:5-13; 15:21-28) Ih, Jesus ama owụt nte ke ẹkeme nditre ndidi “eke ererimbot” ndien kpa ke ukem ini oro ẹnyene ima ẹnọ ererimbot ubonowo, ẹnọ mme owo. Nte nnyịn ke ukem usụn̄ oro imowụt mme owo mbọm ke ebiet emi nnyịn idụn̄de, inamde utom, m̀mê ikade udep n̄kpọ? Nte nnyịn imekere iban̄a mfọnọn̄kpọ mmọ—idịghe mme udọn̄ n̄kpọ eke spirit mmọ kpọt edi n̄ko mme udọn̄ eken edieke nnyịn inyenede ukeme ndin̄wam? Jesus ama anam, ndien ke ndinam ntre, enye ama eberede usụn̄ ndikpep mme owo n̄kpọ mban̄a Obio Ubọn̄. Edi akpanikọ, nnyịn ikemeke ndinam mme ata ata utịben̄kpọ nte Jesus akanamde. Edi edinam mfọnido, yak idọhọ, esiwak ndinam mme utịben̄kpọ ke ndikan usua.

Edu Paul Kaban̄a Mme Owo Ẹmi Ẹdude “ke Esien”

5, 6. Didie ke apostle Paul akanam n̄kpọ ye mme Jew ẹmi ẹkedude ke “esien”?

⁵ Ke ediwak leta esie, apostle Paul etịn̄ aban̄a mme owo ẹmi ẹdude ke “an̄wa” m̀mê “esien,” emi ọwọrọde mbon oro mîdịghe mme Christian, ẹdide ẹdi mme Jew m̀mê mme Gentile. (1 Corinth 5:12; 1 Thessalonica 4:12; 1 Timothy 3:7) Didie ke enye akanam n̄kpọ ye mme utọ owo oro? Enye ‘ama akabade edi kpukpru n̄kpọ ọnọ kpukpru owo, man ekpekeme ndinyan̄a ndusụk mmọ.’ (1 Corinth 9:20-22) Ke ini enye esịmde obio, edu ukwọrọikọ esie ekedi ndibem iso n̄ka mbịne mme Jew ẹmi ẹkedude do. Nso ikedi usụn̄ unam n̄kpọ esie? Ke usọ ye ke ukpono enye ama esinọ mme uyarade Bible oro ẹnamde owo enịm ke akpanikọ nte ke Messiah ama edi, ama akpa n̄kpa uwa, ẹma ẹnyụn̄ ẹnam enye eset.—Utom 13:5, 14-16, 43; 17:1-3, 10.

⁶ Ke usụn̄ emi Paul ama ọtọn̄ọ ke ifiọk oro mme Jew ẹkenyenede ẹban̄a Ibet ye mme prọfet ndikpep mmọ n̄kpọ mban̄a Messiah ye Obio Ubọn̄ Abasi. Ndien enye ama okụt unen ke ndinam ndusụk mmọ ẹnịm ke akpanikọ. (Utom 14:1; 17:4) Kpa ye ubiọn̄ọ okotode mme adaiso mme Jew, Paul ama owụt mme ekemmọ Jew ufiop ufiop ima ke ini enye ekewetde ete: “Nditọete, mmenyene udọn̄ ke esịt mi, nnyụn̄ mbọn̄ akam nnọ Abasi mban̄a [mme Jew], nte, ẹnyan̄a mmọ. Koro ndi ntiense nnọ mmọ, nte mmọ ẹnyene ifiopesịt ẹban̄a Abasi, edi ifiopesịt mmọ isan̄ake ye ifiọk.”—Rome 10:1, 2.

Ndin̄wam Mme Andinịm ke Akpanikọ Ẹmi Mîdịghe Mme Jew

7. Didie ke ediwak mme okpono Abasi ke ido mme Jew ẹkenam n̄kpọ ẹban̄a eti mbụk oro Paul ọkọkwọrọde?

⁷ Mme okpono Abasi ke ido mme Jew ẹkedi mbon oro mîkedịghe mme Jew ẹmi ẹkekabarede ẹdi mbon Ido Ukpono Mme Jew ẹmi ẹkenade mbobi. Nte an̄wan̄ade, mme okpono Abasi ke ido mme Jew ẹma ẹdu ke Rome, Antioch eke Syria, Ethiopia, ye Antioch ke Pisidia—ke akpanikọ, ke ofụri Diaspora mme Jew. (Utom 2:8-10; 6:5; 8:27; 13:14, 43; men Matthew 23:15 domo.) Ke mîbietke ediwak mme Jew ẹkedide mme andikara, etie nte mme okpono Abasi ke ido mme Jew ikatan̄ke idem, ndien mmọ ikekemeke nditan̄ idem nnam inua nte ke ito ubon Abraham. (Matthew 3:9; John 8:33) Utu ke oro, mmọ ẹma ẹkpọn̄ mme abasi ndem ẹnyụn̄ ẹwọn̄ọde ẹtiene Jehovah ke nsụhọdeidem, ẹkọde ndusụk ifiọk aban̄ade enye ye mme ibet esie. Ndien mmọ ẹma ẹtiene ẹnyene idotenyịn oro mme Jew ẹkenyenede ẹban̄a edidi Messiah. Ke ẹma ẹkewowụt unyịme ndikpụhọde ke mmọ ndiyom akpanikọ, ediwak mmọ ẹma ẹdu ke mben̄eidem ndinam mme ukpụhọde efen efen nnyụn̄ nnam n̄kpọ mban̄a ukwọrọikọ oro apostle Paul ọkọkwọrọde. (Utom 13:42, 43) Ke ini okpono Abasi ke ido mme Jew emi ini kiet ko okokponode mme abasi ndem akakabarede esịt odụk Ido Ukpono Christ, ẹma ẹtịm enye idem ke n̄wọrọnda usụn̄ ndinọ mme Gentile efen ẹmi ẹkesụk ẹkponode mme abasi oro ikọ ntiense.

8, 9. (a) Ke osiode mme okpono Abasi ke ido mme Jew efep, ewe otu mme Gentile efen ẹkenyene udọn̄ ke ido ukpono mme Jew? (b) Didie ke ediwak mme abak Abasi oro mîkanaha mbobi ẹkenam n̄kpọ ẹban̄a eti mbụk?

⁸ Ke osiode mme okpono Abasi ke ido mme Jew ẹmi ẹnade mbobi efep, mbon efen oro mîkedịghe mme Jew ẹma ẹnyene udọn̄ ke ido ukpono mme Jew. Akpa ke otu mmọ ẹmi ndikabade ndi Christian ekedi Cornelius emi, okposụkedi mîkedịghe okpono Abasi ke ido mme Jew, ekedi “owo emi eten̄ede Abasi onyụn̄ abakde Abasi.” (Utom 10:2) Kaban̄a se enye eketịn̄de aban̄a Utom, Prọfesọ F. F. Bruce ekewet ete: “Ẹkesiwak ndikot mme utọ Gentile oro ‘mme abak Abasi’; ke adan̄aemi emi mîdịghe ikọ oro ekemde ye ibet, enye edi ikọ oro odotde ẹda. Ediwak mme Gentile ke ini oro, ke adan̄aemi mîkeben̄eke idem ndikabade ndi ọyọhọ ọyọhọ mbon oro ẹkabarede esịt ẹdụk Ido Ukpono Mme Jew (ibet mbobi edide akpan n̄kpọ ubiọn̄ọ ọnọ irenowo), ẹkenyene udọn̄ ke ntak mmemmem ukpepn̄kpọ aban̄ade Abasi kiet ke utuakibuot mme Jew ke synagogue ye ke ntak mme idaha ido uwem ke usụn̄ uwem mme Jew. Ndusụk mmọ ẹma ẹsika synagogue ẹnyụn̄ ẹkabade ẹnyene ifiọk ẹban̄a mme akam ye mme ukpepn̄kpọ n̄wed Abasi, emi mmọ ẹkesikopde nte ẹkotde ke edikabade eke usem Greek.”

⁹ Apostle Paul ama osobo ye ediwak mme abak Abasi ke ini ọkwọrọde ikọ ke mme synagogue ke Asia Minor ye Greece. Ke Antioch eke Pisidia enye okokot mbon oro ẹkesopde idem ke synagogue nte “mbio Israel, ye mbufo ẹmi ẹbakde Abasi.” (Utom 13:16, 26) Luke ewet ete ke Paul ama ọkọkwọrọ ikọ ke ofụri Sabbath ita ke synagogue ke Thessalonica, ‘ndusụk mmọ [mme Jew] ẹkabade ẹdi mme andinịm ke akpanikọ [mme Christian] ẹnyụn̄ ẹdian idem ye Paul ye Silas, ẹkọrọ ye ediwak mme Greek ẹmi ẹbakde Abasi ye ediwak ikpọ iban.’ (Utom 17:4) Eyedi ndusụk mme Greek oro ẹkedi mme abak Abasi oro mîkanaha mbobi. Uyarade odu nte ke ediwak mme utọ Gentile ntre ẹma ẹdian idem ye otu mme Jew.

Ndikwọrọ Ikọ ke Otu “Mmọ eke Mînịmke ke Akpanikọ”

10. Didie ke Paul ọkọkwọrọ ikọ ọnọ mme Gentile emi mîkọdiọn̄ọke N̄wed Abasi, ndien ye nso utịp?

¹⁰ Ke N̄wed Abasi Christian Usem Greek, ikọ oro “mmọ eke mînịmke ke akpanikọ” ekeme ndida mban̄a mme owo ẹmi ke ofụri ofụri ẹdude ke ọwọrọde ọkpọn̄ esop Christian. Ediwak ini enye ada aban̄a mme okpono ndem. (Rome 15:31; 1 Corinth 14:22, 23; 2 Corinth 4:4; 6:14) Ke Athens ediwak mme andinịm ke akpanikọ ẹma ẹnyene ifiọk ke ukpepn̄kpọ akwaifiọk mbon Greece edi inyeneke ifiọk ndomokiet ke N̄wed Abasi. Nte emi ama anam idem emem Paul ndinọ mmọ ikọ ntiense? Baba. Enye, nte ededi, ama okpụhọ usụn̄ unyene nneme esie ekekem. Enye ke usọ usọ usụn̄ ama owụt mme ekikere Bible ye unana edikot nnennen nto N̄wed Abasi Usem Hebrew, emi mbon Athens mîkọdiọn̄ọke. Enye ama ada mbufiọk owụt mbiet oro odude ke akpanikọ Bible ye ndusụk ekikere oro mme etịn̄ uto mbon Stoic eset ẹkenyenede. Ndien enye ama owụt ekikere oro ata Abasi kierakiet enyenede aban̄a ubonowo, Abasi emi edikpede ikpe ke edinen ido ebe ke owo emi akakpade onyụn̄ esetde. Ntem Paul ke usọ ama ọkwọrọ ikọ aban̄ade Christ ọnọ mbon Athens. Nso ikedi utịp? Ke adan̄aemi ediwak owo ẹkesakde enye an̄wan̄wa m̀mê ẹkenyenede eyịghe, “ndusụk mmọ ẹyịre enye ẹnyụn̄ ẹnịm ke akpanikọ; Dionysius owo Areopagus, ye n̄wan emi ekerede Damaris, ye mmọ efen ẹtiene ẹdu ke otu mmọ oro.”—Utom 17:18, 21-34.

11. Corinth ekedi nso utọ obio, ndien nso ikedi utịp utom ukwọrọikọ Paul do?

¹¹ Ke Corinth ukeuke otu mme Jew ẹma ẹdu, ntre Paul ama ọtọn̄ọ ukwọrọikọ esie do ebe ke ndikwọrọ ikọ ke synagogue. Edi ke ini mme Jew ẹkewọn̄ọrede ẹbiọn̄ọ, Paul ama aka ebịne mme Gentile. (Utom 18:1-6) Nso n̄wọrọnda otu ke emi ekedi ntem! Corinth ekedi obio edinam, ọyọhọde ye mme owo ẹtode ofụri ererimbot, obio urua, ọwọrọde idiọk etop oburobụt ido uwem ke ofụri ererimbot mbon Greece ye Rome oro. Ke akpanikọ, “ndikabade ndi owo Corinth” ọkọwọrọ ndinam oburobụt ido. Edi, ekedi ke mme Jew ẹma ẹkesịn ukwọrọikọ Paul ke Christ okowụt enye idem onyụn̄ ọdọhọ ete: “Kûfehe ndịk, edi tịn̄ ikọ . . . : koro mmenyene ediwak owo ke obio emi.” (Utom 18:9, 10) Kpa nte ẹkedọhọde, Paul ama ọtọn̄ọ esop ke Corinth, idem okposụkedi ndusụk mme andibuana ke enye ẹkedude uwem “mbon Corinth” ke mbemiso.—1 Corinth 6:9-11.

Ndidomo ‘Ndinyan̄a Kpukpru Orụk Owo’ Mfịn

12, 13. (a) Didie ke efakutom nnyịn mfịn ebiet eke eyo Paul? (b) Nso edu ke nnyịn iwụt ke mme efakutom ẹmi ido ukpono Christendom ama okododu ke anyan ini m̀mê ẹmi ediwak owo mîkopke inemesịt ye ndutịm ido ukpono?

¹² Mfịn, kpa nte ekedide ke akpa isua ikie, ‘mfọnido Abasi oro owo mîdotke ada edinyan̄a ọsọk kpukpru orụk owo.’ (Titus 2:11) Efakutom ndikwọrọ eti mbụk amatara esịne kpukpru ikpọ mbak ikpehe isọn̄ ye ata ekese isuo inyan̄ibom. Ndien, nte ekedide ke eyo Paul, ke akpanikọ ẹsobo ye ‘kpukpru orụk owo.’ Ke uwụtn̄kpọ, ndusụk ke otu nnyịn ẹkwọrọ ikọ ke mme idụt oro ẹma ẹkewụk mme ufọkabasi Christendom ke ediwak isua ikie. Ukem nte mme Jew eke akpa isua ikie, mme edinam ido ukpono ẹkeme ndisọn̄ n̄kpaha mme andibuana ke mmọ n̄kama. Kpa ye oro, nnyịn imokop inemesịt ndiyom mbon oro ẹnyenede eti idaha esịt nnyụn̄ ntọn̄ọ ke se ededi ifiọk Bible oro mmọ ẹnyenede nnọ ukpep. Nnyịn isụhọkede mmọ itie m̀mê ndisịn mmọ ke ndek idem ọkpọkọm mme adaiso ido ukpono mmọ ndusụk ini ẹbiọn̄ọ ẹnyụn̄ ẹkọbọ nnyịn. Utu ke oro, nnyịn imọfiọk ite ke ndusụk ke otu mmọ ẹkeme ‘ndinyene ifiopesịt mban̄a Abasi’ idem okposụkedi mînyeneke nnennen ifiọk. Ukem nte Jesus ye Paul, nnyịn imowụt mme owo ata ima, inyụn̄ inyene ọkpọsọn̄ udọn̄ ite ẹnyan̄a mmọ.—Rome 10:2.

¹³ Ke adan̄aemi ikwọrọde ikọ, ediwak nnyịn imesisobo mme owo oro mîkopke inemesịt ye ndutịm ido ukpono. Mmọ, nte ededi, ẹkeme ndisụk ndi mme abak Abasi, ẹnịmde Abasi ke akpanikọ ke ndusụk udomo ẹnyụn̄ ẹdomode ndidu eti uwem. Ke n̄kwakwan̄a emana unana uten̄e Abasi emi, nte nnyịn ikpokopke idatesịt ndisobo mme owo ẹmi ke ndusụk udomo ẹnịmde Abasi ke akpanikọ? Ndien nte idọn̄ke nnyịn ndida mmọ usụn̄ n̄wụt orụk utuakibuot oro mbubịk m̀mê nsu mîsịneke?—Philippi 2:15.

14, 15. Akamba efakutom asan̄a didie edidu ọnọ edikwọrọ eti mbụk?

¹⁴ Ke n̄ke esie aban̄ade iyịre, Jesus ama ebem iso etịn̄ ete ke akamba efakutom oyodu ndinam utom ukwọrọikọ. (Matthew 13:47-49) Ke anamde n̄ke emi an̄wan̄a, Enyọn̄-Ukpeme eke June 15, 1992, ama etịn̄ ke page 20 ete: “Ke ediwak isua ikie ẹmi ẹbede mme andibuana ke Christendom ẹma ẹnyene akpan udeme ke edikabade, edifiak nsion̄o, ye edisuan Ikọ Abasi. Ke ukperedem mme ufọkederi ẹma ẹtọn̄ọ mîdịghe ẹnọ mme n̄ka umịn̄ Bible ibetedem, ẹmi ẹkekabarede Bible ẹsịn ke mme usem nsannsan idụt. Mmọ n̄ko ẹma ẹsion̄o mme isụn̄utom ẹdide mbiaibọk usọbọ ye mme andikpep ẹdọn̄, ẹmi ẹkekamade udia ye mme n̄kpọ obụkidem ẹkọ mme Christian. Emi ama atan̄ ata ekese iyak oro mîfọnke, ẹmi mîkenyeneke unyịme Abasi obok. Edi ke nsụhọde n̄kaha enye ama emen ediwak miliọn owo oro mîkedịghe mme Christian owụt Bible ye orụk Ido Ukpono Christ kiet, okposụkedi ekedide mbiara.”

¹⁵ Edinam owo akabade esịt emi Christendom akanamde ama enen̄ede okụt unen ke Edem Usụk America, Africa, ye ndusụk isuo inyan̄ibom. Ke eyo nnyịn, ediwak mbon nsụhọdeidem ẹdu ke mme ebiet ẹmi, ndien nnyịn imekeme ndika iso nnam ekese utom edieke nnyịn inyenede in̄wan̄în̄wan̄, ima ima edu kaban̄a mme utọ mbon nsụhọdeidem oro, kpa nte Paul ekenyenede aban̄a mbon oro ẹkekponode Abasi ke ido mme Jew. Ke otu mbon oro ẹyomde un̄wam nnyịn ẹdi n̄ko ediwak miliọn owo ẹmi ẹkemede ndida nte “mbon oro ẹkopde mbọm” ẹban̄a Mme Ntiense Jehovah. Mmọ ẹsikop inemesịt kpukpru ini ndikụt nnyịn ke ini nnyịn iwahade ibịne mmọ. Ndusụk mmọ ẹma ẹkpep Bible ye nnyịn ẹnyụn̄ ẹdụk mme mbonoesop nnyịn, akpan akpan Editi n̄kpa Christ eke isua ke isua. Nte mme utọ mbon oro idaha iban̄a akwa an̄wautom kaban̄a edikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄?

16, 17. (a) Nso orụk mme owo ke nnyịn isida eti mbụk isọk? (b) Didie ke nnyịn ikpebe Paul ke ndikwọrọ ikọ nnọ nsio nsio orụk owo?

¹⁶ Ke adianade do, nso kaban̄a mbon oro ẹtode mme ebiet ẹwọrọde ẹkpọn̄ Christendom—edide nnyịn isobo mmọ ke obio emana mmọ m̀mê mmọ ẹwọrọ idụn̄ ẹka mme idụt N̄kan̄ Edem Usoputịn? Ndien nso kaban̄a ediwak miliọn mbon oro ẹma ẹkewọn̄ọde edem mmọ ofụri ofụri ẹwụt ido ukpono, ẹkabarede ẹdi mbon oro mînịmke edidu Abasi ke akpanikọ m̀mê mbon oro ẹdọhọde ke owo idiọn̄ọke m̀mê Abasi odu m̀mê idụhe? Akan oro, nso kaban̄a mbon oro ẹkperede ndida ukem ifịk ido ukpono nnyịme ukpepn̄kpọ akwaifiọk eyomfịn m̀mê ọwọrọetop ukpepn̄kpọ aban̄ade ekikere oro ẹwetde ke ediwak n̄wed unọ idem un̄wam oro ẹkụtde ke mme ufọkurua unyam n̄wed? Nte ẹkpenyene ndifụmi ekededi ke otu mme utọ owo oro, ẹkerede ke ikemeke ndibọhọ? Baba edieke nnyịn ikpebede apostle Paul.

¹⁷ Ke ini ọkọkwọrọde ikọ ke Athens, Paul ikọduọhọ idụk afia edineni mban̄a ukpepn̄kpọ akwaifiọk ye mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye. Enye, nte ededi, ama okpụhọ ekikere esie ekekem ye mme owo oro enye okosobode, ọnọde etop Bible ke in̄wan̄în̄wan̄ usụn̄ oro owụtde mbufiọk. Ukem ntre, iyomke nnyịn ikabade idi nta ke mme ido ukpono m̀mê mme ukpepn̄kpọ akwaifiọk mme owo oro nnyịn ikwọrọde ikọ inọ. Nte ededi, nnyịn imesikpụhọ usụn̄ nneme nnyịn itiene idaha man inam ikọ ntiense nnyịn okụt unen, ntem ikabarede idi “kpukpru n̄kpọ [inọ] kpukpru owo.” (1 Corinth 9:22) Ke ewetde n̄wed ọnọ ẹsọk mme Christian ke Colossae, Paul ọkọdọhọ ete: “Ẹsan̄a nte mbon eti ibuot ke mbubehe eke mbufo ẹnyenede ye mmọ ẹmi ẹdude ke esien: ẹdedep ifet. Ẹyak nneme mbufo ẹnyene inem ke esịt kpukpru ini, nte ẹsịnde inụn̄ ke esịt, kpan̄ mbufo ẹdiọn̄ọ nte mbufo ẹkpemende ikọ ẹnọ kpukpru owo ibọrọ.” (Sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn.)—Colossae 4:5, 6.

18. Nso mbiomo ke nnyịn inyene, ndien nso ke nnyịn mîkpedehede ifre?

¹⁸ Ukem nte Jesus ye apostle Paul, ẹyak nnyịn iwụt ima inọ kpukpru orụk owo. Akpan akpan, ẹyak nnyịn isịn ofụri ukeme nnyịn ndibuana eti mbụk Obio Ubọn̄ ye mbon efen. Ke n̄kan̄ eken, ikûdede ifre ite ke Jesus eketịn̄ aban̄a mme mbet esie ete: “Mmọ idịghe eke ererimbot.” (John 17:16) Ẹyeka iso ndineme se emi ọwọrọde ọnọ nnyịn ke ibuotikọ oro etienede.

Ke Ndinam Ndụn̄ọde

◻ Tịn̄ ban̄a edu Jesus oro adade ukem ukem kaban̄a ererimbot.

◻ Didie ke apostle Paul ọkọkwọrọ ikọ ọnọ mme Jew ye mme okpono Abasi ke ido mme Jew?

◻ Didie ke Paul ekenyene nneme ye mme abak Abasi ye mbon oro mînịmke ke akpanikọ?

◻ Didie ke nnyịn ikeme ndidi “kpukpru n̄kpọ nnọ kpukpru owo” ke utom ukwọrọikọ nnyịn?

[Mme ndise ke page 10]

Ebede ke ndinam mme edinam mfọnido nnọ mme mbọhọidụn̄ mmọ, mme Christian ẹkeme ndikan usua