Utịn̄ikọ Oro Owo Mîkotke-kot Ke N̄wed

EKEME ndidi afo ama anam utom ọkpọsọn̄ nditịm utịn̄ikọ fo. Utịn̄ikọ fo ekeme ndisịne ifiọk. Mbufiọk oro odude ekeme ndinen̄ede nnem. Afo emekeme ndinọ enye udọn udọn. Edi edieke n̄kpan̄utọn̄ otuowo fo abaharede—mmọ iditịmke ikpan̄ utọn̄ inọ se afo etịn̄de sia ekikere mmọ oyode ndien ndien aka mme n̄kpọ efen—utịn̄ikọ fo enyene uforo adan̄a didie? Ndi afo eyekeme ndisịm esịt mmọ edieke mmọ mîkemeke ndiwụk ekikere ke utịn̄ikọ oro?

Nso ikeme ndinen̄ede ndi ntak utọ mfịna oro? Nsio nsio n̄kpọ ẹkeme nditịp nsịn. Ediwak ini, ntak esidi edikpu ndinọ utịn̄ikọ ke ndammana usụn̄. Ke nditịn̄ ke usụn̄ efen, etịn̄ikọ ese n̄wed utịn̄ikọ esie ndien ndien, mîdịghe nte enye ọnọde utịn̄ikọ esie etie eto eto akaha. Nte ededi, mfịna emi enen̄ede ọkọn̄ọ ke nte etịmde utịn̄ikọ.

Edieke afo ebemde iso ewet kpukpru se editịn̄de ndien ekem odomo ndinam enye akabade edi n̄wed utịn̄ikọ, afo oyokụt nte ọsọn̄de ndinọ enye nte utịn̄ikọ oro owo mîkotke-kot ke n̄wed. Ntak-a? Koro afo ama ememek mme nnennen ikọ oro editịn̄de. Idem ọkpọkọm afo akama ibio ibio n̄wed utịn̄ikọ ọnọ utịn̄ikọ oro, afo oyodomo nditi mme ikọ oro ekewetde ke akpa n̄wed oro. Ke ini ẹwetde-wet n̄kpọ, mme ikọ ẹdade ẹsidi ata nnennen nnennen ndien nte ẹbonde mme ikọ esinen̄ede awak n̄kukọhọ akan nte isitịn̄de ikọ ofụri usen. Utịn̄ikọ fo editie ntre.

Utu ke ndiwewet ofụri se editịn̄de ke utịn̄ikọ, domo se itienede mi: (1) Mek ibuotikọ ye mme akpan ikpehe ibuot nneme emi afo edidade itat ibuotikọ oro. Ke ibio ibio utịn̄ikọ, akpan n̄kpọ iba ẹkeme ndikem. Anyan utịn̄ikọ ekeme ndinyene akpan n̄kpọ inan̄ m̀mê ition. (2) Ke idak akpan n̄kpọ kiet kiet, wet mme akpan itie N̄wed Abasi oro afo odiomide ndida ntat enye; wet mme uwụtn̄kpọ ye mme akpan mfan̄a. (3) Kere ban̄a nte afo editọn̄ọde utịn̄ikọ oro. Afo amakam ekeme ndiwewet udịmikọ kiet m̀mê iba. Tịm utịtikọ fo n̄ko.

Nditịm idem ndinọ utịn̄ikọ edi ata akpan n̄kpọ. Edi kûkpep ndikot ikọ kiet kiet ye uduak edimụm enye nsịn ke ibuot. Ke utịn̄ikọ oro owo mîkotke-kot ke n̄wed, owo ikpowụkke ntịn̄enyịn ke mme ikọ oro ẹditịn̄de ke ini ẹtịmde idem, edi ẹkpewụk ke mme ekikere oro ẹditịn̄de. Afo ekpenyene ndidụn̄ọde mme ekikere emi tutu afo enyene mmọ ke adiana ke adiana ke ekikere. Edieke etịmde utịn̄ikọ fo ke nde ke nde nte eyede, emi ikpenyeneke ndidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ, ndien ke ini ọnọde enye, ekpenyene ndikere n̄kpọ ifụre ifụre.

Kere Mme Ufọn Ẹdude. Akpan ufọn edinọ utịn̄ikọ oro owo mîkotke-kot ke n̄wed edi nte ke afo editịn̄ ikọ ke in̄wan̄-in̄wan̄ usụn̄ oro mme owo ẹdiwakde ndisọp nda nnam n̄kpọ. Utịn̄ikọ fo eyenen̄ede enyene uwem onyụn̄ enen̄ede enem otuowo fo.

Nditịn̄ ikọ ke usụn̄ emi anam fi ekeme ndinen̄ede nse mme andikpan̄ utọn̄ nnọ fi, emi oyofori nneme fo ye mmọ. Sia afo mûkotke-kot kpukpru udịmikọ uto n̄wed, mme andikpan̄ utọn̄ nnọ fi ẹyenen̄ede ẹnịm nte ke ibuot nneme fo enen̄ede an̄wan̄a fi ye nte ke afo emenen̄ede enịm se afo etịn̄de ke akpanikọ. Ntem, utọ utịn̄ikọ emi edidi ufiop ufiop utịn̄ikọ oro ẹnọde ke ido nneme, kpa ata in̄wan̄-in̄wan̄ utịn̄ikọ.

Utịn̄ikọ oro owo mîkotke-kot ke n̄wed ayak n̄ko ẹkeme ndikpụhọde n̄kekem ye idaha. Utịmke utịn̄ikọ oro nnennen nnennen ke usụn̄ oro afo mûkemeke ndikpụhọde n̄kpọ. Yak idọhọ ke usenubọk usen oro afo enyenede utịn̄ikọ ke omokop n̄wọrọnda mbụk n̄kpọntịbe oro enyenede ebuana nnennen nnennen ye ibuotikọ oro afo edinọde. Nte ikpodotke nditịn̄ n̄kpọ ntụk enye? Mîdịghe eyedi nte osụk etịn̄de ikọ, afo omokụt ediwak nditọwọn̄ oro ẹdude ke isua uka ufọkn̄wed ke otuowo. Edifọn didie ntem ndikpụhọde mme uwụtn̄kpọ ye nte abuande mme n̄kpọ ye ekikere ndin̄wam mmọ ndikụt nte utịn̄ikọ oro otụkde uwem mmọ!

Ufọn efen oro utịn̄ikọ oro owo mîkotke-kot ke n̄wed enyenede edi enye ndidemede ekikere fo. Ke ini afo enyenede otuowo oro owụtde esịtekọm onyụn̄ anamde n̄kpọ aban̄a se ẹkopde, afo n̄ko oyokop nduaidem onyụn̄ anam mme ekikere ẹn̄wan̄a mîdịghe ada ini afiak odori nsọn̄uyo ke ndusụk akpan n̄kpọ. Edieke afo okụtde ete ke udọn̄ otuowo fo ke osụhọde, afo emekeme ndinam n̄kpọ mban̄a mfịna oro utu ke ndisụk ntịn̄ ikọ nnọ mme owo oro ekikere mmọ ẹdude ke itie en̄wen.

Fep Mme N̄kpọndịk. Afo ekpenyene ndidiọn̄ọ nte ke utịn̄ikọ oro owo mîkotke-kot ke n̄wed asan̄a n̄ko ye mme n̄kpọndịk. Kiet edi ndidia ini. Edieke afo esịnde ediwak ekikere efen efen ke ini ọnọde utịn̄ikọ, udukemeke ndikpeme ini. Afo emekeme ndikan emi edieke afo ewetde ini oro ọnọde ikpehe utịn̄ikọ kiet kiet ke n̄wed utịn̄ikọ fo. Ekem ọsọn̄ọ eyịre ketket ke ndutịm emi.

N̄kpọndịk efen oro odude, akpan akpan ye mme etịn̄ikọ oro ẹma ẹkenọ utịn̄ikọ ediwak ini, edi ndinyene mbuọtidem ke idemmọ n̄kaha. Sia ẹma ẹkemehe ye editịn̄ ikọ an̄wan̄wa, ndusụk owo ẹkeme ndikụt ke isọn̄ke nditan̄ ekikere ifan̄ ndian ọtọkiet man ẹda ẹyọhọ ini ẹnọde. Edi nsụhọdeidem ye edidiọn̄ọ nte ke nnyịn ibuana ke ndutịm unọ ukpep oro Jehovah ke idemesie edide Akwa Anditeme ekpenyene ndinụk nnyịn ndise mban̄a n̄kpọ kiet kiet oro ẹnọde inam ye akam nnyụn̄ ntịm idem ọfọn.—Isa. 30:20, NW; Rome 12:6-8.

Eyedi se isinen̄erede ifịna ediwak etịn̄ikọ oro mînyeneke mbufiọk ke utịn̄ikọ oro owo mîkotke-kot ke n̄wed edi nte ke mmọ ẹkeme ndifre se mmọ ẹkeyomde nditịn̄. Kûyak ndịk emi ọbiọn̄ọ fi ndinam n̄kpọ mbịne edinọ eti utịn̄ikọ. Tịm idem ọfọn, nyụn̄ beri edem ke Jehovah, yom un̄wam spirit esie.—John 14:26.

Mme etịn̄ikọ eken ẹsiyak ọkpọsọn̄ edikere mban̄a mme ikọ oro ẹditịn̄de ọbiọn̄ọ mmọ. Edi akpanikọ, utịn̄ikọ oro owo mîkotke-kot ke n̄wed ekeme nditre ndidọn̄ọ mme ikọ oro ẹmekde-mek ke usem nnennen nte utịn̄ikọ emi ẹkotde-kot, edi inem inem edu nneme esie ayanam enye etịm ọfọn. Mme owo ẹsisọp ẹnam n̄kpọ ẹban̄a mme ekikere oro ẹtịn̄de ke mme ikọ oro ẹsọpde ẹn̄wan̄a owo ye ke mbio mbio udịmikọ. Edieke afo etịmde idem ọfọn, mme nnennen ikọ ẹyewọrọ fi ke inua mfefere mfefere, idịghe ke ntak oro okomụmde-mụm mmọ ọdọn̄ ke ibuot, edi koro eketịmde odụn̄ọde mme ekikere oro. Ndien edieke afo esitịn̄de nti ikọ ke nneme ofụri usen, mmọ ẹyebe ẹdụk fi inua mfefere mfefere ke ini odude ke mbot utịn̄ikọ.

Mme Orụk N̄wetnnịm N̄kpọ Oro Akpakamade. Nte ini akade n̄ko ye ukpep, afo eyekeme ndisụhọde ibat n̄kpọ oro ewetde ke n̄wed utịn̄ikọ fo nnam akpan n̄kpọ kiet kiet ke utịn̄ikọ fo ẹdi sụk ibat ibat ikọ. Emekeme ndiwet emi, ọkọrọ ye mme itie N̄wed Abasi oro afo odiomide ndikot ke kad m̀mê ubak babru man ọkpọsọp okụt. Ke an̄wautom, afo oyomụm mbio mbio akpan n̄kpọ ndida nnyene nneme ọdọn̄ ke ibuot ediwak ini. Edieke edide ama odụn̄ọde ibuot nneme ọnọ mfiakn̄ka, afo emekeme ndiwet mbio mbio n̄kpọ ifan̄ ke ubak babru nsịn ke ufọt Bible fo. Mîdịghe afo n̄kukụre emekeme ndida mme akpan n̄kpọ nto ekpri n̄wed Mme Ibuotikọ Bible Ndida Nnyene Nneme m̀mê Reasoning From the Scriptures nte isọn̄ nneme fo.

Nte ededi, edieke ẹnọde fi ediwak n̄kpọ ndinam ke mme mbono esop ke ufan̄ urua ifan̄ ndien eyedi esịnede utịn̄ikọ an̄wa, ekeme ndidi oyoyom afo ewewet ediwak n̄kpọ. Ntak-a? Man afiak eti se isịnede ke utịn̄ikọ mbemiso anamde n̄kpọ kiet kiet oro ẹnọde fi anam. Kpa ye oro, edieke afo eberide edem akaha ke n̄wed man etịn̄ ikọ nnennen ke ini ọnọde utịn̄ikọ—esede se ikperede ndidi kpukpru udịmikọ ke ini ke ini—afo ayataba ufọn ẹnyenede ẹto edinọ utịn̄ikọ oro owo mîkotke-kot ke n̄wed. Edieke afo ewetde n̄kpọ awak, sịn idiọn̄ọ man ekeme ndisọsọp n̄kụt ibat ibat ikọ oro enịmde idiọn̄ọ ye itie N̄wed Abasi oro ẹdude ke n̄wed utịn̄ikọ fo.

Ke adan̄aemi utịn̄ikọ oro etịn̄ikọ emi enyenede mbufiọk ọnọde, nte ido edide, ekpenyenede ndidi enye oro owo mîkotke-kot ke n̄wed, mme ufọn ẹkeme ndidu ke ndinọ utịn̄ikọ ke mme usụn̄ efen n̄ko. Ke ntọn̄ọ ye utịtikọ emi oyomde edise otuowo asan̄a ye mme ikọ oro ẹnyenede udobi oro ẹtịmde ẹmek, ikọ ifan̄ oro ẹmụmde-mụm ẹsịn ke ibuot ẹkeme ndinen̄ede nnyene ufọn. Ke ebiet ẹsiakde mme akpan ntọt, ibat, ikọ oro ẹkotde ẹto ebiet en̄wen, m̀mê mme itie N̄wed Abasi, ọfọn ndikokot nnyụn̄ nda enye nnam n̄kpọ uforo uforo.

Ke Ini Mbon Efen Ẹyomde Ẹnam N̄kpọ An̄wan̄a. Ẹsidọhọ nnyịn ndusụk ini ẹte idinam mme edinịm ke akpanikọ nnyịn ẹn̄wan̄a ye unana ifet ndinam mbemiso ntịmidem. Emi ekeme nditịbe ke ini owo oro nnyịn isobode ke an̄wautom edemerede mfan̄a. Mme ukem idaha oro ẹkeme ndidemede ke ini idude ye mme iman, ke itieutom, m̀mê ke ufọkn̄wed. Ikpọ owo ukara n̄ko ẹkeme ndiyom ndidiọn̄ọ mme edinịm ke akpanikọ nnyịn ye usụn̄ uwem nnyịn. N̄wed Abasi ọdọhọ ete: “Kpukpru ini ẹben̄e idem ndibọrọ kpukpru owo eke ẹdibụpde mbufo ntak idotenyịn emi mbufo ẹnyenede; edi ẹkpeme ndibọrọ ke sụn̄-sụn̄ ido ye ke ido uten̄e.”—1 Pet. 3:15.

Tịm fiọk nte Peter ye John ẹkebọrọde Sanhedrin mme Jew, nte ẹwetde ke Utom 4:19, 20. Mmọ ẹma ẹtịn̄ idaha mmọ in̄wan̄-in̄wan̄ ke udịmikọ iba kpọt. Mmọ ẹkenam ntre ke usụn̄ oro okodotde ye otuowo mmọ—ẹsiode ẹwụt nte ke se isakde iso ise mme apostle oro n̄ko asak iso ese esopikpe oro. Ke ukperedem, ẹma ẹdori Stephen ikọ, ẹnyụn̄ ẹda enye ẹka kpa esopikpe oro. Kot okopodudu ibọrọ oro enye ọkọnọde etiene idaha oro okodude ke Utom 7:2-53. Didie ke enye eketịm nneme esie? Enye eketịn̄ mme n̄kpọntịbe etiene nte mmọ ẹketịbede. Ke ebiet oro odotde, enye ama ọtọn̄ọ ndisọn̄ọ ntịn̄ mban̄a edu nsọn̄ibuot oro idụt Israel okowụtde. Ke akpatre, enye ama owụt ete ke Sanhedrin okowụt ukem edu oro ke ndikowot Eyen Abasi.

Ke ini ẹdọhọde fi ke unana mben̄eidem edinam mme edinịm ke akpanikọ fo ẹn̄wan̄a, nso ikeme ndin̄wam fi man ikọ fo enyene uforo? Kpebe Nehemiah oro ọkọbọn̄de akam ke esịt mbemiso ọbọrọde mbụme oro Edidem Artaxerxes okobụpde. (Neh. 2:4) Ekem, sọsọp tịm se editịn̄de ke ibuot. Emekeme ndiwet mme akpan usio-ukot emi ntem: (1) Mek akpan n̄kpọ kiet m̀mê iba oro ẹnyenede ndisịne ke se editịn̄de (afo emekeme ndimek n̄kpọ nto Mme Ibuotikọ Bible Ndida Nnyene Nneme). (2) Biere mme itie N̄wed Abasi oro afo edidade ọsọn̄ọ mme akpan n̄kpọ emi. (3) Diomi nte editọn̄ọde ikọ fo ye mbufiọk man andibụp mbụme enyịme ndikpan̄ utọn̄. Ekem tọn̄ọ nditịn̄ ikọ.

Ke osobode mfịghe, nte afo eyeti se akpanamde? Jesus ọkọdọhọ mme anditiene enye ete: “Ẹkûtịmede esịt ẹkere, m̀mê ẹdidọhọ didie, m̀mê ẹditịn̄ nso; koro kpa idaha oro ke ẹyenọ mbufo se ẹditịn̄de. Koro idịghe mbufo ẹtịn̄ ikọ, edi Spirit Ete mbufo esịne mbufo ke esịt etịn̄.” (Matt. 10:19, 20) Emi iwọrọke ite ke ẹyenọ fi utịbe utịbe “ikọ ọniọn̄” oro ẹkenọde mme Christian akpa isua ikie. (1 Cor. 12:8) Edi edieke afo abuanade kpukpru ini ke ndibọ ukpep oro Jehovah ọnọde ikọt esie ke esop Christian, edisana spirit eyeti fi ntọt oro oyomde ke ini ẹyomde.—Isa. 50:4.

Nte eyịghe mîdụhe, utịn̄ikọ oro owo mîkotke-kot ke n̄wed ekeme nditịm nnyene uforo. Edieke afo ekpepde enye kpukpru ini ke ini anamde se ẹnọde ẹnam ke esop, do, ndinọ mme ibọrọ oro mûkeben̄eke idem ke ini ẹyomde ididịghe ọkpọsọn̄ n̄kpọ, koro ẹnamde mmọ ke ukem usụn̄. Kûkop ndịk. Ndikpep nditịn̄ ikọ ye unana edikokot ke n̄wed ayan̄wam ndinam utom ukwọrọikọ fo enen̄ede enyene uforo. Ndien edieke afo enyenede ifet edinọ mme utịn̄ikọ ke esop, afo eyetịm omụm n̄kpan̄utọn̄ otuowo onyụn̄ esịm esịt mmọ.