KE INI afo etịn̄de ọnọ mbon en̄wen aban̄a mme uduak Abasi, edide ọkpọkpọ m̀mê ke mbot utịn̄ikọ, nneme fo ekpenyene ndikọn̄ọ ke se isịnede ke Ikọ Abasi. Emi esiwak ndibuana edikot itien̄wed nto Bible, oro anade ẹkot ọfọn.

Nsọn̄uyo Oro Odotde Abuana Ntụk. Ẹkpenyene ndikot N̄wed Abasi ye ntụk. Kere ban̄a ndusụk uwụtn̄kpọ. Ke ini okotde Psalm 37:11 uyo ọwọrọ, uyo fo ekpenyene ndisio idara idara idotenyịn emem oro ẹn̄wọn̄ọde do n̄wụt. Ke ini okotde Ediyarade 21:4 aban̄ade utịt ndutụhọ ye n̄kpa, uyo fo ekpenyene ndiwụt ufiop ufiop esịtekọm kaban̄a utịbe utịbe ubọhọ oro ẹtịn̄de ẹban̄a. Ekpenyene ndikot Ediyarade 18:2, 4, 5, emi ọdọhọde ete ẹwọn̄ọ ke “Akwa Babylon” oro ọyọhọde ye idiọkn̄kpọ ke uyo oro owụtde ke oyom ẹnam n̄kpọ usọp usọp. Nte ededi, ntụk oro ẹwụtde ekpenyene ndidi eke esịt akpanikọ, edi ikpenyeneke ndibe ubọk. Ẹda itien̄wed ke idemesie ye usụn̄ oro ẹbuande enye ẹbiere udomo ntụk oro odotde.

Dori Nsọn̄uyo ke Mme Nnennen Ikọ. Edieke mme ikọ oro afo enyenede nditịn̄ mban̄a akpan ufan̄ikọ ẹkọn̄ọde sụk ke ubak ikpehe esie, afo ekpenyene ndisio ikpehe oro n̄wụt ke ini okotde itien̄wed oro. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini okotde Matthew 6:33, afo udûdorike akpan nsọn̄uyo ke “edinen ido Esie” m̀mê ke “kpukpru n̄kpọ emi” edieke afo oyomde nditat se “ẹkam ẹbem iso ẹyom Obio Ubọn̄” ọwọrọde.

Ke utịn̄ikọ oro ọnọde ke Esoputom, afo emekeme ndidiomi ndikot Matthew 28:19. Mme ikọ ewe ke afo okpodori nsọn̄uyo? Edieke afo oyomde ndisịn udọn̄ nnọ nsịnifịk ke nditọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible, dori nsọn̄uyo ke “ẹdi mbet Mi.” Ke n̄kan̄ eken, edieke afo aduakde ndineme mbiomo oro Christian enyenede ndibuana akpanikọ Bible ye isenowo m̀mê oyomde ndisịn udọn̄ nnọ ndusụk asuanetop ndinam utom ke ebiet emi udọn̄ okponde, afo emekeme ndidori nsọn̄uyo ke ubak udịmikọ oro, “kpukpru mme idụt.”

Ediwak ini, ẹsida itie N̄wed Abasi ẹnọ ibọrọ ke mbụme m̀mê ndida nsọn̄ọ ikọ oro mbon efen ẹdade nte eneni. Edieke ẹdoride nsọn̄uyo ukem ukem ke kpukpru ekikere oro ẹdude ke itien̄wed, otuowo fo ekeme nditre ndikụt nte itien̄wed oro enyenede ebuana. Akpan n̄kpọ ekeme ndin̄wan̄a fi, edi in̄wan̄ake mmọ.

Ke uwụtn̄kpọ, ke ini okotde Psalm 83:18 ke Bible oro enyịn̄ Abasi esịnede, edieke afo odoride ofụri nsọn̄uyo ke ikọ oro “Ata Edikon̄,” enyeneufọk ekeme nditre ndifiọk in̄wan̄-in̄wan̄ akpanikọ oro edide nte ke Abasi enyene ọkpọkpọ enyịn̄. Afo ekpenyene ndidori nsọn̄uyo ke enyịn̄ oro “Jehovah.” Nte ededi, ke ini afo adade kpa itien̄wed oro ndineme mban̄a itie edikara Jehovah, afo ekpenyene ndidori akpan nsọn̄uyo ke ikọ oro “Ata Edikon̄.” Kpasụk ntre, ke ini adade James 2:24 ndiwụt nte edide akpan n̄kpọ ndida utom n̄wụt mbuọtidem, ndidori akpan nsọn̄uyo ke “ikpe etebe owo,” utu ke “edinam n̄kpọ” ekeme ndinam ndusụk mbon oro ẹkopde ikọ fo ẹtaba akpan n̄kpọ.

Ẹkeme ndikụt eti uwụtn̄kpọ efen ke Rome 15:7-13. Emi edi ubak leta oro apostle Paul ekewetde ọnọ ẹsọk esop oro ekesịnede mme Gentile ye mme amanaisọn̄ Jew. Apostle oro owụt mi nte ke utom ukwọrọikọ Christ idịghe ke ufọn mme Jew emi ẹnade mbobi kpọt, edi n̄ko ke ufọn mme Gentile man “mme Gentile ẹnyụn̄ ẹnọ Abasi ubọn̄ ẹban̄a mbọm Esie.” Ekem Paul okot oto itien̄wed inan̄, odụride ntịn̄enyịn owụt ifet oro ebererede ọnọ mme Gentile. Didie ke afo okpokot mme ikọ oro ẹkotde ẹsịn mi man odori nsọn̄uyo ke akpan n̄kpọ oro Paul ekenyenede ke ekikere? Edieke afo esịnde idiọn̄ọ ke mme ikọ oro edidoride nsọn̄uyo, afo emekeme ndinịm idiọn̄ọ ke “mme Gentile” ke ufan̄ikọ 9, “mbufo mme Gentile” ke ufan̄ikọ 10, “kpukpru mme Gentile” ye “kpukpru mme idụt” ke ufan̄ikọ 11, ye “mme Gentile” ke ufan̄ikọ 12. Domo ndikot Rome 15:7-13 ye utọ nsọn̄uyo oro. Nte afo anamde ntre, ofụri usụn̄ n̄kọkibuot Paul eyetịm an̄wan̄a onyụn̄ edi mmemmem ndidiọn̄ọ.

Mme Usụn̄ Ndidori Nsọn̄uyo. Ẹkeme ndidori nsọn̄uyo ke nsio nsio usụn̄ ke mme ikọ oro ẹkamade ekikere oro afo oyomde ẹwọrọ ẹda. Usụn̄ oro afo adade ekpenyene ndikem ye itie N̄wed Abasi ye nte etịmde utịn̄ikọ. Ẹnọ mme ekikere ifan̄ mi.

Edida uyoikọ ndori nsọn̄uyo. Emi abuana ukpụhọde ekededi ke uyo oro anamde mme ikọ oro ẹkamade ekikere ẹwọrọ ẹda ẹkan mmọ eken ke udịmikọ. Ẹkeme ndidori nsọn̄uyo ebe ke ndikpụhọde idaha uyo—edide ke ndimenede m̀mê ndisụhọde enye. Ke ediwak usem, ukpụhọde ke idaha uyo esidori nsọn̄uyo. Nte ededi, ke ndusụk usem, oro ekeme ndikpụhọde se ikọ ọwọrọde ofụri ofụri. Ke ini ẹkotde mme ọkpọikọ sụn̄sụn̄, emi anam mmọ ẹnyene udobi. Ke mme usem oro owo mîkemeke ndida uyoikọ ndori nsọn̄uyo ke ndusụk ikọ, oyoyom ẹnam se ededi oro ẹsinamde ke usem oro ndidori nsọn̄uyo.

Editịn̄ ntuak nda. Ẹkeme ndinam emi mbemiso ẹkotde m̀mê ke ẹma ẹkekot akpan ikpehe ke itie N̄wed Abasi—m̀mê ndinam mbiba. Ndituak nda inikiet inikiet mbemiso okotde akpan ekikere eyedemede udọn̄; ndituak nda ke oro ebede anam ekikere osụhọde odụk esịt. Nte ededi, edieke edituak nda awakde akaha, n̄kpọ ndomokiet idiwọrọke ida.

Edifiak ntịn̄. Afo emekeme ndidori nsọn̄uyo ke akpan n̄kpọ ebe ke ndituak nda inikiet inikiet nnyụn̄ mfiak n̄kot ikọ m̀mê ubak udịmikọ oro. Usụn̄ oro ẹsimade ẹkan edi ndikot ofụri itien̄wed oro mma ndien ekem ẹfiak ẹkot ọkpọikọ.

Edida idem ntịn̄ ikọ. Ediwọn̄ọde idem ọkọrọ ye nte ẹkamade iso ẹkeme nditịm nnam ikọ m̀mê ubak udịmikọ otụk owo ke idem.

Nte enịmde uyo. Ke ndusụk usem, ẹkeme ndikot ikọ ndusụk ini ke uyo oro owụtde se mmọ ẹwọrọde onyụn̄ anamde mmọ ẹdi isio. Ẹkpenyene ndiwụt mbufiọk mi n̄ko, akpan akpan ke nditịn̄ ikọ nsahi.

Ke Ini Mbon Efen Ẹkotde Itien̄wed. Ke ini enyeneufọk okotde itien̄wed, enye ekeme ndidori nsọn̄uyo ke mme ukwan̄ itie m̀mê etetre ofụri ofụri ndidori. Do nso ke afo akpanam? Ke ofụri ofụri, ọfọn ndinam se mmọ ẹwọrọde ẹn̄wan̄a ebe ke afo ndibuan itien̄wed oro. Ke ama akabuan itien̄wed oro, afo emekeme ndiwụk akpan ntịn̄enyịn ke mme ikọ oro ẹkamade ekikere ke Bible.

KE INI ikpepde mbon efen n̄kpọ, oyom se ikande sụk edikot mme ufan̄ikọ ke Bible. Apostle Paul ekewet ọnọ nsan̄a esie Timothy ete: “Sịn ifịk wụt Abasi idem fo, ete idi owo eke ẹdomode ẹfiọk, anam-utom eke mînyeneke ntak ndikop bụt, edi itịmde isiak ikọ akpanikọ.” (Sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn.)—2 Tim. 2:15.

Ndinam emi ọwọrọ ke ana nte nnyịn itatde mme itie N̄wed Abasi ẹdu ke n̄kemuyo ye se Bible ke idemesie ekpepde. Emi oyom nnyịn ikere iban̄a se isịnede ke udọn̄ikọ, utu ke ndimek sụk mme ikọ oro ẹnemde nnyịn nnyụn̄ ndian mme ekikere idem nnyịn. Ebede ke prọfet Jeremiah, Jehovah ama odụri owo utọn̄ aban̄a mme prọfet oro ẹkedọhọde ke itịn̄ ikọ emi otode inua Jehovah edi oro ke akpanikọ ẹketịn̄de “n̄kukụt eke otode mmọ ke esịt.” (Jer. 23:16) Apostle Paul ama odụri mme Christian utọn̄ aban̄a edida ukpepn̄kpọ akwaifiọk owo mbiat Ikọ Abasi ke ini enye ekewetde ete: “[Nnyịn] imakpan̄a nsa ye ndịbe-ndịbe ido eke enyenede bụt, isan̄ake ke n̄kari, inyụn̄ idaha nsu ibuak ye ikọ Abasi.” Ke ini oro, mme anyam wine oro mînamke akpanikọ ẹma ẹsisiak mmọn̄ ke wine mmọ ndinam enye awak man ẹnyam ẹnyene ediwak okụk. Nnyịn isiakke mmọn̄ ke Ikọ Abasi ebe ke ndibuak enye ye ukpepn̄kpọ akwaifiọk owo. Paul ọkọdọhọ ete ke “nnyịn itiehe nte ediwak owo emi ẹnyanyam Ikọ Abasi ẹn̄wana udori; edi itịn̄ ikọ ke Christ ke iso Abasi, nte owo emi edide owo akpanikọ ye owo Abasi etịn̄de.”—2 Cor. 2:17; 4:2.

Ke ndusụk idaha, afo emekeme ndikot nto itie N̄wed Abasi man osio edumbet owụt. Bible ọyọhọ ye mme edumbet oro ẹnọde nti ndausụn̄ ndise mban̄a nsio nsio idaha. (2 Tim. 3:16, 17) Edi afo ekpenyene ndikụt nte ke nte afo abuande enye enen ye nte ke afo ubuanke N̄wed Abasi ke ukwan̄ usụn̄, anamde etie nte ke enye etịn̄ se afo oyomde enye etịn̄. (Ps. 91:11, 12; Matt. 4:5, 6) Ana ebuana oro enye enyenede odu ke n̄kemuyo ye uduak Jehovah, ekemde ye ofụri Ikọ Abasi.

‘Editịm nsiak ikọ akpanikọ’ abuana n̄ko editịm mfiọk se Bible ọdọhọde. Enye idịghe “ikpa” oro ẹkamade ẹmia mbon efen. Mme adaiso ido ukpono oro ẹkebiọn̄ọde Jesus Christ ẹma ẹkot ẹto N̄wed Abasi, edi mmọ ikamaha ndinam se idide ikpọ n̄kpọ ibet—mbon oro ẹbuanade ikpe, ye mbọm, ye mbuọtidem—oro Abasi oyomde. (Matt. 22:23, 24; 23:23, 24) Ke ini ọkọnọde ukpep ke Ikọ Abasi, Jesus ama owụt edu Ete esie. Ifịk oro enye ekenyenede ọnọ akpanikọ akasan̄a ye ntotụn̄ọ ima oro enye enyenede ọnọ mme owo oro enye ọkọnọde ukpep. Nnyịn ikpenyene ndidomo nditiene uwụtn̄kpọ esie.—Matt. 11:28.

Didie ke nnyịn ikeme ndifiọk m̀mê nte nnyịn ibuande N̄wed Abasi enen? Edikot Bible ofụri ini ayan̄wam. Oyom n̄ko nnyịn iwụt esịtekọm iban̄a enọ Jehovah eke “asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄,” kpa otu Christian oro ẹyetde aran ke spirit, oro enye adade ọnọ mbonufọk mbuọtidem udia eke spirit. (Matt. 24:45) Ọkpọkpọ ukpepn̄kpọ ọkọrọ ye edidụk ye editiene mbuana ke mme mbono esop ẹyen̄wam nnyịn ndibọ ufọn nto item oro ẹdade otu asan̄autom emi anamde akpanikọ, onyụn̄ enyenede ọniọn̄, ẹnọ.

Edieke n̄wed Reasoning From the Scriptures odude ke usem mbufo ndien afo ekpep ndida enye nnam n̄kpọ nte ọfọnde, eyedi mmemmem n̄kpọ ndinyene ndausụn̄ oro afo oyomde ndida n̄wụt nnennen ebuana oro ediwak itien̄wed oro ẹsikotde ndien ndien ke an̄wautom ẹnyenede. Edieke afo odiomide ndikot itien̄wed oro mûmeheke, nsụkidem oyonụk fi ndinam ndụn̄ọde oro oyomde man ke ini etịn̄de ikọ, afo ekpekeme nditịm nsiak ikọ akpanikọ.—N̄ke 11:2.

Nam Ebuana Odude An̄wan̄a. Ke ini ekpepde mbon efen n̄kpọ, kụt ete ke mmọ ẹnen̄ede ẹkụt ebuana oro odude ke se afo enemede ye mme itie N̄wed Abasi oro afo okotde. Edieke afo obụpde mbụme mbemiso asiakde itie N̄wed Abasi, mme andikpan̄ nnọ fi ẹkpenyene ndikụt nte itien̄wed oro ọbọrọde mbụme oro. Edieke afo adade itie N̄wed Abasi ndisọn̄ọ ndusụk ikọ, kụt ete ke eyen ukpepn̄kpọ etịm okụt nte itien̄wed oro ọsọn̄ọde ikọ oro.

Edikot itien̄wed kpọt—idem ye nsọn̄uyo—isikemke. Ti ete, ke ndusụk owo imeheke ye Bible ndien eyedi akpan n̄kpọ oro afo oyomde ndisio n̄wụt idin̄wan̄ake mmọ ke ndikot ini kiet kpọt. Dụri ntịn̄enyịn ka ikpehe itien̄wed oro enyenede nnennen ebuana ye se afo enemede.

Emi oyoyom afo osion̄o mme ọkpọikọ owụt, mbon oro ẹnyenede nnennen ebuana ye se enemede. Usụn̄ oro ememde akan edi ndifiak ntịn̄ mme ikọ oro ẹwụtde ekikere. Edieke afo etịn̄de ikọ ọnọ owo kiet, afo emekeme ndibụp mme mbụme oro ẹdin̄wamde enye ndidiọn̄ọ mme ọkpọikọ. Ke ini ẹtịn̄de ikọ ẹnọ otuowo, ndusụk mme etịn̄ikọ ẹsima ndisịm se mmọ ẹyomde ebe ke ndida mme ikọ oro ẹwọrọde ukem n̄kpọ m̀mê ndifiak ntịn̄ akpan ekikere. Nte ededi, edieke afo emekde ndinam emi, tịm kpeme mbak otuowo edifre ebuana oro akpan n̄kpọ oro enemede enyenede ye ikọ N̄wed Abasi.

Ke ama okosion̄o mme ọkpọikọ owụt, afo emesịn eti itiat idakisọn̄. Ke emi, nam n̄kpọ ban̄a oro. Nte afo ama anam an̄wan̄a ntak emi afo okotde itien̄wed oro ke ini akasiakde enye? Ke edide ntre, wụt nte mme ikọ oro afo osiode owụt ẹnyenede ebuana ye se afo akanamde otuowo fo ẹdori enyịn ẹban̄a. Wụt ebuana oro odude in̄wan̄-in̄wan̄. Idem ọkpọkọm afo ukutịn̄ke in̄wan̄-in̄wan̄ ntre ke ini akasiakde itien̄wed oro, enyene ndisụk nnam n̄kpọ mban̄a oro.

Mme Pharisee ẹma ẹbụp Jesus se mmọ ẹkekerede nte edide ọkpọsọn̄ mbụme, oro edi: “M̀mê enen owo ndisio n̄wan esie ndọ ke ntak ekededi?” Jesus ọkọkọn̄ ibọrọ esie ke Genesis 2:24. Tịm fiọk ete ke enye okowụk ntịn̄enyịn ke ikpehe kiet kpọt, ndien ekem enye ama abuan enye nte ekemde. Ke ama okowụt ete ke owo oro ye n̄wan esie ẹyekabade ẹdi “obụk kiet,” Jesus ama eberi ete: “Mmọdo se Abasi ama akadian, yak owo okûdianade.”—Matt. 19:3-6.

Adan̄a didie ke afo ekpenyene nditat itie N̄wed Abasi man anam ebuana itien̄wed oro an̄wan̄a? Utọ mbon oro ẹdude ke otuowo fo ye udomo akpan n̄kpọ oro enemede ẹkpenyene ndibiere oro. Yak uduak fo edi nditịn̄ ikọ ibio ibio ye nnennen nnennen.

Kọk Ibuot ke N̄wed Abasi. Kaban̄a utom ukwọrọikọ apostle Paul ke Thessalonica, Utom 17:2, 3 asian nnyịn ete ke enye ama “osio ikọ ke n̄wed Abasi ada ebuen ikọ [“ọkọk ibuot,” NW] ye mmọ.” Emi edi edu oro kpukpru asan̄autom Jehovah ẹkpedomode ndinyene. Ke uwụtn̄kpọ, Paul ama ọnọ mbụk aban̄ade uwem ye utom Jesus, owụtde ete ke ẹma ẹbem iso ẹtịn̄ ẹban̄a emi ke N̄wed Abasi Usem Hebrew, ekem etrede ikọ esie ke okopodudu usụn̄ ke ndidọhọ: “Jesus, emi n̄kwọrọde nnọ mbufo, edi Christ.”

Ke ini ekewetde n̄wed ọnọ ẹsọk mbon Hebrew, Paul ama okot ediwak ini oto N̄wed Abasi Usem Hebrew. Man odori nsọn̄uyo m̀mê anam akpan n̄kpọ an̄wan̄a, enye ama esisio ikọ kiet m̀mê ekpri ubak udịmikọ owụt se enye ọwọrọde. (Heb. 12:26, 27) Ke mbụk oro ẹkụtde ke Mme Hebrew ibuot 3, Paul ama okot oto Psalm 95:7-11. Tịm fiọk ete ke enye ama atat ikpehe ita ẹdude: (1) ikọ ẹtịn̄de ẹban̄a esịt (Heb. 3:8-12), (2) se ikọ oro “Mfịn” ọwọrọde (Heb. 3:7, 13-15; 4:6-11), ye (3) se ikọ oro: “Mmọ ididụkke ke nduọkodudu Mi,” ọwọrọde (Heb. 3:11, 18, 19; 4:1-11). Domo ndikpebe uwụtn̄kpọ emi nte afo abuande itie N̄wed Abasi kiet kiet.

Se nte Jesus ọkọkọkde ibuot ke N̄wed Abasi uforo uforo ke mbụk odude ke Luke 10:25-37. Ọfiọk-Ibet kiet ama obụp ete: “Andikpep, ndinam nso man nnyene nsinsi uwem?” Ke ibọrọ, Jesus ama ebem iso ọdọhọ owo oro etịn̄ ekikere esie ke n̄kpọ emi, ndien ekem Jesus ama ọsọn̄ọ etịn̄ nte edide akpan n̄kpọ ndinam se Ikọ Abasi etịn̄de. Ke okụtde ete ke se enye etịn̄de in̄wan̄ake owo oro, Jesus ama ada ini nditat ikọ kiet kpọt ke n̄wed Abasi—“mbọhọidụn̄.” Utu ke nditịn̄ mmemmem mmemmem se enye ọwọrọde, enye ama ada uwụtn̄kpọ ndin̄wam owo oro esịm ubiere oro enende ke idemesie.

Ana in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke ini ọbọrọde mme mbụme, se Jesus akanamde ikedịghe ndikot nto mme itien̄wed oro ẹnọde nnennen, in̄wan̄-in̄wan̄ ibọrọ. Enye ama esitat se mme itien̄wed oro ẹtịn̄de ndien ekem ada abuan ye mbụme oro ẹkebụpde.

Ke ini mme Sadducee ẹkenenide ẹban̄a idotenyịn ediset ke n̄kpa, Jesus okowụk ntịn̄enyịn ke akpan ikpehe kiet ke Exodus 3:6. Edi enye iketreke ye edikot nto N̄wed Abasi. Enye ama ada enye ọkọk ibuot ndiwụt in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke ediset ke n̄kpa edi ubak uduak Abasi.—Mark 12:24-27.

Ndifiọk nte ọkọkde ibuot nnennen nnennen ye uforo uforo ke N̄wed Abasi edi akpan n̄kpọ oro edinamde fi akabade edi andikpep oro enyenede usọ.

EDIDE afo etịn̄ ikọ ọnọ owo kiet m̀mê akamba otuowo, iwụtke ifiọk ndikere ke (mme) andikpan̄ utọn̄ nnọ fi eyenyene udọn̄ ke ibuot nneme fo n̄kukụre koro afo enyenede udọn̄ ke enye. Etop fo edi akpan n̄kpọ, edi ekeme ndidi afo udumụmke udọn̄ otuowo fo enen̄ede ebịghi edieke afo okpude ndiwụt ufọn oro enye enyenede.

Emi edi akpanikọ idem ye otuowo emi ẹdude ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄. Mmọ ẹkeme ndikpan̄ utọn̄ ke ini afo ọnọde uwụtn̄kpọ m̀mê ifiọkutom oro akanam mmọ mîkopke. Edi mmọ ẹkeme nditre ndikpan̄ utọn̄ ke ini afo etịn̄de n̄kpọ oro mmọ ẹma ẹkefọfiọk, akpan akpan edieke afo mûdianke obufa n̄kpọ ke se mmọ ẹma ẹkefọfiọk ẹban̄a ibuot nneme oro. Oyom afo an̄wam mmọ ẹkụt ntak ye nte se afo etịn̄de enen̄erede enyene ufọn ọnọ mmọ.

Bible esịn udọn̄ ọnọ nnyịn ete ikere n̄kpọ ke usụn̄ oro enyenede uduak. (N̄ke 3:21) Jehovah ama ada John Andinịm Owo Baptism ndiwụt mme owo usụn̄ man “ẹsan̄a ke ọniọn̄ ndinen owo.” (Luke 1:17) Emi edi ọniọn̄ oro otode ata uten̄e Jehovah. (Ps. 111:10) Ẹn̄wam mbon oro ẹmade ọniọn̄ emi ndikụt unen ke uwem idahaemi nnyụn̄ nsọn̄ọ mmụm ata uwem, kpa nsinsi uwem emi edide ke iso, n̄kama.—1 Tim. 4:8; 6:19.

Ndinam Utịn̄ikọ Enyene Ufọn. Edieke oyomde utịn̄ikọ fo enyene ufọn, inaha afo owụk ekikere ke utịn̄ikọ oro kpọt, edi ana ekere n̄ko aban̄a otuowo. Kûkere uban̄a mmọ n̄kukụre nte otuowo. Owo kiet kiet ye mme ubon ẹdu ke otu oro. Ekeme ndidi ata n̄kpri owo, mme uyen, ikpọ owo, ye ndusụk mbonusọn̄ ẹdu. Mbon oro ẹnyenede udọn̄ obufa obufa ọkọrọ ye mbon oro ẹma ẹketọtọn̄ọ ndinam n̄kpọ Jehovah mbemiso afo amanade ẹkeme ndidu. Ndusụk owo ẹkeme ndikọri nsịm ọyọhọ idaha ke n̄kan̄ eke spirit; ke adan̄aemi ndusụk edu ye mme edinam ererimbot emi ẹsụk ẹkemede ndinen̄ede n̄kara mbon eken. Bụp idemfo: ‘Didie ke utịn̄ikọ oro ami nyomde ndinọ edinyene ufọn ọnọ otuowo emi? Didie ke n̄keme ndin̄wam mmọ ẹfiọk akpan n̄kpọ?’ Afo emekeme ndibiere ndinọ sụk otu kiet m̀mê iba oro ẹsiakde mi akpan ntịn̄enyịn. Nte ededi, kûfre mbon eken ofụri ofụri.

Nso edieke ẹdọhọde fi etịn̄ aban̄a akpan ukpepn̄kpọ Bible? Didie ke afo ekeme ndinam utọ utịn̄ikọ oro enyene ufọn ọnọ otuowo oro ama ekenenịm ukpepn̄kpọ oro ke akpanikọ? Domo ndisọn̄ọ edinịm ke akpanikọ mmọ. Didie? Ebe ke ndikọk ibuot ke mme uyarade N̄wed Abasi oro ẹsọn̄ọde enye. Afo n̄ko emekeme ndisọn̄ọ esịtekọm oro mmọ ẹnyenede ẹnọ ukpepn̄kpọ Bible oro. Emekeme ndinam emi ebe ke ndiwụt nte ukpepn̄kpọ oro odude ke n̄kemuyo ye mme akpanikọ Bible eken ye edu Jehovah. Edieke ekemede, da mme uwụtn̄kpọ—mme ata ata ifiọk n̄kpọntịbe—oro ẹwụtde nte edifiọk akpan ukpepn̄kpọ emi enyenede ufọn ọnọ mme owo onyụn̄ otụkde idaha ekikere mmọ kaban̄a ini iso.

Kûneme nte ẹkpedade se ẹtịn̄de ẹsịn ke edinam ibio ibio ke utịt utịn̄ikọ kpọt. Tọn̄ọde ke ntọn̄ọ, owo kiet kiet ke otuowo fo ekpenyene ndikere nte ke “emi abuana imọ.” Ke ama ekesịn itiat idakisọn̄ oro, ka iso wụt nte ẹkpedade se ẹtịn̄de ẹsịn ke edinam nte afo atatde akpan n̄kpọ kiet kiet ke utịn̄ikọ oro ọkọrọ ye ke utịt utịn̄ikọ.

Ke ini owụtde nte ẹkpedade se ẹtịn̄de ẹsịn ke edinam, kụt ete ke amanam enye ke usụn̄ oro odude ke n̄kemuyo ye mme edumbet Bible. Nso ke emi ọwọrọ? Enye ọwọrọ ndinam enye ke ima ima usụn̄ nnyụn̄ n̄wụt mbọm. (1 Pet. 3:8; 1 John 4:8) Idem ke ini ekenemede aban̄a n̄kpọsọn̄ mfịna ke Thessalonica, apostle Paul ama okụt ete ke imosio nti ikpehe ẹban̄ade n̄kọri eke spirit nditọete Christian esie iren ye iban emi ẹkedude do iwụt. Enye n̄ko ama enyene mbuọtidem nte ke mmọ ẹyenam nnennen n̄kpọ ẹban̄a se ẹkenemede oro. (1 Thess. 4:1-12) Nso eti uwụtn̄kpọ ke emi edi ntem ndikpebe!

Nte uduak utịn̄ikọ fo edi man edemede owo udọn̄ ndibuana ke utom edikwọrọ ye edikpep mbon efen eti mbụk? Kọri ifiopesịt ye esịtekọm nọ ifetutom emi. Nte ededi, ke adan̄aemi anamde ntre, ti ete ke udomo oro owo kiet kiet ekemede ndibuana ke utom emi okpụhọde, Bible onyụn̄ etịn̄ aban̄a emi. (Matt. 13:23) Kûnam esịt obiom nditọete fo. Mme Hebrew 10:24 esịn udọn̄ ọnọ nnyịn ‘ndidemede kiet eken nnọ ima ye nti utom.’ Edieke nnyịn idemerede inọ ima, utom editienede edito eti esịt. Utu ke ndidomo ndinam esụk ibuot ke odudu, fiọk ete ke se Jehovah oyomde edi nnyịn ndisịn udọn̄ nnọ “ẹsụk ibuot ke mbuọtidem.” (Rome 16:26) Ye emi ke ekikere, nnyịn iyom ndisọn̄ọ mbuọtidem—eke nnyịn ye eke nditọete nnyịn.

Ndin̄wam Mbon En̄wen Ẹfiọk Akpan N̄kpọ. Nte afo ọnọde mbon en̄wen ikọ ntiense, kûtre ndisio ufọn oro eti mbụk enyenede n̄wụt. Ndinam ntre oyom afo ekere se idude ke ekikere mme owo oro ẹdude ke efakutom mbufo. Afo ekeme didie ndidiọn̄ọ? Kpan̄ utọn̄ nọ mbụk n̄kpọntịbe ke ekebe ukopikọ m̀mê ekebe ndise. Se akpa page ke n̄wedmbụk n̄kpọntịbe. N̄ko, domo ndinam mme owo ẹtiene ẹbuana ke nneme, ndien kpan̄ utọn̄ ke ini mmọ ẹtịn̄de ikọ. Afo emekeme ndikụt nte ke mmọ ẹnyene n̄kpọsọn̄ mfịna—editaba utom, edikpe okụk ufọk, udọn̄ọ, n̄kpa andibuana ke ubon, n̄kpọndịk otode ubiatibet, ukwan̄ikpe otode owo oro odude ke ukara, n̄wụre ke ndọ, ndikpeme n̄kpri nditọ, ye ntre ntre eken. Nte Bible ekeme ndin̄wam mmọ? Ke akpanikọ ekeme.

Ke ini ọtọn̄ọde nneme, eyedi afo emenyene ibuotikọ ke ekikere. Nte ededi, edieke owo owụtde udọn̄ ke ọkpọkpọ n̄kpọ efen oro oyomde ẹneme usọp usọp, kûmen̄e ndineme oro edieke afo ekemede ndinam ntre, mîdịghe nyịme ndifiak n̄waha ye ndusụk ntọt oro ẹdin̄wamde. Nte ededi, nnyịn iyomke “[ndinọhọ] ke mbubehe owo en̄wen,” edi nnyịn ibuana eti item oro Bible ọnọde ye mbon efen idara idara. (2 Thess. 3:11) Nte an̄wan̄ade, se iditịmde itụk mme owo edi item Bible oro otụkde uwem mmọ.

Edieke mme owo mîkwe nte etop nnyịn otụkde mmọ ọkpọkpọ, mmọ ẹkeme ndisọsọp ntre nneme oro. Idem edieke mmọ ẹyakde nnyịn itịn̄ ikọ, nnyịn ndikpu ndiwụt nte ibuotikọ oro enyenede ufọn ekeme ndinam etop nnyịn okûtịm enyene odudu ke uwem mmọ. Ke edide isio, edieke nnyịn iwụtde nte etop oro enyenede ufọn, nneme nnyịn ekeme ndikpụhọde uwem mme owo akamba akamba.

Ke ini enịmde mme ukpepn̄kpọ Bible, ka iso sio wụt nte ẹkpedade se ẹtịn̄de ẹsịn ke edinam. (N̄ke 4:7) N̄wam ndinam item, mme edumbet, ye mme uwụtn̄kpọ N̄wed Abasi oro ẹwụtde nte ẹkpesan̄ade ke usụn̄ Jehovah, ẹn̄wan̄a nditọ ukpepn̄kpọ. Sọn̄ọ tịn̄ mme ufọn oro ẹnyenede ke ndinam ntre. (Isa. 48:17, 18) Emi oyonụk nditọ ukpepn̄kpọ ndinam mme ukpụhọde oro ẹyomde ke uwem mmọ. Nam mmọ ẹkọri ke ima oro ẹnyenede ẹnọ Jehovah ye udọn̄ ndinem enye esịt, nyụn̄ yak udọn̄ edida item Ikọ Abasi nsịn ke edinam oto mmọ esịt.