Ibuot 35

Ọwọrọetop N̄kan Ukwọrọikọ Oro Akanam Ẹkwọrọde

EDINAM oro edi kiet ke otu mbụk Bible oro ẹtịmde ẹti ẹkan: Jesus etie ke obot, ọnọ ọwọrọetop Ukwọrọikọ esie oro ke Obot. Ebiet oro ekpere Inyan̄ Galilee, iso-ọfọn ekperede Capernaum. Ke ama akada ofụri okoneyo oro ọbọn̄ akam, Jesus ke ndondo emi ememek owo 12 ke otu mbet esie ndidi mme apostle. Ekem, ke asan̄ade ye kpukpru mmọ, enye omosụhọde edi ke unaisọn̄ unaisọn̄ ebiet ke obot emi.

Etisịm idahaemi, afo eyekere, ke anaedi Jesus enen̄ede akpa mba onyụn̄ oyom ndide idap esisịt. Edi akwa otuowo ẹmedi, ndusụk ẹtode anyan usụn̄ nte Judea ye Jerusalem, emi oyomde usụn̄ ke n̄kpọ nte itiat 60 osịm 70. Mbon eken ẹto mbenesụk Tyre ye Sidon ẹmi ẹdude ke edem edere ẹdi. Mmọ ẹdi ndikpan̄ utọn̄ nnọ Jesus man ẹnyụn̄ ẹkọk udọn̄ọ mmọ. Idem mme owo oro demon, kpa ndiọi angel Satan ẹtụhọrede ẹdu.

Nte Jesus osụhọrede edi, mbon udọn̄ọ ẹsịk ẹkpere nditụk enye, ndien enye anam udọn̄ọ okụre kpukpru mmọ. Ke oro ebede, Jesus nte an̄wan̄ade ọdọk aka n̄kon̄n̄kan ebiet ke obot oro. Do ke enye osụhọde etetie onyụn̄ ọtọn̄ọ ndikpep otuowo oro ẹtiede ẹkanade enye ẹkụk n̄kpọ. Ndien kere ban̄a emi! Idahaemi idụhe owo ndomokiet ke ofụri otuowo emi, oro ọdọn̄ọde ata idiọk udọn̄ọ!

Mme owo ẹmi ẹnyene ọkpọsọn̄ udọn̄ ndikpan̄ utọn̄ nnọ andikpep emi ekemede ndinam utọ ndyọ ndyọ utịben̄kpọ ẹmi. Nte ededi, Jesus ọkwọrọ ikọ esie emi akpan akpan ke ufọn mme mbet esie, emi anade edi ẹnen̄ede ẹtie ẹkpere enye. Edi man nnyịn ikeme ndinyene ufọn n̄ko, Matthew ye Luke ẹma ẹwet enye ẹnịm.

Mbụk Matthew oro aban̄ade ukwọrọikọ emi ọniọn̄ utịm ikanan̄ akan eke Luke. Akande oro, mme ikpehe ẹmi Matthew ewetde, Luke owụt enye nte n̄kpọ emi Jesus eketịn̄de ke ini efen ke ini utom ukwọrọikọ esie, nte ẹkemede ndikụt ke ndimen Matthew 6:​9-13 ndomo ye Luke 11:​1-⁠4, nnyụn̄ mmen Matthew 6:​25-34 domo ye Luke 12:​22-31. Edi emi ikpanaha edi n̄kpọ n̄kpaidem. Jesus nte an̄wan̄ade ama ekpep mme ukem n̄kpọ ẹmi akan ini kiet, ndien Luke emek ndiwet ndusụk ukpepn̄kpọ ẹmi ke isio isio usụn̄.

Se inamde ukwọrọikọ Jesus otịm enyene ufọn ntre idịghe n̄kukụre koro enye otịmde esịne mme n̄kpọ eke spirit, edi nte enye owụtde mme akpanikọ ẹmi ke mmemmem ye ke in̄wan̄în̄wan̄ usụn̄. Enye ada mme ikọ oto ata ata ifiọk n̄kpọntịbe onyụn̄ ada mme n̄kpọ oro mme owo ẹtịmde ẹmehe, ntre anamde ekikere esie otịm an̄wan̄a kpukpru owo oro ẹyomde eti uwem ke usụn̄ Abasi.

Mmanie Ẹnen̄ede Ẹkop Inemesịt?

Kpukpru owo ẹyom ndikop inemesịt. Ke ọdiọn̄ọde aban̄a emi, Jesus ọtọn̄ọ Ukwọrọikọ esie oro ke Obot ke nditịn̄ mban̄a mbon oro ẹnen̄erede ẹkop inemesịt. Nte nnyịn ikemede ndikụt, emi odụri n̄kpan̄utọn̄ akwa otuowo esie usọp usọp. Ndien kpa ye oro anaedi mme ntọn̄ọikọ esie ẹma ẹtie ndusụk owo nte ke enyene ntuaha.

Ke ọwọn̄ọrede utịn̄ikọ esie ọnọ mme mbet esie, Jesus ọtọn̄ọ ete: “Ọfọfọn ọnọ mbufo, nditọ ubuene, koro Obio Ubọn̄ Abasi enyene mbufo. Ọfọfọn ọnọ mbufo ẹmi ẹtiede biọn̄ kemi, koro mbufo ẹyeyụhọ. Ọfọfọn ọnọ mbufo ẹmi ẹtuade eyet kemi, koro mbufo ẹyesak imam. Ọfọfọn ọnọ mbufo ke ini owo ẹdisuade mbufo . . . Ẹdara ke usen oro, ẹnyụn̄ ẹfrọ ke idatesịt: koro, sese, utịp mbufo ke heaven omokpon.”

Emi edi uwetn̄kpọ Luke oro aban̄ade ntọn̄ọ ukwọrọikọ Jesus. Edi nte ekemde ye uwetn̄kpọ Matthew, Jesus n̄ko ama ọdọhọ ke ọfọfọn ọnọ mmọ eke ẹnyenede ifụre ifụre ido, mmọ eke ẹtuade owo mbọm, ye mme anam emem. Jesus ọdọhọ ke mbon ẹmi ẹkop inemesịt, koro mmọ ẹyeda isọn̄ ẹnyene, ẹyetua mmọ mbọm, mmọ ẹyekụt Abasi, ndien ẹyekot mmọ nditọ Abasi.

Nte ededi, se ikọ Jesus ọwọrọde ke ndikop inemesịt, idịghe ikpîkpu editie mbre mbre m̀mê idara idara nte esidide ke ini owo anamde mbubru. Ata inemesịt otịm otụn̄ọ, akamade ekikere uyụhọ, edikop uyụhọ ye edikụt unen ke uwem.

Ntre Jesus owụt ete ke mbon oro ẹnen̄erede ẹkop inemesịt, ẹdi mbon oro ẹdiọn̄ọde udọn̄ n̄kpọ eke spirit mmọ, ẹfụhọde ẹban̄a idaha idiọkn̄kpọ mmọ, ndien ẹdi ẹdifiọk ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ẹnọ Abasi. Ndien, idem edieke ẹsuade m̀mê ẹkọbọde mmọ ke edinam uduak Abasi, mmọ ẹkop inemesịt koro mmọ ẹfiọkde ẹte ke mmimọ inam se inemde Abasi esịt, iyenyụn̄ ibọ utịp nsinsi uwem ito enye.

Nte ededi, ediwak mbon oro ẹkpan̄de utọn̄ ẹnọ Jesus, ukem nte ndusụk owo mfịn, ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke ndinyene inyene nnyụn̄ nnọ idem inemesịt edi n̄kpọ oro anamde owo okop inemesịt. Jesus ọfiọk se idide isio ye oro. Ke owụtde ukpụhọde oro anade edi akpa ediwak mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye idem, enye ọdọhọ ete:

“Eyedọdiọk ọnọ mbufo mbon inyene! koro mbufo ẹmenyene ndọn̄esịt mbufo. Eyedọdiọk ọnọ mbufo ẹmi ẹyụhọde kemi! koro mbufo ẹyetie biọn̄. Eyedọdiọk ọnọ mbufo ẹmi ẹsakde imam kemi! koro mbufo ẹyeseme ẹnyụn̄ ẹtua eyet. Eyedọdiọk ọnọ mbufo, ke ini kpukpru owo ẹditịn̄de se ifọnde ẹban̄a mbufo! koro mme ete mmọ ẹkenam ntre ye prọfet abian̄a.”

Nso ke ikọ Jesus ọwọrọ? Ntak emi ọdiọkde-diọk ọnọ owo ndinyene inyene, ndibịne idara idara unọ idem inemesịt, nnyụn̄ ndara itoro mme owo? Emi edi koro ke ini owo enyenede onyụn̄ amade mme n̄kpọ ẹmi, do osio edinam n̄kpọ Abasi, emi edide n̄kukụre n̄kpọ oro adade ata inemesịt edi, efep ke uwem esie. Ke ukem ini oro, Jesus ikọdọhọke ite ke owo ndikam ndi ubuene, n̄kop biọn̄, nnyụn̄ nseme esinam owo oro okop inemesịt. Ediwak ini, nte ededi, mme utọ owo oro ẹdude ke idiọk idaha mi ­ẹkeme ndinam n̄kpọ mban̄a mme ukpepn̄kpọ Jesus, ndien ­ke ntre ẹda ata inemesịt ­ẹdiọn̄ mmọ.

Ekem, ke etịn̄de ikọ ọnọ mme mbet esie, Jesus ọdọhọ ete: “Mbufo ẹdi inụn̄ isọn̄.” Nte ededi, enye idọhọke ite ke mmọ ẹdi ata ata inụn̄. Utu ke oro, inụn̄ edi n̄kpọ oro ekpemede-kpeme n̄kpọ. Akwa eboho esie ama ana ekpere itieuwa ke temple Jehovah, ndien mme oku oro ẹnamde utom do ẹma ẹsida enye ẹyet ke mme n̄kpọ uwa.

Mme mbet Jesus ẹdi “inụn̄ isọn̄” koro mmọ ẹkpemede-kpeme n̄kpọ ke idem mme owo. Ke akpanikọ, etop oro mmọ ẹkamade eyekpeme uwem kpukpru owo oro ẹnamde n̄kpọ ẹban̄a enye! Enye eyesịn edu nsọn̄ọnda, edinam akpanikọ ye mbuọtidem oro ebịghide ke idem mme utọ owo oro, akpande mbiara ekededi ke n̄kan̄ eke spirit ye ke n̄kan̄ ido uwem.

Jesus asian mme mbet esie ete, “Mbufo ẹdi un̄wana ererimbot.” Owo idomoke utuenikan̄ inyụn̄ ida akpasa ifụk edi ẹwụk ke uwụk-utuenikan̄, ntre Jesus ọdọhọ ete: “Kpa ntre yak un̄wana mbufo ayama ke iso owo.” Mme mbet Jesus ẹnam emi ebe ke an̄wan̄wa edinọ ikọ ntiense, ọkọrọ ye edinam n̄kpọ nte nyayama uwụtn̄kpọ ke eduuwem oro asan̄ade ekekem ye mme edumbet Bible.

N̄kokon̄ Idaha Ẹnọde Mme Anditiene Enye

Mme adaiso ido ukpono ẹda Jesus nte abiat Ibet Abasi ndien ndondo emi ẹmedụk ediomi ndiwot enye. Ntre nte Jesus akade iso ke Ukwọrọikọ esie oro ke Obot, enye anam an̄wan̄a ete: “Ẹkûse ẹte n̄kedi ndiwụhọde ibet ye mme prọfet; n̄kedịghe ndiwụhọde, ndi ndiwụk mma.”

Jesus owụt ata n̄kokon̄ ukpono ọnọ Ibet Abasi onyụn̄ esịn udọn̄ ọnọ mbon en̄wen ndinyene ukem oro n̄ko. Ke akpanikọ, enye ọdọhọ ete: “Mmọdo owo ekededi eke edibiatde ata ekpri ibet emi kiet, edinyụn̄ ekpepde owo efen nditiene mbiat, ẹye­kot enye ata ekpri ke Obio Ubọn̄ Heaven,” ọwọrọde nte ke utọ owo oro ididụkke-dụk Obio Ubọn̄ oro.

Utu ke ediwụt unana ukpono nnọ Ibet Abasi, Jesus omobiom idem mme edu oro ẹtịpde n̄kpọ ẹsịn ke owo ndibiat enye ikpe. Ke ama okowụt ete ke Ibet ọdọhọ ete, “Kûwot owo,” Jesus adian do ete: “Edi Ami ndọhọ mbufo nte, Owo ekededi eke ayatde esịt ye eyenete esie esesịn idem ke ikpe.”

Sia edikaiso nyat esịt ye ufan edide utọ enyene-ndịk n̄kpọ ntre, iso-ọfọn idem adade okosụn̄ọ ke ediwot owo, Jesus anam an̄wan̄a nte owo akpanamde n̄kpọ okosịm man enyene emem. Enye eteme ete: “Mmọdo edieke adade enọ [uwa] fo edi ke itieuwa, onyụn̄ etide do ete, eyenete fo enyene ikọ ye afo, kpọn̄ enọ fo do ke iso itieuwa, ka kebem iso nam emem ye eyenete fo, ndien di diwa enọ fo.”

Ke ọwọn̄ọrede ntịn̄enyịn owụt ọyọhọ itiaba ke otu Ibet Duop, Jesus akaiso ete: “Mbufo ẹmekop ẹte, ẹkenọ owo uyo, ẹte, Kûsịn efụbe.” Nte ededi, Jesus obiom idem n̄kaiso edu oro adade ­osịm efụbe ikpe. “Ami ndọhọ mbufo nte, Owo ekededi eke esede ­n̄wan ke enyịn use ama esịn efụbe ye enye ama ke esịt esie.”

Mi Jesus itịn̄ke iban̄a ikpîkpu oburubụt ekikere eke ibio ini edi etịn̄ aban̄a ‘edikaiso nse.’ Utọ edikaiso nse oro edemede udọn̄ idan̄, emi edide, edieke ifet odude, ekeme ndisụn̄ọ ke edisịn efụbe. Didie ke owo ekeme ndikpan emi nditịbe? Jesus anam an̄wan̄a nte ebe-ubọk edinam ekemede ndidi se ẹyomde, ọdọhọde ete: “Edi edieke enyịn nnasia fo esịnde fi ọduọ, wụbede enye, top, duọk . . . Onyụn̄ edieke ubọk nnasia fo esịnde fi ọduọ, sịbe enye, top, duọk.”

Mme owo ediwak ini ẹsikam ẹnyịme nditaba ata ndido mmọ oro udọn̄ọ omụmde man ẹnyan̄a uwem mmọ. Edi nte Jesus owụtde, akam enen̄ede edi akpan n̄kpọ ‘ndiduọk’ n̄kpọ ekededi, idem n̄kpọ oro ọsọn̄de urua nte enyịn m̀mê ubọk, man ẹfep oburobụt ekikere ye edinam. Mîdịghe ntre, Jesus anam an̄wan̄a ete ke ẹyetop mme utọ owo oro ẹsịn ke Gehenna (itie ufọp mbio oro ekperede Jerusalem), emi adade aban̄a nsinsi nsobo.

Jesus n̄ko eneme aban̄a nte ẹkpenamde n̄kpọ ye mme owo oro ẹnamde owo okop ubiak ye iyatesịt. “Ẹkûn̄wana ye anamidiọk,” edi item esie. “Edi owo ama oyịbi fi ke mfụk nnasia, kabade mfụk eken nọ enye.” Jesus idọhọke ite ke owo ikpenyeneke ndinyan̄a idemesie m̀mê ubon esie edieke ẹdade en̄wan ẹtiene enye. Owo isimiaha owo ufia man abiak owo enye eken, utu ke oro, edi man esuene enye. Ntre, se Jesus etịn̄de edi nte ke edieke owo odomode ndidemede en̄wan m̀mê utọk, edide ke ata edida ekaubọk nyịbi ufia m̀mê ndision̄o mme uyat uyat ikọ esuene, ikpenenke ndisio usiene.

Ke ama okodụri ntịn̄enyịn owụt ibet Abasi oro aban̄ade ndima mbọhọidụn̄ esie, Jesus ọdọhọ ete: “Edi Ami ndọhọ mbufo nte, Ẹma mme asua mbufo, ẹnyụn̄ ẹbọn̄ akam ẹyom ufọn mmọ eke ẹnamde mbufo isịnenyịn.” Ke ọnọde okopodudu ntak ndinam ntre, enye adian do ete: “Man mbufo ẹdi nditọ Ete mbufo emi odude ke heaven; koro Enye anamde utịn Esie asiaha ọnọ mme idiọkowo ye nti owo.”

Jesus ada ikpehe ukwọrọikọ esie emi osịm utịt ke ndinọ item ete: “Mbufo ẹfọn ẹma ndien, kpa nte Ete mbufo ke heaven ọfọnde ama.” Jesus idọhọke ite ke mme owo ẹkeme ndidi mfọnmma ke ata ata usụn̄ifiọk. Utu ke oro, mmọ ẹkeme, ke ndikpebe Abasi, ẹtatde ima mmọ osịm idem mme asua mmọ. Ukem mbụk emi nte Luke ewetde, esịn ikọ Jesus ete: “Ẹtua owo mbọm ndien, kpa nte Ete mbufo atuade owo mbọm.”

Akam, ye Mbuọtidem ke Abasi

Nte Jesus akade iso ke ukwọrọikọ esie, enye obiom mbon mbubịk ikpe, oro ẹwụtde enyọn̄ enyọn̄ ido uten̄e Abasi oro mmọ ẹdọhọde nte inyenede. Enye ọdọhọ ete, ‘Ke ini ọnọde enọ, kûtan̄ ese, nte mbon mbubịk ẹnamde.’

Jesus akaiso ete, “Ke ini mbufo ẹnyụn̄ ẹbọn̄de akam, ẹkûbiet mbon mbụbịk: koro mmọ ẹma ndida ke mme synagogue ye ke mme inụkefak mbọn̄ akam, ẹte iwụt owo idem.” Utu ke oro, enye eteme ete: “Ke ini ọbọn̄de akam, dụk ke esịt ubet fo, beri usụn̄, bọn̄ akam nọ Ete fo emi odude ke ndịbe.” Jesus ke idemesie ama esibọn̄ akam an̄wan̄wa, ntre enye ibiomke mmọemi ikpe. Se enye obiomde ikpe edi akam oro ẹbọn̄de man enem mme andikpan̄ utọn̄ ẹnyụn̄ ẹdụri idara idara itoro mmọ ẹda.

Jesus akaiso ọnọ item ete: “Ke ini ẹbọn̄de akam, ẹkûyịre nditetịn̄ ikpîkpu ikọ, nte mme Gentile ẹnamde.” Ikọ Jesus iwọrọke ite ke editịn̄ n̄kpọ mfiak ntịn̄ ke idemesie akwan̄a. Inikiet, enye ke idemesie ama ọtọn̄ọ ntak etịn̄ “kpasụk [ukem] ikọ oro” ke ini enye ọkọbọn̄de akam. Edi se enye asuade ọnọ edi ‘uyịre uyịre’ editịn̄ ikọ oro ẹmụmde-mụm ẹsịn ke ibuot, ke usụn̄ oro mbon oro ẹsidade nnuenubọk mmọ ẹbat n̄kwa ẹsitịn̄de ẹfiak ẹtịn̄ akam oro mmọ ẹkemụmde ẹsịn ke ibuot.

Man an̄wam mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye ndibọn̄ akam, Jesus ọmọnọ akam uwụtn̄kpọ oro esịnede eben̄e itiaba. Akpa n̄kpọ ita nte enende anam ẹdiọn̄ọ itie edikara Abasi ye mme uduak esie. Mmọ ẹdi eben̄e ndinam enyịn̄ Abasi asuana, Obio Ubọn̄ esie ndidi, ye ndinam uduak esie. Mbinan̄ eken ẹsụhọde ẹdi ọkpọ ọkpọ eben̄e, oro edi, udia eke usen ke usen, edifen mme idiọkn̄kpọ, owo okûdi se ẹdomode ẹbe ukeme ndiyọ, ye edisio ke ubọk andidiọk.

Ke akade iso, Jesus etịn̄ aban̄a afia edidori nsọn̄uyo n̄kaha ke inyene obụkidem. Enye akpak ete: “Ẹkûbon n̄kpọuto ẹnịm ẹnọ idem ke isọn̄, ke ọtọ nte utan̄kpọ ye n̄karafan̄ ẹbiatde n̄kpọ, inọ ẹnyụn̄ ẹbụn̄de ẹdụk ẹyịp.” Ikụreke ke mme utọ n̄kpọuto oro ndibiara kpọt edi mmọ isidaha unyịme Abasi idi.

Ntre, Jesus ọdọhọ ete: “Edi ẹbon n̄kpọuto ẹnịm ẹnọ idem ke heaven.” Anam emi oto ke ndinịm n̄kpọ Abasi akpa ke uwem fo. Owo ndomokiet ikemeke ndimen eti idaha oro enyenede ye Abasi m̀mê akwa utịp esie mfep. Ekem Jesus adian do ete: “Ọtọ nte n̄kpọuto fo odude, do ke esịt fo edinyụn̄ odu.”

Ke akade iso eneme n̄kpọ aban̄a afia edima inyene obụkidem, Jesus ọnọ uwụtn̄kpọ emi ete: “Utuenikan̄ ikpọkidem edi enyịn: ntre edieke enyịn fo enen̄erede ese, ofụri ikpọkidem fo eyeyama. Edi edieke enyịn fo ọdiọkde, ofụri ikpọkidem fo eyekịm.” Enyịn oro anamde utom mfọn mfọn etie nte un̄wana utuenikan̄ ke n̄kịm n̄kịm ebiet ọnọ ikpọkidem. Edi man okụt usụn̄ nte ọfọnde, ana enyịn enen̄ede ese, oro edi, enye enyene ndiwụhọ ke n̄kpọ kiet. Enyịn oro mîwụhọke ke n̄kpọ ada okosụn̄ọ ke ndida mme n̄kpọ nte mînenke, ndinọ edibịne inyene obụkidem akpa itie n̄kan edinam n̄kpọ Abasi, ye utịp nte ke “ofụri ikpọkidem” eyekabade okịm.

Jesus ada n̄kpọ emi okosịm utịt ye okopodudu uwụtn̄kpọ emi ete: “Baba owo kiet ikemeke ndisan̄a utom mme ete [ufọk] iba: koro enye eyesua kiet, ama eken; mîdịghe ntre, enye eyesọn̄ọ ada ye kiet, esịn enye eken ke ndek. Mbufo ikemeke ndisan̄a utom Abasi ye eke mammon [“Inyene,” NW ].”

Ke ama ọkọnọ item emi okụre, Jesus ọn̄wọn̄ọ ọnọ mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye ete ke mmọ inyeneke nditịmede esịt mban̄a udọn̄ n̄kpọ obụkidem mmọ edieke mmọ ẹnịmde n̄kpọ Abasi akpa. Enye ọdọhọ ete, “Ẹse mme inuen enyọn̄, ẹte mmọ itọhọ-tọ, inyụn̄ idọkke-dọk, inyụn̄ ibonke inịm ke ubet; ndien Ete mbufo emi odude ke heaven ọbọk mmọ.” Ekem enye obụp ete: “Nte mbufo ikponke ikan mmọ?”

Ekem, Jesus anyan ubọk owụt ekpon̄idịm onyụn̄ ọdọhọ ete “kpa Solomon ke ofụri ubọn̄ esie ikesịneke se iyede nte kiet ke otu mmọ.” Enye akaiso ete, “Edi edieke Abasi esịnede mbiet in̄wan̄ n̄kpọ ntem, . . . nte Enye idisịneke mbufo n̄kpọ ikan, O mbufo nditọ ekpri mbuọtidem?” Ke ntre Jesus eberi ete: “Ẹkûtịmede esịt ẹbụp ẹte, Nso ke nnyịn ididia? Nso ke nnyịn idin̄wọn̄? Nso ke nnyịn idisịne? . . . Koro Ete mbufo ke heaven ọmọfiọk ete kpukpru n̄kpọ ẹmi ẹnana mbufo. Ẹkam ẹbem iso ẹyom Obio Ubọn̄ Esie ye edinen ido Esie; ndien ẹyedian kpukpru n̄kpọ ẹmi ẹnọ mbufo.”

Usụn̄ Adade Osịm Uwem

Usụn̄ adade osịm uwem edi ndisọn̄ọ ndu ke mme ukpepn̄kpọ Jesus. Edi emi idịghe mmemmem n̄kpọ ndinam. Ke uwụtn̄kpọ, mme Pharisee, ẹma ẹsision̄o mbon en̄wen ndo idiọk idiọk, ndien anaedi ediwak owo ẹkpebe mmọ. Ntre nte Jesus akade iso ke Ukwọrọikọ esie oro ke Obot, enye ọnọ item emi ete: “Ẹkûsion̄o owo ndo, mbak ẹdision̄o mbufo ndo. Koro nte mbufo ẹsion̄ode owo ndo, kpa ntre ke ẹdision̄o mbufo ndo.”

Edi n̄kpọ ndịk nditiene ndausụn̄ mme Pharisee ẹmi ẹkụtde ndudue ẹnọ owo ẹkaha. Nte ekemde ye uwetn̄kpọ Luke, Jesus anam n̄kpọndịk emi an̄wan̄a ke ndidọhọ ete: “Nte nnan ekeme ndida nnan usụn̄? Nte mmọ mbiba ididuọhọ idụk ke obube?”

Edikụt ndudue nnọ mbon en̄wen n̄kaha, edinam ndudue mmọ okpon nnyụn̄ nduọhọ mmọ, edi akwa idiọkn̄kpọ. Ntre Jesus obụp ete: “Edinam didie ọdọhọ eyenete fo, ete, Yak nsio fi mbio ke enyịn; ndien sese, obukpọk odu fi ke enyịn. Afo mbubịk! Bem iso sio obukpọk oro ke enyịn fo fep, ndien eyetịm okụt usụn̄ nte adade osio mbio ke enyịn eyenete fo efep.”

Emi iwọrọke ite ke mme mbet Jesus inyeneke ndida mbu­fiọk nnam n̄kpọ ye mbon en̄wen, koro enye ọdọhọ ete: “Ẹkû­men edisana n̄kpọ ẹnọ ebua, ẹkûnyụn̄ ẹduọn̄ọ n̄kpọuto [“pearl,” NW ] mbufo ke iso mme edi.” Mme akpanikọ Ikọ Abasi ẹdi edisana. Mmọ ẹbiet ndamban̄a pearl. Edi edieke ndusụk owo, ẹmi ẹbietde mme ebua m̀mê mme edi, mîwụtke esịtekọm iban̄a ọsọn̄urua akpanikọ emi, mme mbet Jesus ẹkpenyene ndikpọn̄ mme utọ owo oro nnyụn̄ nnyom mbon oro ẹtịmde ẹnyịme ndikpan̄ utọn̄.

Okposụkedi Jesus ama ekeneneme aban̄a akam ke mbemiso ke Ukwọrọikọ esie oro ke Obot, enye idahaemi otịm ọsọn̄ọ etịn̄ nte edide akpan n̄kpọ ndikọbọ ke akam. Enye akpak ete, “Ẹben̄e, ndien ẹyenọ mbufo.” Ke ndinam an̄wan̄a nte Abasi odude ke mben̄eidem ndiyere akam, Jesus obụp ete: “Anie odu ke otu mbufo eke edinọde eyen itiat ke ini eyen eben̄ede enye uyo [?] . . . Mmọdo edieke mbufo ẹmi ẹdiọkde ẹfiọkde ndinọ nditọ mbufo nti enọ, adan̄a didie akan oro ke Ete mbufo emi odude ke heaven edimen nti n̄kpọ ọnọ mmọemi ẹben̄ede Enye?”

Ekem Jesus ọnọ se ikabarede idi ọwọrọetop mbet ido uwem, emi ẹdiọn̄ọde nte Mfọn­mma Ibet. Enye ọdọhọ ete: “Ntre sededi mbufo ẹyomde owo ẹnam ye mbufo, ẹnam kpa ntre ye mmọ.” Ndidu uwem nte ekemde ye ibet emi abuana in̄wan̄în̄wan̄ edinam ke ndinam nti n̄kpọ nnọ mbon en̄wen, anamde n̄kpọ ye mmọ nte afo oyomde mmọ ẹnam ye afo.

Nte ke usụn̄ adade osịm uwem idịghe mmemmem n̄kpọ edi se item Jesus emi ayararede ete: “Ẹbe ke mfafaha inuaotop ẹdụk: koro inuaotop emi adade owo aka nsobo atara, ọkpọusụn̄ onyụn̄ an̄wan̄a; mme andidụk ke esịt ẹnyụn̄ ẹwak. Koro inuaotop emi adade owo osịm uwem afafaha, usụn̄ onyụn̄ esịre; ndien mme andikụt enye iwakke.”

N̄kpọndịk edidi se ẹtụnde usụn̄ otịm okpon, ntre Jesus odụri owo utọn̄ ete: “Ẹkpeme idem ẹbak prọfet abian̄a ẹmi ẹfọrọde ikpa erọn̄ ẹdi ke ọtọ mbufo, kpa ke ini mmọ ẹdide anawụri-ekpe ke esịt mmọ.” Kpa nte ẹkemede ndidiọn̄ọ nti ye ndiọi eto ke mfri mmọ, Jesus owụt ete, ke ẹkeme ndidiọn̄ọ mme nsunsu prọfet oto ke eduuwem ye mme ukpepn̄kpọ mmọ.

Ke akade iso, Jesus anam an̄wan̄a ete ke idịghe n̄kukụre se owo etịn̄de anam owo edi mbet Imọ edi edi se enye anamde. Ndusụk owo ẹdọhọ ke Jesus edi Ọbọn̄ mmimọ, edi edieke mmọ mînamke uduak Ete esie, enye ọdọhọ ete: “Nyedọhọ mmọ adan̄aoro, nte, Akananam ndiọn̄ọke mbufo: ẹdianade Mi, mbufo mme anam ukwan̄n̄kpọ.”

Ke akpatre, Jesus ọnọ ikọ editi ke utịt ukwọrọikọ esie. Enye ọdọhọ ete: “Kpukpru owo eke ẹkopde ikọ Mi ẹmi, ẹnyụn̄ ẹnịmde mmọ, nyedomo enye ye enyene-ibuot owo emi ọbọpde ufọk esie ke enyọn̄ akamba itiat: ndien edịm edep, mmọn̄ ukwọ onyụn̄ edi, ofụm onyụn̄ abara, eberi ufọk oro; ndien enye iduọhọ, koro ẹbọpde enye ke enyọn̄ akamba itiat.”

Ke n̄kan̄ eken, Jesus ọdọhọ ete: “Kpukpru owo eke ẹkopde ikọ ­Mi ẹmi, ndien mînịmke, ẹyedomo enye ye ndisịme owo emi ọbọpde ufọk esie ke enyọn̄ utan: ndien edịm edep, mmọn̄ ukwọ onyụn̄ edi, ofụm onyụn̄ abara, eberi ufọk oro: ndien enye ọduọ: n̄wụre esie onyụn̄ okpon.”

Ke ini Jesus okụrede ukwọrọikọ esie, n̄kpaidem omụm otuowo oro ke ido nte enye ekpepde owo n̄kpọ, koro enye ekpepde mmọ n̄kpọ nte owo emi enyenede odudu inyụn̄ idịghe nte mme adaiso ido ukpono mmọ. Luke 6:​12-23; Matthew 5:​1-12; Luke 6:​24-26; Matthew 5:​13-48; 6:⁠1-34; 26:​36-45; 7:​1-29; Luke 6:27-⁠49.

▪ Jesus odu ke m̀mọ̀n̄ ke ini enye ọnọde ukwọrọikọ esie oro ẹtide ẹkan, mmanie ẹdu do, ndien nso ikam ida itie ndondo oro mbemiso enye ọnọde emi?

▪ Ntak emi mîdịghe n̄kpọ n̄kpaidem nte ke Luke ewet ndusụk ukpepn̄kpọ ukwọrọikọ oro ke usụn̄ efen-⁠e?

▪ Nso inam ukwọrọikọ Jesus enyene ufọn ntre?

▪ Mmanie ẹnen̄ede ẹkop inemesịt, ndien ntak-⁠a?

▪ Mmanie ẹbọ isụn̄i, ndien ntak-⁠a?

▪ Didie ke mme mbet Jesus ẹdi “inụn̄ isọn̄” ye “un̄wana ererimbot”?

▪ Didie ke Jesus owụt n̄kokon̄ ukpono ọnọ Ibet Abasi?

▪ Nso item ke Jesus ọnọ man emen ntak uwot owo ye usịn efụbe efep?

▪ Nso ke ikọ Jesus ọwọrọ ke ini enye etịn̄de aban̄a ediwọn̄ọde mfụk eken?

▪ Didie ke nnyịn ikeme ndifọn mma nte Abasi ọfọnde ama?

▪ Nso mme item ẹban̄ade akam ke Jesus ọnọ?

▪ Ntak emi n̄kpọuto eke heaven ẹdide mfọn n̄kan, ndien didie ke ẹnyene mmọ?

▪ Mme uwụtn̄kpọ ewe ke ẹnọ man ẹn̄wam owo ndifep edima inyene obụkidem?

▪ Ntak emi Jesus ọdọhọde ke ufọn idụhe nditịmede esịt-⁠e?

▪ Nso ke Jesus etịn̄ aban̄a edision̄o mbon en̄wen ndo; edi didie ke enye owụt ke oyom mme mbet esie ẹda mbufiọk ẹnam n̄kpọ ye mbon en̄wen?

▪ Nso ke Jesus afiak etịn̄ aban̄a akam, ndien nso mbet ido uwem ke enye ọnọ?

▪ Didie ke Jesus owụt ete ke usụn̄ adade osịm uwem ididịghe mmemmem n̄kpọ ndien nte ke n̄kpọndịk edidi se ẹtụnde usụn̄ odu?

▪ Didie ke Jesus eberi ukwọrọikọ esie, ndien nso utịp ke emi enyene?