Ibuot 7
Idan̄—Ewe Item Enen̄ede Enyene Ufọn?
1-4. Nso ntak idu idahaemi ndikere mban̄a item Bible kaban̄a idan̄? (Mme N̄ke 2:6-12)
EDIEKE afo akpanamde ndụn̄ọde ke “Nso inam owo okop inemesịt?” ediwak ibọrọ ẹkpebuana idan̄. Ẹkpenyene ndidori enyịn mban̄a oro, koro ntụk ye udọn̄ idan̄ ẹdi ubak enọ emi Abasi ọnọde kpukpru owo oro ẹnyenede eti nsọn̄idem.
2 Nneme aban̄ade idan̄ amakabade edi in̄wan̄în̄wan̄ akan nte ekesidide ke mme emana ini edem. N̄ko, ido unam idan̄ omokpụhọde. Ediwak uyen efen efen ẹtọn̄ọ ebuana idan̄ ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua ke uwem, idem ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua uyen mmọ. Ediwak miliọn mme ọdọ ndọ, ẹsịnede ediwak owo oro ẹma ẹkekpọn̄ utom, ẹdụn̄ ọtọkiet ẹnyụn̄ ẹnyene ebuana idan̄ ye unana edidọ ndọ. Ke otu mme ọdọ ndọ, ediwak ẹma ẹdomo idan̄ otu, ukpụhọ n̄wan m̀mê “ndọ unam se owo amade,” emi nsan̄andọ mbiba ẹnyịmede ndinyene ebuana idan̄ oro ọwọrọde ọkpọn̄ ndọ, ẹse.
3 Item aban̄ade mme n̄kpọ ẹmi ẹto nsio nsio ebiet. Edi mbiausọbọ, mme ọnọ-item ndọ ye mme ọkwọrọ ederi ẹsịn udọn̄ ẹnọ m̀mê ke nsụhọde n̄kaha ẹnyịme se ẹdade nte n̄kpọ oro ẹmade mfịn. Ndusụk owo ẹda ekikere mmọ ẹto mme ibuotikọ “nte ẹkpenamde” ke mme n̄wed ye magazine. Edi mme ukpepn̄kpọ ẹban̄ade idan̄ ke ufọkn̄wed ẹkara ekikere mbon en̄wen. Edi mmọ eken n̄kukụre ẹda ekikere mmọ ẹto mme n̄wed, ndise senima ye mme edinam television emi ẹnemede n̄kpọ in̄wan̄în̄wan̄ ẹban̄a idan̄.
4 Nte ata ediwak owo ẹfiọkde, Bible n̄ko eneme n̄kpọ emi. Ediwak owo idahaemi ẹnyene ntụhọ edifụmi mme idaha Bible, ẹkerede ẹte ke ẹmi ẹtie ukpan ukpan ẹkaha. Edi nte emi edi ntre? Mîdịghe nte ekeme ndidi nte ke ndida item Bible nsịn ke edinam akam ekpekpeme owo osio ke ekese mfụhọ esịt onyụn̄ anam ẹkeme ndinyene inemesịt oro otịmde okpon ke uwem?
IDAN̄ MBEMISO NDỌ—NTAK MÎDOTKE?
5-7. Ntak emi idan̄ mbemiso ndọ ọkọride?
5 Udọn̄ ye ukeme idan̄ nte ido edide esidemede onyụn̄ ọkọri ke mme isua uyen. Mmọdo ke ofụri mbụk ediwak n̄kparawa owo ẹmenyene ebuana idan̄ mbemiso ndọ. (Genesis 34:1-4) Edi ke mme isua ndondo ẹmi idan̄ mbemiso ndọ amakabade edi ata ọsọ n̄kpọ. Ke ndusụk ebiet ekpere ndidi ido ofụri owo. Ntak-a?
6 Ntak kiet kaban̄a n̄kọri idan̄ mbemiso ndọ enyene ebuana ye etop emi ẹsuande ẹban̄a idan̄ ke mme ndise senima ye mme ọwọrọetop n̄wed. Ediwak n̄kparawa ẹsinyene udọn̄ ndidiọn̄ọ n̄kpọ, mmọ ‘ẹsiyom ndise nte enye etiede.’ Emi, n̄ko, esida mfịghe otode ubọkn̄ka edi onyụn̄ onụk mmọ en̄wen ndinam kpa ntre. Nte idan̄ mbemiso ndọ ye idan̄ unana ndọ akabarede atara, ediwak mme ọkwọrọ ederi idahaemi ẹdọhọ ke ẹnyịme ama akam edi edem mbiba ‘ẹma kiet eken.’ Ediwak owo efen efen oro mîdọhọ ndọ ke ntem ẹsak iso ẹse mbụme emi, ‘Ntak mînyeneke ebuana idan̄, akpan akpan edieke idade n̄kpọ ukpan uyomo idịbi?’
7 Dr. Saul Kapel, ewetmbụk ibọkusọbọ, ama asiak mme ntak efen ẹmi ẹdude ke edem idan̄ mbemiso ndọ, onyụn̄ etịn̄ aban̄a mme utịp ete:
‘Ẹnam idan̄ ke idiọk usụn̄ nte usụn̄ ndida nsọn̄ ibuot ye ete ye eka. Ẹnam enye ke idiọk usụn̄ ndida ndụri ntịn̄enyịn, nte usụn̄ “ndifiori nyom un̄wam.” Ẹnam enye ke idiọk usụn̄ nte usụn̄ “ndiwụt” ke idi eren m̀mê n̄wan. Ẹnam enye ke idiọk usụn̄ nte n̄kpọ un̄wam n̄kaowo ke ikpîkpu edidomo oro ẹdomode ndinyene unyịme.
‘Ke ini ẹnamde idan̄ ke idiọk usụn̄ ntre, enye idehede ikọk mme mfịna ẹmi ẹdemerede enye. Nte ido edide, enye n̄kukụre efefịk mmọ onịm.’
8. Nso idi ekikere Abasi kaban̄a idan̄ mbemiso ndọ?
8 Inamke n̄kpọ m̀mê nso idi ntak idan̄ mbemiso ndọ, inamke n̄kpọ m̀mê enye edi ọsọ adan̄a didie, inamke n̄kpọ m̀mê mme ọnọ-item ye mme ọkwọrọ ederi ifan̄ ẹnọ enye unyịme, Bible eteme ete:
“Emi edi uduak Abasi, . . . ete mbufo ẹnyụn̄ ẹbet use; . . . Owo baba kiet okûbiat ewụhọ, otụk eyenete esie ke n̄kpọ emi.”—1 Thessalonica 4:3-6.
Ndusụk owo ẹkeme ndikere ẹte ke Abasi etie ukpan ukpan mi nte mîdotke akaha. Edi kûfre ete ke idan̄ ke idemesie edi enọ otode Jehovah Abasi; enye edi Owo emi okobotde mme owo ye ukeme unyene nditọ. (Genesis 1:28) Nte iwụtke ifiọk nte ke Andinam owo ekeme ndinyene ebuana idan̄ ekpekeme ndinọ mfọnn̄kan item kaban̄a oro, kpa item emi ekemede ndinen̄ede n̄kpeme nnyịn nsio ke mfụhọ?
MME UTỊP—INEM INEM M̀MÊ UBIAK UBIAK?
9-12. Mme utịp ewe ẹsụn̄ọ ẹto idan̄ mbemiso ndọ?
9 Ntụk ye udọn̄ idan̄ ẹkeme ndinyene nti utịp ke nnennen idaha. Nte ededi, kiet edi nditọ. Akpa n̄wetnnịm n̄kpọ aban̄ade ebuana idan̄ ọdọhọ ete: “Ekem Adam ọfiọk Eve n̄wan esie; ndien enye oyomo.” (Genesis 4:1) Ke ubon, nditọ oro ẹmanade ẹkeme ndidi ntak ata inemesịt. Nso, ndien, edieke mme owo oro mîdọhọ ndọ kan̄a ẹnyenede ebuana idan̄? Utịp esiwak ndidi ukem—uyomo idịbi ye nditọ.
10 Ediwak owo ẹmi ẹbuanade ke idan̄ mbemiso ndọ ẹsikere ke emi idịghe akpan n̄kpọ ndikere mban̄a. Mmọ ẹsinyene mme ibọk ukpan uyomo idịbi ẹmi ẹdude ke ekikere. Ke ndusụk itie mme uyen ẹkeme ndibọ mmọ ye unana ete ye eka mmọ ndifiọk mban̄a. Kpa ye oro, uyomo idịbi nditọwọn̄ ọyọyọhọ idem ke otu mme uyen oro ẹtịmde ẹtat enyịn, ẹmi ẹdọhọde ẹte, “Oro ikemeke nditịbe nnọ mi.” Utọ mbụk n̄kpọntịbe nte mmọemi ẹsọn̄ọ oro:
“Se iwakde ikan nsekeyen kiet ke otu ition oro ẹkemande isua oko ke New Zealand ẹkemana ẹnọ eka oro mîdọhọ ndọ.”
“Ke otu iban Britain ita ẹmi ẹdude ke idak isua 20 ẹmi ẹdade un̄wọn̄ọ ndọ mmọ, kiet ododu ke idaha ndidi eka eyen.”
“Kiet ke otu n̄kaiferi ition [ke U.S.A.] eyeyomo idịbi mbemiso okụrede ufọkn̄wed sekọndri.”
11 Ubiak ubiak utịp idan̄ mbemiso ndọ emi amada mfịghe ọsọk ediwak n̄kparawa iban ye iren. Ndusụk ẹbịne usion̄o idịbi. Edi ekikere ediwot eyen emi ọkọride ke esịtidem eka esie enen̄ede afịna mbon oro n̄kpọ esisọpde otụk. (Exodus 20:13) Mme ntụk ye ubieresịt iban ẹbuana n̄ko. Mmọemi ẹsọn̄ odudu etieti tutu ediwak owo ẹmi ẹkenyịmede usion̄o idịbi ẹsitua n̄kpọfiọk ke ukperedem ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ.—Rome 2:14, 15.
12 Uyomo idịbi ini uyen esida akwa n̄kpọndịk ọsọk eka ye eyen akan uyomo idịbi ikpọ iban. Akwa n̄kpọndịk odu kaban̄a unana iyịp, idiọk iyịp, utịn̄e utịn̄e uwọrọ iyịp, ubiak uman oro ebịghide ye edinyenyịk eyen nsio, ọkọrọ ye n̄kpan̄a ke ini uman. Eyen emi amanade ọnọ eka emi mîsịmke isua 16 enen̄ede odu ke idaha ndikpa ke akpa isua esie. Emana nditọ akpara ẹsida ediwak ọkpọkpọ mfịna, eke n̄kaowo, ye eke ndutịm uforo ẹsọk mme ete m̀mê eka n̄ko. Akan oro, ifụre ye n̄kọri eyen ke akwa udomo ọkọn̄ọ ke ufọk oro enyenede iwụk. Nditọ emi mînyeneke emi ebe ke ndidi nditọ akpara ẹkeme ndinyene mfịna ata idiọk idiọk ke ofụri eyouwem. Do, nte afo edidọhọ ke ofụri utịp idan̄ mbemiso ndọ edi inem inem m̀mê ubiak ubiak? Ndien nte item Bible oro, “Ẹbet use,” edi ọniọn̄ ọniọn̄ ukpeme?
13, 14. Nso mme ntak efen ke afo ekeme ndinọ kaban̄a edida item Bible aban̄ade idan̄ ke akpan n̄kpọ?
13 Ndifụmi item Bible omosio ediwak owo anyan ọnọ ubiak ubiak utịp efen—udọn̄ọ. Iban ẹmi ẹketọn̄ọde uwem idan̄ mmọ ke ini uyen mmọ ye ediwak nsan̄a ẹnen̄ede ẹwak ndinyene kansa usụn̄ eyen. Ataata n̄kpọndịk eke udọn̄ọ ndido idan̄ odu n̄ko. Ndusụk owo ẹbian̄a idemmọ ke ndikere nte ke ẹkeme ndisọp mfiọk nnyụn̄ nsọbọ ikịm ye akpasak. Edi nta Esop Kaban̄a Nsọn̄idem Ofụri Ererimbot eke E.M. ẹtọt ẹte ke ndusụk odudu udọn̄ọ ndido idan̄ ẹbọbiọn̄ọ ibọk idahaemi. Mbiausọbọ ẹkop editịmede esịt n̄ko ẹban̄a nte n̄kwaiyọ ndido idan̄ atarade. Enye esiwak ndinọmọ nditọ oro ẹmanade ẹnọ iban oro ẹdọn̄ọde enye. Ih, ediwak n̄kparawa owo ke ẹkpep ke mfụhọ nte item Bible emi edide akpanikọ:
“Idiọkn̄kpọ ekededi eke owo anamde ibehe idụk enye ke ikpọkidem; edi owo eke anamde use edue ikpọkidem esie.”—1 Corinth 6:18.
14 Ndusụk owo ẹkere ke idan̄ mbemiso ndọ ọnọ ifiọk emi ekemede ndinam edinam ukpụhọde ke idan̄ ke ndọ edi mmemmem. Edi ọsọ n̄kpọ ke ndusụk idụt mme ete oro ẹnyenede n̄kpọ ndida nditọiren mmọ nsọk mme akpara man ẹnọ “ukpep.” Mme owo ẹkeme ndikere ke emi edi n̄kpọ un̄wam. Edi ke akpanikọ enye idịghe, nte Andibot nnyịn, emi okụtde ofụri ifiọk n̄kpọntịbe owo ọdọhọde. Ndisọn̄ọ nnyene edisana ido ke mbemiso esịn ata eti itiat idakisọn̄ ọnọ ndọ inemesịt. Mme ndụn̄ọde ẹkenamde ke Canada ẹma ẹwụt ke mme uyen oro ẹkebakde ẹnyene ebuana idan̄ mbemiso ndọ ẹdu ke idaha nditụk nsan̄andọ mmọ ke ẹma ẹkedọ ndọ. Edi mme owo ẹmi ẹkebemde iso ẹnyene edisana ido ẹsiwak ndidu edisana uwem ke ndọ; uten̄e ye ukpono emi mmọ ẹkenyenede ẹnọ ndọ mbemiso usen ndọ esikaiso ke oro ebede.
NSO KABAN̄A EFỊBE?
15-18. Nso ke uyarade owụt kaban̄a item Bible aban̄ade efịbe?
15 Ifụre ifụre item aban̄ade idan̄ mfịn amada okosịm ekese efịbe n̄ko. Ntọt otode Europe ye North America ẹwụt ẹte ke n̄kpọ nte mbahade iba ke otu irenowo oro ẹdọde ndọ ẹmetụk iban mmọ. Iban efen efen n̄ko ẹmenyịme ẹnyụn̄ ẹtiene ẹbuana ke efịbe idahaemi, ediwak ini ye idotenyịn nte ke emi eyedemede mbre ima ke uwem mmimọ.
16 Bible ọnọ ata in̄wan̄în̄wan̄ item ke n̄kpọ emi: “Yak ebe ọnọ n̄wan se idide udeme [idan̄] n̄wan: n̄wan onyụn̄ anam kpa ntre ye ebe.” (1 Corinth 7:3) Afo emekeme ndikot n̄ko Mme N̄ke 5:15-20, emi, ke ndamban̄a usem, ọdọhọde ete ke mme ọdọ ndọ ẹkpenyene ndikop inem idan̄ ke ebuana ndọ mmọ, idịghe ye owo en̄wen. Ifiọk n̄kpọntịbe ke ediwak isua ikie ẹmi ẹbede ọmọsọn̄ọ ke item emi edi n̄kpọ ukpeme. Enye ekpeme ọbiọn̄ọ udọn̄ọ ye edinyene eyen akpara. Enye n̄ko ekpeme ọbiọn̄ọ ubiak ye mfụhọ oro efịbe esiwakde ndida ndi.
17 Ke ini erenowo ye n̄wan ẹdọde ndọ mmọ ẹyak idemmọ ẹnọ kiet eken. Nso itịbe ke ini kiet ke otu mmọ abiatde ibetedem oro ebe ke utụk? Ndụn̄ọde aban̄ade idan̄ ọwọrọde ọkpọn̄ ndọ ọtọt ete:
“Ata akamba ubiomikpe odu ke owo ndibiat ikọ esie. Efịbe edi ọkpọkpọ ubiatibet, koro afo omotịm ọdiọn̄ọ enyeemi afo etrede ndinam akpanikọ nnọ m̀mê oro ọnọde unan.”
Emi ama akabade ana ata in̄wan̄în̄wan̄ ke ediwak nsan̄andọ ẹma ẹketiene item aban̄ade “ndọ unam se owo amade,” emi ẹdọhọde ke unyịme odu kaban̄a edinyene ebuana idan̄ ye mme nsan̄a efen. Nte ini akade akpa mme andida nnọ “ndọ unam se owo amade” ẹkenyene nditre. Mme mfụhọ mfụhọ utịp ẹma ẹnyịk mmọ ndibiere nte ke “edinọ nsọn̄ọ edinam akpanikọ ke ebuana idan̄ osụk edi akpan n̄kpọ ye edu oro ẹyomde ke ata ediwak ndọ.”
18 Efịbe esida ufụp ye owo ndinana ifụre edi. Abasi nte owụtde ifiọk ama ọnọ item aban̄a idiọk emi mmọemi ẹdade ẹdi. (Mme N̄ke 14:30; 27:4) Ntem, okposụkedi ndusụk owo ẹkerede ke mmimọ imenen̄ede ifiọk n̄kpọ ye nte ke efịbe enen, akpanikọ ẹwụt se idide isio ye oro. Ekpepn̄kpọ mban̄a ekikere idaha ndutịm usọbọ ke idem owo, Dr. Milton Matz, ama etịn̄ in̄wan̄în̄wan̄ ete:
“Idan̄ ọwọrọde ọkpọn̄ ndọ esifiomo ata ediwak nnyịn idiọk idiọk ke ini emi adade itie ke uwem nnyịn, edide nnyịn idi mme andibuana m̀mê mbon ẹmi ẹnọmọde. . . .
“Ifiọk oro ami nnyenede mban̄a enye edi nte ke idan̄ ọwọrọde ọkpọn̄ ndọ enen̄ede edi ubiak ubiak n̄kpọ ọnọ kpukpru mbon oro enye ebehede. Ndisiak enye nte n̄kpọ oro ọnọde inemesịt edi nsu.”
EBUANA IDAN̄ KE NDỌ
19-22. Nso ke Bible etịn̄ aban̄a idan̄ ke ndọ?
19 Kaban̄a idan̄, Bible inọhọ nnyịn item n̄kukụre ke se anade ifep. Enye n̄ko ọnọ nnyịn item ke se inyenede ndinam ke in̄wan̄în̄wan̄ usụn̄ emi editịpde n̄kpọ esịn ke uwem emi akamade utịp.
20 Utu ke ndiwụt idan̄ nte ikpîkpu edinam oduuwem n̄kpọ, N̄wed Abasi owụt nte odotde ete ke enye ekeme ndidi ntak inemesịt edem mbiba ọnọ ebe ye n̄wan. Bible etịn̄ aban̄a edikop ‘inem’ ye ‘uyụhọ’ ke mme edinam idan̄ ke ndọ. (Mme N̄ke 5:19) Utọ in̄wan̄în̄wan̄ edinam an̄wan̄a oro an̄wam ẹtre nditie ndịk ndịk m̀mê bụt bụt mban̄a nnennen, ima ima ebuana ke ufọt ebe ye n̄wan.
21 Andibot ọnọ mme ebe item ete: “Mme ebe, ẹma iban mbufo, ẹkûnyụn̄ ẹsọn̄ ido ye mmọ.” (Colossae 3:19) Man ebuana idan̄ enen̄ede akama utịp, inaha ebe ye n̄wan ẹnyene n̄kpọ ubiọn̄ọ edide utọk m̀mê iyatesịt ke ufọt mmọ. Do ẹkeme ndidara ebuana ndọ ke se mmọ ẹnen̄erede ẹdi, kpa usụn̄ ndiwụt ntotụn̄ọ ima, ediyak idem nnọ kiet eken ye ediwụt mbọm.
22 Akan oro, Abasi akpak mme ebe ete ẹdu uwem ye iban mmọ “nte mme enyene-ibuot owo.” (1 Peter 3:7) Ebe ekpenyene ndikere mban̄a mme ntụk ye mme ini ukụt itieisọn̄ n̄wan esie nte odotde. Edieke enye, utu ke ndikpakpak ye unana esịtmbọm, ọsọpde ekere aban̄a nte etiede n̄wan ke idem ye se enye oyomde, anaedi nte ke enye eyetịm ọsọp ọdiọn̄ọ aban̄a eke esie. Emi eyesụn̄ọ ke uyụhọ edem mbiba.
23-26. Didie ke edida item emi nsịn ke edinam ọnọ owo ufọn?
23 Ọsọ n̄kụni edi nte ke ibanndọ ẹsitie mbịtmbịt mbịtmbịt mîdịghe ke isikopke nduaidem. Se ikemede nditịp n̄kpọ nsịn ke emi edi ebe emi etiede nte odu nsannsan, idop idop m̀mê nsọn̄ido nsọn̄ido ibọhọke enye oyom ebuana idan̄. Edi nte afo unyịmeke ke unana nduaidem an̄wan okposụhọde ubọk edieke ebe kpukpru ini ekpetiede ufiop ufiop onyụn̄ asan̄ade ekpere n̄wan esie? Otịm edi ndammana n̄kpọ n̄wan ndikop nduaidem mban̄a ebe emi okopde item edida “esịt mbọm [nsịne], ye mfọnido, ye nsụkidem, ye ifụre ifụre ido, ye ime.”—Colossae 3:12, 13.
24 Bible ọdọhọ ete: “Ọfọn ndinọ akan ndibọ.” (Utom 20:35) Oro enyene n̄kpọ ndinam ke ediwak usụn̄, ndien ke edumbet enye edi ata n̄kpọ un̄wam ke ndikop inem idan̄. Didie ke edi ntre? N̄wan ndikop inem ebuana idan̄ enen̄ede ọkọn̄ọ ke esịt ye ekikere. Ke ndondo emi ẹdori ekese nsọn̄uyo ke iban ndinọ ntịn̄enyịn ke mme ntụk ye inem idemmọ, edi etie nte ediwak owo isụk ikopke uyụhọ. Nte ededi, Dr. Marie Robinson, emi akanamde ndụn̄ọde ke n̄kpọ emi, ama osio owụt nte ke ini n̄wan owụtde ukpono ọnọ ebe esie onyụn̄ esede ebuana idan̄ nte usụn̄ “ndinọ” utu ke ndibọ, anaedi enye ke idemesie eyetịm okop uyụhọ. Dọkta emi ọkọdọhọ ete:
“Sụn̄sụn̄ [n̄wan] okụt idemesie nte ayakde obufa ima ye edikere mban̄a oro enye owụtde ebe esie nte akabarede edi ubak se edinam idan̄ esie ọwọrọde. Enye okụt onyụn̄ ọfiọk inem oro ufiop ufiop ebuana idan̄ esie adade ọsọk enye, ndien edinam emi akabade edi eke mmọ mbiba, n̄kaiso inem ebe ọnọ enye inem efen efen.”
Ntre item Bible kaban̄a edinọnọ ye edinyene udọn̄ ke idem mbon en̄wen otịp n̄kpọ esịn ke ndikop inemesịt, idem ke ntotụn̄ọ ebuana eke uwem emi.—Philippi 2:4.
25 Ndinam item emi ọnọ nnyịn ufọn ke usụn̄ en̄wen n̄ko. Ekikere nnyịn kaban̄a idan̄, emi abuanade ukeme ndisio uwem ndi, otụk itie ebuana nnyịn ye Abasi, emi edide Ọnọ-Uwem. Mmọdo, nditre use ye efịbe owụt eti ibuot, idịghe n̄kukụre koro enye ọnọde nnyịn ufọn ke n̄kan̄ eke obụk, eke ekikere ye eke ntụk, edi n̄ko koro mmọemi ẹdi ‘ndidue Abasi.’ (Genesis 39:9) Ndien kaban̄a owo ndinam akpanikọ nnọ nsan̄andọ esie, Mme Hebrew 13:4 ọdọhọ ete:
“Yak kpukpru owo ẹbat ndọ ke n̄kpọ eke ẹkponode ẹkûnyụn̄ ẹsabade bed ndọ; koro Abasi eyekpe ikpe ye mbon use ye mme esịn efịbe.”
26 Ke ini nnyịn ikerede iban̄a nte idan̄ enyenede ebuana ye owo ndikop inemesịt, oyom nnyịn ise n̄kpọ ibe mfịn. Ye nsinsi mfọnọn̄kpọ nnyịn ke ekikere, Bible an̄wam nnyịn ndikere nte se nnyịn inamde editụkde nnyịn ye mbon efen n̄kpọn̄, isua efen ye ke ofụri eyouwem nnyịn.
[Ekebe ke page 70]
“Eyedi obufa ‘ifụre idan̄’ ‘omosio owo ke ufụn,’ . . . Edi ke kpukpru ebiet se nsikopde edi ata isio isio n̄kpọ. Se nsikopde edi nte ke ifụre unam idan̄ ke akpan anam ata ediwak owo n̄kpọ. Ifụre unam idan̄ akama ubiak.”—G. A. Geyer, ewetmbụk n̄kpọntịbe, “The Oregonian.”
[Ekebe ke page 71]
“Unana edinam akpanikọ ke ndọ esida esịt oro obiomde ikpe, ubiak ye unana mbuọtidem edi, ke adan̄aemi edinam akpanikọ esịnde udọn̄ ọnọ ifụre ye ntotụn̄ọ idatesịt.”—Dr. C. B. Broderick, esenyịn ke itieutom esede aban̄a ndọ ye ubon.
[Ndise ke page 69]
Item Bible an̄wam mme owo ndifep mme mfụhọ mfụhọ utịp oburobụt ido—uyomo idịbi emi owo mîyomke ye udọn̄ọ ndido idan̄