Ndi Enen̄ede Oyom Afo Ekpe Ubọk?

‘AKANANAM n̄kpehe owo ubọk,’ ntre ke George Bernard Shaw ekewet. Ndusụk owo ẹkeme ndidọhọ, ‘Se ẹma ẹkenanam ẹnam.’

Eyedi nnyịn ke idem nnyịn imesimen̄e ndinyịme ndudue mbak ididuọk ukpono. Nnyịn imekeme ndidọhọ ke ndudue oto owo enye eken. Mîdịghe nnyịn imekeme ndiyom ndikpe ubọk edi isịk inịm tutu osịm ini oro ikerede ke ẹfre enyịn ofụri ofụri.

Ntre, ndien, nte n̄kpeubọk edi akpan n̄kpọ? Nte enye ekeme ndinen̄ede nnam n̄kpọ ndomokiet?

Ima Oyom Nnyịn Ikpe Ubọk

Ima nditọete edi n̄kpọ emi ẹdade ẹdiọn̄ọ mme ata anditiene Jesus Christ. Enye ọkọdọhọ ete: “Mbufo ẹma ẹma kiet eken, kpukpru owo ẹyeda oro ẹfiọk ẹte mbufo ẹdi mbet Mi.” (John 13:35) N̄wed Abasi akpak mme Christian ete “ẹsọn̄ọ ẹma kiet eken ke ofụri esịt.” (1 Peter 1:22) Ọkpọsọn̄ ima oyom nnyịn ikpe ubọk. Ntak-a? Koro nte owo mîkemeke ndifep, unana mfọnmma eke owo esinam ubiak oro ọbiọn̄ọde-biọn̄ọ ima edieke owo mîkọkke mmọ.

Ke uwụtn̄kpọ, ke ntak ọkpọkpọ ndutan̄uyo ye owo ke esop Christian, nnyịn imekeme nditre nditịn̄ ikọ ye enye. Didie ke ikeme ndifiak nnyene ima ima itie ebuana edieke nnyịn ikanamde ndudue? Ke ekese idaha, edi ke ndikpe ubọk ndien ekem isịnde ukeme ndinyene nneme ke ufiop ufiop usụn̄. Nnyịn imakama ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ isọn ima, ndien ke ini idọhọde ke nnyịn imeseme kaban̄a ndudue emi ikanamde, nnyịn isio ndusụk isọn oro.—Rome 13:8.

Ke ndinam an̄wan̄a: Mari Carmen ye Paqui ẹdi iban Christian iba ẹmi ẹkedide ufan ke anyanini. Ke ntak emi Mari Carmen okonịmde idiọk ikọ-edem ke akpanikọ, nte ededi, itie ufan esie ye Paqui ama ebịt. Ye unana edinam n̄kpọ an̄wan̄a, enye ama ọsọn Paqui ofụri ofụri. Ke ekperede isua kiet ke ukperedem, Mari Carmen ama edifiọk ete ke ikọ-edem oro ikedịghe akpanikọ. Didie ke enye akanam n̄kpọ? Ima ama onụk enye aka ebịne Paqui ndien ke nsụhọdeidem eseme ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ aban̄a nte enye akanamde n̄kpọ ke idiọk usụn̄ ntre. Mmọn̄eyet ama asiaha mmọ mbiba ke enyịn, ndien toto ke ini oro mmọ ẹdi mme ata ufan.

Okposụkedi nnyịn mîkemeke ndikere ke odu n̄kpọ ndomokiet oro inamde akwan̄a, n̄kpeubọk ekeme ndikọk mfịna. Manuel eti ete: “Ke ediwak isua ẹmi ẹkebede ami ye n̄wan mi ikodu ke ufọk eyenete an̄wan eke spirit nnyịn ke ini emi enye okodude ke ufọkibọk. Nnyịn ima inam ukeme nnyịn ndinọ enye ye nditọ esie un̄wam ke ini udọn̄ọ esie oro. Edi ke ama ọkọnyọn̄ edi ufọk, enye ama etịn̄ ọnọ ufan kiet ete ke nnyịn ikotịmke ise iban̄a ndutịm ubiatokụk ubon.

“Nnyịn ima idika inyụn̄ ikanam an̄wan̄a nte ke sia nnyịn idide mme uyen mînyụn̄ inyeneke ifiọk eyouwem ekeme ndidi nnyịn ikesehe iban̄a mme n̄kpọ ke usụn̄ emi enye ekpekesede. Enye ama ọsọsọp ọbọrọ ete ke imọ ikam ikama nnyịn isọn ndien nte ke ima ikop idatesịt etieti ke kpukpru se ikanamde inọ imọ. Ẹma ẹkọk mfịna oro. Ifiọkutom oro ama ekpep mi ufọn ndisụhọde idem mben̄e edifen nnọ ke ini mfịna odude.”

Jehovah ama ọdiọn̄ ebe ye n̄wan emi ke ndikowụt ima nnyụn̄ ‘mbịne ido eke anamde emem odu.’ (Rome 14:19) Ima n̄ko abuana edifiọk nte etiede mbon en̄wen ke idem. Peter ama ọnọ nnyịn item ete iwụt ‘mbọm.’ (1 Peter 3:8) Edieke inyenede mbọm, nnyịn iyekeme nditịm mfiọk ubiak oro ikọ ye edinam unana n̄kọkibuot nnyịn ọnọde ndien eyenụk nnyịn ndikpe ubọk.

“Ẹbọbọ Nsụkidem ke Idem nte Mbọbọ”

Idem mme anam-akpanikọ mbiowo ndusụk ini ẹkeme ndinyene ọkpọsọn̄ eneni. (Men Utom 15:37-39 domo.) Mme ini ẹmi n̄kpeubọk edinen̄ede enyene ufọn ẹdi emi. Edi nso idin̄wam ebiowo m̀mê Christian efen ekededi emi edide ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ enye ndikpe ubọk?

Nsụhọdeidem edi ukpọhọde. Apostle Peter ọkọnọ item ete: “Ẹbọbọ nsụkidem ke idem nte mbọbọ, ẹnam n̄kpọ ẹnọ kiet eken.” (1 Peter 5:5) Okposụkedi edide akpanikọ nte ke ekese eneni edem mbiba ẹsinyene nduduọhọ, Christian oro osụhọrede idem edikere aban̄a ndudue esie onyụn̄ eben̄e idem ndinyịme mmọ.—Mme N̄ke 6:1-5.

Owo emi ẹkpede enye ubọk ekpenyene ndinyịme ke edu nsụhọdeidem. Ke uwụtn̄kpọ, yak idọhọ ke owo iba ẹmi ẹyomde ndinyene nneme ẹda ke enyọn̄ nsio nsio obot iba. Nneme ikemeke ndibe ukpe oro abaharede mmọ. Nte ededi, ke ini owo mmọ kiet osụhọrede odụk itịghede oro ndien enye eken etiene uwụtn̄kpọ esie, mmọ ẹkeme ndinyene nneme mmemmem mmemmem. Ke ukem usụn̄ oro, edieke Christian iba ẹyomde ndibiere mfịna ke ufọt mmọ, yak owo kiet osụhọrede idem okosobo ye owo enye eken ke itịghede, yak idọhọ ntre, onyụn̄ ekpe ubọk nte odotde.—1 Peter 5:6.

N̄kpeubọk Enyene Akamba Ufọn ke Ndọ

Ndọ mme anana mfọnmma owo iba nte owo mîkemeke ndifep anam ufan̄ odu ọnọ n̄kpeubọk. Ndien edieke ebe ye n̄wan ẹnyenede edu edikere mban̄a, emi eyenụk mmọ ndikpe ubọk edieke mmọ ẹtịn̄de m̀mê ẹnamde n̄kpọ nte mîdotke. Mme N̄ke 12:18 osio owụt ete: “Ẹnyene mmọ eke ẹken̄de inua nte ofụt okịmde: edi edeme mbon eti ibuot ọkọk unan.” Owo ikemeke ndifre ‘n̄ken̄inua oro okịmde-kịm,’ edi n̄kpeubọk ofụri esịt ekeme ndikọk enye. Nte ededi, emi oyom n̄kaiso edidu ke ukpeme ye ukeme.

Ke etịn̄de aban̄a ndọ esie, Susana ọdọhọ ete: “Ami ye Jack* imọdọ ndọ ke isua 24, edi nnyịn isụk ikpekpep mbufa n̄kpọ iban̄a kiet eken. Ke mfụhọ, ndusụk ini emi ekebede, nnyịn ima idianade inyụn̄ idụn̄ nsio nsio ke urua ifan̄. Nte ededi, nnyịn ima ikpan̄ utọn̄ ke item N̄wed Abasi oro mbiowo ẹkenọde inyụn̄ ifiak idiana ọtọkiet. Nnyịn idahaemi imọfiọk ite ke mme mfịna ẹkeme ndidu sia nnyịn idide ata nsio nsio owo. Ke ini emi otịbede, nnyịn imesisọp ikpe ubọk inyụn̄ idomo ọkpọsọn̄ ndidiọn̄ọ ekikere owo enye eken. Mmokop inemesịt ndidọhọ ke ndọ nnyịn enyene uforo etieti.” Jack adian ete: “Nnyịn n̄ko imekpep ndifiọk mme idaha oro nnyịn ikemede ndisọp n̄kop iyatesịt. Ke mme utọ ini oro nnyịn isinam n̄kpọ ye kiet eken ye ata ukpeme.”—Mme N̄ke 16:23.

Nte afo ekpenyene ndikpe ubọk edieke ekerede ke afo uduehe? Ke ini ọkpọsọn̄ ntụk abuanade, ọsọsọn̄ ndidiọn̄ọ owo emi enyenede nduduọhọ. Edi akpan n̄kpọ ke ndọ edi emem. Kere ban̄a Abigail, n̄wan Israel emi ebe esie akanamde n̄kpọ ye David ke idiọk usụn̄. Okposụkedi emi owo mîkpekemeke ndiduọhọ enye kaban̄a ndisịme ebe esie, enye ama ekpe ubọk. Enye ama ekpe ubọk ete: “Mbọk fen ndudue ofụn an̄wan fo.” David ama onyịme ebe ke ndinam n̄kpọ ye enye ke mbọm, onyịmede ete ke mîkpedịghe ke ntak esie, imọ ikpọduọk iyịp owo oro mîduehe.—1 Samuel 25:24-28, 32-35.

Kpasụk ntre, Christian an̄wan emi ekerede June, emi ama ọkọdọ ndọ ke isua 45, ọfiọk ke ndọ oro okụtde unen oyom owo onyịme ndibem iso n̄kpe ubọk. Enye ọdọhọ ete: “Mmesidọhọ idemmi nte ke ndọ nnyịn edi akpan n̄kpọ akan mme ntụk mi nte owo. Ntre ke ini n̄kpede ubọk, mmọfiọk nte ke mmotịp n̄kpọ nsịn ke ndọ.” Akanieren kiet emi ekerede Jim ọdọhọ ete: “Mmesikpe n̄wan mi ubọk idem ke n̄kpri n̄kpọ. Toto nte enye ekenyene akwa usiakidem, enye esisọp okop mfụhọ. Ntre mmesifat enye n̄kama kpukpru ini nnyụn̄ ndọhọ, ‘Edima, ihih. N̄koyomke ndiyat fi esịt.’ Ukem nte eto emi ẹduọkde mmọn̄, enye esisọp okop odudu.”

Edieke nnyịn inamde owo oro nnyịn inen̄ede ima ubiak, ndisọsọp n̄kpe ubọk enyene ufọn etieti. Milagros onyịme ke esịt akpanikọ, ọdọhọde ete: “Nsinyeneke mbuọtidem ke idemmi, ndien ebe mi nditịn̄ ubiak ubiak ikọ esisọsọp ayat mi. Edi ke ini enye ekpede ubọk, mmesikop inem ke ndondo oro.” Nte odotde, N̄wed Abasi asian nnyịn ete: “Inem ikọ ebiet obukpa ọkwọk: ke enịn̄e ukpọn̄, onyụn̄ ọnọ ọkpọ odudu.”—Mme N̄ke 16:24.

Nyene Edu Edikpe Ubọk

Edieke inamde edi edu nnyịn ndikpe ubọk ke ini oyomde, nnyịn imekeme ndikụt nte ke mme owo ẹyenam n̄kpọ ẹban̄a nte ọfọnde. Ndien eyedi mmọ ke idemmọ ẹyekpe ubọk. Ke ini nnyịn ikerede ke imayat owo esịt, ntak nnyịn mînamke edi ido ndikpe ubọk utu ke ndibiat ekese ini ye ukeme ndifep edinyịme ndudue ekededi? Ererimbot ekeme ndikere ke n̄kpeubọk edi idiọn̄ọ mmeme, edi emi enen̄ede ọnọ uyarade edikọri nsịm ọyọhọ idaha eke Christian. Nte ededi, nnyịn idiyomke ndibiet mbon oro ẹnyịmede ndusụk ndudue edi ẹsụhọde mbiomo oro mmọ ẹnyenede. Ke uwụtn̄kpọ, nte akanam nnyịn imọdọhọ ke imeseme ke unana esịt akpanikọ? Edieke nnyịn ikade n̄kpọ ke idiọk ini ndien inam ekese n̄kpeubọk, nte nnyịn imesibiere ndinam ukpụhọde ndika n̄kpọ ke eti ini?

Ntre, ndien, nte enen̄ede oyom nnyịn ikpe ubọk? Ih, oyom. Edi mbiomo nnyịn ye eke mmọ en̄wen ndinam ntre. N̄kpeubọk ekeme ndin̄wam ndikọk ubiak oro unana mfọnmma ọnọde, ndien enye ekeme ndinen̄ede mme itie ebuana oro ẹdude ke mfịna. N̄kpeubọk kiet kiet oro inamde edi ukpepn̄kpọ nsụhọdeidem onyụn̄ ekpep nnyịn ndisitịm n̄kere mban̄a ntụk mbon en̄wen. Nte utịp, ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ, mme nsan̄andọ, ye mmọ eken ẹyese nnyịn nte mbon oro ẹdotde ima ye ibetedem mmọ. Nnyịn iyenyene ifụre ekikere, Jehovah Abasi eyenyụn̄ ọdiọn̄ nnyịn.

[Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 23]

N̄kpeubọk esịt akpanikọ esidemede ima Christian