ido ukpono efen nte edide n̄kpọ ndịghe ẹnọ ukara. Ukara n̄ko ekeme ndida ido ukpono nte edide n̄kpọndịk ọnọ ndutịm ukaraidem koro mme ido ukpono ẹkeme ndinịm edinam akpanikọ nnọ Abasi ke ebeiso akan nsụkibuot nnọ ukara.”

Ke ntak ẹmi ndusụk ukara ẹdori mme ukpan ke edinam ido ukpono. Esisịt ibat ẹkpan edinam ido ukpono ekededi ofụri ofụri. Mmọ eken, okposụkedi ẹdọhọde nte isịnde udọn̄ inọ ifụre utuakibuot, ẹnen̄ede ẹkpeme kpukpru edinam ido ukpono.

Ke uwụtn̄kpọ, kere ban̄a idaha oro okodude ke ediwak isua ke Mexico. Okposụkedi Ibet ọkọnọde ido ukpono ifụre, enye ama owụk ete: “Mme ufọkabasi oro ẹdade ẹnam an̄wan̄wa utuakibuot ẹdi inyene Idụt, emi Akwa Ukara adade ke ibuot esie, emi edibierede m̀mê ewe ke ẹkeme ndika iso nda nnam n̄kpọ ke utọ usụn̄ oro.” Ke 1991 ẹma ẹfiak ẹnen̄ede Ibet oro man ẹtre ukpan emi. Edi, uwụtn̄kpọ emi owụt ete ke nsio nsio idụt ẹkeme ndikabade ifụre ido ukpono ke nsio nsio usụn̄.

Orụk Ifụre Ido Ukpono Efen

Nte ifụre ido ukpono odu ke idut oro afo odụn̄de? Ke edide ntre, didie ke ẹkabade enye? Nte emekeme ndituak ibuot nnọ Abasi ke usụn̄ oro afo emekde, mîdịghe nte ẹnyenyịk fi ndikabade ndi andibuana ke ido ukpono Idụt? Nte ẹyak fi okot onyụn̄ asuan mme n̄wed ido ukpono, mîdịghe ndi ukara akpan mme utọ n̄wed oro? Nte emekeme nditịn̄ nnọ mbon en̄wen mban̄a ido ukpono fo, mîdịghe ndi ẹda emi nte se ituahade ye unen oro mbon en̄wen ẹnyenede ke ido ukpono mmọ?

Mme ibọrọ mbụme ẹmi ẹkọn̄ọ ke ebiet emi afo odụn̄de. Kpa ye oro, nte enemde, odu orụk ifụre ido ukpono oro mîkọn̄ọke ke ebiet ndomokiet ke usụn̄ ekededi. Ke adan̄aemi okodude ke Jerusalem ke isua 32 E.N., Jesus ama ọdọhọ mme anditiene enye ete: “Edieke mbufo ẹsọn̄ọde ẹda ke ikọ Mi, mbufo ẹdi mbet Mi ke akpanikọ: ndien mbufo ẹyefiọk akpanikọ, akpanikọ eyenyụn̄ anam mbufo ẹwọrọ ufụn.”—John 8:31, 32.

Ikọ Jesus emi ọkọwọrọ nso? Ama ọdọn̄ mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye ẹkedide mme Jew ndiwọrọ ufụn ukara Rome. Edi Jesus ikenemeke iban̄a edibọhọ ufịk ukaraidem. Utu ke oro, enye ọkọn̄wọn̄ọ n̄kpọ oro ọfọnde akan oro ọnọ mme mbet esie, nte nnyịn idikụtde ke ibuotikọ emi etienede.

Akpanikọ Anam Ẹwọrọ Ufụn

KE United States, ẹkụk se iwakde ikan owo miliọn kiet ẹsịn ke mme ufọk-n̄kpọkọbi. Ke otu mmọemi, se ikperede ndisịm owo tọsịn ita ke ẹkebiere ikpe n̄kpa ẹnọ. Kere nte afo odude ke utọ idaha oro. Ekpetie fi didie ke idem? Ekikere aban̄ade utọ idaha oro ke akpanikọ edi n̄kpọndịk. Edi, ke nditịm ntịn̄, kpukpru owo ẹdu ke utọ idaha oro. Bible ọdọhọ ete: “Kpukpru owo ẹma ẹnam idiọk-n̄kpọ, ẹnyụn̄ ẹtaba ubọn̄ Abasi.” (Rome 3:23) Ih, nte mme andito ubon Adam, idiọk idaha esịn nnyịn ke “ufọk-n̄kpọkọbi.” (Rome 5:12) Mme utịp n̄kọbintem nnyịn ẹtụk nnyịn kpukpru usen, nte ẹketụkde Christian apostle Paul, emi ekewetde ete: “N̄kụt ibet efen ke mbak idem mi, nte an̄wanade ye ibet eke esịt mi amade, onyụn̄ adade mi nte ibuot-ekọn̄ esịn ke idak ibet idiọk-n̄kpọ emi odude ke mbak idem mi.”—Rome 7:23.

Nte utịp idaha idiọkn̄kpọ nnyịn, nnyịn owo kiet kiet idu ke idak ubiomikpe n̄kpa, yak idọhọ ntre, koro Bible ọdọhọ ete: “N̄kpọ-eyen-utom idiọk-n̄kpọ edi n̄kpa.” (Rome 6:23) Moses andiwet psalm ama etịn̄ aban̄a idaha nnyịn nte ọfọnde ete: “Isua ata ye duop edi ukụre se inyenede—isua anan̄, edieke isọn̄de idem; edi ofụri se mmọ ẹdade ẹsọk nnyịn ẹdi mfịna ye mfụhọ; ibịghike uwem ebe efep, ndien nnyịn idan̄a.”—Psalm 90:10, Today’s English Version; men James 4:14 domo.

Ekedi ye itie ufụn idiọkn̄kpọ ye n̄kpa emi ubonowo odude ke ekikere akanam Jesus ọdọhọ mme anditiene enye ete: “Akpanikọ eyenyụn̄ anam mbufo ẹwọrọ ufụn.” (John 8:32) Ye mme ikọ oro, Jesus ọkọnọ mme anditiene enye idotenyịn kaban̄a n̄kpọ oro etịmde okpon akan ediwọrọ ufụn ukara Rome—enye eketịn̄ aban̄a edifen nnọ ke idiọkn̄kpọ ye edinam ẹbọhọ n̄kpa! Didie ke ẹdinam mmọ ẹnyene emi? Jesus ọkọdọhọ mmọ ete: “Edieke Eyen edinamde mbufo ndien ẹwọrọ ufụn, mbufo ẹyewọrọ ufụn ke akpanikọ.” (John 8:36) Ih, ebede ke ndiyak uwem esie nnọ, “Eyen,” Jesus, ama anam n̄kpọ nte uwa n̄kpeubọk ndifiak ndep se Adam ọkọduọkde. (1 John 4:10) Emi ama eberede usụn̄ ọnọ kpukpru okopitem ubonowo ndidi se ẹnyan̄ade ẹsio ke ufụn idiọkn̄kpọ ye n̄kpa. Ikpọn̄îkpọn̄ edibon Eyen Abasi akakpa “man owo ekededi eke ọbuọtde idem ye Enye okûtak, edi enyene nsinsi uwem.”—John 3:16.

Ntre akpanikọ oro ekemede ndinam nnyịn iwọrọ ufụn ọkọn̄ọ ke Jesus Christ. Mbon oro ẹkabarede ẹdi mme anditiene nde-ikpat esie ẹnyene idotenyịn edidi se ẹnyan̄ade ẹsio ke idiọkn̄kpọ ye n̄kpa ke ini Obio Ubọn̄ Abasi edikarade mme mbubehe isọn̄ ofụri ofụri. Idem idahaemi, mbon oro ẹnyịmede akpanikọ eke Ikọ Abasi ẹnyene ata ifụre. Ke mme usụn̄ ewe?

Ndiwọrọ Ufụn Ndịk N̄kpa

Mfịn ediwak miliọn owo ẹdu uwem ye ndịk n̄kpa. Ntak-a? Koro ido ukpono mmọ ekpepde mmọ nte ke ukpọn̄ esiwọrọ ọkpọn̄ ikpọkidem ke owo akpade onyụn̄ ebe aka obio mme spirit. Ntak edi oro edide ido ke ediwak idụt mme iman owo oro akpade ndinam ukpeme okpo oro esibịghide ke ediwak usen. Emi esiwak ndisan̄a ye uyom uyom ikwọ ye edimia ekọmọ. Mme atua eyet ẹnịm ẹte ke emi eyenem owo oro akpade esịt onyụn̄ anam spirit esie okûfiak edifịna mme oduuwem. Mme nsunsu ukpepn̄kpọ Christendom ẹban̄ade mme akpan̄kpa ẹnam n̄kpọ n̄kukụre ndisọn̄ọ ido edinam emi.

Bible, nte ededi, ayarade akpanikọ aban̄ade idaha mme akpan̄kpa. Enye etịn̄ in̄wan̄în̄wan̄ ete ke ukpọn̄ fo edi fi, idịghe ndusụk ndedịbe mbak idemfo oro odude uwem ke n̄kpa ama ekebe. (Genesis 2:7; Ezekiel 18:4) N̄ko-n̄ko, owo inọhọ mme akpan̄kpa ufen ke ikan̄îkan̄ hell, mmọ inyụn̄ idịghe ubak mme spirit ẹmi ẹkemede ndifịna mme oduuwem. “Ama edi mme akpan̄kpa,” Bible ọdọhọ ete, “mmọ ifiọkke baba n̄kpọ kiet . . . Baba edinam, baba uduak, baba ifiọk, baba mbufiọk [idụhe] ke [udi] emi afo akade do.”—Ecclesiastes 9:5, 10.

Mme akpanikọ Bible ẹmi ẹsio ediwak owo ke ufụn ndịk mme akpan̄kpa. Mmọ iwaha aba mme ọsọn̄urua uwa man ẹnem mme eteete mmọ esịt, mmọ inyụn̄ ikereke aba nte ke mbonima mmọ ke ẹbọ ndutụhọ ke ntak idiọkn̄kpọ mmọ. Mmọ ẹkpep nte ke Bible ọnọ mbon oro ẹkekpan̄ade utịbe utịbe idotenyịn, koro enye asian nnyịn ete ke edikem ini Abasi, “nti owo ye mme idiọk owo ẹyeset ke n̄kpa.” (Utom 24:15; John 5:28, 29) Ntem, mme akpan̄kpa kemi ẹkam ẹbọ nduọkodudu, nte n̄kpọ eke ẹdede inem inem idap.—Men John 11:11-14 domo.

Akpanikọ aban̄ade idaha mme akpan̄kpa ye idotenyịn ediset ke n̄kpa ẹkeme ndinam nnyịn ibọhọ unana idotenyịn oro ekemede ndisan̄a ye n̄kpa. Utọ idotenyịn oro ama ọsọn̄ọ ebe ye n̄wan kiet ke United States idem ke ini eyeneren isua inan̄ mmọ akakpade ke mbabuat n̄kpọntịbe. Eka esie ọdọhọ ete: “Ukpọk ufan̄ oro owo mîkemeke ndisịri odu ke uwem nnyịn tutu nnyịn ifiak ikụt eyeneren nnyịn ebe ke ediset ke n̄kpa. Edi nnyịn imọfiọk ite ke ubiak oro ibọde edi ke ibio ini kpọt, sia Jehovah ọn̄wọn̄ọde ndikwọhọde mmọn̄eyet mfụhọ mfep.”—Ediyarade 21:3, 4.

Ndiwọrọ Ufụn Ndịk Kaban̄a Ini Iso

Nso ke ini iso akama? Nte isọn̄ nnyịn ayata ikan̄ ke nsobo nuclear? Nte edisobo n̄kann̄kụk isọn̄ ayanam ekondo nnyịn okûdi se ẹkemede ndidụn̄ aba? Nte n̄wụre ke ido uwem ayada ekesịm afanikọn̄ ye ndutịme? Mmọemi ẹdi ata n̄kpọndịk ẹnọ ediwak owo mfịn.

Bible, nte ededi, anam ẹwọrọ ufụn utọ idiọk ndịk oro. Enye ọn̄wọn̄ọ ọnọ nnyịn ete ke “ererimbot ada ke nsinsi.” (Ecclesiastes 1:4) Jehovah ikobotke ekondo nnyịn man ama ekem mme idiọk owo ẹsobo enye. (Isaiah 45:18) Utu ke oro, Jehovah okobot isọn̄ ndidi paradise ebietidụn̄ nnọ ubon eke owo oro adianade kiet. (Genesis 1:27, 28) Uduak esie ikpụhọkede. Bible asian nnyịn ete ke Abasi ‘oyosobo mmọemi ẹsobode isọn̄.’ (Ediyarade 11:18) Ke oro ebede, Bible ọdọhọ ete: “Mbon nsụkidem ẹyeda isọn̄ ẹnyene; ediwak emem eyenyụn̄ enem mmọ esịt.”—Psalm 37:11.

Un̄wọn̄ọ emi odot se ẹbuọtde idem, koro Abasi isụho nsu. Jehovah ama etịn̄ ebe ke prọfet esie Isaiah ete: “Ntre ke ikọ mi emi ọwọrọde mi ke inua editie . . . idifiakke itiene mi ubọk-ubọk, tutu enye anam se mmade, onyụn̄ okụt unen ke utom eke ndọn̄de enye.” (Isaiah 55:11; Titus 1:2) Ke ntre, nnyịn ye mbuọtidem imekeme ndisak iso nse edisu un̄wọn̄ọ Abasi emi ẹwetde ke Bible ke 2 Peter 3:13 ete: “Edi nnyịn itie ibet obufa enyọn̄ ye obufa isọn̄, nte un̄wọn̄ọ Esie edide; ndien edi do ke edinen ido edidụn̄.”

Ndiwọrọ Ufụn Ndịk Owo

Bible ọnọ nnyịn n̄wọrọnda uwụtn̄kpọ ẹban̄ade irenowo ye iban ẹmi ẹkewụtde uko ke utuakibuot mmọ nnọ Abasi. Ke otu mmọ ẹkedi Gideon, Barak, Deborah, Daniel, Esther, Jeremiah, Abigail, ye Jael—ke ndisiak ibat ibat kpọt. Mme anam-akpanikọ iren ye iban ẹmi ẹma ẹwụt edu andiwet psalm emi ekewetde ete: “Mmọbuọt idem mi ke Abasi: ndịk idinamke mi. Nso ke owo ekeme ndinam mi?”—Psalm 56:11.

Ke akpa isua ikie, apostle Peter ye John ẹma ẹwụt ukem uko oro ke ini ikpọ owo ido ukpono ẹkenọde mmọ uyo ẹte ẹtre ukwọrọikọ. Mmọ ẹma ẹbọrọ ẹte: ‘Nnyịn ikemeke nditre nditịn̄ se nnyịn ikokụtde inyụn̄ ikopde.’ Nte utịp nsọn̄ọnda mmọ, ke akpatre ẹma ẹsịn Peter ye John ke ufọk-n̄kpọkọbi. Ke ẹma ẹkesion̄o mmọ ke utịbe utịbe usụn̄, mmọ ẹma ẹfiak ẹtọn̄ọ utom ẹnyụn̄ ẹka iso ‘nditịn̄ ikọ Abasi ye uko.’ Ikebịghike ẹma ẹda Peter ye mme apostle eken ẹdi Sanhedrin mme Jew. Akwa oku ama ọdọhọ mmọ ete: “Nnyịn ima isọn̄ uyo ikpan mbufo, ite ẹkûkpep aba n̄kpọ ke enyịn̄ emi: ndien sese, ẹmeyọhọ Jerusalem ye ukpep-n̄kpọ mbufo.” Peter ye mme apostle eken ẹma ẹbọrọ ẹte: “Nnyịn inyene ndikop uyo Abasi n̄kan uyo owo.”—Utom 4:16, 17, 19, 20, 31; 5:18-20, 27-29.

Ke utom edikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi mmọ, Mme Ntiense Jehovah mfịn ẹdomo ndikpebe ifịk mme Christian akpa isua ikie. Idem mme uyen ke otu mmọ ẹsiwak ndiwụt uko mmọ ebe ke nditịn̄ mban̄a mbuọtidem mmọ nnọ mbon en̄wen. Kere ban̄a ndusụk uwụtn̄kpọ.

Stacie, uyen kiet, edi owo o-bụt ke obot esie. Ke ntak oro, nditịn̄ mban̄a mbuọtidem esie nnọ mbon en̄wen ekedi n̄kpọ-ata ke akpa. Nso ke enye akanam man akan bụt esie? Enye ọdọhọ ete: “Mma n̄kpep Bible nnyụn̄ n̄kụt nte ke se n̄ketịn̄de mban̄a an̄wan̄a mi. Emi ama anam edi mmemmem n̄kpọ, ndien mma nnyene mbuọtidem ke idemmi.” Ẹma ẹtọt ẹban̄a eti etop oro Stacie ekenyenede ke n̄wedmbụk n̄kpọntịbe n̄kann̄kụk. Ibuotikọ emi andikpep kiet ke ufọkn̄wed esie ekewetde, ama etịn̄ ete: “Etie nte mbuọtidem [Stacie] ọkọnọ enye odudu ndin̄wana ye ediwak mfịghe oro ata ediwak uyen ẹsobode. . . . Enye ekere ke utom Abasi ekpenyene ndidi ata akpan n̄kpọ ke ekikere esie.”

Tommy ọkọtọn̄ọ ndikpep mban̄a Bible nto ete ye eka esie ke ini enye ekedide isua ition kpọt ke emana. Idem ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ isua emana, enye ama ọsọn̄ọ ada uko uko kaban̄a utuakibuot akpanikọ. Ke adan̄aemi mme uyen nsan̄a ubet ukpepn̄kpọ esie ẹkewetde ndise usen nduọkodudu, Tommy ama esiwet mme ndise Paradise emi Abasi ọn̄wọn̄ọde. Nte uyen, Tommy ama okụt ete ke ediwak nditọ ufọkn̄wed ẹma ẹdu ke n̄kpaidem ẹban̄a se Mme Ntiense Jehovah ẹnịmde ke akpanikọ. Utu ke ndidop uyo ke ntak ndịk, enye ama obụp kiet ke otu mme andikpep esie ete m̀mê imọ imekeme ndida usụn̄ ke nneme mbụme ye ibọrọ ye nditọ ubet ukpepn̄kpọ esie man imọ ikpekeme ndibọrọ kpukpru mbụme mmọ inikiet. Ẹma ẹnyịme emi, ndien ẹma ẹnọ eti ikọ ntiense.

Ke ini enye ekedide isua 17, Markietta ama enyene eti ifet nditịn̄ nnọ mbon en̄wen ke ubet ukpepn̄kpọ esie mban̄a mbuọtidem esie. Enye ọdọhọ ete: “Ẹma ẹnọ nnyịn utom nditịn̄ ikọ. Mma mmek ibuotikọ nto Questions Young People Ask—Answers That Work.a Mma nsat ibuot ition nto n̄wed oro nnyụn̄ n̄wet mme ibuotikọ ke obukpọk. Mma ndọhọ nditọ ubet ukpepn̄kpọ oro nte ẹsiak mmọ ke adiana ke adiana nte mmọ ẹkerede ke ẹdi akpan n̄kpọ.” Nneme oro nditọ ubet ukpepn̄kpọ oro ẹketienede ẹbuana ama etiene. Markietta eberi ete: “Mma n̄wụt nditọ ubet ukpepn̄kpọ oro n̄wed emi, ndien ediwak nditọ ufọkn̄wed ẹma ẹyom. Idem andikpep mi ama ọdọhọ ke imoyom idem kiet.”

Akpanikọ Ekeme Ndinam Fi Ọwọrọ Ufụn

Nte nnyịn ima ikokụt, akpanikọ emi odude ke Bible enyene odudu ndinam mme owo ke kpukpru idaha isua emana ẹmi ẹkpepde enye ẹnyụn̄ ẹdade etop esie ẹsịn ke edinam ẹwọrọ ufụn. Enye anam mmọ ẹbọhọ ndịk mme akpan̄kpa, ndịk kaban̄a ini iso, ye ndịk owo. Ke akpatre, ufak Jesus ayanam okopitem ubonowo ọwọrọ ufụn idiọkn̄kpọ ye n̄kpa. Nso idara ke edidi ntem ndidu uwem ke nsinsi ke paradise isọn̄, ndammana idaha idiọkn̄kpọ nnyịn ikọbike nnyịn aba isịn ke ufọk-n̄kpọkọbi!—Psalm 37:29.

Nte afo akpama ndikpep n̄kpọ efen efen mban̄a mme edidiọn̄ oro Abasi ọn̄wọn̄ọde? Ke edide ntre, nso ke afo akpanam? Jesus ọkọdọhọ ete: “Ndien nsinsi uwem oro edi ndifiọk Fi, ata Abasi kierakiet, ye Enye emi Afo ọkọdọn̄de, kpa Jesus Christ.” (John 17:3) Ntre edieke oyomde uwọrọ ufụn oro Jesus ọkọn̄wọn̄ọde ọnọ mme mbet esie, ana afo ekpep aban̄a Jehovah Abasi ye Eyen esie. Oyom afo ọfiọk se idide uduak Abasi ndien ekem anam enye, koro Bible ọdọhọ ete: “Ererimbot ke ebebe efep ye mbumek esie; edi owo eke anamde se Abasi amade ododu ke nsinsi.”—1 John 2:17.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 7]

Ke idak Obio Ubọn̄ Abasi, ẹyenam ubonowo ke akpatre ọwọrọ ufụn idiọkn̄kpọ ye n̄kpa