Ibuot Usụkkiet
Ubon Ẹmi Ete m̀mê Eka Kpọt Ẹsede Enyịn Ẹkeme Ndikụt Unen!
1-3. Nso ida ikosịm n̄kọri ke ibat ubon ẹmi ete m̀mê eka kpọt ẹsede enyịn, ndien didie ke otụk mbon oro ẹbuanade?
ẸKOT ubon ẹmi ete m̀mê eka kpọt ẹsede enyịn “ido ubon oro ọkọride usọp usọp akan” ke United States. Idaha emi edi ukem ke ediwak idụt efen. Akpakịp ibat usiondọ, edisịn, edidianade ntie, ye nditọ akpara amakama ata ekese utịp ọnọ ediwak miliọn ete ye eka ye nditọ.
2 “Ami ndi ebeakpa isua 28 emi enyenede nditọ iba,” ntre ke eka kiet emi ọbọkde nditọ ikpọn̄ ekewet. “Mmokop mfụhọ etieti koro nyomke ndibọk nditọ mi ye unana ete. Etie nte n̄kpọ eke owo ndomokiet mîkam ikereke iban̄a mi. Nditọ mi ẹsikụt mi ntuade eyet ediwak ini ndien emi otụk mmọ.” Ke ẹsiode edin̄wana ye mme utọ ntụk nte iyatesịt, edibiom idem ikpe, ye ndobo ẹfep, ata ediwak ete m̀mê eka ẹmi ẹbọkde nditọ ikpọn̄ ẹsobo n̄kpọ-ata eke edinam utom ke ọwọrọde ọkpọn̄ ufọk ye edinam n̄kpọ ke ufọk. Kiet ọkọdọhọ ete: “Ndidi ete m̀mê eka emi ọbọkde nditọ ikpọn̄ etie nte edidi owo emi edide usọ ke editomo ediwak n̄kpọ ke enyọn̄ nnyụn̄ n̄kpobi mmọ. Ke ama ekekpep ke ọfiọn̄ itiokiet, afo ke akpatre emekeme nditomo bọl inan̄ inikiet. Edi ke ata ndondo oro afo ekemede ndinam oro, owo otop obufa bọl ọnọ fi!”
3 N̄kpri owo ke ubon ẹmi ete m̀mê eka kpọt ẹsede enyịn ẹsiwak ndinyene en̄wan mmọ. Mmọ ẹkeme ndinyene ndiyọ n̄kpọsọn̄ ntụk nte utịp ete m̀mê eka ndikpọn̄ m̀mê ndikpa ke mbuari. Ye ediwak uyen etie nte ete m̀mê eka nditre ndidu enyene ata idiọk utịp.
4. Nnyịn isan̄a didie ifiọk ke Jehovah ekere aban̄a ubon ẹmi ete m̀mê eka kpọt ẹsede enyịn?
4 Ubon ẹmi ete m̀mê eka kpọt ẹsede enyịn ẹma ẹdu ke mme ini Bible. N̄wed Abasi etịn̄ ndien ndien aban̄a “eyeneren emi mînyeneke ete” (NW) ye “ebeakpa.” (Exodus 22:22; Deuteronomy 24:19-21; Job 31:16-22) Jehovah Abasi ikananake udọn̄ ke nnanenyịn mmọ. Andiwet psalm okokot Abasi “[ete nditọiren ẹmi mînyeneke ete, NW], ye ebierikpe mme ebe-akpa.” (Psalm 68:5) Ke akpanikọ, Jehovah ekere ukem ntre aban̄a ubon ẹmi ete m̀mê eka kpọt ẹsede enyịn mfịn! Ke akpanikọ, Ikọ esie ọnọ mme edumbet ẹmi ẹkemede ndin̄wam mmọ ẹkụt unen.
NDIMEHE YE EDINAM UFỌK OFỤRI INI
5. Nso mfịna ke ete m̀mê eka ẹmi ẹbọkde nditọ ikpọn̄ ẹnyene ndisobo ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ?
5 Kere ban̄a utom edikama ufọk. “Ediwak ini ẹdu emi afo ekerede ke ekpedi imọ imenyene erenowo,” n̄wan kiet emi ẹkesiode ndọ ọdọhọ ntem, “nte ke ini moto fo ọtọn̄ọde ndinam uyom ndien afo ufiọkke ebiet emi mmọ ẹtode.” Uwak utom ufọk oro anade irenowo ẹmi ẹsiode ndọ m̀mê ẹtabade n̄wan ke ndondo emi ẹnam ekeme nditịmede mmọ kpasụk ntre. Ye nditọ, ndutịme ke ufọk adian n̄kpọ ke ekikere unana edinyene iwụk ye unana ifụre.
6, 7. (a) Nso eti uwụtn̄kpọ ke “enyene-ido an̄wan” eke Mme N̄ke okonịm? (b) Didie ke edisịn ifịk ke mme utom esịtufọk an̄wam ke ufọk ẹmi ete m̀mê eka kpọt esede enyịn?
6 Nso ikeme ndin̄wam? Tịm fiọk uwụtn̄kpọ oro “enyene-ido an̄wan” oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Mme N̄ke 31:10-31, okonịmde. Udomo n̄kpọ oro enye anamde edi n̄wọrọnda—edidep n̄kpọ, edinyam n̄kpọ, edikịm n̄kpọ, editem udia, edidep isọn̄, editọ in̄wan̄, ye edise mban̄a mbubehe. Nso ikedi ukpọhọde esie? Enye ama esịn ifịk, anam utom tutu eyo ọsọn̄ onyụn̄ ababak edemede man ọtọn̄ọ mme utom esie. Ndien enye ama odiomi ndutịm mfọn mfọn, ayak ndusụk utom ọnọ owo onyụn̄ ada ubọk esie anam mmọ eken. Eyịghe idụhe enye ọkọbọde itoro!
7 Edieke afo edide ete m̀mê eka oro ọbọkde nditọ ikpọn̄, sịn ofụri ukeme nam utom esịtufọk fo. Kop uyụhọ ke utọ utom oro, koro emi anam ekese ndidian n̄kpọ ke inemesịt nditọ fo. Nte ededi, nnennen ntịmidem ye ndutịm ẹdi akpan n̄kpọ. Bible ọdọhọ ete: “Ekikere mme ọsọp-ubọk ọkọ uwak ikpọn̄-ikpọn̄.” (Mme N̄ke 21:5) Ete kiet emi ọbọkde nditọ ikpọn̄ ama onyịme ete: “Nsinyeneke ntụhọ edikere mban̄a udia ibọhọke n̄kop biọn̄.” Edi udia oro ẹdiomide ke mbemiso ẹsifọn ẹnyụn̄ ẹnem ẹkan mbon oro ẹtịmde itọk itọk. Ekeme ndiyom afo ekpep mbufa usụn̄ unam n̄kpọ n̄ko. Ebede ke ndika mbịne mme ufan oro ẹnyenede ifiọk, mme n̄wed item, ye nta oro ẹkemede ndin̄wam, ndusụk eka oro ẹbọkde nditọ ikpọn̄ ẹkeme ndise mban̄a ediyet ndom mbakara, edisịn esan̄ukwak mmọn̄ esan̄ukwak, ye edidiọn̄ n̄kpri n̄kpọ ke moto.
8. Didie ke nditọ ẹmi ete m̀mê eka kpọt ẹbọkde ẹkeme ndin̄wam ke ufọk?
8 Nte ọfọn ndidọhọ nditọ ẹn̄wam? Eka kiet oro ọbọkde nditọ ikpọn̄ ama ọkọk ibuot ete: “Afo oyom ndinam n̄kpọ nte ete n̄ko ebe ke ndinam n̄kpọ emem ọnọ nditọ.” Oro ekeme ndin̄wan̄a owo edi eyedi ididịghe ke ufọn eyen kpukpru ini. Ẹma ẹsinọ mme uyen oro ẹkebakde Abasi ke mme ini Bible utom esịtufọk oro odotde ẹnam. (Genesis 37:2; Ikwọ Solomon 1:6) Ntre, okposụkedi odude ke ukpeme mbak ududori nditọ fo mbiomo ukaha, afo eyenam ọfọn ndinọ mmọ mme utọ utom nte ediyet usan ye edinịm ubet mmọ asana. Ntak mbufo mînamke ndusụk utom esịtufọk ọtọkiet? Emi ekeme ndikama inem etieti.
N̄KPỌ-ATA EKE EDINYENE N̄KPỌ UDUUWEM
9. Ntak emi eka ẹmi ẹbọkde nditọ ikpọn̄ ẹsiwakde ndisobo nsọn̄ọn̄kpọ eke okụk?
9 Esinen̄ede ọsọn̄ ata ediwak ete m̀mê eka oro ẹbọkde nditọ ikpọn̄ ndinyene okụk oro ẹyomde, ndien mme eka oro mîdọhọ ndọ ẹmi ẹdide uyen ẹsiwak ndinen̄ede nsobo nsọn̄ọn̄kpọ.a Ke mme idụt ẹmi un̄wam otode ukara odude, mmọ ẹkeme ndidi ọniọn̄ ke ndida oro nnam n̄kpọ, ke nsụhọde n̄kaha tutu mmọ ẹkeme ndinyene utom. Bible onyịme mme Christian ẹda mme utọ ndutịm oro ẹnam n̄kpọ ke ini oyomde. (Rome 13:1, 6) Mme ebeakpa ye iban oro ẹsiode ndọ ẹsobo mme ukem n̄kpọ-ata oro. Ediwak, ke ẹnyịkde ẹfiak ẹdụk utom ke ediwak isua edise mban̄a ufọk ẹbede, ẹsiwak ndikeme ndikụt utom oro ẹkpede esisịt okụk kpọt. Ndusụk ẹdomo ndimenede idaha mmọ ke uwem ebe ke ndisịn enyịn̄ ke ndutịm ukpep utom m̀mê mme ukpepn̄kpọ ufọkn̄wed ibio ini.
10. Didie ke eka emi ọbọkde nditọ ikpọn̄ ekeme ndinam an̄wan̄a nditọ esie ntak emi anade enye anam utom idịbi udia?
10 Kûyak idem akpa fi edieke nditọ fo mîkopke inemesịt ke ini afo oyomde utom, kûnyụn̄ ubiom idem ikpe. Utu ke oro, nam an̄wan̄a mmọ ntak emi anade afo anam utom, nyụn̄ nam mmọ ẹfiọk ẹte ke Jehovah oyom fi otịm n̄kpọ ọnọ mmọ. (1 Timothy 5:8) Nte ini akade, ekese nditọ ẹsikpụhọde ẹda ekekem. Nte ededi, domo ndibiat adan̄a ediwak ini ye mmọ nte mfafaha ndutịm fo ayakde. Utọ ima ima ntịn̄enyịn oro ekeme n̄ko ndin̄wam ndisụhọde utịp unana okụk ekededi oro ubon ekemede ndinyene.—Mme N̄ke 15:16, 17.
ANIE ESE ABAN̄A ANIE?
11, 12. Mme adan̄a ewe ke ana ete m̀mê eka ẹmi ẹbọkde nditọ ikpọn̄ ẹnịm, ndien didie ke mmọ ẹkeme ndinam ntre?
11 Edi ndammana n̄kpọ ete m̀mê eka ẹmi ẹbọkde nditọ ikpọn̄ ndinen̄ede n̄kpere nditọ mmọ, edi ana ẹdu ke ukpeme mbak ẹdibe mme adan̄a oro Abasi onịmde ke ufọt nditọ ye ete ye eka. Ke uwụtn̄kpọ, n̄kpọsọn̄ mfịna ẹkeme ndidemede edieke eka oro ọbọkde nditọ ikpọn̄ odoride enyịn eyeneren esie ndibiom mbiomo ibuotufọk m̀mê adade eyenan̄wan esie nte owo ndida nneme ndịben̄kpọ nnọ, adade ọkpọkpọ mfịna efịk eyen oro. Ndinam ntre idotke, akama mfịghe, ndien ndusụk otịmerede eyen.
12 Sọn̄ọ nọ nditọ fo nte ke afo, nte ete m̀mê eka, eyese aban̄a mmọ—idịghe ke mmọ ẹdise ẹban̄a fi. (Men 2 Corinth 12:14 domo.) Ndusụk ini, afo emekeme ndiyom ndusụk item m̀mê ibetedem. Bọ oro to mbiowo Christian mîdịghe iso-ọfọn Christian iban ẹmi ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha, idịghe n̄kpri nditọ fo.—Titus 2:3.
NDISỌN̄Ọ NNỌ NTỤNỌ
13. Nso mfịna oro aban̄ade ntụnọ ke eka oro ọbọkde nditọ ikpọn̄ ekeme ndisobo?
13 Ekeme ndidi erenowo edinyene esisịt mfịna ndidi se ẹdade nte ọnọ-ntụnọ, edi n̄wan ekeme ndinyene mme mfịna ke afan̄ emi. Eka kiet emi ọbọkde nditọ ikpọn̄ ọdọhọ ete: “Nditọiren mi ẹnyene idem ikpọ owo ye uyo ikpọ owo. Ndusụk ini esidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ nditre nditịn̄ ikọ nte mînanake iwụk m̀mê mmemmem mmemmem ke ẹmende ẹdomo.” N̄ko-n̄ko, ekeme ndidi afo ke osụk ofofụhọ aban̄a n̄kpa edima nsan̄a, mîdịghe ndusụk ekeme ndidi afo omobiom idem ikpe m̀mê okop iyatesịt aban̄a n̄wụre itie ndọ. Edieke mbufo mbiba ẹnyenede unen edibọk nditọ nte ekemde ye ibet, afo emekeme ndikop ndịk nte ke eyen fo ama ndidụn̄ ye akani nsan̄a fo. Mme utọ idaha oro ẹkeme ndinam edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndinọ ntụnọ oro adade ukem ukem.
14. Didie ke ete m̀mê eka ẹmi ẹbọkde nditọ ikpọn̄ ẹkeme ndinyene ekikere adade ukem ukem kaban̄a ntụnọ?
14 Bible ọdọhọ ete ke “eyen eke ẹyakde ẹnọ idem esie, esịn eka esie bụt.” (Mme N̄ke 29:15) Afo emenyene ibetedem Jehovah Abasi ke edinịm ye edisọn̄ọ mme edumbet ke ufọk, ntre kûyak idem unọ edibiom idem ikpe, mfụhọ, m̀mê ndịk. (Mme N̄ke 1:8) Kûdede ukpọn̄ mme edumbet Bible. (Mme N̄ke 13:24) Domo ndinyene eti ibuot, ndidu ke n̄kemuyo, nnyụn̄ nnyene iwụk. Nte ini akade, ekese nditọ ẹyenam n̄kpọ ẹban̄a. Edi, oyoyom afo ekere aban̄a ekikere nditọ fo. Ete kiet emi ọbọkde nditọ ikpọn̄ ọdọhọ ete: “Ntụnọ mi esisan̄a ye edikere mban̄a ke ntak ubiak editaba eka mmọ. Mmesinyene nneme ye mmọ ke kpukpru ifet. Nnyịn imesinyene ‘mme ini oro inemede ikọ idịbi’ ke ini inamde udia mbubịteyo. Ini oro ke mmọ ẹsinen̄ede ẹtịn̄ ndịbe ikọ ẹnọ mi.”
15. Nso ke ete m̀mê eka oro ẹsiode ndọ ekpefep ke ini etịn̄de ikọ aban̄a akani nsan̄a?
15 Edieke ẹsiode fi ndọ, afo unamke eti n̄kpọ ndomokiet ke ndisụhọde ukpono enyenede ọnọ akani nsan̄a fo. Utọk ete ye eka esibiak nditọ ndien ke akpatre eyesụhọde ukpono oro mmọ ẹnyenede ẹnọ mbufo mbiba. Ntem, fep nditịn̄ mme uyat uyat ikọ nte: “Afo osụk etie nte usọ!” Se ededi ubiak oro ekemede ndidi akani nsan̄a fo ama ọnọ fi, enye osụk edi ete m̀mê eka eyen fo, emi oyomde ima, ntịn̄enyịn, ye ntụnọ ete ye eka.b
16. Nso ndutịm eke spirit ẹkpenyene ndidi ubak ntụnọ ofụri ini ke ufọk oro ete m̀mê eka kpọt esede enyịn?
16 Nte ẹkenemede ke ibuot ẹmi ẹkebede, ntụnọ abuana ukpep ye item, idịghe sụk ufen. Ẹkeme ndifep ediwak mfịna ebe ke eti ndutịm ukpep eke spirit. (Philippi 3:16) Edidụk mme mbonoesop Christian kpukpru ini edi akpan n̄kpọ. (Mme Hebrew 10:24, 25) Ntre ke edi ye edinịm ukpepn̄kpọ Bible ubon eke urua ke urua. Edi akpanikọ, idịghe mmemmem n̄kpọ ndinịm utọ ukpepn̄kpọ oro kpukpru ini. “Ke okụrede utom usen, afo enen̄ede oyom ndiduọk odudu,” ntem ke ifịk ifịk eka kiet ọdọhọ. “Edi mmesiben̄e idem ke n̄kan̄ eke ekikere ndikpep n̄kpọ ye eyen mi an̄wan, mfiọkde nte ke edi n̄kpọ oro oyomde ẹnam. Enye esinen̄ede adara ukpepn̄kpọ ubon nnyịn!”
17. Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto eti ukpep oro ẹkenọde Timothy nsan̄a Paul?
17 Anaedi eka ye ekaeka ẹkenọ Timothy nsan̄a Paul ukpep ke mme edumbet Bible—edi nte an̄wan̄ade ikedịghe ete esie. Kpa ye oro, nso n̄wọrọnda Christian ke Timothy akakabade edi ntem! (Utom 16:1, 2; 2 Timothy 1:5; 3:14, 15) Kpasụk ntre afo emekeme ndidori enyịn ndinyene nti utịp nte afo odomode ndibọk nditọ fo “ke ntụnọ ye item Ọbọn̄.”—Ephesus 6:4.
NDIN̄WANA N̄KAN NDOBO
18, 19. (a) Didie ke ndobo ekeme ndifịna ete m̀mê eka oro ọbọkde nditọ ikpọn̄? (b) Nso item ke ẹnọ man an̄wam ẹkara mme udọn̄ obụkidem?
18 Eka kiet oro ọbọkde nditọ ikpọn̄ ama eseme ete: “Ke ini nnyọn̄de ndi ufọk nnyụn̄ n̄kụtde nte ke ndu ikpọn̄, ndien akpan akpan ke nditọ mi ẹdụkde idap, ndobo esinen̄ede ofụk mi.” Ih, ndobo esiwak ndidi n̄kponn̄kan mfịna oro ete m̀mê eka oro ọbọkde nditọ ikpọn̄ esisobode. Edi ndammana n̄kpọ ndiyom ufiop ufiop itie ebuana ye edidianakiet eke ndọ. Edi ndi owo ekpenyene ndidomo ndikọk mfịna emi ke ofụri usụn̄? Ke eyo apostle Paul, ndusụk n̄kparawa ebeakpa ẹma ẹyak “idiọkitọn̄ mmọ [ẹdụri] mmọ ẹkpọn̄ Christ.” (1 Timothy 5:11, 12) Ndiyak mme udọn̄ obụkidem ẹkan mme udọn̄ n̄kpọ eke spirit ubọk ọkpọwọrọ n̄kpa.—1 Timothy 5:6.
19 Eren Christian kiet ọkọdọhọ ete: “Udọn̄ idan̄ ẹsisọn̄ ubọk etieti, edi afo emekeme ndikara mmọ. Ke ini ekikere odụkde fi esịt, inaha afo owụk ekikere ke enye. Afo enyene ndisio enye mfep. Ndikere mban̄a eyen fo an̄wam n̄ko.” Ikọ Abasi eteme ete: ‘Ẹwot mbak idem mbufo. Ẹkpọn̄ idiọk udọn̄.’ (Colossae 3:5) Edieke afo okpodomode ndiwot udọn̄ fo kaban̄a udia, nte afo okpokot mme magazine ẹmi ẹwụtde ndise ndinem udia, mîdịghe nte afo okpodụk nsan̄a ye mbon oro ẹsinemede kpukpru ini ẹban̄a udia? N̄wan̄ansa-o! Ukem oro ke edi ye mme udọn̄ obụkidem.
20. (a) Nso n̄kpọndịk ina ibet mbon oro ẹyomde ima ye mbon oro mînịmke ke akpanikọ? (b) Didie ke mbon oro mîkọdọhọ ndọ ke akpa isua ikie ye mfịn ẹn̄wana ye ndobo?
20 Ndusụk Christian ẹma ẹyom ima ye mbon oro mînịmke ke akpanikọ. (1 Corinth 7:39) Ndi oro ama ọkọk mfịna mmọ? Baba. Christian an̄wan kiet oro ẹkesiode ndọ ama ọtọt ete: “Odu n̄kpọ kiet oro otịmde ọdiọk akan editre ndidọ ndọ. Edi edidọ owo oro mîdotke!” Mme Christian ebeakpa akpa isua ikie nte eyịghe mîdụhe ẹma ẹsikop ndobo, edi mbon oro ẹkedide ọniọn̄ ẹma ẹsịn idem ‘ẹkama isenowo, ẹnyụn̄ ẹyet ukot ikọt Abasi, ẹnyụn̄ ẹn̄wam mbon ukụt.’ (1 Timothy 5:10) Mme anam-akpanikọ Christian mfịn oro ẹbetde ke ediwak isua man ẹkụt nsan̄a oro abakde Abasi ẹsịn idem ukem ntre. Christian ebeakpa kiet edide isua 68 ama ọtọn̄ọ ndisika n̄kese mme ebeakpa en̄wen ke ini ekededi oro enye okokopde ndobo. Enye ọkọdọhọ ete: “Mma n̄kụt nte ke ebede ke ndika n̄kese mme owo ẹmi, ndinam mme utomufọk mi ye edise mban̄a idaha eke spirit mi ke nnyeneke ini ndikop ndobo.” Ndikpep mbon efen mban̄a Obio Ubọn̄ Abasi edi utom oro enen̄ede ọnọ ufọn.—Matthew 28:19, 20.
21. Ke nso usụn̄ ke akam ye eti nsan̄a ekeme ndin̄wam man ẹkan ndobo?
21 Nte ẹnyịmede, utịbe utịbe usọbọ idụhe inọ ndobo. Edi ẹkeme ndiyọ enye ye odudu otode Jehovah. Utọ odudu oro edi ke ini Christian “[eyịrede] ke akam ye n̄kpeubọk ke okoneyo ye uwemeyo.” (1 Timothy 5:5) N̄kpeubọk ẹdi eben̄e ofụri esịt, ih, ediben̄e nyom un̄wam, eyedi ye ọkpọsọn̄ eseme ye mmọn̄eyet. (Men Mme Hebrew 5:7 domo.) Ndin̄wan̄a esịt fo nnọ Jehovah “okoneyo ye uwemeyo” ekeme ndinen̄ede n̄n̄wam. Ke adianade do, eti nsan̄a ekeme ndinam ekese ndisịri ufan̄ oro ndobo onịmde. Ebede ke eti nsan̄a, owo ekeme ndibọ “eti ikọ” nsịnudọn̄ oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Mme N̄ke 12:25.
22. Mme edikere mban̄a ewe ẹdin̄wam ke ini mme ekikere ndobo ẹdide ke ini ke ini?
22 Edieke mme ekikere ndobo ẹsidide ke ini ke ini—nte anade edi mmọ ẹyedi—ti ete ke idụhe owo emi enyenede mfọnmma idaha ke uwem. Ke akpanikọ, “otu nditọete mbufo” ẹkụt ndutụhọ ke usụn̄ kiet m̀mê eken. (1 Peter 5:9) Fep ndiwụk ekikere ke ini edem. (Ecclesiastes 7:10) Dụn̄ọde nti idaha ẹmi afo adarade. Ke akande kpukpru, biere ndimụm nsọn̄ọnda fo n̄kama nnyụn̄ nnam esịt Jehovah adat.—Mme N̄ke 27:11.
NTE MBON EN̄WEN ẸKEMEDE NDIN̄WAM
23. Nso mbiomo ke ekemmọ Christian ẹnyene kaban̄a ete m̀mê eka ẹmi ẹbọkde nditọ ikpọn̄ ke esop?
23 Ibetedem ye un̄wam ekemmọ Christian enen̄ede ọsọn̄ urua. James 1:27 ọdọhọ ete: “Ido Abasi eke asanade, mînyụn̄ ideheke ke iso Abasi Ete nnyịn edi, ndisan̄a nse nditọ-akpa ye mme ebe-akpa ke ukụt mmọ.” Ih, obiomo mme Christian ndin̄wam ubon ẹmi ete m̀mê eka kpọt ẹsede enyịn. Nso idi ndusụk ataata usụn̄ oro ẹkemede ndinam emi?
24. Ke mme usụn̄ ewe ke ẹkeme ndin̄wam ubon ẹmi ete m̀mê eka kpọt ẹsede enyịn ẹmi ẹdude ke unana?
24 Ẹkeme ndinọ un̄wam n̄kpọ obụkidem. Bible ọdọhọ ete: “Owo eke enyenede inyene ererimbot emi, onyụn̄ okụtde eyenete esie ke unana, onyụn̄ eberide mbọm abaha enye, ima Abasi ekeme didie ndidụn̄ owo oro ke esịt?” (1 John 3:17) Akpasarade ikọ Greek oro adade ọnọ “okụtde” iwọrọke ikpîkpu editop enyịn nse n̄kpọ, edi ọwọrọ edikokoi n̄wụk enyịn nse. Emi owụt ete ke Christian emi ọfọnde ido ekeme ndibemiso mmehe ye mme idaha ye mme udọn̄ ubon. Ekeme ndidi mmọ ẹyom okụk. Ndusụk owo ẹkeme ndiyom ẹn̄wam mmimọ ẹdiọn̄ n̄kpọ ke ufọk. Mîdịghe mmọ n̄kukụre ẹkeme ndidara edikot mmọ udia m̀mê mboho otuowo.
25. Didie ke ekemmọ Christian ẹkeme ndiwụt ete m̀mê eka ẹmi ẹbọkde nditọ ikpọn̄ ima?
25 Ke adianade do, 1 Peter 3:8 ọdọhọ ete: “Mbufo kpukpru ẹnyene esịt kiet, ẹkop mbọm ye kiet eken, ẹtie ima ima nte nditọete, ẹnyene mfefere esịt.” Eka kiet oro ọbọkde nditọ itiokiet ikpọn̄ ọkọdọhọ ete: “Imemke utom ndien ndusụk ini mmesikop mfịghe. Nte ededi, ke ini ke ini kiet ke otu nditọete iren m̀mê iban eyedọhọ mi ete: ‘Joan, afo ke anam eti utom. Utịp eyedot ye oro.’ Ndikam mfiọk nte ke mbon efen ke ẹnyene fi ke ekikere ye nte ke mmọ ẹkere ẹban̄a edi ata n̄kpọ un̄wam.” N̄kaniban ẹdide Christian ẹkeme ndinen̄ede nnyene uforo ke ndin̄wam n̄kparawa iban ẹmi ẹbọkde nditọ ikpọn̄, ẹkpan̄de utọn̄ ẹnọ mmọ ke ini mmọ ẹnyenede mfịna oro ẹkemede nditie etikwo etikwo mmọ ndineme ye erenowo.
26. Didie ke irenowo Christian ẹmi ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha ẹkeme ndin̄wam nditọ ẹmi mînyeneke ete?
26 Irenowo Christian ẹkeme ndin̄wam ke mme usụn̄ efen. Edinen owo oro Job ọkọdọhọ ete: “[Mma nnyan̄a] . . . [eyeneren emi mînyeneke ete, NW], ye owo eke owo mîn̄wamke.” (Job 29:12) Ndusụk iren Christian mfịn ẹnyene ukem eti udọn̄ oro ke idem nditọ oro mînyeneke ete ẹnyụn̄ ẹwụt ata “ima eke otode ke edisana esịt,” inyeneke ndiọi uduak. (1 Timothy 1:5) Ye unana edifụmi ubon mmọ, mmọ ẹkeme ndidiomi ndisan̄a ye utọ n̄kpri owo oro ke utom ukwọrọikọ Christian ke ini ke ini ẹnyụn̄ ẹkeme ndikot mmọ n̄ko ẹdibuana ke ukpepn̄kpọ ubon m̀mê ke unọ idem nduọkodudu. Utọ mfọnido oro ekeme ndinen̄ede nnyan̄a eyen oro mînyeneke ete nsio ke usụn̄uwem ntụtutọn̄.
27. Kaban̄a nso un̄wam ke ete m̀mê eka ẹmi ẹbọkde nditọ ikpọn̄ ẹkeme ndidori enyịn?
27 Ke akpatre, nte ededi, ete m̀mê eka ẹmi ẹbọkde nditọ ikpọn̄ ẹnyene ‘ndibiom mbiomo idemmọ.’ (Galatia 6:5) Nte ededi, mmọ ẹkeme ndibọ ima nditọete iren ye iban Christian ye eke Jehovah Abasi ke idemesie. Bible etịn̄ aban̄a enye ete: “Enye emenede [eyeneren emi mînyeneke ete, NW] ye ebeakpa onịm ke enyọn̄.” (Psalm 146:9) Ye ima ima un̄wam Esie, ubon ẹmi ete m̀mê eka kpọt ẹsede enyịn ẹkeme ndikụt unen!
[Mme Ikọ idakisọn̄]
a Edieke uyen Christian emende idịbi ke ntak oburobụt eduuwem, esop Christian idaha se enye anamde ke usụhọde ke baba usụn̄ kiet. Edi edieke enye akabarede esịt, mbiowo esop ye mbon eken ke esop ẹkeme ndiyom ndinọ enye un̄wam.
b Nnyịn itịn̄ke iban̄a mme idaha ẹmi ẹkemede ndiyom ẹkpeme eyen ẹbiọn̄ọ ete m̀mê eka emi anamde n̄kpọ ye eyen ke idiọk usụn̄. N̄ko, edieke ete m̀mê eka odomode ndibiat odudu oro afo enyenede, ndusụk ye ekikere edikpek nditọ ẹkpọn̄ fi, ekeme ndifọn nditịn̄ nnọ mme ufan oro ẹnyenede ifiọk, utọ nte mbiowo ke esop Christian, nyom item kaban̄a nte akpanamde n̄kpọ ke idaha oro.
DIDIE KE MME EDUMBET BIBLE ẸMI ẸKEME NDIN̄WAM . . . ETE YE EKA YE NDITỌ NDISE MBAN̄A MME MFỊNA UBON ẸMI ETE M̀MÊ EKA KPỌT ẸSEDE ENYỊN?
Jehovah Abasi edi “ete [nditọiren ẹmi mînyeneke ete, NW], ye ebiereikpe mme ebeakpa.”—Psalm 68:5.
Nnennen ndutịm edi akpan n̄kpọ kaban̄a edikụt unen.—Mme N̄ke 21:5.
Jehovah ọnọ unen oro ete m̀mê eka enyenede ndinọ nnennen ntụnọ ibetedem.—Mme N̄ke 1:8.
Mme Christian ebeakpa oro ẹdide ọniọn̄ ẹsịn idem ke nti utom ẹnyụn̄ ẹkọbọ ke akam.—1 Timothy 5:5, 10.
Ndinyene nnennen udọn̄ ke idem “nditọ-akpa ye mme ebe-akpa” edi ubak utuakibuot akpanikọ.—James 1:27.
[Ekebe ke page 112]
SE N̄KPRI OWO ẸKEMEDE NDINAM
Nte ete m̀mê eka fo edi ete m̀mê eka oro ọbọkde nditọ ikpọn̄? Ke edide ntre, nso ke afo ekeme ndinam ndin̄wam? N̄kpọ kiet edi, kop item. Idaha m̀mê edidi eren m̀mê n̄wan inọhọ eyen isọn̄ ‘ndikpọn̄ mbet eka.’ (Mme N̄ke 1:8) Jehovah owụk fi ete okop item, ndien ke akpatre, ndinam ntre eyeda inemesịt ọsọk fi.—Mme N̄ke 23:22; Ephesus 6:1-3.
Nam usio-ukot, nyụn̄ wụt esịtekọm. “Eka mi anam utom ke ufọkibọk, ndien ẹnyene ndikwọhọde ọfọn̄utom esie. Ntre mmesikwọhọde nnọ enye,” ntem ke Tony ọdọhọ. “Oro esin̄wam eka mi, ntre mmesinam oro.” Eka kiet oro ọbọkde nditọ ikpọn̄ ọdọhọ ete: “Mmesiwak ndikụt nte ke ini nnen̄erede n̄kop mfụhọ m̀mê n̄kopde iyatesịt ke ntak usen enen̄erede akama idomo ke itieutom nnyụn̄ nnyọn̄de ndi ufọk—oro esidi usen emi eyenan̄wan mi emekde ndinam udia mbubịteyo.”
Ti ete ke edidianakiet fo edi akpan n̄kpọ. Ke okụrede ọkpọsọn̄ utom eke usen, ekeme ndidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ ete m̀mê eka fo ndinịm ukpepn̄kpọ Bible ubon. Edieke afo mûdianake kiet, afo anam n̄kpọ ẹtotịm ẹdiọk. Domo ndidu ke mben̄eidem ke ini ini ẹkenịmde ekemde. Kpep ukpepn̄kpọ fo ke mbemiso. Ebede ke ndikop item, ndiwụt esịtekọm, ye ke ndidiana kiet, afo eyenem ete m̀mê eka fo esịt, ndien ke akam edide akpan n̄kpọ akan, afo eyenem Abasi esịt.
[Ndise ke page 107]
Biat adan̄a ediwak ini nte ekekeme ye nditọ fo
[Ndise ke page 109]
Nditọ, ẹdiana kiet ye ete m̀mê eka oro ọbọkde mbufo ikpọn̄
[Ndise ke page 110]
Esop ifụmike “mme ebeakpa” ye “nditọiren ẹmi mînyeneke ete”