adianade ye andikpep mmọ, ke ikan̄ ẹwot ke Dunblane, Scotland. “N̄kam mfiọkke uduak Abasi,” ntre ke n̄wan kiet emi ibuot okoyon̄de ọkọdọhọ. Ẹma ẹwụt ubiak otode n̄kpọ mmọn̄eyet oro ke kad kiet emi ẹkenịmde ye mme flawa ke an̄wa ufọkn̄wed nditọwọn̄ oro. Enye ekesịne ikọ kiet, “NTAK-A?” Ke ibọrọ asan̄autom Akwa Ufọkederi Dunblane ọkọdọhọ ete: “Idụhe nte ẹkemede ndinam an̄wan̄a. Nnyịn ikemeke ndibọrọ ntak oro utọ n̄kpọ emi ekpetịbede.”

Ekem kpasụk ke isua oro, ẹma ẹwot ọwọrọetop akparawa ọkwọrọ ederi Ufọkabasi England afai afai. Church Times ọkọtọt ete ke esop oro okokopde n̄kpaidem ama okop nte akwa ọkwọrọ ederi eke Liverpool etịn̄de aban̄a “edikọn̄ enyịnusụn̄ Abasi ye mme mbụme ẹmi ntak-a? ntak-a?” Ọkwọrọ ederi emi n̄ko ikọnọhọ ikọ ndọn̄esịt ndomokiet otode ata Abasi.

Nso, ndien, ke nnyịn inyene ndinịm ke akpanikọ? Ntak odu ndinịm ata Abasi ke akpanikọ. Enye edi ukpọhọde ndibọrọ n̄kpọsọn̄ mbụme oro ẹkedemerede ke enyọn̄ emi. Nnyịn imọnọ fi ikot ndidụn̄ọde uyarade oro ẹnọde ke ibuotikọ oro etienede mi.

Diọn̄ọ Jehovah Kpa Ata Abasi

KE EMENDE ekikere mbon Hindu kaban̄a Abasi odomo ye eke mme ndutịm ido ukpono eken, Dr. Radhakrishnan eke India ọdọhọ ete: “Abasi Mme Hebrew edi isio isio. Enye edi ata owo onyụn̄ enyene odudu ke mbụk onyụn̄ enyene udọn̄ ke mme ukpụhọde ye mme n̄kpọntịbe ererimbot emi ọkọride-kọri mi. Enye edi Owo emi esinemede nneme ye nnyịn.”

Enyịn̄ Abasi Bible ke usem Hebrew edi יהוה, ẹwakde ndikabade “Jehovah.” Enye akan kpukpru mme abasi eken. Nso ke nnyịn idiọn̄ọ iban̄a enye? Enye akanam n̄kpọ didie ye mme owo ke mme ini Bible?

Jehovah ye Moses “Iso ke Iso”

Jehovah ama emehe ye asan̄autom esie Moses “iso ke iso,” idem okposụkedi Moses mîkekemeke ndikụt Abasi ataata edikokụt. (Deuteronomy 34:10; Exodus 33:20) Ke ini uyen esie, esịt Moses okodu ye nditọ Israel, ẹmi ini oro ẹkedude ke ufụn Egypt. Enye ama ọsọn uwem esie nte andibuana ye ikọtufọk Pharaoh, “emekde ndibiom ukụt ye ikọt Abasi.” (Mme Hebrew 11:25) Nte utịp, Jehovah ama ọnọ Moses ediwak san̄asan̄a ifetutom.

Nte andibuana ye ikọtufọk Pharaoh, ẹma “ẹkpep Moses ofụri ifiọk nditọ Egypt.” (Utom 7:22) Edi man ada idụt Israel usụn̄, ama oyom enye n̄ko ọkọri mme edu nsụhọdeidem, ime, ye sụn̄sụn̄ ido. Enye ama anam emi ke isua 40 oro enye okodude ke Midian nte ekpemerọn̄. (Exodus 2:15-22; Numbers 12:3) Jehovah, okposụkedi enyịn mîkekwe, ama ayarade idemesie ye uduak esie ọnọ Moses, ndien ebede ke mme angel Abasi ama ọnọ enye Ibet Duop. (Exodus 3:1-10; 19:3–20:20; Utom 7:53; Mme Hebrew 11:27) Bible asian nnyịn ete ke “Jehovah [ama] osion̄o nneme ye Moses iso ye iso, nte emi owo osion̄ode nneme ye ufan esie.” (Exodus 33:11) Ke akpanikọ, Jehovah ke idemesie ọkọdọhọ ete: “Nneme ye enye inua ke inua.” Nso ọsọn̄urua, ọkpọkpọ itie ebuana ke Moses ekenyene ntem ye ata Abasi esie emi enyịn mîkwe!—Numbers 12:8.

Ke adianade ye ntọn̄ọ ntọn̄ọ mbụk idụt Israel, Moses ama ewet Ibet ye kpukpru n̄kukọhọ esie. Ẹma ẹnọ enye ọsọn̄urua ifet en̄wen n̄ko—eke ediwet n̄wed Genesis. Utịt utịt ikpehe n̄wed oro ekedi mbụk emi ubon esie ọkọfiọkde nnennen nnennen ndien ke ntre ikenen̄ekede isọn̄ utom ndiwet. Edi Moses akada ọyọhọ ntọt aban̄ade ata ntọn̄ọ mbụk owo ke m̀mọ̀n̄? Ekeme ndidi Moses ama enyene mme n̄wetnnịm n̄kpọ eke eset, ẹmi mme eteete ẹketịmde ẹnịm, ndida nnam n̄kpọ nte ebiet emi ntọt otode. Ke n̄kan̄ eken, enye ama ekeme ndibọ ọyọhọ ntọt nto ikọ oro ẹtịn̄de ke inua m̀mê ọbọ nnennen nnennen oto ediyarade Abasi otode Jehovah. Iren ẹmi ẹbakde Abasi ke kpukpru emana ke anyanini ko ẹma ẹnyịme ọkpọkpọ ebuana oro Moses ekenyenede ye Abasi ke afan̄ emi.

Jehovah—Ata Abasi Elijah

Prọfet Elijah n̄ko ama ọdiọn̄ọ Jehovah nte ata Abasi. Elijah ama enyene ifịk aban̄a edisana utuakibuot onyụn̄ anam n̄kpọ Jehovah kpa ye oro akakabarede edi iwụk ọkpọsọn̄ usua ye ubiọn̄ọ otode mme andituak ibuot nnọ Baal, kpa akpan abasi ke otu uwak abasi mbon Canaan.—1 Ndidem 18:17-40.

Ahab, edidem Israel, ye n̄wan esie, Jezebel, ẹma ẹyom usụn̄ ndiwot Elijah. Ke okopde ndịk aban̄a uwem esie, Elijah ama efehe aka Beer-sheba, edem usoputịn Inyan̄ Inụn̄. Enye ama oyo do aka wilderness onyụn̄ ọbọn̄ akam oyom n̄kpa. (1 Ndidem 19:1-4) Ndi Jehovah ama ọkpọn̄ Elijah? Ndi Enye ikenyeneke aba udọn̄ ke idem mme anam-akpanikọ asan̄autom esie? Ekeme ndidi Elijah ama ekere ntre, edi enye akanam ndudue didie ntem! Ekem, Jehovah ama etịn̄ ikọ sụn̄sụn̄ ọnọ enye, obụpde ete: “Afo anam nso mi, Elijah?” Ke ndyọ ndyọ ediwụt odudu oro akande eke owo ama ekebe, “uyo oro [afiak] esịm enye, ete, Afo anam nso mi, Elijah?” Jehovah okowụt ọkpọkpọ udọn̄ emi ke idem Elijah man esịn udọn̄ ọnọ asan̄autom esie emi enye ekemede ndiberi edem. Abasi ama enyene utom efen efen ọnọ enye ndinam, ndien Elijah ama eyere ikot oro ye ọkpọsọn̄ udọn̄! Elijah ke edinam akpanikọ ama okụre utom esie, anamde enyịn̄ Jehovah, ata Abasi esie, asana.—1 Ndidem 19:9-18.

Ke etienede edisịn oro enye ekesịnde idụt Israel, Jehovah ikesitịn̄ke ikọ aba ke idemesie inọ mme asan̄autom esie ke isọn̄. Emi ikọwọrọke ite ke ọkpọkpọ udọn̄ esie ke idem mmọ ama osụhọde. Ebede ke edisana spirit esie, enye okosụk ọnọnọ mmọ ndausụn̄ onyụn̄ ọsọn̄ọ mmọ idem ke utom esie. Da apostle Paul, emi ke akpa ẹkediọn̄ọde nte Saul, ke uwụtn̄kpọ.

Edisana Spirit Ọnọ Paul Ndausụn̄

Saul okoto Tarsus, akamba obio ke Cilicia. Ete ye eka esie ẹkedi mme Hebrew, edi enye akamana nte amanaisọn̄ ke Rome. Nte ededi, ẹkebọk Saul nte ekemde ye ọkpọsọn̄ ukpepn̄kpọ mme Pharisee. Ke ukperedem, ke Jerusalem, enye ama enyene ifet edibọ ukpep “ke ukot Gamaliel,” ọwọrọiso andikpep Ibet.—Utom 22:3, 26-28.

Ke ntak idiọk ifịk oro Saul ekenyenede ọnọ ido edinam mme Jew, enye ama abuana ke idiọk ubịnikọt oro ẹkedade ẹtiene mme anditiene Jesus Christ. Enye ama akam ọnọ unyịme ete ẹwot Stephen, akpa Christian emi akakpade n̄kpa usụn̄ Abasi. (Utom 7:58-60; 8:1, 3) Ke ukperedem enye ama enyịme ete ke okposụkedi imọ ikedide osụn̄i isụn̄i ye andikọbọ ye andisuene, ‘ẹma ẹtua imọ mbọm, koro imọ ikanamde emi ke unana ifiọk ke ini imọ mîkenịmke ke akpanikọ.’—1 Timothy 1:13.

Ata udọn̄ ndinam n̄kpọ Abasi okonụk Saul. Ke Saul ama okokpụhọde ido ukpono ke usụn̄ uka Damascus, Jehovah ama ada enye anam n̄kpọ ke okopodudu usụn̄. Christ oro ẹkenamde eset ama eteme Ananias, mbet Christian kiet okodude ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ, ete an̄wam enye. Ke oro ebede edisana spirit Jehovah ama ada Paul (enyịn̄ mbon Rome oro ẹkedide ẹdidiọn̄ọ Saul nte Christian) usụn̄ ndinam utom ukwọrọikọ oro ekebịghide onyụn̄ on̄wụmde mfri ke ofụri ikpehe Europe ye Asia Minor.—Utom 13:2-5; 16:9, 10.

Ndi ẹkeme ndidiọn̄ọ ukem ndausụn̄ edisana spirit oro mfịn? Ih, ẹkeme.

Editre Ndinịm ke Abasi Odu Ibiọn̄ọke Ọkpọkpọ Udọn̄ Jehovah

Joseph F. Rutherford ekedi udiana etieibuot Watch Tower Society. Enye akana baptism ke 1906 nte Eyen Ukpepn̄kpọ Bible—enyịn̄ emi ẹkedade ẹdiọn̄ọ Mme Ntiense Jehovah ini oro—ẹma ẹmek enye ekpeibet N̄ka ke isua oro eketienede, onyụn̄ akabade edi etieibuot N̄ka ke January 1917. Edi, inikiet ko, akparawa ekpeibet emi ekedi owo oro mîkenịmke edidu Abasi ke akpanikọ. Enye akasan̄a didie akabade edi utọ okopodudu Christian asan̄autom Jehovah oro?

Ke July 1913, Rutherford akanam n̄kpọ nte etieibuot okpokoro ke mbono N̄ka Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible eke Ofụri Ererimbot emi ẹkenịmde ke Springfield, Massachusetts, U.S.A. Ọkọmbụk n̄kpọntịbe kiet eke n̄wedmbụk n̄kpọntịbe n̄kann̄kụk oro, The Homestead, ama anam ndụn̄ọde ye Rutherford, ndien ẹma ẹfiak ẹmịn̄ mbụk oro ke ekpri n̄wed ọdọn̄ọde mme akpan n̄kpọ mbono oro.

Rutherford ama anam an̄wan̄a ete ke ini oro imọ ikaduakde ndidọ ndọ, mme ekikere ido ukpono imọ ẹkedi eke n̄ka Baptist, edi eke n̄wan oro imọ ikoyomde ndidọ ẹkedi eke Presbyterian. Ke ini pastọ Rutherford ọkọdọhọde ete ke “n̄wan oro edika hell ikan̄ koro enye mîkobụhọke ke mmọn̄ ye nte ke Rutherford edika heaven nnennen koro enye okobụhọde ke mmọn̄, esịt ukere n̄kpọ esie ama ọwọn̄ọde ke itekesịt ndien enye ama akabade edi owo emi mînịmke edidu Abasi ke akpanikọ.”

Ama ada Rutherford ediwak isua ndụn̄ọde ntịn̄enyịn ndifiak nnyene mbuọtidem ke ata Abasi. Nte enye ọkọdọhọde, enye ama ọkọk ibuot ke ekikere oro nte ke “se mîkemeke ndiyụhọ ekikere ikemeke ndiyụhọ esịt.” “Ana [mme Christian] ẹtịm ẹfiọk nte ke N̄wed Abasi oro mmimọ inịmde ke akpanikọ edi akpanikọ,” ntre ke Rutherford akanam an̄wan̄a, adiande ete: “Ana mmọ ẹfiọk itiat idakisọn̄ oro mmọ ẹdade.”—Se 2 Timothy 3:16, 17.

Ih, owo oro mînịmke edidu Abasi ke akpanikọ m̀mê owo oro ọdọhọde ke owo idiọn̄ọke m̀mê Abasi odu m̀mê idụhe mfịn akam ekeme ndidụn̄ọde N̄wed Abasi, ọkọri mbuọtidem, onyụn̄ enyene ntotụn̄ọ ọkpọkpọ itie ebuana ye Jehovah Abasi. Ke ama eketịn̄ enyịn ekpep Bible ye un̄wam n̄wed Watch Tower oro Ifiọk Oro Adade Osịm Nsinsi Uwem, akparawa kiet ama etịn̄ ete: “N̄kenịmke edidu Abasi ke akpanikọ ke ini n̄kọtọn̄ọde ukpepn̄kpọ emi, edi idahaemi mmokụt ke ifiọk Bible omokpụhọde ekikere mi ofụri ofụri. Mmọtọn̄ọ ndifiọk Jehovah nnyụn̄ mberi edem ke enye.”

“Ndisịme Owo” ye Abasi

“Akananam ikodụkke andiwet AT [N̄wed Abasi Usem Hebrew] ke ekikere ndisọn̄ọ m̀mê ndifan̄a edidu Abasi,” ntre ke Dr. James Hastings ọkọdọhọ ke A Dictionary of the Bible. “Ikodụhe ke ekikere ererimbot eset ke ofụri ofụri ndifan̄a edidu Abasi, m̀mê ndida mme mfan̄a nsọn̄ọ enye. Edinịm ke akpanikọ oro ekedi ndammana n̄kpọ ọnọ ekikere owo okonyụn̄ edi ọsọ n̄kpọ ọnọ kpukpru owo.” Nte ededi, emi iwọrọke ite ke kpukpru owo ke ini oro ẹkedi mme abak Abasi. N̄wan̄ansa. Psalm 14:1 ye 53:1 ẹtịn̄ ẹban̄a “ndisịme owo,” m̀mê nte New World Translation ọdọhọde, “owo unana ifiọk,” emi ọdọhọde ke esịt esie ete, “Abasi idụhe.”

Nso orụk owo ke ndisịme owo emi edi, owo emi afan̄ade edidu Abasi? Enye inanake ukeme edifiọk n̄kpọ. Utu ke oro, ikọ Hebrew oro na·valʹ etịn̄ aban̄a unana eti ido uwem. Prọfesọ S. R. Driver, ke mme ikọ oro enye ekewetde ke The Parallel Psalter, ọdọhọ ete ke unana oro “idịghe mmeme ukere n̄kpọ, edi edi esịt ndidoro ufiọn ke n̄kan̄ ido uwem ye eke ido ukpono, ọyọhọ ọyọhọ unana ifiọk, m̀mê ukeme edifiọk n̄kpọ.”

Andiwet psalm aka iso nditịn̄ mban̄a n̄wụre ido uwem oro edide utịp utọ edu oro: “Mmọ ẹmediọk, ẹnyụn̄ ẹnam mbubiam n̄kpọ; baba owo kiet eke anamde eti idụhe.” (Psalm 14:1) Dr. Hastings etịn̄ ibio ibio ete: “Ọkọn̄ọde ke edisio oro ẹsiode Abasi ẹfep ke ererimbot ye ke editre ndinọ ufen, mme owo ẹbiara ẹnyụn̄ ẹnam enyene-ndịk idiọk.” Mmọ ẹnyịme mme edumbet unana uten̄e Abasi an̄wan̄wa ẹnyụn̄ ẹfụmi ata Abasi emi mmọ mîyomke ndinam ibat nnọ. Edi mme utọ ekikere oro ẹdi ndisịme ye unana ifiọk mfịn ukem nte ẹkedide ke ini andiwet psalm ekewetde mme ikọ esie ke se ibede isua 3,000 ẹmi ẹkebede.

Mme Ntọt Ẹtode Ata Abasi Nnyịn

Ẹyak nnyịn kemi ifiak ibịne mbụme oro ikedemerede ke akpa ibuotikọ nnyịn. Ntak emi ata ediwak owo mîkemeke ndikụt ebuana oro odude ke ufọt ata Abasi ye ndutụhọ oro ẹyọhọde ererimbot mfịn?

Bible ọdọn̄ọ mme n̄wetnnịm ntọt ẹtode mme owo ẹmi ‘ẹketịn̄de ikọ eke otode Abasi, nte Edisana Spirit ekesịnde mmọ ẹtịn̄.’ (2 Peter 2:21) Enye ikpọn̄îkpọn̄ ayararede ata Abasi, kpa Jehovah, ọnọ nnyịn. Enye n̄ko ọtọt nnyịn aban̄a ata idiọkowo, emi mme owo mîkemeke ndikụt, emi okopde odudu ke ndiwọn̄ọde nnyụn̄ n̄kara ekikere owo—Satan kpa Devil. Nte owụtde ifiọk, edieke nnyịn mînịmke ke ata Abasi odu, nnyịn idisan̄a didie inịm n̄ko nte ke ata Devil, m̀mê Satan, odu?

Ke idak ndausụn̄ odudu spirit, apostle John ekewet ete: ‘Enyeemi ẹkotde enye ẹte, andidori ikọt Abasi ikọ ye Satan, edi andibian̄a ofụri ererimbot.’ (Ediyarade 12:9) Ekem John ama ọdọhọ ete: “Nnyịn imọfiọk ite, nnyịn idi eke Abasi, ofụri ererimbot onyụn̄ esịne ke ubọk andidiọk.” (1 John 5:19) Mme ikọ ẹmi ẹbiet eke Jesus, emi John ke idemesie ekewetde mme ikọ oro ke Gospel esie: “Ọbọn̄ ererimbot emi ke edi, enye inyụn̄ inyeneke baba n̄kpọ kiet ke esịt Mi.”—John 14:30.

Ukpepn̄kpọ N̄wed Abasi emi ada nsannsan didie ntem ọkpọn̄ se mme owo ẹnịmde ke akpanikọ mfịn! “Editịn̄ mban̄a Devil enen̄ede edi se owo mîmaha mfịn. Emana eyịghe ye eke ifiọk ntaifiọk nnyịn, omosio Satan efep,” ntre ke Catholic Herald ọdọhọ. Edi, Jesus ama ọsọn̄ọ ọdọhọ mbon oro ẹkeyomde ndiwot enye ete: “Mbufo ẹdi nditọ ete mbufo, kpa Satan, ẹnyụn̄ ẹyom ndinam obukpo udọn̄ ete mbufo.”—John 8:44.

Nte Bible anamde odudu Satan an̄wan̄a esịne ifiọk. Enye anam an̄wan̄a ntak edide, kpa ye oro udọn̄ ata ediwak owo edide ndidu ke emem ye edidianakiet, usua, mme ekọn̄, ye afai emi mînyeneke ntak ke ẹnọmọ ererimbot, nte eketịbede ke Dunblane (emi iketịn̄de iban̄a ke page 3 ye 4). Akan oro, Satan idịghe n̄kukụre asua oro nnyịn inyenede ndin̄wana mbiọn̄ọ. Bible ọnọ mme ntọt efen efen aban̄a ndiọi spirit, m̀mê mme demon—ndiọi edibotn̄kpọ eke spirit ẹmi ke anyanini ko ẹkedianade ye Satan ke ndibian̄a nnyụn̄ nda ubonowo nnam n̄kpọ ke idiọk usụn̄. (Jude 6) Jesus Christ ama osobo ye mme spirit ẹmi ediwak ini, ndien enye ama ekeme ndikan mmọ.—Matthew 12:22-24; Luke 9:37-43.

Ata Abasi, kpa Jehovah, amaduak ndinam isọn̄ emi asana ọbọhọ idiọkido nnyụn̄ nsio mme edinam Satan ye mme demon esie mfep ofụri ofụri. Ọkọn̄ọde ke ifiọk oro inyenede iban̄a Jehovah, nnyịn imekeme ndinyene ọkpọsọn̄ mbuọtidem ye ibetedem ke mme un̄wọn̄ọ esie. Enye ọdọhọ ete: “Ikebemke mi iso ibot Abasi, baba kiet idinyụn̄ itieneke mi edem. Ami, ami ndi Jehovah; ndien baba andinyan̄a kiet idụhe ke mîbọhọke ami.” Jehovah ke akpanikọ edi ata Abasi ọnọ kpukpru owo oro ẹfiọkde, ẹtuakde ibuot, ẹnyụn̄ ẹnamde n̄kpọ ẹnọ enye. Nnyịn ikeme ndiberi edem ke enye, ndien enye ikpọn̄îkpọn̄, kaban̄a edinyan̄a nnyịn.—Isaiah 43:10, 11.

[Ndise ke page 7]

Mbuwed ọyọhọ isua ikie 18 oro owụtde Moses nte ewetde Genesis 1:1 ke idak ndausụn̄ odudu spirit

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

Oto The Holy Bible eke J. Baskett, Oxford

[Ndise ke page 8]

Jesus Christ ama akan mme demon ediwak ini

Ntọt M’ọkwọrọ Obio Ubọn̄

Ndikan Mme N̄kpọ-Ata ke “Isọn̄ Emi Se Owo Mîsidorike Enyịn Esitịbede”

APOSTLE Paul okobụp mme Christian akpa isua ikie ke Corinth ete: “Edieke obukpon̄ osiorode uyo eke owo mîdiọn̄ọke se ọwọrọde, anie editịm idem eben̄e ekọn̄? Ntre n̄ko, edieke mbufo mîdaha edeme mbufo isem usem eke ememde owo idem ndikop, ẹdisan̄a didie ẹfiọk se mbufo ẹtịn̄de?”—1 Corinth 14:8, 9.

Ke Papua New Guinea, emi ndusụk ini ẹsikotde Isọn̄ Emi Se Owo Mîsidorike Enyịn Esitịbede, Mme Ntiense Jehovah ẹsobo n̄kpọ ubiọn̄ọ ẹkamade mmemidem ke ndikwọrọ in̄wan̄în̄wan̄ etop Bible. Mmọ ẹkwọrọ ikọ ẹnọ mme owo ẹmi ẹsemde se ibede nsio nsio usem 700 ẹmi ẹnyụn̄ ẹnyenede nsio nsio ido edinam. Mme Ntiense n̄ko ẹyọ ikpehe emi etiede obot obot, unana usụn̄, ye ubiatibet emi ọkọride-kọri. Ke ẹsiode kpukpru mfịna ẹmi ẹfep, ubiọn̄ọ odu otode ndusụk n̄ka ido ukpono ndien, ke ndusụk ini, akam otode mme andikpep ufọkn̄wed.

Kpa ye oro, eti item eke spirit ye ibat n̄wed un̄wam ukpep Bible ẹmi ẹkade-ka iso ẹdọk ke mme usem n̄kann̄kụk ke etịm Mme Ntiense idem ndinọ eti mbụk nte uyo obukpon̄ oro ẹdiọn̄ọde. Ediwak ini ẹsinam n̄kpọ ke in̄wan̄în̄wan̄ usụn̄, nte mme ntọt ẹtienede mi ẹwụtde:

• Ke ntọn̄ọ obufa isua ufọkn̄wed, andikpep kiet ama oyom ndifiọk ntak emi nditọ Mme Ntiense Jehovah mîsikọmke ọfọn̄ etakubom m̀mê ndikwọ ikwọ ufre idụt. Enye okobụp Maiola, eyen ufọkn̄wed edide isua 13 emi edide Ntiense oro ama akana baptism mbụme oro. Maiola ama ọnọ in̄wan̄în̄wan̄ ibọrọ, ọkọn̄de edinam an̄wan̄a esie ke N̄wed Abasi. Andikpep oro ama enyịme ekikere esie sia okotode Bible. Ẹma ẹbuana edinam an̄wan̄a oro enye ọkọnọde ye mme andikpep eken ke ufọkn̄wed oro.

Ke ukperedem, ke ini ẹkenọde nditọ ufọkn̄wed n̄kpọ ẹte ẹwet, Maiola ama emek ibuot nneme aban̄ade Abasi-Ita-ke-Kiet. Uwetn̄kpọ esie ekenyene mak oro okponde akan ke otu nditọ ukpepn̄kpọ oro, ndien andikpep ama obụp enye ebiet emi enye okokụtde mme ntọt oro. Enye ama owụt enye n̄wed Afo Emekeme Ndidu Uwem ke Nsinsi ke Paradise ke Isọn̄ ke Ikọmbakara. Andikpep oro ama aka iso emen n̄wed oro owụt ofụri otu nditọ ufọkn̄wed, ndien ediwak owo ẹma ẹyom ndinyene ekemmọ. Ke ndan̄nsiere, Maiola ama enịm n̄wed 14 ye magazine 7 ye mme nsan̄a ufọkn̄wed esie, ndien enye ama ọtọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible ye ita ke otu mmọ. Utịtmbuba Maiola edi ndikabade ndi asan̄autom uyọhọ ini.

• Otu Mme Ntiense Jehovah kiet ẹdude nsannsan ke mbenesụk obio-in̄wan̄ kiet ekperede Port Moresby ẹsobo ukọbọ toto ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọk isua 1970. Nte ededi, ke ndondo emi, mmọ ẹma ẹbọ un̄wam ẹto ebiet emi owo mîkodorike enyịn. Usen kiet bishop Ufọkabasi United odude do, amanaisọn̄ Papua New Guinea emi akakade ufọkn̄wed ke esenidụt, ama ọdọhọ otuowo ke ufọkabasi ẹbụp mbụme. Eren kiet ama obụp ete: “Ido ukpono iba ẹdu ke obio-in̄wan̄ emi—Ufọkabasi United ye Mme Ntiense Jehovah. Nso ke nnyịn ikpanam ke ini Mme Ntiense ẹdide enyịnusụn̄ nnyịn?” Ke ama okodop ke anyanini, bishop oro ama ọbọrọ ete: “Ẹmefiọk, ntịmke ndiọn̄ọ se n̄kpetịn̄de nnọ mbufo. Ke ndondo emi, n̄kparawa Ntiense iba ẹma ẹdi enyịnusụn̄ mi. Mmọ ẹma ẹbụp mi mbụme kiet, ndien ye ofụri ukpep n̄kọbọde ke ufọkn̄wed ntaifiọk, ami n̄kọfiọkke ibọrọ. Edi mmọ ẹma ẹnọ mi ibọrọ mmemmem mmemmem ẹto Bible. Ntre nyomke nditịn̄ nnọ mbufo se ẹkpenamde—nyayak mbufo ẹbiere. Mbufo inyeneke ndikpan̄ utọn̄ edieke mbufo mîyomke, edi ẹkûnam n̄kpọ afai afai ye mmọ.”

Andida ke ibuot Watch Tower Society oro asan̄ade-san̄a emi akakade ekese otu Mme Ntiense ẹmi ọtọt ete: “Ekpere ndidi kpukpru owo ke obio-in̄wan̄ emi ẹma ẹkpan̄ utọn̄ ẹnọ Mme Ntiense ke ini mmọ ẹkekade ukwọrọikọ. Ndusụk owo ẹma ẹkam ẹkot mmọ ẹdụk ufọk mmọ. Enye edi paradise ndikwọrọ ikọ idahaemi.”