Ibuot Itiaba
Nte Owo Nsọn̄ibuot Odu ke Ufọk?
1, 2. (a) Nso uwụtn̄kpọ ke Jesus ọkọnọ man owụt unana edinam akpanikọ mme adaiso ido ukpono mme Jew? (b) Nso akpan n̄kpọ aban̄ade mbon oro ẹdude ke ini uwọrọ ndụk akwa owo ke nnyịn ikeme ndikpep nto uwụtn̄kpọ Jesus?
USEN ifan̄ mbemiso enye akakpade, Jesus ama obụp otu mme adaiso ido ukpono mme Jew mbụme oro anamde owo ekere n̄kpọ. Enye ọkọdọhọ ete: “Edi mbufo ẹse didie? Owo kiet ekenyene nditọ-iren iba; enye onyụn̄ etiene akpan ete, Eyen mi, ka kanam utom ke in̄wan̄-vine mi mfịn. Ndien enye ọbọrọ ete, N̄ka ete; edi ikaha. Ete etiene udọ ọdọhọ enye kpasụk ntre. Edi enye ọbọrọ ete, N̄kaha; edi ama ekem, enye atua n̄kpọfiọk, aka. Anie ke otu mmọ mbiba anam se ete esie oyomde?” Mme adaiso mme Jew oro ẹma ẹbọrọ ẹte: “Udọ.”—Matthew 21:28-31.
2 Mi Jesus okowụt unana edinam akpanikọ mme adaiso mme Jew oro. Mmọ ẹketie nte akpan oro, ẹn̄wọn̄ọ ndinam uduak Abasi edi ekem inamke un̄wọn̄ọ mmọ. Edi ediwak ete ye eka ẹyekụt ẹte ke uwụtn̄kpọ Jesus ọkọkọn̄ọ ke nnennen ifiọk oro enye ekenyenede aban̄a uwem ubon. Nte enye okowụtde nte eyede, esidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndifiọk se n̄kparawa owo ẹkerede m̀mê ndibem iso ntịn̄ se mmọ ẹdinamde. Akparawa owo ekeme ndisịn ekese mfịna ke ini ediwọrọ esie ndụk akwa owo ndien ekem ọkọri akabade edi akwa owo emi ẹkemede ndiberi edem, ẹtịmde ẹkpono. Emi edi n̄kpọ oro anade inyene ke ekikere ke ini nnyịn inemede mfịna nsọn̄ibuot uyen.
NSO IDI OWO NSỌN̄IBUOT?
3. Ntak emi ete ye eka mîkpọsọpke idọhọ ke eyen mmimọ edi owo nsọn̄ibuot?
3 Ke ini ke ini, afo emekeme ndikop mban̄a mme uyen ẹmi ẹnen̄erede ẹsọn̄ ibuot ye ete ye eka mmọ. Afo ke idemfo emekeme ndifiọk ubon emi uyen kiet etiede nte owo ikemeke ndikara. Nte ededi, isimemke utom kpukpru ini ndifiọk m̀mê eyen enen̄ede edi owo nsọn̄ibuot. Akan oro, ekeme ndidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndifiọk ntak emi ndusụk nditọ ẹsisọn̄de ibuot ndien mmọ eken—idem ke ukem ufọk oro—mîsisọn̄ke. Edieke ete ye eka ẹkerede ẹte ke ekeme ndidi kiet ke otu nditọ mmimọ ke ọkọri akabarede edi ọyọhọ ọyọhọ owo nsọn̄ibuot, nso ke mmọ ẹkpenam? Man ibọrọ emi, nnyịn inyene ndibem iso nneme mban̄a se owo nsọn̄ibuot edide.
4-6. (a) Nso idi owo nsọn̄ibuot? (b) Nso ke ete ye eka ẹkpenyene ke ekikere edieke uyen mmọ esitụtde utọn̄ ke ini ke ini?
4 Ke nditịn̄ mmemmem mmemmem, owo nsọn̄ibuot edi owo emi okoide-koi esinyụn̄ ọsọn̄de ibuot kpukpru ini m̀mê esibiọn̄ọde onyụn̄ omiomde odudu ukara oro okon̄de akan. Nte ededi, ‘ndisịme ido odu ke esịt eyenọwọn̄.’ (Mme N̄ke 22:15) Ntre kpukpru nditọwọn̄ ẹsibiọn̄ọ odudu ukara ete ye eka ye efen ke ini ke ini. Emi enen̄ede edi ntre ke ini n̄kọri eke ikpọkidem ye eke ekikere oro ẹfiọkde nte ini uwọrọ ndụk akwa owo. Ukpụhọde ke uwem owo ekededi eyeda mfịghe edi, ndien ini uwọrọ ndụk akwa owo edi ini ediwak ukpụhọde. Eyeneren m̀mê eyenan̄wan fo edide uyen ke ọwọrọ ke ini eyenọwọn̄ odụk usụn̄ akwa owo. Ke ntak emi, ke mme isua ini uwọrọ ndụk akwa owo, ndusụk ete ye eka ye nditọ ẹsinyene mfịna edidu ke n̄kemuyo. Ediwak ini ete ye eka nte ido edide ẹsidomo ndisụhọde ukpụhọde emi, ke adan̄aemi mme uyen ẹyomde ndinam enye awara.
5 Uyen emi edide owo nsọn̄ibuot akpa edem owụt mme edumbet ete ye eka. Nte ededi, ti ete ke edinam nsọn̄ibuot ifan̄ inamke owo edi owo nsọn̄ibuot. Ndien ke edide edisịm mme n̄kpọ eke spirit, ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ndusụk nditọwọn̄ ẹkeme ndinyene esisịt m̀mê ẹtre ndinyene udọn̄ ke akpanikọ Bible, edi mmọ ẹkeme nditre ndidi mbon nsọn̄ibuot. Nte ete m̀mê eka, kûsọp ndinọ eyen fo enyịn̄.
6 Nte edisọn̄ ibuot ye odudu ukara ete ye eka onịm mme isua uwọrọ ndụk akwa owo eke kpukpru n̄kparawa owo idiọn̄ọ? Baba, n̄wan̄ansa-o. Ke akpanikọ, etie nte uyarade owụt nte ke esisịt kpọt ke otu uyen ẹsiwụt ọkpọsọn̄ nsọn̄ibuot ini uwọrọ ndụk akwa owo. Edi, nso kaban̄a eyen emi ke itụn esisọn̄de ibuot kpukpru ini? Nso ikeme ndidemede utọ nsọn̄ibuot oro?
MME NTAK NSỌN̄IBUOT
7. Didie ke n̄kann̄kụk Satan ekeme ndinam eyenọwọn̄ ọsọn̄ ibuot?
7 Akpan ntak nsọn̄ibuot edi n̄kann̄kụk ererimbot Satan. “Ofụri ererimbot onyụn̄ esịne ke ubọk andidiọk.” (1 John 5:19) Ererimbot oro esịnede ke ubọk Satan ọmọkọri idiọk ido emi mme Christian ẹnyenede ndin̄wana mbiọn̄ọ. (John 17:15) Ata ekese ke otu ido oro ẹnen̄ede ẹdiọk, ẹtịm ẹkama n̄kpọndịk, ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹyọhọ ye ndiọi odudu mfịn ẹkan nte ẹkedide ke ini edem. (2 Timothy 3:1-5, 13) Edieke ete ye eka mîkpepke, itọt, inyụn̄ ikpeme nditọ mmọ, “spirit emi anamde utom kemi ke esịt nditọ ntụt-utọn̄” ekeme ndikan n̄kparawa owo ubọk mmemmem mmemmem. (Ephesus 2:2) Se inyenede ebuana ye emi edi mfịghe ubọkn̄ka. Bible ọdọhọ ete: “Nsan̄a mbon ndisịme eyediọn̄ ọdiọk.” (Mme N̄ke 13:20) Ukem ntre, eyedi spirit oro eyekara owo emi anamde nsan̄a ye mbon oro ẹyọhọde ye spirit ererimbot emi. N̄kparawa owo ẹyom un̄wam ofụri ini edieke anade mmọ ẹfiọk ẹte ke ndinam mme edumbet Abasi edi itiat idakisọn̄ mfọnn̄kan usụn̄uwem.—Isaiah 48:17, 18.
8. Mme n̄kpọ ewe ẹkeme ndinam eyenọwọn̄ ọsọn̄ ibuot?
8 Ntak nsọn̄ibuot efen ekeme ndidi idaha oro odude ke ufọk. Ke uwụtn̄kpọ, edieke ete edide owo mmịn, esidade n̄kpọsọn̄ ibọk ke idiọk usụn̄, m̀mê esinamde n̄kpọ afai afai ye eka, nte uyen esede uwem ekeme ndikwan̄a. Idem ke ufọk oro ukeuke emem odude, nsọn̄ibuot ekeme nditịbe ke ini eyen ekerede ke ete ye eka imọ inyeneke udọn̄ ke idem imọ. Nte ededi, idịghe odudu oro mîdịghe eke idemowo ẹsidi ntak nsọn̄ibuot uyen kpukpru ini. Ndusụk nditọ ẹsikpa edem ẹwụt mme edumbet ete ye eka kpa ye ẹnyenede ete ye eka ẹmi ẹsidade mme edumbet Abasi ẹsịn ke edinam ẹmi ẹnyụn̄ ẹkpemede mmọ, ke akamba udomo, ẹsio ke ererimbot oro akande mmọ okụk. Ntak-a? Ekeme ndidi ke ntak orụn̄ mfịna nnyịn efen—unana mfọnmma eke owo. Paul ọkọdọhọ ete: “Idiọkn̄kpọ [okoto] owo kiet [Adam] odụk ke ererimbot, n̄kpa onyụn̄ [oto] ke idiọkn̄kpọ oro odụk; n̄kpa onyụn̄ ebe osịm kpukpru owo, koro kpukpru owo ẹma ẹnam idiọkn̄kpọ.” (Rome 5:12) Adam ekedi ibụk ibụk owo nsọn̄ibuot, ndien enye ọkọkpọn̄ idiọk akpa onịm ọnọ kpukpru nditọ esie. Ndusụk uyen ẹkam ẹmemek ndisọn̄ ibuot, nte eteete mmọ akanamde.
ANANA-UKPAN ELI YE ODORI-UKPAN REHOBOAM
9. Mme ebeubọk edinam ewe ke edibọk nditọ ekeme ndinam eyenọwọn̄ ọsọn̄ ibuot?
9 N̄kpọ efen oro adade okosịm nsọn̄ibuot uyen edi unana ete ye eka ndida ukem ukem ke nte ẹsede edibọk nditọ. (Colossae 3:21) Ndusụk ifịk ifịk ete ye eka ẹsinen̄ede ẹkpan ẹnyụn̄ ẹtụnọ nditọ mmọ. Mmọ eken ẹnana ukpan, inọhọ ndausụn̄ oro ẹkpekpemede nditọ mmọ oro ẹdude ke ini uwọrọ ndụk akwa owo ẹmi mînyeneke ifiọk. Isimemke utom kpukpru ini ndida ukem ukem ke ebeubọk n̄kpọ iba ẹmi. Ndien nsio nsio nditọ ẹnyene nsio nsio udọn̄. Kiet ekeme ndiyom ẹtịm ẹse enyịn ẹkan eken. Edi, uwụtn̄kpọ Bible iba ẹyen̄wam ndiwụt mme n̄kpọndịk edibe ubọk ke editie ukpan ukpan m̀mê ke edinana ukpan.
10. Ntak emi Eli, okposụkedi ekemede ndidi ekedi anam-akpanikọ akwa oku, ekedide idiọk ete?
10 Eli akwa oku Israel eset ekedi ete. Enye ama anam utom ke isua 40, nte eyịghe mîdụhe ama enen̄ede emehe ye Ibet Abasi. Eyedi Eli ama anam utom itie oku ofụri ini esie ke edinam akpanikọ onyụn̄ akam ekeme ndidi enye ama enen̄erede ekpep nditọ esie, Hophni ye Phinehas, Ibet Abasi. Nte ededi, Eli ama emem ido ye nditọ esie akaha. Hophni ye Phinehas ẹkenam utom nte mme oku, edi mmọ ẹkedi mme “oburobụt owo,” ẹnyenede udọn̄ n̄kukụre ke ndiyụhọ itọn̄ mmọ ye oburobụt udọn̄ mmọ. Kpa ye oro, ke ini mmọ ẹkenamde oburobụt edinam ke edisana ebiet, Eli ikenyeneke uko ndisio mmọ mfep ke itie. Enye n̄kukụre ọkọnọ mmọ mmemmem nsuannọ. Ke ntak unana ukpan esie, Eli ama okpono nditọ esie akan Abasi. Nte utịp, nditọ esie ẹma ẹsọn̄ ibuot ye edisana utuakibuot Jehovah ndien ofụri ufọk Eli ama osobo afanikọn̄.—1 Samuel 2:12-17, 22-25, 29; 3:13, 14; 4:11-22.
11. Nso ke ete ye eka ẹkeme ndikpep nto ukwan̄ uwụtn̄kpọ Eli?
11 Nditọ Eli ẹma ẹdedi ikpọ owo ke ini n̄kpọ ẹmi ẹkedade itie, edi mbụk emi owụt n̄kpọndịk editre ndinọ ntụnọ. (Men Mme N̄ke 29:21 domo.) Ndusụk ete ye eka ẹkeme ndida ke unana ukpan edi ima, ẹkpude ndinịm nnyụn̄ nsọn̄ọ n̄wụk mme ewụhọ oro ẹtiede in̄wan̄în̄wan̄, ẹnyenede iwụk, ẹnyụn̄ ẹwụtde eti ibuot. Mmọ ẹfụmi ndinọ ima ima ntụnọ, idem ke ini ẹbiatde mme edumbet Abasi. Ke ntak utọ unana ukpan oro, nditọ mmọ ẹkeme nditre ndiwụt ukpono nnọ odudu ukara ete ye eka m̀mê efen ekededi.—Men Ecclesiastes 8:11 domo.
12. Nso ndudue ke Rehoboam akanam ke nte akakamade odudu?
12 Rehoboam edi uwụtn̄kpọ ebeubọk edinam eken ke nte ẹkamade odudu ukara. Enye ekedi akpatre edidem obio ubọn̄ Israel oro akadianade kiet, edi enye ikedịghe eti edidem. Rehoboam akada ukara ke idụt emi mme owo mîkokopke inemesịt ke ntak mbiomo ẹmi Solomon, ete esie, okodoride mmọ. Nte Rehoboam ama ada asian anam n̄kpọ? Baba. Ke ini isụn̄utom ẹkedọhọde enye osio ndusụk ufịk ufịk mbiomo, enye ama okpu ndikop eti item okotode mme ọnọitem esie ẹdide ikpọ owo onyụn̄ owụk ete ẹnam mbiomo mme owo ototịm odobi. Ntan̄idem esie ama anam esien duop edere edere ẹsọn̄ ibuot, ndien ẹma ẹbahade obio ubọn̄ ke itie iba.—1 Ndidem 12:1-21; 2 Chronicles 10:19.
13. Didie ke ete ye eka ẹkeme ndifep ndudue Rehoboam?
13 Ete ye eka ẹkeme ndikpep akpan ukpepn̄kpọ nto mbụk Bible aban̄ade Rehoboam. Oyom mmọ “ẹbịne Jehovah” ke akam ẹnyụn̄ ẹdụn̄ọde mme ido ubọk nditọ mmọ ke un̄wana edumbet Bible. (Psalm 105:4) Ecclesiastes 7:7 ọdọhọ ete: “Ufịk [anam] enyene-ibuot owo akabade edi ndisịme.” Mme adan̄a oro ẹnịmde mfọn mfọn ẹnọ mbon oro ẹdude ke ini uwọrọ ndụk akwa owo ufan̄ ndikọri ke adan̄aemi ẹkpemede mmọ ẹbiọn̄ọ n̄kpọndịk. Edi nditọwọn̄ ikpenyeneke ndidụn̄ ke idaha oro etiede nsọn̄ido nsọn̄ido ye ukpan ukpan tutu eyedi se ẹbiọn̄ọde mmọ ndikọri ndusụk udomo edida ke idem ye uko idemowo. Ke ini ete ye eka ẹdomode ndida ukem ukem ke ufọt ukeuke ifụre ye mme adan̄a oro ẹnyenede iwụk ẹmi ẹwụtde mfọn mfọn, ata ediwak uyen idinyeneke ntụhọ edisọn̄ ibuot.
NDIYỤHỌ MME AKPAN UDỌN̄ EKEME NDIKPAN NSỌN̄IBUOT
14, 15. Didie ke ete ye eka ẹkpese n̄kọri eyen mmọ?
14 Okposụkedi ete ye eka ẹsikopde idatesịt ndikụt eyen mmọ ọkọride ke n̄kan̄ eke ikpọkidem oto nsekeyen odụk akwa owo, ekeme ndifịna mmọ ke ini eyen mmọ emi odude ke ini uwọrọ ndụk akwa owo ọtọn̄ọde ndito ediberi edem ke mmọ ndụk edida ke idem nte odotde. Ke ini ukpụhọde emi, kûyak idem akpa fi edieke uyen fo ke ini ke ini ọsọn̄de ibuot m̀mê etrede ndinam se ẹdọhọde. Nyene ke ekikere nte ke utịtmbuba Christian ete ye eka edi ndibọk Christian oro ọkọride osịm ọyọhọ idaha, enyenede iwụk, onyụn̄ edide se ẹberide edem.—Men 1 Corinth 13:11; Ephesus 4:13, 14 domo.
15 Ọsọn̄ nte ọsọsọn̄, oyom mme ete ye eka ẹtre edu edidọhọ baba ke eben̄e ekededi oro eyen mmọ emi odude ke ini uwọrọ ndụk akwa owo esịnde kaban̄a ifụre efen efen. Ke eti usụn̄, oyom eyenọwọn̄ ọkọri nte ọkpọkpọ owo. Ke akpanikọ, ke ndusụk ukeuke isua, ndusụk uyen ẹsitọn̄ọ ndikọri edu ikpọ owo. Ke uwụtn̄kpọ, Bible etịn̄ aban̄a ekpri Edidem Josiah ete: “Ke edide kan̄a eyenọwọn̄ [n̄kpọ nte isua 15], enye ọtọn̄ọ nditiene Abasi David.” N̄wọrọnda uyen emi nte an̄wan̄ade ekedi owo emi ẹkemede ndiberi edem.—2 Chronicles 34:1-3.
16. Nte ẹnọde nditọ n̄kaiso mbiomo, nso ke mmọ ẹkpefiọk?
16 Nte ededi, ifụre asan̄a ye mbiomo. Ke ntre, yak eyen fo oro ọkọride edi osobo mme utịp ndusụk ubiere ye edinam esie. Edumbet oro, “se ededi owo ọtọde, oro ke enye edinyụn̄ ọdọk,” enyene n̄kpọ ndinam ye mme uyen ọkọrọ ye ikpọ owo. (Galatia 6:7) Owo ikemeke ndikpeme nditọ ke nsinsi. Nso, ndien, edieke eyen fo oyomde ndinam n̄kpọ oro owo mînyịmeke ke baba usụn̄ kiet? Nte ete m̀mê eka oro ẹkemede ndiberi edem, afo enyene ndidọhọ, “Baba.” Ndien, ke adan̄aemi afo ekemede ndinam mme ntak ẹn̄wan̄a, n̄kpọ ndomokiet ikpenyeneke ndikpụhọde baba fo akabade edi ih. (Men Matthew 5:37 domo.) Kpa ye oro, domo ndidọhọ “Baba” ke sụn̄sụn̄ edu oro owụtde eti ibuot, sia “sụn̄sụn̄ ibọrọ [akabarede] ifiopesịt efep.”—Mme N̄ke 15:1.
17. Nso idi ndusụk udọn̄ uyen oro ete m̀mê eka ekpenyenede ndiyụhọ?
17 N̄kparawa owo ẹyom ifụre otode ntụnọ oro enyenede iwụk idem edieke mmọ kpukpru ini mîsisọpke inyịme mme ukpan ye ewụhọ. Edi n̄kpọ edikpu edieke ẹsikpụhọrede mme ewụhọ kpukpru ini, ọkọn̄ọde ke nte ete m̀mê eka ekerede n̄kpọ ke ini oro. Ke adianade do, edieke mme uyen ẹbọde nsịnudọn̄ ye un̄wam, nte oyomde, man ẹyọ unana uko idemowo ye bụt, eyedi mmọ ẹyekọri ẹkponi ẹnen̄ede ẹnyene iwụk. Mme uyen ẹsinen̄ede ẹdara n̄ko ke ini ẹbuọtde idem ye mmọ nte mmọ ẹdotde.—Men Isaiah 35:3, 4; Luke 16:10; 19:17 domo.
18. Nso idi ndusụk ọnọ-nsịnudọn̄ akpanikọ ẹban̄ade mme uyen?
18 Ete ye eka ẹkeme ndikop ndọn̄esịt ndifiọk nte ke ini emem, ifụre, ye ima ẹdude ke ufọk, nditọ ẹsikọri. (Ephesus 4:31, 32; James 3:17, 18) Kamse, ediwak n̄kparawa owo ẹmekan idem idiọk idaha ke ufọk, ẹtode ubon oro ẹyọhọde ye mbumehe un̄wọn̄ ọkpọsọn̄ mmịn, afai, m̀mê ndusụk idiọk odudu en̄wen, ẹnyụn̄ ẹkọri ẹkabade ẹdi nti ikpọ owo. Ntem, edieke mbufo ẹnọde ufọk oro uyen mbufo ẹnyenede ifụre ẹnyụn̄ ẹfiọkde ẹte ke mmimọ iyekụt ima, ima iman, ye ntịn̄enyịn—idem edieke ibetedem oro asan̄ade ye mme ukpan ye ntụnọ oro ẹwụtde eti ibuot ke n̄kemuyo ye mme edumbet N̄wed Abasi—enen̄ede etie nte ke mmọ ẹyekọri ẹkabade ikpọ owo ẹmi mbufo ẹdikopde inemesịt ẹban̄a.—Men Mme N̄ke 27:11 domo.
KE INI NDITỌ ẸDỤKDE MFỊNA
19. Ke adan̄aemi ete ye eka ẹkpetemede eyen ke usụn̄ emi akpanade enye asan̄a, nso mbiomo ke eyen oro enyene?
19 Edidi eti ete m̀mê eka enen̄ede anam ukpụhọde. Mme N̄ke 22:6 ọdọhọ ete: “Tịm teme eyenọwọn̄ nte ekemde ye usụn̄ esie: ke ini enye akabarede idem akani owo, enye idikpọn̄ke enye.” Edi, nso kaban̄a nditọwọn̄ ẹmi ẹnyenede ikpọ mfịna kpa ye oro ẹnyenede nti ete ye eka? Ndi emi ekeme nditịbe? Ih. Ana ikọ n̄ke oro an̄wan̄a owo ke un̄wana ufan̄ikọ efen ẹmi ẹsọn̄ọde ẹtịn̄ ẹban̄a mbiomo eyen ‘ndikop’ nnyụn̄ n̄kpono ete ye eka. (Mme N̄ke 1:8) Ana ete m̀mê eka ye eyen ẹdiana kiet ke ndida mme edumbet N̄wed Abasi nsịn ke edinam edieke anade ubon odu ke n̄kemuyo. Edieke ete ye eka ye nditọ mînamke n̄kpọ ọtọkiet, mfịna ẹyedu.
20. Ke ini nditọwọn̄ ẹnamde ndudue ke ntak emi mîkereke n̄kpọ, nso ikpedi edinam oro owụtde eti ibuot ke n̄kan̄ ete ye eka?
20 Didie ke ete ye eka ẹkpenam n̄kpọ ke ini uyen anamde ndudue onyụn̄ odụkde afanikọn̄? Adan̄aoro, akpan akpan, uyen oro oyom un̄wam. Edieke ete ye eka ẹtide ẹte ke mmimọ inam n̄kpọ ye uyen oro mînyeneke ifiọk, mmọ ẹyenen̄ede ẹtịm ẹbiọn̄ọ edu edinam n̄kpọ mbe ubọk. Paul ama eteme mbon oro ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha ke esop ete: “Edieke ẹkụtde owo ke ndudue ekededi, mbufo, ẹmi ẹdide mbon spirit, ẹsan̄a ke spirit ifụre ifụre ido, ẹda enye ẹfiak ẹsịn ke itie.” (Galatia 6:1) Ete ye eka ẹkeme ndida ukem ido unam n̄kpọ emi ke ini ẹnamde n̄kpọ ye ekpri owo emi anamde ndudue ke ntak emi mîkereke n̄kpọ. Ke adan̄aemi ẹnamde ntak emi edu esie akakwan̄ade an̄wan̄a in̄wan̄în̄wan̄ ye nte enye ekemede ndifep ndifiak nnam ndudue oro, ete ye eka ẹkpenyene ndinam ana in̄wan̄în̄wan̄ nte ke edi idiọkido oro ọdiọk, idịghe uyen oro.—Men Jude 22, 23 domo.
21. Ke ẹtienede uwụtn̄kpọ esop Christian, didie ke ete ye eka ẹkpenyene ndinam n̄kpọ edieke nditọ mmọ ẹnamde akwa idiọkn̄kpọ?
21 Nso edieke nsọn̄ibuot eyenọwọn̄ enen̄erede ọsọn̄ ubọk? Do eyen oro oyom san̄asan̄a un̄wam ye usọ usọ ndausụn̄. Ke ini andibuana ke esop anamde akwa idiọkn̄kpọ, ẹsisịn udọn̄ ẹnọ enye ẹte akabade esịt onyụn̄ aka ebịne mbiowo kaban̄a un̄wam. (James 5:14-16) Ndondo oro enye akabarede esịt, mbiowo ẹnam n̄kpọ ọtọkiet ye enye man ẹfiak ẹda enye ẹdisịn ke itie ke n̄kan̄ eke spirit. Ke ubon mbiomo edin̄wam uyen oro eduede obiomo ete ye eka, okposụkedi ekemede ndiyom mmọ ẹneme n̄kpọ emi ye mbiowo. Mmọ ke akpanikọ ikpodomoke ndidịp otu mbiowo akwa idiọkn̄kpọ ekededi oro kiet ke otu nditọ mmọ anamde.
22. Ke ndikpebe Jehovah, nso edu ke ete ye eka ẹkpedomo ndinyene edieke eyen mmọ anamde akwa ndudue?
22 Akwa mfịna oro abuanade nditọ owo edi n̄kpọ oro akamade idomo etieti. Ke ibuot oyon̄de, ekeme nditie ete ye eka ke idem nte ẹkpededịghe otụtutọn̄ eyen oro uwem ke iyatesịt; edi emi n̄kukụre ekeme ndinam enye ayat esịt. Ẹnyene ke ekikere nte ke ini iso ekpri owo emi ekeme ndikọn̄ọ ke nte ẹnamde n̄kpọ ye enye ke akpan ini emi. Ẹti, n̄ko, ẹte ke Jehovah ama eben̄e idem ndifen ke ini ikọt esie ẹkewọn̄ọrede ẹkpọn̄ se inende—edieke mmọ ẹkekam ẹkabarede esịt. Kop ima ima ikọ esie: “Jehovah ọdọhọ ete, Mbufo ẹdi ndien, nnyịn ikpe ikọ: mme idiọk ido mbufo ẹkpetie nte iduot, ẹyefia nte snow; ẹkpeyịbe nte crimson, ẹyekabade nte idet erọn̄.” (Isaiah 1:18) Nso eti uwụtn̄kpọ ke emi edi ntem ọnọ ete ye eka!
23. Ke ini kiet ke otu nditọ mmọ anamde akwa idiọkn̄kpọ, didie ke ete ye eka ẹkpenam n̄kpọ, ndien nso ke mmọ ẹkpefep?
23 Ntem, ẹdomo ndisịn udọn̄ nnọ otụtutọn̄ eyen oro ẹte okpụhọde usụn̄ esie. Ẹyom eti item ẹto ete ye eka oro ẹnyenede ifiọk ye mbiowo esop. (Mme N̄ke 11:14) Domo nditre ndinam n̄kpọ ke ntụk nnyụn̄ nnam m̀mê ntịn̄ n̄kpọ oro ẹdinamde ọsọn̄ eyen fo ndifiak ndi mbịne fi. Fep ifụtesịt ye iyatesịt oro owo mîkarake. (Colossae 3:8) Ẹkûsọp ukpa mba. (1 Corinth 13:4, 7) Ke adan̄aemi ẹsuade idiọkido, ẹkûnana mbọm unyụn̄ unyene ndotndot ekikere uban̄a eyen mbufo. Ke edide akpan n̄kpọ akan, ete ye eka ẹkpenyene ndinịm eti uwụtn̄kpọ nnyụn̄ nnam mbuọtidem mmọ ke Abasi ọsọn̄.
NDINAM N̄KPỌ YE OWO EMI EBIEREDE-BIERE NDISỌN̄ IBUOT
24. Nso mfụhọ mfụhọ idaha esidemede ndusụk ini ke ubon Christian, ndien didie ke ete m̀mê eka akpanam n̄kpọ?
24 Ke ndusụk idaha esina in̄wan̄în̄wan̄ nte ke uyen amanam ata ubiere ndisọn̄ ibuot nnyụn̄ nsịn mme edumbet Christian ofụri ofụri. Do ẹkpenyene ndiwọn̄ọde ntịn̄enyịn nnọ edisọn̄ọ m̀mê edifiak mbọp uwem ubon nditọ oro ẹsụhọde. Du ke ukpeme mbak uduwọn̄ọde ofụri ukeme fo unọ owo nsọn̄ibuot oro, ke ntem ofụmide nditọ eken. Utu ke ndidomo ndidịp mbon eken ke ubon mfịna oro, neme n̄kpọ oro ye mmọ ke udomo oro odotde ye ke usụn̄ oro ọnọde mmọ nsọn̄ọ.—Men Mme N̄ke 20:18 domo.
25. (a) Ke ẹtienede uwụtn̄kpọ esop Christian, didie ke ete ye eka ẹkeme ndinam n̄kpọ edieke eyen akabarede edi owo oro ebierede-biere ndidi owo nsọn̄ibuot? (b) Nso ke ete ye eka ẹkpenyene ke ekikere edieke kiet ke otu nditọ mmọ ọsọn̄de ibuot?
25 Apostle John eketịn̄ aban̄a owo nsọn̄ibuot oro owo mîkemeke ndinen̄ede aba ke esop ete: “Ẹkûda enye ẹsịn ke ufọk, ẹkûnyụn̄ ẹkọm enye.” (2 John 10) Ete ye eka ẹkeme ndikụt ke oyom inam ukem ntre ye eyen mmimọ edieke enye ekemde isua oro ibet onyịmede onyụn̄ akabarede edi ọyọhọ ọyọhọ owo nsọn̄ibuot. Okposụkedi utọ edinam oro ekemede ndinen̄ede nsọn̄ nnyụn̄ ntịmede owo ekikere, ndusụk ini enye esidi se ẹyomde man ẹkpeme mbon eken ke ubon. Ikọtufọk fo oyom ukpeme fo ye n̄kaiso edise enyịn. Ntem, kaiso sọn̄ọ nịm mme adan̄a eduuwem oro ẹtịmde ẹwụt nte an̄wan̄ade, edi ẹmi ẹwụtde eti ibuot. Nyene nneme ye nditọ eken. Nyene udọn̄ ke ukeme mmọ ke ufọkn̄wed ye ke esop. N̄ko, nam mmọ ẹfiọk ẹte ke idem okposụkedi afo mûnyịmeke mme edinam eyen nsọn̄ibuot oro, afo usuaha enye. Biom idiọk edinam oro ikpe utu ke eyen oro. Ke ini nditọiren Jacob iba ẹkedade afanikọn̄ ẹsọk ubon ke ntak ibak ibak edinam mmọ, Jacob okosụn̄i afai afai iyatesịt mmọ, ikosụn̄ike nditọ oro.—Genesis 34:1-31; 49:5-7.
26. Ete ye eka oro ẹsịnde ifịk ẹkpeda ndọn̄esịt ẹto nso edieke kiet ke otu nditọ mmọ ọsọn̄de ibuot?
26 Afo emekeme ndikere ke imọ idi ntak se itịbede ke ufọk imọ. Edi edieke afo ke akam akanamde ofụri se ekemede, otịmde etiene item Jehovah ke adan̄a nte ekemede, ufọn idụhe ndikụt ndudue nnọ idemfo nte mîwụtke eti ibuot. Da ndọn̄esịt to akpanikọ oro nte owo ndomokiet ikemeke ndidi mfọnmma ete m̀mê eka, edi nte ke afo ama odomo ke ofụri esịt ndidi eti ete m̀mê eka. (Men Utom 20:26 domo.) Ndinyene owo oro edide ọyọhọ ọyọhọ owo nsọn̄ibuot ke ubon edi n̄kpọ iduọesịt, edi edieke otịbede ọnọ fi, nịm ete ke an̄wan̄a Abasi ndien tutu amama enye idikpọn̄ke mme ifịk ifịk asan̄autom esie. (Psalm 27:10) Ntre biere ndinam ufọk fo edi ifụre ifụre, ebiet eke spirit ọnọ nditọ ekededi oro ẹsụhọde.
27. Ke ẹtide n̄ke idiọk udọ, kaban̄a nso ke ete ye eka eyen nsọn̄ibuot ẹkpedori enyịn kpukpru ini?
27 Akan oro, afo ukpudehede uduọk idotenyịn. Akpa ukeme fo ke ndinọ nnennen ukpep ekeme ke akpatre nditụk esịt eyen oro otụnde usụn̄ do onyụn̄ anam enyịn an̄wan̄a enye. (Ecclesiastes 11:6) Ediwak ubon Christian ẹma ẹnyene ukem ifiọk n̄kpọntịbe oro afo enyenede, ndien ndusụk ẹma ẹkụt nte mme otụtutọn̄ nditọ mmọ ẹfiakde ẹnyọn̄ ẹdi, ata ukem nte ete oro ke n̄ke Jesus aban̄ade idiọk udọ. (Luke 15:11-32) Ukem oro ekeme nditịbe nnọ fi.
DIDIE KE MME EDUMBET BIBLE ẸMI ẸKEME NDIN̄WAM . . . ETE M̀MÊ EKA NDIKPAN ATA NSỌN̄IBUOT KE UBON?
Ke owo mînọhọ un̄wam, edu ererimbot ekeme ndibiat eyenọwọn̄.—Mme N̄ke 13:20; Ephesus 2:2.
Oyom ete ye eka ẹda ukem ukem ke ufọt editie ukpan ukpan ye edinana ukpan.—Ecclesiastes 7:7; 8:11.
Ana ẹnam n̄kpọ ẹban̄a idiọk eduuwem, edi ke edu ifụre ifụre ido.—Galatia 6:1.
Ẹkeme ‘ndikọk udọn̄ọ’ mbon oro ẹnamde akwa idiọkn̄kpọ edieke mmọ ẹkabarede esịt ẹnyụn̄ ẹnyịmede un̄wam.—James 5:14-16.
[Ekebe ke page 82]
TỊN̄ SE IDUDE FI KE ESỊT
Mbon oro ẹdude ke ini uwọrọ ndụk akwa owo ẹyenyene eyịghe ye editịmede esịt oro asan̄ade ye n̄kaiso edida ke idem. Mmọ ẹkeme ndinyene esisịt eyịghe ẹban̄a ukeme mmọ ndise mban̄a idemmọ ke ererimbot. Etie nte n̄kpọ eke mmọ ẹdomode ndisan̄a ke ndọdọrọ usụn̄. Mbufo n̄kparawa owo, ẹneme ndịk ye editịmede esịt oro mbufo ẹkopde ẹnọ ete ye eka mbufo. (Mme N̄ke 23:22) Mîdịghe edieke mbufo ẹkerede ke ete ye eka mbufo ẹtie ukpan ukpan ye mbufo ẹkaha, ẹneme ye mmọ ẹban̄a udọn̄ mbufo ndinyene ifụre efen efen. Ẹdiomi ndineme ye mmọ ke ini emi esịt osụhọde mbufo ye ke ini mmọ mînamke n̄kpọ. (Mme N̄ke 15:23) Ẹda ini ẹnen̄ede ẹkpan̄ utọn̄ ẹnọ kiet eken.
[Ndise ke page 83]
Eyedi nditọ ẹyekọri ẹkponi ẹnen̄ede ẹnyene iwụk edieke ete ye eka mmọ ẹn̄wamde mmọ ẹyọ mme mfịna ini uyen