Mme N̄wed Emi Ẹsiakde ke N̄wed Mbono Esop Uwem ye Utom Nnyịn
JANUARY 11-17
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | LEVITICUS 20-21
“Jehovah Emek Ikọt Esie”
it-1-E 1199
Udeme
Inyene ekededi emi owo akpade ọkpọn̄ ọnọ owo m̀mê mbon emi ẹnyenede unen ndibọ inyene oro; n̄kpọ ekededi emi ete m̀mê ete-ete akakpade ọkpọn̄ ọnọ nditọ. Ikọ Hebrew oro ẹkabarede “udeme” edi na·chalʹ m̀mê na·chalahʹ. Enye ọwọrọ owo ndikpa n̄kpọn̄ n̄kpọ nnọ owo m̀mê owo ndida n̄kpọ emi ẹkpade ẹkpọn̄ nnyene. (Nu 26:55; Eze 46:18) Ndusụk ini, ẹsikabade ikọ Hebrew oro ya·rashʹ, nte “adiakpa,” edi ẹsiwak ndikabade enye nte ‘ndida n̄kpọ nnyene.’ (Ge 15:3; Le 20:24) Enye ekeme n̄ko ndiwọrọ ‘ndibọ owo n̄kpọ’ m̀mê ‘ndibịn owo mfep’ nte ẹsinamde ke ini ẹn̄wanade ekọn̄. (De 2:12; 31:3) Ikọ Greek oro ẹkabarede “udeme” edi kleʹros, ndien ẹkesida enye ẹtịn̄ ẹban̄a ‘ndisịn afia.’ Edi nte ini akade, ẹma ẹsida enye ẹtịn̄ ẹban̄a “udeme.”—Mt 27:35; Ut 1:17; 26:18.
it-1-E 317 ¶2
Inuen
Ke Ukwọ ama ekebe, Noah ama awa “mme edibotn̄kpọ emi ẹfede emi ẹdide ndisana” ye mme unam ọnọ Abasi. (Ge 8:18-20) Ke oro ebede, Abasi ama enyịme owo esita inuen, edi okûta ye iyịp. (Ge 9:1-4; men Le 7:26; 17:13 domo.) Ntem, anaedi mme inuen oro ẹkedọhọde ke ‘ẹdi ndisana’ ẹkedi mbon oro Abasi ekenyịmede ẹda ẹwa uwa ẹnọ imọ. Bible owụt ke ini ẹkenọde Ibet Moses ke Abasi ekeditịn̄ mme inuen emi owo mîkpataha sia mmọ ‘ẹdehede.’ (Le 11:13-19, 46, 47; 20:25; De 14:11-20) Bible itịn̄ke mme n̄kpọ emi akanamde Abasi ọdọhọ ke ndusụk inuen ‘ẹdehe.’ Ntre, kpa ye oro edide ata ediwak ke otu inuen emi ẹkedọhọde ke ẹdehe ẹkedi inuen emi ẹsiwotde inuen m̀mê unam en̄wen ẹta ye mbon oro ẹsitade okpo, ndusụk mmọ ikedịghe. Edi Abasi ama abiat ibet emi efep ke ini ẹketọn̄ọde obufa ediomi. Enye ama owụt Peter ke n̄kukụt ke imenyịme owo ata unam ekededi.—Ut 10:9-15.
Yom N̄kpọuto ke Ikọ Abasi
it-1-E 563
Ndikpi Idem
Ibet Abasi ọkọdọhọ owo okûkpi idem ndiwụt ke imofụhọ n̄kpa owo imọ. (Le 19:28; 21:5; De 14:1) Ntak emi Jehovah ọkọnọde nditọ Israel ibet emi edi ke mmọ ẹkedi edisana ikọt esie ye akpan inyene esie. (De 14:2) Ntre, ikanaha mmọ ẹtiene ẹnam n̄kpọ ekededi emi mme okpono-ndem ẹsinamde. N̄ko, sia edide nditọ Israel ẹma ẹdiọn̄ọ se isitịbede ke ini owo akpade ẹnyụn̄ ẹnịm ke mme akpan̄kpa ẹyeset, ikpọkọfọnke mmọ ẹfụhọ n̄kpa owo tutu edi se ẹkpide idem. (Da 12:13; Heb 11:19) Ibet emi ama owụt n̄ko ke Abasi iyomke nditọ Israel ẹda idem mmọ ẹnam se ẹmama.
JANUARY 18-24
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | LEVITICUS 22-23
“Se Ikpepde Ito Nsio Nsio Usọrọ Oro Mme Jew Ẹkesinịmde”
it-1-E 826-827
Usọrọ Uyo Eke Leaven Mîdụhe
Akpa usen ke Usọrọ Uyo Eke Leaven Mîdụhe ekedi edisana mbono, okonyụn̄ edi Sabbath. Ke ọyọhọ usen iba, oro edi, ke Nisan 16, ẹma ẹsida ebek akpa mbun̄wụm barley ẹsọk oku; barley ke ẹkesibem iso ẹkpen̄e ke Palestine. Ikanaha ẹdia obufa barley, ẹda enye ẹnam uyo ẹta, m̀mê ẹfọp enye ẹta mbemiso usen usọrọ emi. Oku ama esida ebek akpa mbun̄wụm barley ofụn̄ aka iso onyụn̄ ofụn̄ afiak edem ke iso Jehovah, ekem enye awa okukịm erọn̄ emi mîbehe isua kiet emi onyụn̄ eyede idem nte edifọp uwa, awa uwa n̄kpasịp emi ẹbuakde aran, onyụn̄ awa edin̄wọn̄ uwa. (Le 23:6-14) Abasi ikọdọhọke ẹfọp barley emi m̀mê ndomuyo esie ke itieuwa, edi nte ini akade mme oku ẹma ẹtọn̄ọ ndisifọp enye ke itieuwa. Kpa ye oro edide ẹkesiwa akpa mbun̄wụm emi ke ibuot ofụri Israel, ubon kiet kiet ye owo kiet kiet emi ẹkenyenede isọn̄ ke Israel ẹma ẹsụk ẹkeme ndiwa uwa ekọm nnọ Abasi ke ini usọrọ emi.—Ex 23:19; De 26:1, 2.
Se Akadade Aban̄a. Se Jehovah ọkọdọhọde Moses ke Exodus 12:14-20 akanam nditọ Israel ẹsita uyo eke leaven mîdụhe ke ini usọrọ emi. Jehovah ọkọdọhọ ke ufan̄ikọ 19 ete: “Ndomuyo eke leaven odude inyeneke ndidu ke ufọk mbufo ke usen itiaba.” Ke Deuteronomy 16:3, ẹkot uyo eke leaven mîdụhe “uyo ukụt,” ndien kpukpru isua, uyo emi ama esinam mme Jew ẹti nte mmọ ẹkekpọn̄de Egypt itọk itọk (inyeneke ini ida isịn leaven ke ndomuyo mmọ [Ex 12:34]). Emi ama esinam mmọ ẹti ukụt ye ufen oro Jehovah akanyan̄ade mmọ osio. Jehovah ọkọdọhọ mmọ ẹsita uyo emi ‘man mmọ ẹkpeti usen emi mmọ ẹkewọrọde ke isọn̄ Egypt kpukpru usen uwem mmọ.’ Akpa ke otu ikpọ usọrọ ita oro nditọ Israel ẹkesinịmde kpukpru isua ama esinọ mmọ ifet ndikọm Jehovah ke ifụre oro mmọ ẹkenyenede ye nte enye akanyan̄ade mmọ osio ke ufụn.—De 16:16.
it-2-E 598 ¶2
Pentecost
Se ẹkesinamde ye akpa mbun̄wụm wheat ama okpụhọde ye se ẹkesinamde ye akpa mbun̄wụm barley. Ẹkenyene ndidomo eti ndomuyo wheat ephah kiet, ẹda mbahade iba ke itie duop ẹsịn leaven ẹda ẹnam uyo iba. Le 23:17 ọdọhọ ke nditọ Israel ẹkenyene ndida uyo emi ‘ke ebietidụn̄ mmọ ndi.’ Oro ọwọrọ ke mmọ ẹkenyene ndinam uyo oro nte enye emi mmọ ẹsinamde ẹta ke ufọk, idịghe enye emi ẹkesiode ẹnịm ẹnọ edisana n̄kpọ. Ẹma ẹsiwa mme edifọp uwa ye uwa idiọkn̄kpọ, ẹnyụn̄ ẹda okukịm erọn̄ iba ẹwa uwa ebuana. Oku ama esisịn ubọk ke idak uyo iba oro ye unam oro, ofụn̄ aka iso ofụn̄ afiak edem ke iso Jehovah ndiwụt ke imawa mmọ inọ Jehovah. Ke oku ama okofụn̄ uyo ye unam emi ama ke iso Jehovah, enye ama esita mmọ nte uwa ebuana.—Le 23:18-20.
JANUARY 25-31
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | LEVITICUS 24-25
“Isua Jubilee Anam Iti Ini Emi Kpukpru Owo Ẹdiwọrọde Ufụn”
it-1-E 871
Ndiwọrọ ke Ufụn
Abasi Esinam Owo Ọwọrọ Ufụn. Jehovah edi Abasi emi esinamde owo ọwọrọ ufụn. Enye ama osio nditọ Israel ke ufụn emi mmọ ẹkedude ke Egypt. Enye ọkọdọhọ ke edieke mmọ ẹkopde uyo imọ, ke mmọ idinanake n̄kpọ. (De 15:4, 5) Edi Ibet ama ọdọhọ ke owo emi edide ubuene ekeme ndinyam idemesie nte ofụn man enye ye ubon esie ẹnyene se ẹdiade. Ibet ama onyụn̄ ọdọhọ ke ana ẹsana eyen Hebrew emi edide ofụn ẹyak ke ọyọhọ isua itiaba. (Ex 21:2) Ke isua Jubilee (oro edi, kpukpru isua 50), ẹma ẹsitan̄a uwọrọ-ufụn ke ofụri idụt Israel. Ẹma ẹsisana kpukpru nditọ Hebrew emi ẹkedide ifịn ẹyak, ndien mmọ ẹma ẹfiak ẹnyọn̄ ẹkedụn̄ ke isọn̄ mmọ.—Le 25:10-19.
it-1-E 1200 ¶2
Udeme
Sia isọn̄ ekedide inyene ubon to ke emana kiet sịm emana en̄wen, ikanaha ẹnyam isọn̄ taktak. Ke ini ẹnyamde isọn̄ ẹnọ owo, eketie nte ẹda isọn̄ oro ẹnịm ubiọn̄, ndien ẹkesinyam isọn̄ ẹtiene ibat mbun̄wụm emi odude ke isọn̄ oro ye ibat isua oro osụhọde mbemiso isua Jubilee. Nte isua Jubilee ekperede, ntre ke isọn̄ oro okosụhọde urua sia ke ini esịmde Jubilee, ẹma ẹsikpọn̄ kpukpru isọn̄ ẹnọ andinyene, edieke andinyene mîkafiakke idep mbemiso isua Jubilee. (Le 25:13, 15, 23, 24) Ukem oro ke okonyụn̄ edi ye ufọk emi odude ke obio emi owo mîbọpke ibibene ikanade, sia ẹkebat ufọk oro ẹsịn ke in̄wan̄. Edi amaedi ufọk oro odude ke obio emi ẹbọpde ibibene ẹkanade, owo emi anyamde ufọk oro ekenyene isua kiet kpọt ndifiak ndep enye. Edieke enye mîkemeke ndifiak ndep ufọk oro ke ufan̄ isua kiet, owo emi ekedepde ufọk oro edinyene enye ke nsinsi. Edi ẹma ẹkeme ndifiak ndep ufọk emi odude ke obio mme Levi ini ekededi, sia mme Levi ikenyeneke udeme isọn̄.—Le 25:29-34.
it-2-E 122-123
Jubilee
Ke ini nditọ Israel ẹkenịmde ibet oro Abasi ọkọnọde aban̄a isua Jubilee, oro ama anam idụt mmọ ẹkûtie nte ediwak idụt oro ẹdude mfịn, emi edide ndusụk owo ẹnen̄ede ẹnyene n̄kpọ, ndusụk ẹdi ọkpọikpọi ubuene. Ufọn oro owo kiet kiet ekesidiade ke isua Jubilee ama an̄wam ofụri idụt Israel. Ibet emi ikayakke ẹbọ owo ndomokiet inyene esie ofụri ofụri inyụn̄ iyakke n̄kpọ ọsọn̄ tutu owo inyeneke aba se anamde. Utu ke oro, owo kiet kiet ama ekeme nditiene nda ifiọk ye odudu esie nnam n̄kpọ ke ufọn ofụri idụt mmọ. Jehovah ama esinam isọn̄ mmọ ọfọn n̄kpọ onyụn̄ ekpep mmọ nte ẹkpedude uwem. Ndien nte mmọ ẹkekade iso ẹkop uyo Abasi, n̄kpọ ama ọfọn mmọ sia idụhe se ifọnde nte Abasi ndikara owo.—Isa 33:22.
FEBRUARY 1-7
it-1-E 223 ¶3
Uten̄e
Nte Jehovah akanamde n̄kpọ ye Moses ye se enye akadade Moses anam ama anam Moses enyene uten̄e (Heb., moh·raʼʹ) ke enyịn nditọ Israel. (De 34:10, 12; Ex 19:9) Mbon oro ẹkenyenede mbuọtidem ẹma ẹdiọn̄ọ ke Jehovah ọkọnọ Moses odudu ndinam se enye akanamde, ke Jehovah okonyụn̄ eteme enye se ekpetịn̄de. N̄ko, ikanaha nditọ Israel ẹda edisana ebiet Jehovah ẹbre mbre, akana ẹteten̄e enye. (Le 19:30; 26:2) Emi ọwọrọ ke akana mmọ ẹnam n̄kpọ ukpono ukpono ke ini ẹdude ke edisana ebiet, ẹtuak ibuot ẹnọ Jehovah nte enye ọdọhọde, ẹnyụn̄ ẹdu uwem nte enye oyomde ẹdu.
it-2-E 617
Idiọk Udọn̄ọ
Ke Ini Ẹsọn̄de Ibuot ye Abasi. Abasi ọkọdọhọ idụt Israel ke edieke mmọ mînamke se mmọ ẹken̄wọn̄ọde ini ẹkedụkde ediomi ye imọ, ke imọ ‘iyọdọn̄ idiọk udọn̄ọ utom ke otu mmọ.’ (Le 26:14-16, 23-25; De 28:15, 21, 22) Ediwak itie ke Bible ẹwụt ke nsọn̄idem edi edidiọn̄ Abasi (De 7:12, 15; Ps 103:1-3; N̄ke 3:1, 2, 7, 8; 4:21, 22; Edi 21:1-4), udọn̄ọ edi utịp idiọkn̄kpọ. (Ex 15:26; De 28:58-61; Isa 53:4, 5; Mt 9:2-6, 12; Joh 5:14) Ntre, kpa ye oro Jehovah Abasi ọkọtọde ndusụk owo udọn̄ọ ke ndondo oro mmọ ẹsọn̄de ibuot, utọ nte akpamfia oro enye ọkọtọde Miriam, Uzziah, ye Gehazi (Nu 12:10; 2Ch 26:16-21; 2Nd 5:25-27), etie nte idiọkn̄kpọ emi owo m̀mê idụt ẹnamde esiwak ndinam mmọ ẹdọn̄ọ. Ke ini owo ọdọn̄ọde ke ntak idiọkn̄kpọ emi enye akanamde, enye ọdọk se enye ọkọtọde. (Ga 6:7, 8) Ini apostle Paul ekewetde aban̄a mbon oro ẹkenamde oburobụt ido, enye ọkọdọhọ ke “Abasi ama ayak mmọ ọnọ mbubiam ido, man ẹkpesuene ikpọkidem mmọ ke otu mmọ . . . ẹnyụn̄ ẹbọ ọyọhọ utịp, eke ekemde ye ndudue mmọ.”—Ro 1:24-27.
FEBRUARY 8-14
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | NUMBERS 1-2
it-1-E 397 ¶4
itienna
Nditọ Israel ẹma ẹwak etieti. Kpukpru irenowo oro ẹkeyọhọde ndika ekọn̄, emi ẹkesịnde enyịn̄ ke n̄wed, ẹkedi 603,550. Edieke ẹbatde iban, nditọwọn̄, n̄kani owo, mbon emi ẹbiomode ndo, nditọ Levi 22,000, ye “akwa mbuaha udịmowo” emi ẹketode idụt en̄wen, ẹdian do, etie nte ofụri otu nditọ Israel ẹma ẹsịm owo 3,000,000 m̀mê akande oro. (Ex 12:38, 44; Nu 3:21-34, 39) Nnyịn idiọn̄ọke nte itienna mmọ okokponde eketre; mme owo ẹtịn̄ nsio nsio n̄kpọ ẹban̄a oro. Ke ini mmọ ẹkewụkde tent mmọ ke iso Jericho ke Unaisọn̄ Moab, Bible ọdọhọ ke itienna mmọ ọkọtọn̄ọ “ke Beth-jeshimoth esịm Abel-shittim.”—Nu 33:49.
it-2-E 764
Ndisịn Owo Enyịn̄ ke N̄wed
Ke ini ẹkesịnde owo enyịn̄ ke n̄wed, ẹkesiwak ndinam emi ke ubon ke ubon, ke ekpụk ke ekpụk, ye ke esien ke esien. Idịghe ndidiọn̄ọ ibatowo emi ẹdude ke obio kpọt ekesinam ẹsịn owo enyịn̄ ke n̄wed. Ke ini Bible etịn̄de aban̄a ndisịn ofụri owo ke idụt enyịn̄ ke n̄wed, enyene nsio nsio ntak emi ekesinamde ẹnam oro. Ẹkesinam emi man ẹda ẹdiọn̄ọ mbon oro ẹkpekpede tax, mbon oro ẹkpekade ekọn̄, m̀mê nditọ Levi emi ẹkpenamde utom ke edisana ebiet.
FEBRUARY 15-21
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | NUMBERS 3-4
“Utom Nditọ Levi”
it-2-E 683 ¶3
Oku
Ke Ini Ediomi Ibet. Ke ini nditọ Israel ẹkedide ifịn ke Egypt, Jehovah ama ada kpukpru akpan ke otu nditọ Israel ọnọ idemesie ini enye okowotde kpukpru akpan ke Egypt ke ọyọhọ ufen duop. (Ex 12:29; Nu 3:13) Ọtọn̄ọde ke ini oro, kpukpru akpan ẹkenyene Jehovah, ndien akpakana mmọ ẹnam san̄asan̄a utom ẹnọ enye. Abasi ekpekemek kpukpru akpan ke Israel nte mme oku, onyụn̄ anam mmọ ẹse ẹban̄a edisana ebiet. Utu ke oro, enye ekemek ndinọ kpukpru irenowo ke esien Levi utom emi. Ntak edi oro enye akadade irenowo ke esien Levi okpụhọ ke ibuot kpukpru akpan ke esien Israel 12 (ẹkebat nditọ Joseph, Ephraim ye Manasseh, nte esien iba). Ke ini ẹkebatde kpukpru akpan ke Israel, ọtọn̄ọde ke eyen ọfiọn̄ kiet dọk, ẹnyụn̄ ẹbatde kpukpru irenowo ke esien Levi, ẹma ẹdikụt ke mme akpan nditọ Israel ẹda owo 273 ẹwak ẹkan irenowo ke esien Levi. Abasi ama ọdọhọ ẹkpe ufak ke ibuot owo 273 oro. Akana ẹbọ mmọ kiet kiet shekel ition (n̄kpọ nte ₦4,000), ndien ẹkenyene ndikpọn̄ okụk oro nnọ Aaron ye nditọiren esie. (Nu 3:11-16, 40-51) Mbemiso ini emi, Jehovah ama ememek nditọiren Aaron emi ẹketode esien Levi nte mme oku ke Israel.—Nu 1:1; 3:6-10.
it-2-E 241
Nditọ Levi
Utom Mmọ. Levi ekenyene nditọ ita, Gershon (Gershom), Kohath, ye Merari. Mme Levi ẹketo ubon ita emi. (Ge 46:11; 1Ch 6:1, 16) Ẹma ẹnọ ubon kiet kiet ke otu ubon emi itie ke tent utuakibuot emi okodude ke wilderness. Nditọ Aaron emi ẹketode ubon nditọ Kohath ẹkedu ke iso tent utuakibuot ke n̄kan̄ edem usiahautịn. Nditọ Kohath eken ẹdu ke usụk, nditọ Gershon ẹdu ke edem usoputịn, ke ini nditọ Merari ẹkedude ke edem edere. (Nu 3:23, 29, 35, 38) Ekedi utom nditọ Levi ndiwụk tent utuakibuot, n̄kpọk enye, nnyụn̄ mbiom enye n̄ka itie en̄wen. Ke ini nditọ Israel ẹkeyomde ndikpọn̄ ebiet oro mmọ ẹkedude n̄ka ebiet en̄wen, Aaron ye nditọiren esie ẹma ẹsikọn̄ọde ikpehe oro akabaharede Edisana ye Ata Edisana ẹnyụn̄ ẹfụk ekebe ntiense, mme itieuwa, ye ndisana n̄kpọ eken oro ẹkedude ke tent utuakibuot. Nditọ Kohath ẹkenyene ndibiom mme n̄kpọ emi. Nditọ Gershon ẹkenyene ndibiom mme ọfọn̄ tent, se ẹdade ẹfụk enye, mme ọfọn̄ enyịnusụn̄, mme ikpehe okụre, ye mme urụk tent (anaedi emi ekedi mme urụk tent utuakibuot). Nditọ Merari ẹkenyene ndise mban̄a mme obubọk tent, mme adaha esie, mme etak esie, mme ọkpọhọ tent ye mme urụk (oro edi urụk emi ẹkeyịride ke okụre tent utuakibuot).—Nu 1:50, 51; 3:25, 26, 30, 31, 36, 37; 4:4-33; 7:5-9.
it-2-E 241
Nditọ Levi
Ke eyo Moses, eyen Levi ekesitọn̄ọ utom esie ọyọhọ ọyọhọ ke ini enye esịmde isua 30. Ndien utom mmọ ama esịne ndikpọk tent utuakibuot nnyụn̄ mbiom n̄kpoduoho esie ke ini mmọ ẹyomde ndikpọn̄ ebiet kiet n̄ka ebiet en̄wen. (Nu 4:46-49) Ama enyene ndusụk utom emi eyen Levi ekekemede ndinam ke ini enye esịmde isua 25, edi ikedịghe ọkpọsọn̄ utom, utọ nte ndibiom n̄kpoduoho tent utuakibuot. (Nu 8:24) Edi ke eyo Edidem David, eyen Levi ama ekeme nditọn̄ọ utom ini enye esịmde isua 20. David ọkọdọhọ ke se inamde edi ntre edi ke ẹmọn̄ ẹbọp temple emi edidade itie tent utuakibuot, ntre owo idisimenke aba tent utuakibuot isan̄a. Ke ini eyen Levi esịmde isua 50, owo ikesinọhọ enye utom aba anam. (Nu 8:25, 26; 1Ch 23:24-26) Akana nditọ Levi ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ ibet sia ẹma ẹsiwak ndidọhọ mmọ ẹkot ibet ẹnọ mme owo ẹnyụn̄ ẹkpep mmọ ibet.—1Ch 15:27; 2Ch 5:12; 17:7-9; Ne 8:7-9.
FEBRUARY 22-28
MME AKPAN N̄KPỌ KE IKỌ ABASI | NUMBERS 5-6
“Didie ke Afo Ekeme Ndikpebe Mme Nazirite?”
it-2-E 477
Nazirite
Enyene akpan n̄kpọ ita emi Abasi ọkọdọhọde mbon oro ẹkan̄ade akan̄a ndidu uwem nte Nazirite ẹkûnam: (1) Ikanaha mmọ ẹn̄wọn̄ ọkpọsọn̄ mmịn, ẹdia n̄kpọ ekededi emi ẹdade grape ẹnam, edide n̄kịm grape, enye emi adatde, m̀mê enye emi ẹn̄wande asat. N̄ko, mmọ ikenyeneke ndin̄wọn̄ n̄kpọ ekededi emi ẹdade grape ẹnam, edide enye emi ẹtetde obufa, enye emi ẹnịmde oforo udan̄, m̀mê enye emi ẹnamde akabade vinegar. (2) Ikanaha mmọ ẹfat idet ibuot mmọ. (3) Ikanaha mmọ ẹtụk okpo owo, ekpededi okpo ete, eka, m̀mê eyeneka mmọ.—Nu 6:1-7.
San̄asan̄a Akan̄a. Owo emi akakan̄ade san̄asan̄a akan̄a emi ekenyene “ndidu uwem nte Nazirite [oro edi, ndiyak idem nnọ m̀mê ndidian̄ade idem nnịm] nnọ Jehovah,” idịghe ndinam mme owo ẹtoro enye ẹdọhọ ke enye imaha n̄kpọ ererimbot. Utu ke oro, “enye [ekedi] edisana ọnọ Jehovah ke ofụri ini emi enye edide Nazirite.”—Nu 6:2, 8; men Ge 49:26 domo.
Ntem, kpukpru se Jehovah ọkọdọhọde mme Nazirite ẹnam ama enyene ntak. Se enye ọkọdọhọde mmọ ẹkenyene n̄kpọ ndinam ye nte mmọ ẹtuakde ibuot ẹnọ enye. Ke uwụtn̄kpọ, ke ntak edisana utom emi akwa oku ekesinamde, ikanaha enye otụk okpo owo, ekpededi okpo ete m̀mê eka esie. Ntre n̄ko ke ekedi ye Nazirite. Utom oro Abasi ọkọnọde akwa oku ye mme oku eken ekedi edisana utom. Ntak edi oro Abasi ọkọdọhọde mmọ ẹkûn̄wọn̄ wine m̀mê ọkpọsọn̄ mmịn ke ini mmọ ẹnamde utom ẹnọ imọ.—Le 10:8-11; 21:10, 11.
Ke adianade do, Abasi ọkọdọhọ ke Nazirite (Heb., na·zirʹ) “enyene ndidi edisana ke ndiyak idet ibuot esie ọkọri ọniọn̄.” Owo ekededi emi okụtde idet esie ọyọsọsọp ọdiọn̄ọ ke enye edi Nazirite. (Nu 6:5) Ukem ikọ Hebrew emi na·zirʹ ke ẹkabade nte vine ‘emi owo mîdiọn̄ke’, emi ẹkesidude ke isua Sabbath ye isua Jubilee. (Le 25:5, 11) N̄ko, ẹkekot nsemnsem ubak gold oro okodude ke iso mbọbọ ibuot akwa oku “edisana idiọn̄ọ uyakidem nnọ [Heb., neʹzer, emi ọwọrọde ukem n̄kpọ nte na·zirʹ].” Ẹma ẹkap ikọ oro “Jehovah edi Edisana” ke nsemnsem ubak gold oro. (Ex 39:30, 31) Kpasụk ntre, ẹkekot anyanya edidem Israel emi Abasi emekde, neʹzer. (2Sa 1:10; 2Nd 11:12) Ke eyo mme Christian, apostle Paul ọkọdọhọ ke ẹnọ iban anyan idet nte ọfọn̄ ibuot. Idet emi esinam n̄wan eti ke imọ idịghe ukem ye erenowo, ke Abasi oyom imọ isisụk ibuot inọ erenowo. Ntre Abasi ndidọhọ Nazirite enịm anyan idet (emi mîdịghe n̄kpọ emi erenowo akpanamde), ndidọhọ enye okûn̄wọn̄ wine, okûnyụn̄ unam n̄kpọ ekededi emi edinamde enye edehe, ama anam Nazirite ọdiọn̄ọ ke Jehovah oyom imọ iwa idem inam n̄kpọ esie inyụn̄ isụk ibuot inọ imọ.—1Co 11:2-16.