Nnennen Itie Oro Utuakibuot Jehovah Enyenede ke Uwem Nnyịn
“Nyekọm fi ke kpukpru usen; nnyụn̄ ntoro enyịn̄ fo ke nsinsi nsinsi.”—PSALM 145:2.
1. Kaban̄a utuakibuot, nso ke Jehovah oyom?
“AMI Jehovah Abasi fo ndi Abasi emi oyomde san̄asan̄a utuakibuot.” (Exodus 20:5, NW) Moses okokop ikọ oro oto Jehovah, ndien enye ama afiak etịn̄ oro ke ini eketịn̄de ikọ ọnọ idụt Israel. (Deuteronomy 5:9) Eyịghe ndomokiet ikodụhe ke esịt Moses nte ke Jehovah Abasi okodori enyịn mme asan̄autom Esie ndinọ Enye san̄asan̄a utuakibuot.
2, 3. (a) Nso ikọsọn̄ọ inọ nditọ Israel nte ke se ikotịbede ikpere Obot Sinai ekedi n̄wọrọnda? (b) Mme mbụme ewe ke ididụn̄ọde iban̄a utuakibuot nditọ Israel ye eke mme asan̄autom Abasi mfịn?
2 Ke ẹnamde nna ẹkpere Obot Sinai, nditọ Israel ye “mbuaha udịm owo” ẹmi ẹketienede mmọ ẹwọrọ ke Egypt ẹma ẹkụt n̄kpọ oro ekedide esen esen. (Exodus 12:38) Enye ikebietke utuakibuot mme abasi Egypt, ẹmi kemi ẹkedade nnama, m̀mê ufen duop, ẹsuene. Nte Jehovah okowụtde Moses edidu esie, mme enyene-ndịk n̄kpọntịbe ẹma ẹda itie: obuma, emịnen̄mịnen̄, ye ọkpọsọn̄ uyom obukpon̄ emi akanamde kpukpru owo ke itienna ẹnyek idem. Se iketienede ekedi ikan̄ ye nsụn̄ikan̄ nte ofụri obot oro ekenyekde. (Exodus 19:16-20; Mme Hebrew 12:18-21) Edieke eyen Israel ekededi okoyomde n̄kaiso nsọn̄ọ nte ke se ikotịbede ekedi n̄wọrọnda, oro ke ekedi ke mîbịghike. Ikebịghike, Moses ama oto obot osụhọde edi ke ama ọkọbọ ibet Abasi ọyọhọ ikaba. Nte mbụk eke odudu spirit oro ọdọhọde, “ikpa iso [Moses] esem: ndien [mme owo oro] ẹdịghe ndisan̄a n̄kpere enye.” Ke akpanikọ, ekedi n̄kpọntịbe akande odudu eke owo, emi owo mîkemeke ndifre!—Exodus 34:30.
3 Ye ndamban̄a idụt Abasi oro, eyịghe ndomokiet ikodụhe iban̄a itie oro utuakibuot Jehovah ekenyenede. Enye ekedi Andinyan̄a mmọ. Mmọ ẹkenyene uwem mmọ ẹto enye. Enye ekedi Ọnọ-Ibet mmọ n̄ko. Edi nte mmọ ẹma ẹnịm utuakibuot Jehovah ke akpa itie? Ndien nso kaban̄a mme asan̄autom Jehovah eyomfịn? Nso itie ke utuakibuot Jehovah enyene ke uwem mmọ?—Rome 15:4.
Utuakibuot Israel Nnọ Jehovah
4. Itienna Israel eketie didie ke ini isan̄ mmọ ke wilderness, ndien nso ikodu ke ufọt ufọt itienna oro?
4 Edieke afo akpakadade ke edikon̄ ebiet ese nte nditọ Israel oro ẹkenamde nna ke wilderness, nso ke afo okpokokụt? Ata ediwak ufọkọfọn̄ ẹmi ẹketịmde ke nde ke nde, ẹmi ẹkekemede ndimen n̄kpọ nte miliọn owo ita m̀mê akande oro, ẹbaharede ke otu esien ita ẹdọn̄ ke edem edere, edem usụk, edem usiahautịn, ye edem usoputịn. Ke otịmde ese, afo okpokokụt n̄ko otu en̄wen ekperede ufọt ufọt itienna. Otu n̄kpri ufọkọfọn̄ inan̄ ẹmi ke mme ubon esien Levi ẹkedụn̄. San̄asan̄a ufọk ama odu ke ata ufọt ufọt itienna, ke ikpehe emi ẹkedade ọfọn̄ ẹbahade. Emi ekedi “efe esop,” m̀mê ataya, emi “mbon ifiọk” nditọ Israel ẹkebọpde nte ekemde ye ndutịm Jehovah.—Numbers 1:52, 53; 2:3, 10, 17, 18, 25; Exodus 35:10.
5. Ẹkeda ataya ẹnam nso ke Israel?
5 Ke kiet kiet ke otu n̄kpọ nte itienna 40 ke isan̄ wilderness mmọ, Israel ama ọbọp ataya, ndien enye ama akabade edi akpan ebiet ntịn̄enyịn ke itienna mmọ. (Numbers, ibuot 33) Nte odotde, Bible ọdọhọ ke Jehovah okodụn̄ ke otu ikọt esie ke ata ufọt itienna mmọ. Ubọn̄ esie ama ofụk ataya oro. (Exodus 29:43-46; 40:34; Numbers 5:3; 11:20; 16:3) N̄wed oro Our Living Bible ọdọhọ ete: “Itie utuakibuot emi ẹkesimende-men ẹsan̄a mi ekedi ata akpan n̄kpọ, sia enye akanamde itie usopidem ido ukpono odu ọnọ mme esien. Enye ke ntem ama anam mmọ ẹdiana kiet ke anyan isua nnyon̄ mmọ ke desat onyụn̄ anam mmọ ẹkeme ndidiana kiet nnam n̄kpọ.” Akan oro, ataya oro akanam n̄kpọ nte n̄kpọ editi ofụri ini nte ke utuakibuot nditọ Israel nnọ Andibot mmọ ekedi akpan n̄kpọ ke uwem mmọ.
6, 7. Nso ufọk ndida ntuak ibuot akada itie ataya, ndien didie ke idụt Israel akada emi anam n̄kpọ?
6 Ke nditọ Israel ẹma ẹkesịm Isọn̄ Un̄wọn̄ọ, ataya okosụk akakaiso ndidi akpan itie utuakibuot Israel. (Joshua 18:1; 1 Samuel 1:3) Nte ini akakade, Edidem David ama aduak ndibọp ufọk oro edibịghide. Emi ekedi temple, emi Solomon eyen esie ọkọbọpde ke ukperedem. (2 Samuel 7:1-10) Ke ini ẹkeyakde enye ẹnọ obubịt enyọn̄ ama osụhọde ndiwụt ke Jehovah ama onyịme ufọk oro. Solomon ama ọbọn̄ akam ete: “Mma mbọp ufọkidụn̄ nnọ fi, kpa ebiet eke afo editiede ke nsinsi.” (1 Ndidem 8:12, 13; 2 Chronicles 6:2) Temple oro ẹkebọpde obufa do kemi ama akabade edi iwụk ebiet utuakibuot idụt oro.
7 Ikata ke isua kpukpru irenowo Israel ẹma ẹsidọk ẹka Jerusalem man ẹkedụk mme usọrọ idatesịt ke temple ke ndiwụt esịtekọm mban̄a edidiọn̄ Abasi. Nte odotde, ẹkekot mme mboho ẹmi “ini emi Jehovah onịmde ke edisana esop,” owụkde ntịn̄enyịn ke utuakibuot Abasi. (Leviticus 23:2, 4) Mme enyene-ifịk iban ọkọrọ ye mme andibuana eken ke ubon ẹma ẹsidụk.—1 Samuel 1:3-7; Luke 2:41-44.
8. Didie ke Psalm 84:1-12 ọsọn̄ọ nte utuakibuot Jehovah edide akpan n̄kpọ?
8 Mme andiwet psalm ẹma ẹtịn̄ udọn udọn nte utuakibuot ekedide ata akpan n̄kpọ ke uwem mmọ. Nditọ Korah ẹkekwọ ẹte: “Mme idụn̄ fo, O Jehovah mme udịm, ẹnem didie!” Mmọ ke akpanikọ ikotoroke ikpîkpu ufọk. Utu ke oro, mmọ ẹkemenede uyo mmọ ke itoro Jehovah Abasi, ẹtan̄ade ẹte: “Esịt mi ye obụkidem mi ẹkwọ ẹnọ Abasi uwem.” Utom mme Levite ama ada akwa inemesịt ọsọk mmọ. Mmọ ẹma ẹtan̄a ẹte: “Ọfọfọn ọnọ mmọ eke ẹdụn̄de ufọk fo: mmọ ẹyesụk ẹtoro fi.” Ke akpanikọ, kpukpru nditọ Israel ẹma ẹkeme ndikwọ ẹte: “Ọfọfọn ọnọ owo eke odudu esie odude fi ke idem, ọkpọusụn̄ ẹdu mmọ ke esịt. . . . Mmọ ẹda nsọn̄idem ẹdọdiọn̄ ẹkaiso; kpukpru mmọ ẹbiọn̄ọde ke iso Abasi ke Zion.” Okposụkedi ekemede ndidi isan̄ eyen Israel ndika Jerusalem ama oyom usụn̄ onyụn̄ akak owo, enye ama afiak okop odudu nte osịmde ibuot obio oro. Esịt esie ama ọyọhọ ye idara nte enye akadarade ifet esie ndituak ibuot nnọ Jehovah: “Koro usen kiet ke okụre fo ọmọfọn akan tọsịn. Mmemek ndida ke asan̄udọk ke ufọk Abasi mi, akan ndidụn̄ ke mme tent mme oburobụt owo. . . . O Jehovah mme udịm, ọfọfọn ọnọ owo eke ọbuọtde idem esie ye afo.” Mme utọ ikọ oro ẹyarade nte nditọ Israel oro ẹkenịmde utuakibuot Jehovah akpa.—Psalm 84:1-12.
9. Nso ikotịbe inọ idụt Israel ke ini enye okokpude ndinịm utuakibuot Jehovah ke akpa itie?
9 Ke mfụhọ, Israel ama okpu ndinịm utuakibuot Abasi ke akpa itie. Mmọ ẹma ẹyak utuakibuot nnọ mme nsunsu abasi abiat ifịk oro mmọ ẹnyenede ẹnọ Jehovah. Mmọdo, Jehovah ama ayak mmọ ọnọ mme asua mmọ, ayakde ẹtan̄ mmọ ẹka ntan̄mfep ke Babylon. Ke ẹma ẹkefiak ẹwụk mmọ ke isọn̄ emana mmọ ke isua 70 ẹma ẹkebe, Jehovah ama ada mme anam-akpanikọ prọfet Haggai, Zechariah, ye Malachi ọnọ Israel mme item ndemede udọn̄. Ezra oku ye Nehemiah Andikara ẹma ẹdemede ikọt Abasi ndibọp temple nnyụn̄ mfiak n̄wụk utuakibuot akpanikọ do. Edi nte ediwak isua ikie ẹkebede, utuakibuot akpanikọ ama afiak akabade edi usụhọde n̄kpọ ke idụt oro.
Ifịk Akpa Isua Ikie Kaban̄a Utuakibuot Akpanikọ
10, 11. Nso itie ke utuakibuot Jehovah ekenyene ke uwem mbon oro ẹkenamde akpanikọ ke ini Jesus okodude ke isọn̄?
10 Ke ekemini Jehovah, Messiah ama ọbiọn̄ọrede. Mme owo oro ẹkenamde akpanikọ ke ẹkedori enyịn ke Jehovah kaban̄a edinyan̄a. (Luke 2:25; 3:15) Mbụk Gospel eke Luke enen̄ede etịn̄ aban̄a Anna emi ekedide isua 84 nte ebeakpa emi “[mîkpọn̄ke] temple, edi atuak ibuot ọnọ Abasi ke editre udia ye n̄kpeubọk.”—Luke 2:37.
11 Jesus ọkọdọhọ ete: “Udia Mi edi ndinam uduak Andidọn̄ Mi, nnyụn̄ mma utom Esie.” (John 4:34) Ti nte Jesus akanamde n̄kpọ ke ini enye okosobode mme okpụhọ-okụk ke temple. Enye ama asuan mme okpokoro mmọ ye mme n̄kpọitie mbonurua ẹmi ẹkenyamde ibiom. Mark obụk ete: “[Jesus] inyụn̄ inyịmeke owo ekededi emen n̄kpọ asan̄a ke temple ebe. Ndien Enye ekpep onyụn̄ ọdọhọ mmọ ete, Nte iwetke ite, ufọk Mi eyekere ete, ufọk akam kpukpru mme idụt? Edi mbufo ẹmenam enye akabade edi itie mbon n̄wo.” (Mark 11:15-17) Ih, Jesus ikakam iyakke owo ekededi emen n̄kpọ osịbe ebe ke okụre temple ke ini emende n̄kpọ ebe aka ikpehe efen ke obio oro. Edinam Jesus ama esịn odudu ke item oro enye ekebemde iso ọnọ: “Ẹkam ẹbem iso ẹyom Obio Ubọn̄ [Abasi] ye edinen ido Esie.” (Matthew 6:33) Jesus ama onịm utịbe utịbe uwụtn̄kpọ ọnọ nnyịn ke ndinọ Jehovah san̄asan̄a utuakibuot esie. Enye ama enen̄ede anam se enye ọkọkwọrọde.—1 Peter 2:21.
12. Didie ke mme mbet Jesus ẹkewụt edinịm oro mmọ ẹkenịmde utuakibuot Jehovah akpa?
12 Jesus n̄ko ama onịm uwụtn̄kpọ ọnọ mme mbet esie nditiene ebe ke usụn̄ emi enye ọkọyọhọde utom esie ndisio mme Jew ẹmi ẹfịkde, edi ẹmi ẹnamde akpanikọ, ke mme mbiomo edinam nsunsu ido ukpono. (Luke 4:18) Ke ndinam ewụhọ Jesus ndinam mme mbet nnyụn̄ nnịm mmọ baptism, mme akpa Christian ẹma ẹtan̄a uduak Jehovah uko uko ke ebuana ye Ọbọn̄ mmọ oro ẹkenamde eset. Jehovah ama enen̄ede okop inemesịt aban̄a edinịm oro mmọ ẹkenịmde utuakibuot Esie ke akpa itie. Ntem, angel Abasi ama osio apostle Peter ye John ke ufọk-n̄kpọkọbi ke utịbe utịbe usụn̄ onyụn̄ eteme mmọ ete: “Ẹka ẹkeda ke temple, ẹtịn̄ kpukpru ikọ Uwem ẹmi ẹnọ mbio obio.” Ke ẹfiakde ẹnọ mmọ odudu, mmọ ẹma ẹnam uyo oro. Kpukpru usen, ke temple ke Jerusalem ye ke ufọk ke ufọk “mmọ idopke uyo ndikpep nnyụn̄ n̄kwọrọ, ete Jesus edi Christ.”—Utom 1:8; 4:29, 30; 5:20, 42; Matthew 28:19, 20.
13, 14. (a) Toto ke eyo mme akpa Christian, nso ke Satan esidomo ndinam mme asan̄autom Abasi? (b) Nso ke mme anam-akpanikọ asan̄autom Abasi ẹkaiso ndinam?
13 Nte ubiọn̄ọ ke ukwọrọikọ mmọ ọkọkọride, Abasi ama ọnọ mme anam-akpanikọ asan̄autom esie ndausụn̄ ndiwet ekemini item. Peter ekewet esisịt ini ke 60 E.N. ebede ete: “Ẹtop kpukpru ọkpọsọn̄ ekikere eke otịmerede mbufo esịt ẹduọk ẹdori [Jehovah], koro Enye ke ekere mbufo. Ẹfara ke idem ẹnyụn̄ ẹkpeme; asua mbufo, kpa Satan, ke oyoyo nte lion eke okụnide, oyom se editade. Ẹsọn̄ọ ẹda ke mbuọtidem ẹn̄wana ye enye, ke ẹfiọkde ẹte kpa utọ ndutụhọ emi ke ọyọyọhọ ke otu nditọete mbufo ẹmi ẹdude ke ererimbot.” Mme akpa Christian nte eyịghe mîdụhe ẹma ẹkop ndọn̄esịt ẹto mme ikọ oro. Mmọ ẹma ẹfiọk ẹte ke mmimọ ima ikokụt ukụt ke ekpri ini, Abasi eyenam mmimọ ifọn ima. (1 Peter 5:7-10) Ke mme akpatre usen eke editịm n̄kpọ mme Jew oro, mme ata Christian ẹma ẹmenerede ima ima utuakibuot Jehovah ẹnọ obufa itie ubọn̄.—Colossae 1:23.
14 Nte apostle Paul ekebemde iso etịn̄, nsọn̄ibuot, ediwọn̄ọde n̄kpọn̄ utuakibuot akpanikọ, ama ada itie. (Utom 20:29, 30; 2 Thessalonica 2:3) Uyarade otode utịt utịt akpa isua ikie ama ọnọ ekese nsọn̄ọ aban̄a emi. (1 John 2:18, 19) Satan ama okụt unen ke ndisuan ndiọi Christian ke otu nti, anamde edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndifiọk “idiọk n̄kpasịp” ẹmi ke otu mme Christian ẹbietde ibokpot. Kpa ye oro, ke ediwak isua ikie ẹmi ẹkebede, ndusụk owo ẹma ẹnịm utuakibuot Abasi akpa, idem ẹsịnde uwem mmọ ke itiendịk. Edi ekedi ke utịt utịt “ini mme Gentile” ke Abasi akafiak atan̄ mme asan̄autom esie obok man ẹmenede utuakibuot akpanikọ ke enyọn̄.—Matthew 13:24-30, 36-43; Luke 21:24.
Ẹmenede Utuakibuot Jehovah ke Enyọn̄ Mfịn
15. Ọtọn̄ọde ke 1919, didie ke prọfesi eke Isaiah 2:2-4 ye Micah 4:1-4 ẹsu?
15 Ke 1919, Jehovah ama ọnọ nsụhọ oro ẹyetde aran odudu ndinam uko uko ubịnikọt unọ ikọ ntiense ofụri ererimbot oro emenerede utuakibuot ata Abasi ke enyọn̄. Ye edidụk oro mme ndamban̄a “erọn̄ en̄wen” ẹdụkde ẹdi ọtọn̄ọde ke 1935 kaiso, otuowo ẹmi ke n̄kan̄ eke spirit ẹdọkde ẹka “obot ufọk Jehovah” ke akaiso ndikọri. Ke isua utom 1993, Mme Ntiense Jehovah 4,709,889 ẹketoro enye ebe ke ndinọ mmọ en̄wen ikot ndidi ndidiana ke utuakibuot esie oro emenerede ke enyọn̄. Nso ukpụhọde ke emi edi ntem ye “n̄kpri obot” mbon isio n̄ka ukara ererimbot eke nsunsu ido ukpono emi asabarede ke n̄kan̄ eke spirit, akpan akpan ke Christendom!—John 10:16; Isaiah 2:2-4; Micah 4:1-4.
16. Nso ke oyom kpukpru mme asan̄autom Abasi ẹnam ke ikerede iban̄a se ẹkebemde iso ẹtịn̄ ke Isaiah 2:10-22?
16 Mme andisọn̄ọ nyịre ye nsunsu ido ukpono ẹse n̄kpri ye ikpọ ufọkabasi mmọ ye idem mme ọkwọrọ ederi mmọ nte “se ikon̄de,” ẹnọde mmọ ikpọ udorienyịn̄ ye ukpono. Edi tịmfiọk se Isaiah ekebemde iso etịn̄: “Mmenede enyịn owo ọduọ, ntan̄idem mbọn̄ onyụn̄ osụhọde, ndien Jehovah ikpọn̄îkpọn̄ okon̄ ke usen oro.” Ini ewe ke emi editịbe? Ke akwa ukụt oro asan̄ade ekpere usọp usọp emi ‘ibọk kpukpru ẹditakde.’ Ke ikerede iban̄a nte ndịk ndịk ini oro ekperede, oyom kpukpru mme asan̄autom Abasi ẹnen̄ede ẹdụn̄ọde itie oro utuakibuot Jehovah enyenede ke uwem mmọ.—Isaiah 2:10-22.
17. Didie ke mme asan̄autom Jehovah mfịn ẹwụt edinịm oro mmọ ẹnịmde utuakibuot Jehovah akpa?
17 Nte nditọete ofụri ererimbot, ẹtịm ẹdiọn̄ọ Mme Ntiense Jehovah kaban̄a ifịk mmọ ke ndikwọrọ Obio Ubọn̄. Utuakibuot mmọ idịghe ikpîkpu eto eto edinam ido ukpono emi ẹnamde ke hour kiet m̀mê n̄kpọ ntre ke urua. Baba, enye edi ofụri usụn̄uwem mmọ. (Psalm 145:2) Ke akpanikọ, isua oko se iwakde ikan Mme Ntiense 620,000 ẹma ẹdiomi mme mbubehe mmọ man ẹbuana ke utom ukwọrọikọ Christian uyọhọ-ini. Mmọ eken ke akpanikọ ifụmike utuakibuot Jehovah. Enye esiwụt idem akamba akamba ke nneme ofụri usen mmọ ye ke an̄wan̄wa ukwọrọikọ mmọ, idem edieke mme mbiomo ubon mmọ oyomde mmọ ẹnam utom ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄ ke utom idịbi udia.
18, 19. Siak mme uwụtn̄kpọ nsịnudọn̄ oro ekemede ndidi afo ama ọbọ oto edikot mbụk eyouwem Mme Ntiense.
18 Mme mbụk eyouwem eke Mme Ntiense oro ẹsimịn̄de ke Enyọn̄-Ukpeme ẹnam ẹfiọk mme usụn̄ oro nsio nsio nditọete iren ye iban ẹnịmde utuakibuot Jehovah akpa ke uwem mmọ. Ekpri eyenete an̄wan kiet emi akayakde uwem esie ọnọ Jehovah ke edide isua itiokiet ke emana ama onịm utom isụn̄utom nte utịtmbuba esie. Mbufo n̄kpri nditọete iren ye iban, ewe utịtmbuba ke ẹkeme ndimek oro edin̄wamde mbufo ndinịm utuakibuot Jehovah akpa ke uwem mbufo?—Se ibuotikọ oro “Ndibịne Utịtmbuba Emi Ẹkenịmde ke Ndide Isua Itiokiet ke Emana,” ke Enyọn̄-Ukpeme eke March 1, 1992, page 26-30.
19 Ata akani ebeakpa eyenete kiet ọnọ eti uwụtn̄kpọ efen kaban̄a edinịm utuakibuot Jehovah ke nnennen itie esie. Enye ama ọbọ akwa nsịnudọn̄ ndiyọ oto mbon oro enye akan̄wamde ndikpep akpanikọ. Mmọ ẹkedi “ubon” esie. (Mark 3:31-35) Edieke afo odude ke mme ukem idaha oro, nte afo eyema ibetedem ye un̄wam n̄kparawa owo ke esop mbufo? (Mbọk tịmfiọk nte Sista Winifred Remmie eketịn̄de ke “Mma Nyere Ikot ke Ini Idọk,” emi ẹkemịn̄de ke Enyọn̄-Ukpeme eke July 1, 1992, page 21-23.) Mbufo mme asan̄autom uyọhọ ini, ẹnam ẹwụt nte ke utuakibuot Jehovah enen̄ede edi akpa ke uwem mbufo ebe ke ndinyịme ke nsụhọdeidem ndinam utom ke ebiet oro ẹnọde mbufo, ẹsụkde idem unyịme unyịme ẹnọ ndausụn̄ ukara Abasi. (Mbọk ẹtịm ẹfiọk uwụtn̄kpọ Brọda Roy Ryan, nte ẹbụkde ke ibuotikọ oro “Ndisọn̄ọ Nnyịre ye Esop Abasi,” ke Enyọn̄-Ukpeme eke December 1, 1991, page 24-27.) Ti ete ke ini nnyịn inịmde utuakibuot Jehovah ke akpa itie, nnyịn imenyene nsọn̄ọ nte ke enye eyekere aban̄a nnyịn. Iyomke nnyịn itịmede esịt iban̄a ebiet emi mme n̄kpọ uduuwem ẹditode ẹdi. Mme ifiọkutom Sista Olive ye Sonia Springate ẹnam emi an̄wan̄a.—Se ibuotikọ oro “Nnyịn Ima Ibem Iso Iyom Obio Ubọn̄,” ke Enyọn̄-Ukpeme eke February 1, 1994, page 20-25.
20. Mme akpan mbụme ewe ke akpana nnyịn ibụp idem nnyịn idahaemi?
20 Do, nte owo kiet kiet, nte nnyịn ikpobụpke idem nnyịn ndusụk mbụme oro anamde ẹkere n̄kpọ? Nso itie ke utuakibuot Jehovah enyene ke uwem mi? Nte ami ke ndu uwem ekekem ye uyakidem mi nnọ ndinam uduak Abasi ke ofụri ukeme mi? Ke mme ikpehe uwem ewe ke n̄keme ndinam n̄kọri? Ndinen̄ede n̄kere mban̄a ibuotikọ oro etienede eyenọ ifet ndikere nte nnyịn idade inyene nnyịn inam n̄kpọ ke n̄kemuyo ye n̄kpọ oro nnyịn imekde akpa ke uwem—kpa utuakibuot Jehovah Ọbọn̄ Andikara, ima ima Ete nnyịn.—Ecclesiastes 12:13; 2 Corinth 13:5.
Ke Ndidụn̄ọde
◻ Kaban̄a utuakibuot, nso ke Jehovah oyom?
◻ Kaban̄a nso ke ataya akanam n̄kpọ nte n̄kpọ editi?
◻ Ke akpa isua ikie E.N., mmanie ẹkedi n̄wọrọnda uwụtn̄kpọ ifịk kaban̄a utuakibuot akpanikọ, ndien didie?
◻ Ọtọn̄ọde ke 1919, didie ke ẹmenerede utuakibuot Jehovah ke enyọn̄?