Ndi Emekeme Ndikpebe Phinehas ke Ini Osobode Idomo?
NDIDI ebiowo edi akwa ifet. Edi Ikọ Abasi ọdọhọ ke mbiowo ẹsisobo idomo. Ndusụk ini ke ini owo anamde idiọkn̄kpọ, esiyom mmọ “ẹkpe ikpe . . . ẹnọ Jehovah.” (2 Chron. 19:6) Mîdịghe ebiowo ekeme ndibọ utom emi enye ekerede ke okpon akan imọ, ukem nte Moses ekekerede ke imọ idotke, onyụn̄ osụhọrede idem obụp ke ini ẹkedọn̄de enye utom ete: “Ami ndi anie, eke ndikade ke ọtọ Pharaoh?”—Ex. 3:11.
N̄wed Abasi, emi ẹkedade anamutom odudu Abasi emi ẹdade ẹmek mbiowo ẹwet, etịn̄ aban̄a mme esenyịn emi ẹkekande idomo uforo uforo. Phinehas ekedi eyen Eleazar eyen Aaron, ndien ke ntem enye ekesịne ke otu mbon emi ẹdidide akwa oku. N̄kpọ ita emi ẹketịbede ẹnọ enye ẹwụt ke oyom mbiowo ẹda uko, eti ibuot, ye mbuọtidem ke Jehovah ẹyọ mme idomo.
“Enye Adaha Wap”
Phinehas ekedi akparawa ke ini nditọ Israel ẹkenamde nna ke Unaisọn̄ Moab. Bible ọdọhọ ete: “[Nditọ Israel] ẹtọn̄ọ ndinyene oburobụt ebuana ye nditọiban Moab. . . . Mmọ ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndidia n̄kpọ nnyụn̄ nnụhọ nnọ mme abasi mmọ.” (Num. 25:1, 2) Jehovah ama amia mme anamidiọk oro ufen, mmọ ẹnyụn̄ ẹkpan̄a. Ndi ọmọfiọk adan̄a nte etop idiọkn̄kpọ oro ye ufen esie ẹketụkde Phinehas?
Mbụk oro aka iso ete: “Sese! eren kiet ke otu nditọ Israel odụk edi, asan̄a ye n̄wan Midian kiet ekpere nditọete esie ke iso Moses ye ke iso ofụri esop nditọ Israel, ke adan̄aemi mmọ ẹtuan̄ade ke enyịnusụn̄ tent usopidem.” (Num. 25:6) Nso ke Phinehas, emi ekedide oku, akpanam? Enye ekedi akparawa, ndien eyen Israel emi akanamde n̄kpọ oro ekedi ọbọn̄, emi akadade mmọ usụn̄ ke utuakibuot.—Num. 25:14.
Edi Phinehas akabak Jehovah idịghe owo. Ke ini enye akadade okụt mmọ mbiba, enye adaha wap ekemen eduat ebịne mmọ ke tent ekekịm mmọ. Jehovah akada didie uko ye iwụk oro Phinehas ekenyenede? Jehovah ama ọsọsọp etre ufen oro onyụn̄ anam ediomi ye Phinehas ete ke mme oku ẹdito ubon esie “ke nsinsi.”—Num. 25:7-13.
Edi akpanikọ ke mbiowo Christian isiduọhọ obom. Edi, ukem nte Phinehas, ana mbiowo ẹben̄e idem ndinam n̄kpọ ye iwụk ye uko. Ke uwụtn̄kpọ, Guilherme ekedi ebiowo ke ọfiọn̄ ifan̄ kpọt ke ini ẹkemekde enye ẹsịn ke kọmiti ukpeikpe. Ikpe oro ekedi ikpe ebiowo emi akan̄wamde Guilherme ke ini enye ekedide uyen. Guilherme ọdọhọ ete: “Eketie mi ntre ntre ndisịne ke kọmiti oro. N̄kesikemeke ndide idap okoneyo. Mma nsikere kpukpru ini mban̄a mme usụn̄ oro n̄kemede ndikpe ikpe emi nte ekemde ye mme edumbet Abasi, nyakke ekikere idemmi ọbiọn̄ọ mi ndinam ntre. Mma mbọn̄ akam ke ediwak usen nnyụn̄ nnam ndụn̄ọde ke mme n̄wed oro ẹkọn̄ọde ke Bible.” Emi ama ọnọ enye uko ndise mban̄a san̄asan̄a n̄kpọ emi nnyụn̄ n̄n̄wam eyenete esie emi ekeduede.—1 Tim. 4:11, 12.
Mbiowo ẹsinịm uwụtn̄kpọ uko ye iwụk ke ini mme idaha ke esop oyomde ẹda mme edu emi ẹnam n̄kpọ. Edi oyom mme Christian eken n̄ko ẹnyene uko ẹnyụn̄ ẹtọt akwa idiọkn̄kpọ emi mmọ ẹfiọkde ẹban̄a. Kpasụk ntre, oyom nsọn̄ọnda man ẹtre ndụk ye ufan m̀mê iman emi ẹkesiode ẹfep ke esop.—1 Cor. 5:11-13.
Ikike Esisio Owo ke Mfịna
Uko oro Phinehas ekenyenede ikedịghe ikpîkpu ibụmede ibụmede edinam ini uyen. Se nte enye okowụtde ikike—oro edi, ada ọniọn̄ ye eti ibuot anam n̄kpọ—ke ini okokopde ke n̄kpọ en̄wen etịbe. Esien Reuben ye esien Gad ye ubak esien Manasseh ẹma ẹbọp itieuwa ẹkpere Akpa Jordan. Nditọ Israel eken ẹkekere ke mmọ ẹbọp ndida ntuak ibuot nnọ nsunsu abasi, ẹnyụn̄ ẹben̄e idem ndika ekọn̄ ye mmọ.—Josh. 22:11, 12.
Nso ke Phinehas akanam? Phinehas ye mbọn̄ Israel ẹma ẹneme ọniọn̄ ọniọn̄ ye mbon oro ẹkebọpde itieuwa oro. Mme esien oro ẹma ẹtịn̄ ntak, ẹte ke ikọbọp itieuwa oro ndida “[nnam] n̄kpọ Jehovah.” Ntem ke ẹketre mfịna oro.—Josh. 22:13-34.
Edieke Christian okopde ke enyene se ekemmọ asan̄autom Jehovah anamde, okpowụt ọniọn̄ didie ntem ndikpebe Phinehas! Eti ibuot idiyakke nnyịn isọp iyatesịt m̀mê iyarade ndudue nditọete nnyịn.—N̄ke 19:11.
Didie ke ikike ekeme ndinam mbiowo ẹnam n̄kpọ nte Phinehas? Jaime, emi edide ebiowo ke se ibede isua duop, ọdọhọ ete: “Ke ini asuanetop ọtọn̄ọde nditịn̄ ndutan̄uyo emi enye enyenede ye owo, mmesisọsọp mben̄e Jehovah nte an̄wam mi n̄kûda ye enye edi yak nnọ item N̄wed Abasi. Isan̄ kiet, eyenete an̄wan kiet ama etịn̄ ọnọ mi ke nte eyenete kiet, emi akamade ifetutom ke esop en̄wen, akanamde n̄kpọ ye imọ abiak imọ etieti. Ekpekemem mi utom ndika n̄keneme n̄kpọ oro ye eyenete oro sia eyenete oro ekedi akpan ufan mi. Utu ke ndinam ntre, mma nda ediwak edumbet Bible n̄kọk ibuot ye eyenete an̄wan oro. Enye ama enyịme ndibem iso n̄keneme n̄kpọ oro ye eyenete oro. (Matt. 5:23, 24) Mmọ ikekpehe emem inikiet inikiet. Ntre, mma ndọhọ enye ekere aban̄a mme edumbet en̄wen ke N̄wed Abasi. Enye ama ebiere ke imọ imọn̄ ifiak isịn n̄kpọ oro ke akam inyụn̄ idomo ndifen nnọ eyenete oro.”
Nso ikedi utịp? Jaime ọdọhọ ete: “Ke ediwak ọfiọn̄ ẹma ẹkebe, eyenete an̄wan oro ama edi ebịne mi. Enye ama edidọhọ ke nte ini akakade ke eyenete oro ama atua n̄kpọfiọk aban̄a se enye eketịn̄de. Ke eyenete oro ama odiomi ndisan̄a ye imọ ke an̄wautom onyụn̄ ọkọm imọ ke se ikanamde. Ẹma ẹkpe emem. Ndi n̄kpakanam ọfọn akan oro edieke ami, emi ekemede ndidi n̄kpakada ye owo kiet, n̄kpekesịnde idem nte mîdotke ke ndutan̄uyo oro?” Bible ọdọhọ ete: “Kûsọp ndikot owo ikpe.” (N̄ke 25:8) Mbiowo emi ẹnyenede ikike ẹsida ọniọn̄ ẹsịn udọn̄ ẹnọ mme Christian emi ẹnyenede ndutan̄uyo ẹte ẹda mme edumbet N̄wed Abasi ẹsịn ke edinam man emem odu ẹnyụn̄ ẹkpe emem.
Enye Ama Obụp Jehovah
Phinehas ama enyene ifet ndinam utom nte oku ndimek ikọt Abasi. Nte ima ikokụt, enye ama enyene n̄wọrọnda uko ye ikike idem ke ini ekedide akparawa. Kpa ye oro, mbuọtidem oro enye ekenyenede ke Jehovah akanam enye ekeme ndikan mme idomo uforo uforo.
Ke irenowo Gibeah, ke esien Benjamin, ẹma ẹkesabade n̄wanesa eyen Levi kiet ke n̄kanubọk tutu ẹwot enye, mme esien eken ẹma ẹben̄e idem ndika ekọn̄ ye esien Benjamin. (Judg. 20:1-11) Mme esien oro ẹma ẹben̄e Jehovah ẹte an̄wam mmimọ, kpa ye oro ẹma ẹkan mmọ utịm ikaba idiọk idiọk. (Judg. 20:14-25) Ndi mmọ ẹkpebiere ke akam mmimọ ikenyeneke ufọn? Ndi ama enen̄ede ọdọn̄ Jehovah ndikụt nte mmọ ẹnamde n̄kpọ ẹban̄a idiọkn̄kpọ oro ẹkenamde?
Sia mbuọtidem Phinehas, emi ekedide akwa oku Israel ini oro, mîkoyokke, enye ama afiak anam n̄kpọ. Enye ama ọbọn̄ akam ete: “Nte mfiak n̄wọrọ n̄kan̄wana ekọn̄ ye nditọ Benjamin eyenete mi m̀mê n̄kûka?” Jehovah ama eyere akam mmọ ke ndida nditọ Benjamin nsịn mmọ ke ubọk, mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹfọp Gibeah ofụri ofụri.—Judg. 20:27-48.
Nso ke ikeme ndikpep nto emi? Ndusụk mfịna ke esop ẹkeme ndisụk n̄ka iso kpa ye ofụri ukeme oro mbiowo ẹsịnde ye akam oro mmọ ẹbọn̄de ẹnọ Abasi ẹyom un̄wam. Edieke oro etịbede, ọfọn mbiowo ẹti ikọ emi: “Ẹka iso ẹben̄e [m̀mê ẹbọn̄ akam], ndien ẹyenọ mbufo; ẹka iso ẹyom, ndien mbufo ẹyekụt; ẹka iso ẹkọn̄, ndien ẹyeberede ẹnọ mbufo.” (Luke 11:9) Idem ọkpọkọm etie nte owo isọpke ibọrọ akam oro, mme esenyịn ẹkeme ndinen̄ede nnịm ke Jehovah eyeyere ke edikem ini esie.
Ke uwụtn̄kpọ, esop kiet ke Ireland ẹma ẹyom Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ke mbrenyịn, edi owo ukara emi esede aban̄a ubọpufọk ke edem mmọ ikọnọhọ mmọ unyịme. Enye ama esịn kpukpru ekikere oro ẹkenọde ẹban̄a se ẹkpebọpde ke isọn̄ oro nditọete ẹkeyomde ndibọp Ufọkmbono Obio Ubọn̄. Eketie nte n̄kukụre owo emi ekemede ndinọ unyịme ekedi akwa owo emi esede aban̄a ubọpufọk ke ofụri ikpehe oro. Ndi akam akpakan̄wam, nte akan̄wamde ke eyo Phinehas?
Ebiowo kiet do ọdọhọ ete: “Ke ima ikenen̄ede ibọn̄ akam inyụn̄ ikpe Abasi ubọk, ima ika ibuot itieutom emi esede aban̄a ubọpufọk. Ẹma ẹdọhọ mi ke etie nte ediwak urua ẹyebe mbemiso n̄kụtde akwa owo oro. Edi ima isụk iyom usụn̄ ikụt enye ke minit ition kpọt. Ke ini enye okokụtde mbuwed ufọk oro ikafiakde iwet, enye ama ọsọsọp ọnọ odudu ete ikọbọp, ndien ọtọn̄ọde ke ini oro akwa owo oro esede aban̄a ubọpufọk ke edem nnyịn ama esịn ofụri ukeme an̄wam nnyịn. N̄kpọ oro ama anam ifiọk nte akam enyenede odudu.” Ke akpanikọ, Jehovah eyeyere akam ofụri esịt mbiowo emi ẹbuọtde idem ye enye.
Phinehas ama enyene akwa ifet ke Israel eset, edi sia enye ekenyenede uko, ikike, ye mbuọtidem ke Abasi, enye ama akan mme idomo uforo uforo. Ndien Phinehas nditịn̄ enyịn nse mban̄a esop Abasi ama anam Jehovah ama enye. Ke n̄kpọ nte isua 1,000 ke ukperedem, ẹma ẹnọ Ezra odudu spirit Abasi man ewet ete: “Phinehas eyen Eleazar ekedi adausụn̄ mmọ ke ini edem. Jehovah ama odu ye enye.” (1 Chron. 9:20) Akpakam edi ntre ye kpukpru mbon emi ẹdade usụn̄ ke otu ikọt Abasi mfịn, ke nditịm ntịn̄, ye kpukpru Christian emi ẹsọn̄ọde ẹda ẹnam n̄kpọ Abasi!