Mme Mbụme Ẹtode Mme Andikot

Mme Christian ẹkpeda ediomi ndọ ke akpan n̄kpọ adan̄a didie?

Ediomi ndọ edi n̄kpọ inemesịt, enye edi akpan n̄kpọ n̄ko. Christian ndomokiet oro ọkọride esịm ọyọhọ idaha ikpadaha ediomi ndọ mfefere mfefere, ekerede ke imọ imekeme ndibiat enye ke mbuari mfep ke ini ekededi. Ini ediomi ndọ edi n̄ko ini emi eren ye n̄wan ẹtịmde ẹmehe mbemiso ndọ.

Ke ndineme ibuotikọ emi, oyom nnyịn ifiọk nte ke mme ido n̄kaowo oro ẹbuanade ndọ, ye mme edinam ẹdade ẹkesịm enye, ẹkpụhọde akamba akamba ke nsio nsio ebiet ye ini. Bible anam emi an̄wan̄a.

Nditọiban Lot iba, ẹmi “mîka-ifiọkke kan̄a eren,” ẹma ẹdụk ediomi ndọ ke ndusụk usụn̄ ye iren iba ke mbọhọ oro. ‘Mme ukot Lot ẹkeyom ndidọ nditọ-iban esie,’ edi Bible isianke nnyịn ntak m̀mê nte ẹkesan̄ade ẹdụk ediomi ndọ oro. Ndi nditọiban oro ẹkedi ikpọ owo? Ndi mmọ ẹma ẹnyene akpan udeme ke ndimek owo ẹmi mmọ ẹdidọde? Ndi mmọ ẹkedụk ediomi ndọ ebe ke ndusụk an̄wan̄wa edinam? Nnyịn ifiọkke. (Genesis 19:8-14) Nnyịn imọfiọk ite ke Jacob akanam ediomi ke idemesie ye ete Rachel ndidọ Rachel ke ama akanam utom ọnọ enye ke isua itiaba. Okposụkedi Jacob okokotde Rachel “n̄wan mi,” mmọ ikenyeneke ebuana idan̄ ke mme isua oro. (Genesis 29:18-21) Nte uwụtn̄kpọ efen, mbemiso enye ekekemede ndidọ eyen Saul, David ekenyene ndikan mme Philistine. Ke ama akanam se Saul okoyomde, David ama ekeme ndidọ eyenan̄wan oro, Michal. (1 Samuel 18:20-28) Mme “ediomi ndọ” oro ẹma ẹkpụhọde ye kiet eken ẹnyụn̄ ẹkpụhọde ẹkpọn̄ se idide ọsọ ke ediwak idụt mfịn.

Ibet Moses ama esịne mme edumbet kaban̄a ndọ ye ediomi ndọ. Ke uwụtn̄kpọ, erenowo ama ekeme ndinyene awak akan n̄wan kiet; enye ama ekeme ndisio ndọ ke nsio nsio ntak, okposụkedi etiede nte ke n̄wan ikekemeke. (Exodus 22:16, 17; Deuteronomy 24:1-4) Erenowo oro akasabarede eyenan̄wan oro mîfiọkke erenowo ekenyene ndimen enye ndọ edieke ete eyenan̄wan ekenyịmede, ndien enye ikekemeke ndisio enye ndọ tutu amama. (Deuteronomy 22:28, 29) Mme ibet efen ẹma ẹnyene ebuana ye ndọ, utọ nte mme ini oro akanade ẹtre ndinyene ebuana idan̄. (Leviticus 12:2, 5; 15:24; 18:19) Mme edumbet ewe ẹkenyene ebuana ye ediomi ndọ?

Eyenan̄wan Israel oro okodụkde ediomi ndọ ekenyene isio isio idaha ke ibet ye eyenan̄wan oro mîdụkke ediomi ndọ; ke ndusụk idaha ẹkeda enye nte ọdọ ndọ. (Deuteronomy 22:23-29; Matthew 1:18, 19) Nditọ Israel ikekemeke ndidụk ediomi ndọ ye ndusụk iman m̀mê ndidọ ndusụk iman. Ke ediwak idaha mmọ ẹmi ẹkedi mbon ubon, edi ẹkekpan ndusụk ediomi ndọ ye ndọ ke ntak unen n̄kpọ akpa. (Leviticus 18:6-20; se Enyọn̄-Ukpeme [Ikọmbakara] eke March 15, 1978, page 25-28.) Ana in̄wan̄în̄wan̄ nte ke mme asan̄autom Abasi ikenyeneke ndida ediomi ndọ mfefere mfefere.

Nditọ Israel ẹkedu ke idak mme utọ edumbet eke Ibet oro, edi mme Christian idụhe ke idak Ibet oro, esịnede mme edumbet esie kaban̄a ediomi ndọ m̀mê ndọ. (Rome 7:4, 6; Ephesus 2:15; Mme Hebrew 8:6, 13) Ke akpanikọ, Jesus ekekpep ete ke mme edumbet Christian oro ẹnyenede ebuana ye ndọ ẹkpụhọde ẹkpọn̄ eke Ibet. (Matthew 19:3-9) Kpa ye oro, enye ikosụhọkede idaha ndọ, m̀mê eke ediomi ndọ. Ntre, nso kaban̄a ibuotikọ oro inemede iban̄a mi, ediomi ndọ ke ufọt mme Christian?

Ke ediwak idụt mme owo ẹsimek owo ẹmi mmọ ẹdidọde. Ke ndondo oro eren ye n̄wan ẹn̄wọn̄ọde ndidọ kiet eken, ẹda nte ke mmọ ẹdụk ediomi ndọ. Nte ido edide, isiyomke akpan edinam efen efen ndisọn̄ọ ediomi ndọ. Edi akpanikọ, ke ndusụk ebiet edi ọsọ n̄kpọ eren ndinọ n̄wan emi enye edidọde n̄kpanuen ubọk ndiwụt ke mmọ ẹdụk ediomi ndọ. Mîdịghe edi ido nditọt mme iman ye mme ufan mban̄a ediomi ndọ oro, utọ nte ke itie udia ubon m̀mê ekpri mboho efen. Mmọ ẹmi ẹdi ọkpọkpọ ubiere, idịghe mme n̄kpọ oro N̄wed Abasi oyomde. Se inamde ediomi ndọ edi unyịme owo iba oro.a

Christian ikpenyeneke ndidụk uyomima, ediomi ndọ, m̀mê ndọ itọk itọk. Nnyịn imosio n̄wed oro ọkọn̄ọde ke Bible oro ekemede ndin̄wam mbon oro mîdọhọ ndọ ndibiere m̀mê owụt eti ibuot mmọ nditọn̄ọ uyomima m̀mê ndinam n̄kpọ mbịne ediomi ndọ ye ndọ.b Akpan n̄kpọ ke item emi edi nte ke ndọ Christian edi nsinsi n̄kpọ.—Genesis 2:24; Mark 10:6-9.

Christian iba ẹkpenyene nditịm ndiọn̄ọ kiet eken mbemiso mmọ ẹtọn̄ọde ndikere mban̄a ediomi ndọ. Owo kiet kiet ekeme ndibụp, ‘Ndi ami mmenen̄ede mfiọk idaha eke spirit ye uten̄e Abasi owo enye eken? Nte mmekeme ndikụt nte nnamde n̄kpọ Abasi ye enye ke ofụri eyouwem? Ndi nnyịn imetịm imehe ye edu kiet eken? Ndi ami mmenyene mbuọtidem nte ke nnyịn iyekem ye kiet eken ke nsinsi? Ndi nnyịn imenyene ifiọk oro ekemde iban̄a mme edinam ini edem ye mme idaha kiet eken ke emi?’

Ke ndondo oro Christian iba ẹdụkde ediomi ndọ, odot mmọ ye mbon efen ndidori enyịn nte ke ndọ eyetiene. Jesus eketeme ete: “Yak ikọ mbufo edi Edi ntre, ye, Idịghe ntre.” (Matthew 5:37, sịghisịghi ubọkn̄wed edi eke nnyịn.) Mme Christian oro ẹdụkde ediomi ndọ ẹkpenyene ndida enye nte akpan n̄kpọ. Nte ededi, ke ibat ibat idaha, Christian oro odụkde ediomi ndọ ekeme ndifiọk nte ke odu akpan n̄kpọ oro owo mîketịn̄ke m̀mê oro ẹkedịpde mbemiso ẹdụkde ediomi ndọ. Ekeme ndidi akpan n̄kpọ oro aban̄ade ini edem owo enye eken, idem edinam ubiatibet m̀mê oburobụt ido. Ana Christian oro edide edifiọk emi ebiere se enye edinamde. Ekeme ndidi mmọ mbiba ẹyeneme n̄kpọ oro ntotụn̄ọ ntotụn̄ọ ẹnyụn̄ ẹnyịme ndika iso ke ediomi ndọ mmọ. Mîdịghe mmọ mbiba ẹkeme ndibiere nditre ediomi ndọ oro. Okposụkedi ndinam ntre ekemede ndidi ọkpọkpọ n̄kpọ—mîdịghe n̄kpọ oro mbon efen ẹkpenyenede ndisịn idem, ẹdomode ndifiak ndụn̄ọde, m̀mê ndibiere ikpe—enye edi ata akamba ubiere. Ke n̄kan̄ eken, owo emi ọfiọkde aban̄a akpan mfịna oro ekeme ndikere ke idemesie ke obiomo imọ ndibiat ediomi ndọ oro mfep, idem edieke owo enye eken oyomde enye aka iso.—Se “Mme Mbụme Ẹtode Mme Andikot” ke Enyọn̄-Ukpeme (Ikọmbakara) eke June 15, 1975.

Eti ntak odu ndibiere mme utọ mfịna oro mbemiso ẹdụkde ndọ. Jesus ọkọdọhọ ete ke n̄kukụre isọn̄ N̄wed Abasi kaban̄a usiondọ oro ọnọde owo ifụre ndifiak ndọ ndọ edi por·neiʹa, ata oburobụt ido idan̄ emi nsan̄a ndọ kiet anamde. (Matthew 5:32; 19:9) Enye ikọdọhọke ke ẹkeme ndida usiondọ oro ekemde ye ibet ntre ndọ edieke owo kiet ọdiọn̄ọde aban̄a akamba mfịna m̀mê idiọkido oro ẹkenamde mbemiso udianndọ.

Ke uwụtn̄kpọ, ke eyo Jesus ama ana in̄wan̄în̄wan̄ nte ke owo ekeme ndinyene akpamfia. Edieke ebendọ edide owo Jew ọkọfiọkde ke n̄wan imọ ekedi owo akpamfia (edide ama ọfiọk m̀mê ikọfiọkke) ke ini ọkọdọde enye, nte enye ama enyene isọn̄ ndisio ndọ? Ntre owo Jew ama ekeme ndisio ndọ ke idak Ibet, edi Jesus ọkọdọhọ ete ke emi ikodotke ye mme anditiene imọ. Kere ban̄a ndusụk idaha ke eyomfịn. Erenowo emi enyenede akpasak, n̄kwaiyọ ndido idan̄, HIV, m̀mê idiọk udọn̄ọ efen oro ekemede ndibe owo, ekeme ndidọ ndọ ye unana ediyarade akpanikọ oro. Ekeme ndidi enye ekemen udọn̄ọ esie oto idan̄ edide mbemiso m̀mê ke ini ẹdude ke ediomi ndọ. N̄wan esie ndifiọk mban̄a udọn̄ọ esie m̀mê oburobụt uwem ini edem (idem nte ke inyeneke ukeme ubon eyen m̀mê ke edi itọ) ikpụhọkede akpanikọ oro nte ke mmọ ẹdọ ndọ idahaemi. Idiọkn̄kpọ oro ẹkenamde ke ini edem mbemiso ndọ idịghe isọn̄ N̄wed Abasi nditre ndọ kpa nte n̄wan ekpenyenede ndusụk udọn̄ọ m̀mê idem ndidịp idịbi oro oyomode ọnọ erenowo efen ke ini ndọ. Mmọ ẹdọ ndọ idahaemi ẹnyụn̄ ẹyak idem ẹnọ kiet eken.

Edi akpanikọ, mme utọ mfụhọ mfụhọ idaha oro iwakke nditịbe, edi mme uwụtn̄kpọ ẹmi ẹkpenyene ndidori nsọn̄uyo ke ọkpọikọ emi: Owo inyeneke ndida ediomi ndọ mfefere mfefere. Mbemiso ye ke ini ẹdude ke ediomi ndọ, mme Christian ẹkpenyene ndidomo ndifiọk kiet eken ọfọn. Mmọ ẹkpenyene nditịn̄ akpanikọ ke se kiet eken oyomde ndifiọk m̀mê enyenede unen ndifiọk. (Ke ndusụk idụt ibet oyom eren ye n̄wan ẹka useidem mbemiso ndọ. Mbon en̄wen ẹkeme ndiyom utọ useidem oro man ẹnyene ntọt idemmọ.) Ntem ediomi ndọ edide n̄kpọ idatesịt ye akpan n̄kpọ ọyọyọhọ uduak oro odotde ukpono nte owo iba ẹmi ẹsan̄ade ẹkpere ndọ oro akam edide n̄kpọ idatesịt ye akpan n̄kpọ akan.—Mme N̄ke 5:18, 19; Ephesus 5:33.

[Mme Ikọ idakisọn̄]