Ibuot 2

Nso Idiọk ke Ndidedịbe Ntọn̄ọ Uyomima?

Jessica ikọfiọkke se akpanamde ke ini eyen ufọkn̄wed mmọ emi ekerede Jeremy ọkọtọn̄ọde ndinyene udọn̄ ke idemesie. Jessica ọdọhọ ete: “Jeremy ama eye etieti, ndien mme ufan mi ẹkedọhọ ke ndikwe akparawa en̄wen emi enyenede ido nte enye. Ediwak nditọiban ẹma ẹdomo ndinam ufan ye enye, edi enye ikamaha mmọ. Ami ikpọn̄ ke enye akama.”

Ikebịghike, Jeremy ama ọdọhọ Jessica anam itọn̄ọ uyomima. Jessica ama asian enye ke imọ idi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah, ndien ke owo idinyịmeke imọ itọn̄ọ uyomima ye owo emi mîkaha ido ukpono imọ. Jessica ọdọhọ ete: “Edi Jeremy ama osio ekikere edi, onyụn̄ ọdọhọ mi ete, ‘Yak idedịbe itọn̄ọ uyomima nan̄a mbak ete ye eka fo ẹdifiọk.’”

NSO ke ekpetịn̄ edieke owo emi esịt fo amade ọkpọdọhọde ededịbe ọtọn̄ọ uyomima ye imọ? Ekeme ndidi ayakpa fi idem ndifiọk ke Jessica ama enyịme ndidịbe ntọn̄ọ uyomima ye Jeremy. Jessica ọdọhọ ete: “Mma nnen̄ede nnịm ke edieke ntọn̄ọde uyomima ye enye, ke nyanam enye ekpep ndima Jehovah.” Nso iketịbe ke akpatre? Iyọfiọk nte ini akade. Akpa kan̄a, ẹyak ineme se isinamde ndusụk owo ẹdedịbe ẹtọn̄ọ uyomima.

Ntak Mmọ Ẹsinamde Emi

Ntak emi ndusụk uyen ẹsidịbede-dịbe ẹtọn̄ọ uyomima? Akparawa kiet emi ekerede David etịn̄ se isidide ntak. Enye ọdọhọ ete: “Mmọ ẹfiọk ke ete ye eka mmimọ idinyịmeke, ntak edi oro mmọ mîsiyakke mmọ ẹfiọk.” Jane etịn̄ se ikemede ndidi ntak en̄wen. Enye ọdọhọ ete: “Edieke edịbede-dịbe ọtọn̄ọ uyomima, ọwọrọ oyom ndiwụt ke udụhe aba ke idak owo. Edieke ekerede ke ẹsụk ẹda fi nte eyenọwọn̄, emekeme ndikere ke akpana anam se oyomde ndinam, edi edịp ete ye eka fo.”

Ndi ọmọfiọk ntak en̄wen emi ndusụk uyen ẹsidịbede-dịbe ẹtọn̄ọ uyomima? Edieke edide ọmọfiọk, wet mmọ ke idak emi.

․․․․․

Nte ededi, afo ọmọfiọk ke Bible ọdọhọ okop uyo ọnọ ete ye eka fo. (Ephesus 6:1) Ndien edieke ete ye eka fo mînyịmeke ọtọn̄ọ uyomima, anaedi enyene eti ntak emi anamde mmọ ẹkûnyịme. Kpa ye oro, emekeme ndisụk n̄kere ete:

● Mme uyen eken ẹtọn̄ọ uyomima; ami ikpọn̄ nsụhọ.

● Owo oro n̄kpamade ndida ntọn̄ọ uyomima ikaha ido ukpono mi.

● N̄kpama nditọn̄ọ uyomima ye ekemmọ Christian okposụkedi emi mmenyọhọke ndidọ ndọ kan̄a.

Anaedi ọmọfiọk se ete ye eka fo ẹditịn̄de ẹban̄a emi. Ndien ke ọwọn̄esịt fo, ọmọfiọk ke se mmọ ẹditịn̄de edidi akpanikọ. Ekeme n̄ko nditie fi ke idem nte eketiede eyenan̄wan kiet emi ekerede Manami, emi ọkọdọhọde ete: “Esinen̄ede ọdọn̄ mi nditọn̄ọ uyomima tutu n̄kere m̀mê ndikebiere ke nditọn̄ọke uyomima ama akam enen. Mme uyen mfịn ifiọkke se ikpanamde owo okûtọn̄ọ uyomima. Idem n̄kpọ, isinemke mi ndidu ntre ke idemmi!” Ndusụk mbon oro ẹdude ke utọ idaha emi ẹtọn̄ọ uyomima, edi iyakke ete ye eka mmọ ẹfiọk. Didie?

“Ẹkedọhọ Ikûyak Owo Ọfiọk”

Ana owo osu nsu man ekeme ndidedịbe ntọn̄ọ uyomima. Ndusụk owo ẹsineme nneme n̄kukụre ke fon m̀mê ke Intanet mbak mbon en̄wen ẹdifiọk ke mmọ ẹtọn̄ọ uyomima. Mmọ ẹsinam nte idi ikpîkpu ufan ke ini mmọ ẹdude ye mbon en̄wen, edi nneme oro mmọ ẹsinyenede ke e-mail, ke fon, ye etop oro mmọ ẹsinọde kiet eken ke fon ẹsiwụt ke mmọ idịghe ikpîkpu ufan.

N̄kari en̄wen emi mme uyen ẹsinamde esidi ndidiomi ndidu ke otu, ndien etise, edidi enyene owo esie esịk ekpere. James ọdọhọ ete: “Ini kiet, ẹma ẹkot nnyịn usọrọ, edi ekem ima idifiọk ke ẹkediomi usọrọ emi man owo iba ke otu nnyịn—akparawa ye n̄kaiferi—ẹdu ọtọkiet. Mmọ ẹkedọhọ ikûyak owo ọfiọk se mmimọ inamde.”

Nte James owụtde, mme ufan ẹsiwak ndin̄wam owo edịbe ọtọn̄ọ uyomima. Carol ọdọhọ ete: “Ke nsụhọde n̄kaha, ana ufan fo kiet osụk ọdiọn̄ọ aban̄a se ikade iso, edi emek ndidịp sia afo ọkọdọhọde enye okûyak mbon en̄wen ẹfiọk.” Ndusụk ini, ndusụk owo ẹsisu anafai nsu. Beth emi edide isua 17 ọdọhọ ete: “Man ẹka iso ẹdịbe ẹwọrọ an̄wa ye owo isio uduot, ediwak uyen ẹsisu nsu ẹnọ ete ye eka mmọ ẹban̄a ebiet oro mmọ ẹkade.” Se Misaki emi edide isua 19 akanamde edi oro. Enye ọdọhọ ete: “N̄kesitetie n̄kere nsu oro ndisude. Mma nsinyụn̄ nnen̄ede ndomo nditịn̄ akpanikọ ke mme n̄kpọ oro mîban̄ake erenowo oro n̄kesisan̄ade kiet n̄wọrọ an̄wa man ete ye eka mi ẹka iso ẹnyene mbuọtidem ke idemmi.”

Se Idiọkde ke Ndidedịbe Ntọn̄ọ Uyomima

Edieke ọdọn̄de fi ndidedịbe ntọn̄ọ uyomima—mîdịghe edieke edide ke anam oro—oyom obụp idemfo mbụme iba emi:

Se nnamde emi edida nso edi? Ndi amaduak ndisọp ndọ owo oro? Evan emi edide isua 20 ọdọhọ ete: “Nditọn̄ọ uyomima ye owo emi mûyomke ndidọdọ etie nte ndisuan etop n̄kpọurua emi mûyomke ndinyanyam.” Nso ikeme ndidi utịp? Mme N̄ke 13:12 ọdọhọ ete: “Idotenyịn emi ebịghide ndidi anam esịt ọdọn̄ọ.” Ndi emenen̄ede oyom ndinam esịt owo emi afo amade ọdọn̄ọ? Ntak en̄wen emi mîkpanaha ededịbe ọtọn̄ọ uyomima edi koro enye idiyakke ete ye eka fo, ọkọrọ ye ikpọ owo eken oro ẹmade fi, ẹnọ fi nti item. Etie nte emi ekeme ndinam fi anam oburobụt ido.—Galatia 6:7.

Jehovah Abasi ese didie se nnamde emi? Bible ọdọhọ: “Kpukpru n̄kpọ ẹna iferi ẹnyụn̄ ẹna in̄wan̄-in̄wan̄ ke enyịn enye emi nnyịn inyenede ndinam ibat nnọ.” (Mme Hebrew 4:13) Mmọdo, edieke edịbede-dịbe ọtọn̄ọ uyomima—m̀mê edịpde eke ufan fo—Jehovah ọfiọk se ikade iso. Ndien edieke edide emesisu nsu man edịp edinam emi, ọkpọfọn afiak ekere m̀mê se anamde emi ọfọn. Jehovah Abasi asasua nsu. Ke nditịm ntịn̄, Bible asiak “edeme nsu” esịn ke otu n̄kpọ emi enye asuade!—Mme N̄ke 6: 16-19.

Nte Ekpetrede Edinam Emi

Ke akpanikọ, ọkpọfọn asian ete ye eka fo m̀mê Christian oro ama ọkọkọri esịm ọyọhọ idaha nte ke emesidịbe oyom ima ye owo isio uduot. Ndien edieke edide ufan fo ke edịbe oyom ima ye owo isio uduot, kûtiene udịp se enye anamde. (1 Timothy 5:22) Kere ise, editie fi didie ke idem edieke edinam emi esịnde enye ke afanikọn̄? Ndi ukereke ke afo etiene edi ntak afanikọn̄ oro?

Ke uwụtn̄kpọ: Yak idọhọ ke ufan fo emi ọdọn̄ọde udọn̄ọ ikịm an̄wan n̄kụhọ esidịbe adia inịn̄e inin̄e udia. Nso ke akpanam edieke edide edifiọk, edi enye ekpe fi ubọk ete okûtịn̄ unọ owo? Nso ikpebehe fi ikan—nditiene ufan fo ndịp se enye anamde m̀mê nditịn̄ nnọ mbon en̄wen man ẹn̄wam enye?

Afo odu ke ukem idaha oro edieke ọfiọkde ke ufan fo ke edịbe oyom ima ye owo isio uduot. Kûkere ke ndisian mbon en̄wen ayanam mbufo ẹtre ndidi ufan. Nte ini akade, eti ufan eyedifiọk ke se afo akanamde oro akakam edi ke ufọn imọ.—Psalm 141:5.

Ndidedịbe Ntọn̄ọ Uyomima m̀mê Ndidịp Ndusụk Owo?

Nte ededi, idịghe kpukpru n̄kpọ oro afo edịpde ke ini uyomima edi abian̄a. Ke uwụtn̄kpọ, yak idọhọ ke eren ye n̄wan ẹkpema ndinen̄ede mmehe ye kiet eken, edi mmọ iyomke kpukpru owo ẹdiọn̄ọ ke nsonso oro. Nte akparawa emi ekerede Thomas etịn̄de, “mmọ iyomke mme owo ẹkama mmimọ ẹnam mbubru ẹnyụn̄ ẹsak mmimọ ẹte, ‘Ẹdinanam ndọ mbufo emi ini ewe?’”

Ekeme ndinen̄ede mfịna owo edieke mbon en̄wen ẹdomode ndinyịk enye anam n̄kpọ. (Ikwọ Solomon 2:7) Ke ntre, ndusụk owo ẹkeme ndibiere ke ifọnke mmimọ iyak kpukpru owo ẹdiọn̄ọ ke nsonso oro mmimọ itọn̄ọde uyomima. (Mme N̄ke 10:19) Anna emi edide isua 20 ọdọhọ ete: “Emi esinọ eren ye n̄wan ini ndida mbiere m̀mê akpana idụk ediomi ndọ. Edieke mmọ ẹkụtde ke ọfọn inam ntre, do mmọ ẹkeme ndinam kpukpru owo ẹdiọn̄ọ.”

Edi ikpọfọnke edịp mbon oro akpanade ẹfiọk ke mbufo ẹmetọn̄ọ uyomima, utọ nte ete ye eka fo m̀mê ete ye eka owo oro. Ke nditịm ntịn̄, edieke mûyomke ẹdiọn̄ọ ke mbufo ẹmetọn̄ọ uyomima, bụp idemfo se idide ntak. Ndi ọmọfọfiọk ke enyene se idinamde ete ye eka fo ẹkûnyịme?

“Mma Mfiọk Se N̄kpanamde”

Jessica oro iketịn̄de iban̄a ke ntọn̄ọ ama adian̄ade idem ọkpọn̄ Jeremy ke ini enye okokopde se Christian en̄wen oro ekedịbede-dịbe ọtọn̄ọ uyomima eketịn̄de. Jessica ọdọhọ ete, “Ke mma n̄kokop nte enye akasan̄ade adian̄ade idem ọkpọn̄ owo oro enye ekesidịbede-dịbe ama, mma mfiọk se n̄kpanamde.” Edi, ndi ama emem enye utom ndision̄o idem n̄kpọn̄ Jeremy? Baba! Jessica ọdọhọ ete: “Enye ekedi n̄kukụre erenowo oro n̄kamade ke ofụri esịt. Mma nsitua eyet kpukpru usen ke ediwak urua.”

Kpa ye oro, Jessica ama ọfiọk ke imọ imama Jehovah. Ndien okposụkedi emi enye ọkọkpọn̄de nnennen usụn̄ ke ibio ini, enye okosụk oyoyom ndinam se inende. Nte ini akade, ndikpọn̄ Jeremy ikenen̄ekede ibiak enye aba. Jessica ọdọhọ ete: “Mmenen̄ede n̄kpere Jehovah idahaemi. Mmenen̄ede n̄kọm enye ke ndisinọ nnyịn ndausụn̄ oro iyomde ke nnennen ini!”

AKPAN ITIE N̄WED ABASI

“Nnyịn [iyom] ndinam akpanikọ ke kpukpru n̄kpọ.”—Mme Hebrew 13:18.

ITEM

Inaha asian ofụri ekondo ke ọmọtọn̄ọ uyomima. Edi sian mbon oro ẹkpenade ẹfiọk. Emi esịne ete ye eka fo, ọkọrọ ye ete ye eka owo oro afo amade do.

NDI AMA ỌFIỌK . . . ?

Ana mbon oro ẹyomde itie ebuana mmọ ebịghi ẹyak mbon en̄wen ẹnyene mbuọtidem ke idemmọ. Ndidedịbe ntọn̄ọ uyomima idiyakke ete ye eka fo ẹka iso ẹnyene mbuọtidem ke idemfo, idinyụn̄ iyakke owo emi afo amade do enyene mbuọtidem ke idemfo.

SE NDINAMDE

Edieke n̄kedịbede-dịbe ntọn̄ọ uyomima ye ekemmọ Christian, se ndinamde edi ․․․․․

Edieke ufan mi edịbede-dịbe ọtọn̄ọ uyomima, se ndinamde edi ․․․․․

Se ndibụpde ete ye eka mi mban̄a n̄kpọ emi edi ․․․․․

AFO EKERE DIDIE?

● Fiak se n̄kpọ ita oro ẹwetde ke ndodobi ubọkn̄wed ke page 22. Ewe ke otu mmọ etịn̄ nte esitiede fi ke idem ndusụk ini?

● Didie ke ekpese aban̄a mfịna emi utu ke ndidedịbe ntọn̄ọ uyomima?

● Nso ke akpanam edieke ọfiọkde ke ufan fo ama edịbe ọtọn̄ọ uyomima, ndien ntak emi akpanamde ntre?

[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 27]

“Mma nsion̄o idem n̄kpọn̄ Jeremy. Edi ama esifịna mi ke ini n̄kụtde enye ke ufọkn̄wed kpukpru usen. Jehovah Abasi ọfiọk kpukpru se ikpeketịbede, edi nnyịn ifiọkke. Ana ibuọt idem ye Jehovah.”​—Jessica

[Ndise ke page 25]

Ndidịp ufan fo emi ọtọn̄ọde uyomima ke ndịbe etie nte ndidịp owo emi ọdọn̄ọde udọn̄ọ ikịm an̄wan n̄kụhọ edi emi esidịbede-dịbe adia inin̄e inịn̄e udia

Ibuot 5

Ntak Emi N̄kposụk Ntiede Ntem Nnamke Idan̄ Akanam?

“Esinen̄ede ọdọn̄ mi ndinam idan̄.”—Kelly.

“Esitie mi ke idem nte ndịghe ata erenowo sia akanam nnamke idan̄.”—Jordon.

“NDI akanam unamke idan̄?” Mbụme emi ekeme ndinam idem enyek fi. Kamse, ke ediwak ebiet, ẹsise uyen emi akanam mînamke idan̄ ke n̄kpaidem, nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke enyene se ifịnade enye. Oro esinam ata ediwak uyen ẹnam idan̄ mbemiso mmọ ẹsịmde isua 20.

Udọn̄ ye Uke

Edieke afo edide Christian, ọmọfiọk ke Bible ọdọhọ ‘ebet use.’ (1 Thessalonica 4:3) Edi ekeme ndisọn̄ fi ndimụm idem n̄kama ke ini idan̄ ọdọn̄de fi. Akparawa kiet emi ekerede Paul ọdọhọ ete: “Ndusụk ini esidi ke ntie ke ntie, ntọn̄ọ ndikere mban̄a idan̄.” Ke ndusụk idaha, se isitịbede inọ ediwak uyen edi oro.

Nte ededi, bụt ekeme ndinam fi ke ini ẹsakde fi sia akanam mûnamke idan̄. Ke uwụtn̄kpọ, nso ke akpanam edieke mme uke fo ẹdọhọde ke udịghe ata erenowo m̀mê n̄wan ibọhọke afo anam idan̄? Ellen ọdọhọ ete: “Mme uke ẹsinam etie nte ke idiọkke ndinam idan̄, ke idan̄ esikam enenem. Edieke mûnamke idan̄ nte amama, mmọ ẹsikere ke enyene se ifịnade fi.”

Edi enyene n̄kpọ oro aban̄ade idan̄ mbemiso ndọ emi mme uke fo mîsimaha nditịn̄ mban̄a. Ke uwụtn̄kpọ, Maria emi akanamde idan̄ ye ufan esie eren, eti se iketịbede ete: “Ke ima ikanam idan̄ ima, bụt ama enen̄ede anam mi. Mma nsua ufan mi nnyụn̄ nsua idemmi n̄ko.” Ediwak uyen ifiọkke ke esịt esinen̄ede afịna mme uyen oro ẹsinamde idan̄. Ke nditịm ntịn̄, esinen̄ede afịna mbon oro ẹnamde idan̄ ke ini mmọ mîdọhọ ndọ, edinam emi esinyụn̄ akama ndiọi utịp.

Nte ededi, uyen kiet emi ekerede Shanda obụp ete, “Nsinam Abasi anam mme uyen ẹsinyene udọn̄ idan̄ okposụkedi emi enye ọfiọkde ke ikpanaha mmọ ẹnam idan̄ ibọhọke ke mmọ ẹma ẹkedọ ndọ?” Eti mbụme edi oro. Edi kere ban̄a se itienede mi:

Ndi udọn̄ idan̄ edi n̄kukụre ọkpọsọn̄ udọn̄ emi afo esinyenede? Baba. Jehovah Abasi okobot fi ye ukeme ndinyene nsio nsio udọn̄.

Ndi akpana anam se ededi oro ọdọn̄de fi ke ndondo oro n̄kpọ oro ọdọn̄de fi? Baba, sia Abasi okobot fi n̄ko ye ukeme ndimemek se akpanamde.

Nso, ndien, ke ekeme ndikpep nto emi? Ekeme ndidi udukemeke ndikpan ndusụk n̄kpọ ndidọn̄ fi, edi emekeme ndikpeme nte anamde n̄kpọ aban̄a se idọn̄de fi. Ke nditịm ntịn̄, ndinam idan̄ ini ekededi oro enye ọdọn̄de fi ekpetie ukem ukem nte nditọ owo ita ini ekededi oro esịt ayatde fi—oro ikpọfọnke okponyụn̄ edi nditen̄.

Se idude edi ke Abasi iyomke nnyịn ida ndido idan̄ nnyịn inam n̄kpọ ke idiọk usụn̄. Bible ọdọhọ ke akpana ‘owo kiet kiet ọfiọk nte akpakarade ndido esie ke edisana ido ye ukpono.’ (1 Thessalonica 4:4) Ukem nte “ini eke ẹmade ye ini eke ẹsuade” ẹdude, akpana ini eke ẹnamde idan̄ ye ini eke ẹmụmde idem ẹkama ẹdu n̄ko. (Ecclesiastes 3:1-8) Ke akpanikọ, afo emekeme ndikara udọn̄ fo!

Edi nso ke akpanam edieke owo asakde fi onyụn̄ obụpde fi ke n̄kpaidem ete, “Tịn̄ akpanikọ ise, ndi akanam unamke idan̄?” Kûyak idem enyek fi. Edieke n̄kukụre se enye oyomde edide ndisak fi, emekeme ndidọhọ enye ete: “Ih, akanam nnamke idan̄. Ndien akam enenem mi nditie ntre!” Mîdịghe emekeme ndidọhọ, “Mbubehe mi edi oro; nsinemeke ye owo.”a (Mme N̄ke 26:4; Colossae 4:6) Ke n̄kan̄ eken, emekeme ndikere ke odot ada ini ọbọrọ mbụme oro enye obụpde fi. Ke edide ntre, emekeme ndinam se afo enịmde ke akpanikọ an̄wan̄a enye.

Ndi emekeme ndikere mban̄a n̄kpọ en̄wen oro ekpetịn̄de ke ini owo asakde fi onyụn̄ obụpde ete, “Tịn̄ akpanikọ ise, ndi akanam unamke idan̄?” Edieke edide ntre, wet ke idak emi.

․․․․․

Ọsọn̄urua Enọ

Didie ke esitie Abasi ke idem ke ini mme owo ẹbierede ndinam idan̄ mbemiso ẹdọde ndọ? Ọfọn, da nte ke emedep n̄kpọ oro oyomde ndinọ ufan fo. Edi ke ini mûnọhọ enye kan̄a, enye atat ekwo oro ke ntak ọkpọsọn̄ nduaidem. Ndi esịt ikpayatke fi? Kere ndien nte ekpetiede Abasi ke idem edieke afo akpanamde idan̄ mbemiso ọdọde ndọ. Enye oyom ebet tutu afo ọdọ ndọ mbemiso anamde idan̄.—Genesis 1:28.

Nso ke akpanam ke ini idan̄ ọdọn̄de fi? Ke nditịn̄ ibio ibio, kpep ndikara udọn̄ fo. Oro isọn̄ke ikan fi! Bọn̄ akam ben̄e Jehovah an̄wam fi. Spirit esie ekeme ndinam enen̄ede enyene mfara ke idem. (Galatia 5:22, 23) Ti ke Jehovah “idisịnke mbon oro usụn̄ mmọ mînyeneke ndudue baba eti n̄kpọ kiet.” (Psalm 84:11) Uyen kiet emi ekerede Gordon ọdọhọ ete: “Ini ekededi oro n̄kerede ke ndinam idan̄ mbemiso ndọde ndọ inen̄ekede idiọk, mmesikere nte emi edibiatde itie ebuana mi ye Jehovah nnyụn̄ n̄kụt ke idụhe n̄kpọ ndomokiet emi okponde ekem se n̄kpayakde abiat itie ebuana mi ye Jehovah.”

Edieke edide akanam unamke idan̄, oro iwụtke ke enyene se ifịnade fi. Ndinam oburobụt idan̄ akam ọdiọk, edehe, onyụn̄ akama ndiọi utịp. Ntre, kûyak se ererimbot ẹtịn̄de anam ekere ke enyene se ifịnade fi ke ntak emi anamde item Bible. Edieke akade iso etie ntre unamke idan̄, udunyeneke idiọk udọn̄ọ, ekikere ayana fi sụn̄, ndien ke akande kpukpru n̄kpọ, ayaka iso enyene eti itie ebuana ye Abasi.

KOT N̄KPỌ EFEN EFEN BAN̄A IBUOTIKỌ EMI KE IBUOT 24 KE EBOHO 1

[Ikọ Idakisọn̄]

AKPAN ITIE N̄WED ABASI

“Edieke owo ekededi . . . [enyenede] iwụk ke ubiere esịt esie ndisọn̄ọ mmụm itie unana ndọ esie n̄kama, enye ayanam ọfọn.”​—1 Corinth 7:37.

ITEM

Kûdụk ndụk ye mbon oro mîdụhe eti uwem, idem ọkpọkọm mmọ ẹdọhọ ke imetiene inịm se afo enịmde ke akpanikọ.

NDI AMA ỌFIỌK . . . ?

Etie nte ndọ idinamke mbon oro ẹsinamde idan̄ nte ẹmama ẹkpụhọde usụn̄uwem mmọ. Ke n̄kan̄ eken, enen̄ede etie nte mbon oro ẹdude uwem nte Abasi etemede mbemiso ẹdọde ndọ ẹyenam akpanikọ ẹnọ nsan̄a ndọ mmọ.

SE NDINAMDE

Edieke mmenyomke ndinam idan̄ tutu ndọ ndọ, se ndinamde edi ․․․․․

Edieke mme ufan mi ẹnamde ọsọn̄ mi ndinam se n̄kebierede, se ndinamde edi ․․․․․

Se ndibụpde ete ye eka mi mban̄a n̄kpọ emi edi ․․․․․

AFO EKERE DIDIE?

● Afo ekere ke nso isinam ndusụk owo ẹsak mbon oro akanam mînamke idan̄?

● Ntak emi esisọn̄de owo emi akanam mînamke idan̄ ndika iso mmụm idem n̄kama?

● Mme ufọn ewe ke edinyene edieke omụmde idem akama tutu afo ọdọ ndọ?

● Didie ke ekpetịn̄ ufọn edika iso mmụm idem n̄kama nnọ ekpri eyenuka?

[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 51]

“Se isin̄wamde mi n̄kan idomo edinam idan̄ edi ndisiti ke ‘baba owo use kiet m̀mê owo emi edehede inyeneke udeme ke obio ubọn̄ Abasi.’” (Ephesus 5:5)​—Lydia

[Ekebe ke page 49]

Utomufọk

Nso Isinen̄ede Itịbe ke Oro Ebede?

Mme uke fo ye mme ọwọrọetop edinam unọ idem inemesịt isiwakke ndiyarade ndiọi utịp oro owo edinyenede edieke enye anamde idan̄ mbemiso ndọ. Se uwụtn̄kpọ ita oro ẹnọde ke idak emi. Ekere ke nso idinen̄ede itịbe inọ mme uyen emi?

● Eyen ufọkn̄wed mbufo anam inua aban̄a nte imọ ikanamde idan̄ ye ediwak iban. Eyen mbon ọdọhọ ke ama enem etieti—ke n̄kpọ iketịbeke inọ owo mmimọ ndomokiet. Nso ikenen̄ede itịbe inọ enye ye nditọiban oro ke oro ebede? ․․․․․

● Fim etre ke ini akparawa ye n̄kaiferi emi mîdịghe ebe ye n̄wan ẹnamde idan̄ man ẹwụt ke imama kiet eken. Edieke ekpedide ata idem n̄kpọ, nso ikpetịbe inọ mmọ ke oro ebede? ․․․․․

● Ediye akparawa ọdọhọ fi edinam idan̄ ye imọ. Enye ọdọhọ ke owo ndomokiet idifiọkke. Edieke anamde onyụn̄ odomode ndidịp se akanamde oro, nso idinen̄ede itịbe ke oro ebede? ․․․․․

[Ndise ke page 54]

Ndinam idan̄ mbemiso ọdọde ndọ etie nte nditat ekwo emi ẹkedepde ẹsọk fi ke ini owo mîkam inọhọ fi kan̄a

Ibuot 15

Nso ke N̄kpanam ke Ini Mme Uke Mi Ẹyomde Ntiene Nnam Se Mîfọnke?

“Afo emesisobo ediwak idomo ke ufọkn̄wed, utọ nte edin̄wọn̄ sika, edida n̄kpọsọn̄ ibọk, ye edinam idan̄. Ọmọfiọk ke se mme uke fo ẹdọhọde anam ifọnke. Edi enyene ini emi esitiede nte ukemeke ndifehe mbọhọ.”—Eve.

IDỤHE owo oro mîyomke mbon en̄wen ẹma imọ. Oro esinam ọsọn̄ ke ini mme uke ẹdọhọde itiene mmimọ inam se mîfọnke. Ke uwụtn̄kpọ, edieke ẹkebọkde fi nte Christian, ọmọfiọk ke ifọnke ndinam idan̄ ke ini mûdọhọ ndọ m̀mê ndida ọkpọsọn̄ mmịn ke idiọk usụn̄. (Galatia 5:19-21) Edi ediwak mme uke fo ẹkeme ndidọhọ etiene mmimọ anam mme n̄kpọ emi. Ndi mmọ ẹsitie ẹkere mme n̄kpọ emi ẹnyụn̄ ẹbiere m̀mê ọfọn inam? Itiehe ntre. Akam etie nte mmọ ẹsinyụn̄ ẹtiene mbon en̄wen ẹnam se mmọ ẹnamde. Mmọ ẹyom mbon en̄wen ẹma mmimọ, ntre mmọ ẹsiyak mbon en̄wen ẹbiere nte mmọ ẹdude uwem. Ndi se afo esinamde edi oro? Mîdịghe, ndi emesinyene uko ndinam se ọdiọn̄ọde ke enen?

Enyene ini kiet emi Aaron eyeneka Moses akanamde se mme uke esie ẹkedọhọde enye anam. Ke ini nditọ Israel ẹkekade ẹkekpak enye ete anam abasi ọnọ mmimọ, enye ama anam kpa nte mmọ ẹkedọhọde! (Exodus 32:1-4) Kamse—Aaron emi akaka iso Pharaoh akatan̄a etop Abasi uko uko. (Exodus 7:1, 2, 16) Edi ke ini ekemmọ nditọ Israel ẹkekpakde enye ẹte anam se mmimọ idọhọde, enye ama anam. Etie nte ama emem enye utom nditan̄a etop Abasi nnọ edidem Egypt akan nditre ndinam se mme uke esie ẹkedọhọde enye anam!

Nso kaban̄a fi? Ndi esisọn̄ fi ndinam se afo ọfiọkde ke enen? Ndi akpama ndifiọk nte ekemede ndinyene uko man etre ndinam se mme uke fo ẹdọhọde anam? Ke akpanikọ, emekeme ndinyene utọ uko oro! Akpan n̄kpọ akam edi ndibem iso mfiọk ke mme uke fo ẹkeme ndidọhọ ẹtiene mmimọ anam se mîfọnke, nnyụn̄ mbiere se edinamde. N̄kpọ inan̄ oro iyomde ndineme mi ẹyen̄wam fi anam emi.

1. Bem iso fiọk. (Mme N̄ke 22:3) Ke ediwak idaha, emekeme ndida n̄kụt afanikọn̄. Ke uwụtn̄kpọ, yak idọhọ ke amada okụt nditọ ufọkn̄wed mbufo ẹdade ẹn̄wọn̄ sika. Ndi emekere ke mmọ ẹkeme ndinọ fi sika oro? Edieke ebemde iso ọfiọk mfịna oro ekemede ndisobo, eyeben̄e idem ndifep m̀mê ndikan enye.

2. Kere. (Mme Hebrew 5:14) Emekeme ndibụp idemfo, ‘Edieke ntienede nnam se kpukpru owo ẹnamde, didie ke editie mi ke idem nte ini akade?’ Edi akpanikọ ke mme uke fo ẹkeme ndima fi ke nsonso oro. Edi editie fi didie ke idem nte ini akade, ke ini odude ye ete ye eka fo m̀mê ye ekemmọ mme Christian? Ndi emeben̄e idem ndibiat edisana idaha fo ke iso Abasi man enem nditọ ufọkn̄wed mbufo esịt?

3. Biere. (Deuteronomy 30:19) Ebebịghi awawara, kpukpru mme asan̄autom Abasi ẹnyene ndibiere m̀mê iyanam akpanikọ inyụn̄ ibọ edidiọn̄ mîdịghe itre ndinam akpanikọ inyụn̄ ibọ ndiọi utịp. Owo nte Joseph, Job, ye Jesus ẹma ẹnam eti ubiere, edi Cain, Esau, ye Judas ikanamke. Ini fo edi emi ndinam ubiere. Nso ke afo edibiere?

4. Nam se ebierede. Emekeme ndikere ke enye emi ọsọn̄ akan. Edi idịghe ntre! Edieke edide ama ekere utịp oro ubiere fo edidade edi onyụn̄ ebiere se edinamde, nditịn̄ se ekebierede idisọn̄ke nte afo ekerede—oyonyụn̄ okop inemesịt. (Mme N̄ke 15:23) Kûyak idem enyek fi—iyomke okot ofụri Bible ọnọ mme uke fo. Ekeme ndidi ndisọn̄ọ ndọhọ mmọ ke imọ idinamke eyekem. Mîdịghe, man owụt ke udunamke tutu amama, emekeme ndidọhọ:

“Kûsiak mi enyịn̄ ke utọ n̄kpọ oro!”

“Nsinamke utọ n̄kpọ oro!”

“Da, akpana ọfiọk ke ndinamke utọ n̄kpọ oro!”

Akpan n̄kpọ edi ndinọ ibọrọ ke ebe oro nnyụn̄ n̄wụt ke unamke mbubru. Edieke anamde ntre, oyokụt ke mme uke fo ẹyesọsọp ẹsion̄o idem ẹkpọn̄ fi! Edi nso ke akpanam edieke mmọ ẹsakde fi? Nso ke akpanam edieke mmọ ẹdọhọde, “Semi, nso ifịna fi—edi mbe?” Fiọk ete ke mmọ ẹsak fi man ẹtiene anam se mmọ ẹnamde. Ntre, nso ke edinam? Ke nsụhọde n̄kaha, enyene n̄kpọ ita emi akpanamde.

● Emekeme ndinam nte emenyịme. (“Ke nditịn̄ akpanikọ, idem enyek mi!” Ekem tịn̄ ibio ibio se inamde okûnam se mmọ ẹdọhọde anam.)

● Emekeme ndisịn, onyụn̄ etịn̄ ntak emi afo mûnamke se mmọ ẹdọhọde anam, edi kûnam etie nte ẹtọtọhọ.

● Emekeme ndinam mme uke fo ẹkere n̄kpọ. Tịn̄ ntak emi mûnyịmeke nyụn̄ tịn̄ n̄kpọ emi edinamde mmọ ẹkere n̄kpọ. (“N̄kakam n̄kere ke ọmọdiọn̄ọ idem ekem ndifiọk ke sika ifọnke!”)

Edieke mme uke fo ẹkade iso ndisak fi, kpọn̄ ebiet oro! Adan̄a nte abiatde ini do, ntre ke mmọ ẹditetịm ẹsịn ikpafak. Idem edieke ọkpọn̄de ebiet oro, fiọk ete ke ama akan idomo oro—ukûyakke mme uke fo ẹbiere nte okpodude uwem!

Ndusụk mme uke fo ẹkeme ndisak fi ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke ukemeke ndibiere n̄kpọ ke idemfo. Edi emekeme ndibiere! Jehovah oyom fi owụt ke ọmọfiọk ke ndinam uduak imọ edi mfọnn̄kan n̄kpọ. (Rome 12:2) Ntre kûyak mme uke fo ẹnam fi etie nte n̄kpọmbre mmọ. (Rome 6:16) Nam se afo ọfiọkde ke edi nnennen n̄kpọ!

Ke nditịm ntịn̄, idụhe nte ekemede ndibọhọ mme uke fo ofụri ofụri. Edi afo ọmọfiọk se anade anam, tịn̄ se ekerede, kûyak mme uke fo ẹbiere nte okpodude uwem fo. Ke akpatre, afo edinam ubiere idemfo!—Joshua 24:15.

KOT N̄KPỌ EFEN EFEN BAN̄A IBUOTIKỌ EMI KE IBUOT 9 KE EBOHO 1

AKPAN ITIE N̄WED ABASI

“Owo eke asan̄ade ye mbon ọniọn̄ eyenyene ọniọn̄, edi ọyọdiọk ye owo eke odụkde nsan̄a ye mme ndisịme.”​—Mme N̄ke 13:20.

ITEM

Man enen̄ede enyene uko, kot ifiọkutom mme asan̄autom Jehovah eyomfịn emi ẹsọn̄ọde ẹda ẹnam se inende.

NDI AMA ỌFIỌK . . . ?

Isua kiet ke ama ọkọkpọn̄ ufọkn̄wed, ediwak nditọ ufọkn̄wed mbufo idikwe fi aba. Ekeme ndidi ediwak mmọ idikam itịghi enyịn̄ fo aba. Edi mbonubon mbufo—ndien akpan akpan Jehovah Abasi—ẹyeka iso ẹnyene udọn̄ ke idemfo.—Psalm 37:23-25.

SE NDINAMDE

Man n̄kûtiene mme uke mi nnam se mîfọnke, se ndinamde edi ․․․․․

Edieke mme uke mi ẹdomode ndinam ntiene mmọ nnam idiọkn̄kpọ, se ndinamde edi ․․․․․

Se ndibụpde ete ye eka mi mban̄a n̄kpọ emi edi ․․․․․

AFO EKERE DIDIE?

● Ke mme idaha ewe ke n̄kpọ inan̄ oro ẹnemede ke ibuotikọ emi ẹkeme ndin̄wam fi?

● Nso ikeme nditịbe edieke etienede mme uke fo anam se mîfọnke?

● Nso idi ndusụk usụn̄ emi afo ekemede ndisịn nditiene mme uke fo nnam se mîfọnke?

[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 131]

“Ediwak n̄kparawa ẹfiọk ke ndi Ntiense, ndien mmọ ẹsikpono mi. Edieke mmọ ẹyomde ndineme idiọk nneme, mmọ ẹyedọhọ mi, ‘Mike, imọn̄ itọn̄ọ ata nneme, edieke amade, emekeme ndidaha.’”—Mike

[Se ẹwetde ẹban̄a ndise ke page 132, 133]

Utomufọk

1 Bem Iso Fiọk

Ewe idomo? Ndin̄wọn̄ sika.

M̀mọ̀n̄ ke n̄keme ndisobo idomo emi? Ke edem esa ufọkn̄wed.

↓ ↓

↓ ↓

↓ ↓

← 4 Nam → Nyọdọhọ

ke nyomke nnyụn̄ nsan̄a mbe.

Nsahi Mme Uke

Se n̄kemede ndinam edi

ndinyịme ndisịn ndinam ekere n̄kpọ

Sọsọp kpọn̄ ebiet oro edieke mme uke fo mîsion̄oke idem ikpọn̄ fi. Adan̄a nte abiatde ini do, ntre ke edimem utom nditiene nnam se mmọ ẹnamde. Idahaemi, wet n̄kpọ yọhọ page oro etienede.

1 Bem Iso Fiọk

Ewe idomo? ․․․․․

M̀mọ̀n̄ ke n̄keme ndisobo idomo emi? ․․․․․

↓ ↓

․․․․․ ․․․․․

↓ ↓

↓ ↓

← 4 Nam → Se ndinamde edi . . .

Nsahi Mme Uke

Edieke uke mi ọdọhọde: ․․․․․

Se n̄kemede ndinam edi

ndinyịme ndisịn ndinam ekere n̄kpọ

․․․․․ ․․․․․ ․․․․․

Nam ndomonse ye ete m̀mê eka fo m̀mê ye akwa owo oro afo amade.

[Ndise ke page 135]

Edieke anamde se mme uke fo ẹdọhọde anam, ọwọrọ ke amakabade etie nte n̄kpọmbre mmọ