Nte N̄kedide Ndidiọn̄ọ ke Abasi Edi “Andinam Ikpọ N̄kpọ”

Nte Maurice Raj obụkde

Ubon nnyịn ye ediwak tọsịn isenowo eken ima ifehe man ibọhọ kiet ke otu ndiọkn̄kan en̄wan ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba. Ima isan̄a ke ediban̄ akai Burma (Myanmar) ke ediwak usen inyụn̄ ina ke idak eto ke ini eyo okụtde. N̄kedi isua usụkkiet. N̄kọdọn̄ kpukpru n̄kpoduoho mi ke ekpri ekwo mbọp ke edem. Edi emi akakam edi ntọn̄ọ ubiak uman.

EKEDI ke 1942. Ke ẹken̄wana ekọn̄ ofụri ererimbot, ndien nnyịn ikefehe mbak mbonekọn̄ Japan ẹdidi idisịm nnyịn. Mmọ ndisụk nda ekọn̄ ndụk Burma emi ẹkotde Myanmar idahaemi edi oro, ẹnyụn̄ ẹda itie usio aran isọn̄ ke Yenangyaung. Mmọ ẹma ẹdisịm nnyịn mbemiso isịmde adan̄a India, ẹdinyịk nnyịn ifiak inyọn̄.

Ke ini n̄kedide eyenọwọn̄, nnyịn ikodụn̄ ke Yenangyaung, ete mi akanam utom ke usiakifia usio aran emi ẹkotde Burmah Oil Company. Ke mbonekọn̄ Japan ẹma ẹkedi ẹdida itie oro, mme ubomofụm ekọn̄ Britain ẹma ẹtọn̄ọ ndiduọk bọmb ke Yenangyaung emi ediwak itie usio aran isọn̄ ẹkedude. Isan̄ kiet ubon nnyịn ẹkefehe ẹkedịbe ke ukpe ke ofụri usen ita ke ntak bọmb oro ẹketopde ẹkan nnyịn ẹkụk. Ekem ima idụk ubom ika ekpri obio emi ẹkotde Sale ke mben Akpa Ayeyarwady m̀mê Irrawaddy. Ima ikop inemesịt ndibọhọ, ikonyụn̄ idu do tutu ekọn̄ oro okụre.

Nnanenyịn Anam Mbọ Akpanikọ

Ekpri udọeka mi ama amana ke 1945, kpa isua oro ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba okokụrede. Esịt ama enem ete mi ndinyene eyen ke usọn̄. Edi inemesịt oro ikebịghike. Eyeneka mi oro ama akpa ke edide ọfiọn̄ ita. Esisịt ini ke oro ebede ete mi ama akpa ke ntak mfụhọ n̄kpa eyen oro.

Mme ufan emi ẹkedide ndidọn̄ mi esịt ẹkedọhọ ke Abasi ada ete mi ye udọeka mi man ẹdidu ye imọ ke heaven. Ama enen̄ede ọdọn̄ mi nditiene n̄kodu ye mmọ. Ubon nnyịn ẹkesika Catholic, ndien do ke ẹketọn̄ọ ndikpep mi n̄kpọ mban̄a ido ukpono. Ẹkekpep mi nte ke mme oku ye mme nun ẹsibe nnennen ẹka heaven ke ini mmọ ẹkpade, edi ke mbon eken ẹsika ẹkedu kan̄a ke purgatory, ebiet emi ẹsitụhọrede mmọ esisịt mbemiso ẹfende mme idiọkn̄kpọ mmọ. Sia ekenen̄erede ọdọn̄ mi ndikodu ye ete mi ye eyeneka mi, mma nduak ndika n̄kọbọ ukpep ke ufọkn̄wed utom oku Catholic ke Maymyo, oro ẹkotde Pyin Oo Lwin idahaemi, emi okoyomde usụn̄ ke kilomita 210 ọkpọn̄ ebiet emi ikodụn̄de.

Ama oyom owo enen̄ede aka n̄wed man ekeme ndidụk ufọkn̄wed oro. Sia n̄kedide odudụn̄, n̄kaka n̄wed isua iba kpọt. Ndien ẹma ẹtre kpukpru ufọkn̄wed ke ini ekọn̄. Kpa ye oro ẹkefiakde ẹtọn̄ọ n̄wed, n̄kpọ ama enen̄ede ọsọn̄ ye ubon nnyịn. Eka mi ekese aban̄a akpaneka mi, udọeka mi, ami ye nditọ ita emi udun̄wan eka esie akakpade ọkpọn̄. Enye ikekemeke aba ndidọn̄ nnyịn emi ikedide irenowo n̄wed.

Akpaneka mi ama esika utom, edi sia n̄kedide isua 13 kpọt, n̄kekemeke ndinam utom. Manuel Nathan eyeneka ete mi okodu ke obio Chauk emi ekperede Sale. Mma n̄kere nte, ‘Edieke n̄wọrọde ke ufọk, ibat owo ayafiak osụhọde.’ Ntre mma n̄kodụn̄ ye eyeneka ete mi ke Chauk.

N̄kọdiọn̄ọke ke eyeneka ete mi ama ọtọn̄ọ ndikpep n̄kpọ ye Mme Ntiense Jehovah, ndien enye ama ama ndibuana mbufa n̄kpọ oro enye ekekpepde ke Bible ye mme owo. Enye ama ọtọn̄ọ ndineme emi nsịtnsịt ye ami, ọtọn̄ọde ke ndinam se mbon Catholic ẹkotde Akam Ọbọn̄ an̄wan̄a mi. Akam oro esitọn̄ọ ntem: “Ete nnyịn emi odude ke heaven: yak ikpono enyịn̄ Fo.”—Matthew 6:9, 10, Edisana Ŋwed Abasi Ibom.

Eyeneka ete mi ama ọdọhọ ete: “Ọwọrọ ke Abasi enyene enyịn̄, ndien enyịn̄ oro edi Jehovah.” Ekem enye ama owụt mi enyịn̄ Abasi ke Bible. Ama ọdọn̄ mi ndikpep n̄kpọ efen efen. Edi n̄kekemeke ndikot n̄wed ọfọn, idem ke Tamil oro edide usem nnyịn, ndien Bible ye mme n̄wed Bible emi eyeneka ete mi ekenyenede ẹkedi ke Ikọmbakara emi mmen̄ketịmke ndiọn̄ọ. Kpa ye oro mmen̄kenen̄ekede n̄ka n̄wed, mma ntọn̄ọ ndidiọn̄ọ se Bible ekpepde. (Matthew 11:25, 26) Mma ndidiọn̄ọ ke ediwak n̄kpọ oro ẹkekpepde mi idụhe ke Bible. Ke akpatre mma ndọhọ eyeneka ete mi nte: “Ete, akpanikọ edi emi!”

Ke ini n̄kedide isua 16 mma ntọn̄ọ ndikwọrọ ikọ nnọ mbon en̄wen. Mme Ntiense Jehovah ẹkedi owo 77 kpọt ke Myanmar ini oro. Ikebịghike ke oro ebede Robert Kirk, isụn̄utom Mme Ntiense Jehovah, ama oto Rangoon emi ẹkotde Yangon idahaemi, ibuot obio Myanmar, edise eyeneka ete mi ke Chauk. Mma ndọhọ Robert nte ke mma nyak idem nnọ Jehovah. Ntre ke December 24, 1949, mma nna baptism ke Akpa Ayeyarwady, ndiwụt ke mma nyak idem nnọ Abasi.

Ndikan Mme N̄kpọ Ubiọn̄ọ

Ibịghike mma n̄wọrọ n̄ka Mandalay ndiyom eti utom. N̄kaduak ndidi asiakusụn̄, nte ẹkotde mme ọkwọrọikọ uyọhọini eke Mme Ntiense Jehovah. Nte n̄kosụk nsede mbre ikpa usen kiet, mma nduọ ndisi. Mma ntọn̄ọ ndidọn̄ọ ndisi nnyụn̄ nnyọn̄ mbịne ubon mi man ẹkese ẹban̄a mi.

Udọn̄ọ emi ekedi aka afiak edi ke isua itiaita. Ke ini idem akamanade ọsọn̄ mi, mma ntọn̄ọ ndinam ndusụk utom. Okposụkedi emi eka mi mîkenyịmeke mi nnam utom uyọhọ ini ke ntak udọn̄ọ oro, mma ndọhọ enye usen kiet nte: “N̄kemeke ndibet aba. Nyom ndidi asiakusụn̄. Jehovah eyese aban̄a mi!”

Ke 1957, mma n̄kodụn̄ ke Yangon nnyụn̄ ntọn̄ọ usiakusụn̄. Idem ama akpa mi ndikụt nte ke n̄kọduọhọ aba ndisi tutu ke isua 50 ẹma ẹkebe, ke 2007. Ibọk mbakara an̄wam mi idahaemi. Ẹma ẹmek mi akpan asiakusụn̄ ke 1958, ndien n̄kesikwọrọ ikọ hour 150 kpukpru ọfiọn̄.

Akpa obio emi ẹkenọde mi n̄ka ekedi Kyonsha, obio in̄wan̄ emi oyomde usụn̄ ke n̄kpọ nte kilomita 110, ke edem edere n̄kan̄ usoputịn Yangon. Ekpri otuowo emi ẹkedude ke obio oro ẹma ẹsikot n̄wed Bible nnyịn ẹnyụn̄ ẹyom ndifiọk n̄kpọ en̄wen en̄wen. Ke ini ami ye Robert ikesịmde do, ediwak owo ẹma ẹboho do ẹbet nnyịn. Ima ibọrọ ediwak mbụme Bible mmọ inyụn̄ iwụt mmọ nte ẹkpedade Bible ẹnịm mme mbono esop. Ikebịghike ndusụk mmọ ẹma ẹtiene nnyịn ẹkwọrọ ikọ. Ẹma ẹdọhọ mi ndu ke obio oro. Ke ufan̄ ọfiọn̄ ifan̄, ekpri otu oro ama akabade edi esop oro akanamde n̄kọri. Mfịn, Mme Ntiense Jehovah do ẹwak ẹkan owo 150.

Nte ini akade, ẹma ẹmek mi asan̄autom oro asan̄ade-san̄a, mma nsika n̄kese mme esop ye mme otu emi ẹdude nsannsan ke Myanmar. Mma nsidụk trọk mbiomo ẹnyụn̄ ẹwat ata ediwak kilomita ke ntọn̄ ntọn̄ usụn̄, nsan̄a ke mme akai mbe, nsan̄a mmọn̄ mmọn̄, nnyụn̄ ndọk udịm udịm ikpọ obot. Okposụkedi emi mmen̄kopke odudu, n̄kere ke Jehovah ọkọnọ mi odudu ndika iso nnam kpukpru emi.—Philippi 4:13.

“Jehovah Ayan̄wam Fi”

Ekem ke 1962, ẹma ẹnọ mi n̄ka n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah ke Yangon, do ke Robert ọkọnọ mi ukpep. Ibịghike ukara ẹma ẹdọhọ kpukpru isụn̄utom oro ẹtode esenidụt ẹkpọn̄ Myanmar, ndien ke ufan̄ urua ifan̄, mmọ ẹma ẹnyọn̄ọ. Idem ama akpa mi ke ini ẹkemekde mi ẹte nse mban̄a n̄kọk itieutom oro.

Mma n̄kere nte: ‘Didie ke n̄keme ndinam emi? N̄kakaha n̄wed nnyụn̄ mfiọkke utom emi.’ Ediwak n̄kani owo ẹma ẹkụt ke esịt etịmede mi ẹnyụn̄ ẹdọhọ mi ẹte: “Maurice, kûfịna idem. Jehovah ayan̄wam fi. Kpukpru nnyịn iyan̄wam fi.” Mme ikọ mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹsọn̄ọ mi idem! Ke ọfiọn̄ ifan̄ ẹbede, akana n̄wet ntọt utom ukwọrọikọ oro ikanamde isua oro ke Myanmar man ẹkpesịn ke 1967 Yearbook of Jehovah’s Witnesses. Mma n̄ka iso nnam emi nnọ Myanmar ke isua 38 oro ẹketienede. Ke ini ke ini, mme n̄kpọ oro ẹketịbede ẹma ẹnam mi mfiọk ke Jehovah enen̄ede ada nnyịn usụn̄ ke kpukpru se inamde.

Ke uwụtn̄kpọ, ke ini n̄kesịnde eben̄e nyom itie eyenisọn̄ ke Myanmar, n̄kenyeneke kyat 450a ndida n̄kpe mbọ n̄wed itie eyenisọn̄, ntre mma nsion̄o idem n̄kpọn̄ kan̄a. Ekem usen kiet, nte n̄kasan̄ade mbe itie oro n̄kesinamde utom, akani eteutom mi ama okụt mi. Enye ama ofiori ete: “Da Raj, di dibọ okụk fo. Ama efre ndibọ okụk ukpọn̄ utom fo ke ini ọkọkpọn̄de nnyịn.” Okụk oro ẹkedi kyat 450.

Ke ini n̄kọkpọn̄de itieutom oro, mma n̄kere mme n̄kpọ oro n̄kpadade kyat 450 oro nnam. Edi sia okụk oro ekedide nnennen ibatokụk oro n̄koyomde man nda mbọ n̄wed itie eyenisọn̄ mi, mma n̄kere ke Jehovah oyom nda okụk oro n̄kọbọ n̄wed oro. Ubiere oro ama enen̄ede ọfọn. Edieke ndide eyenisọn̄, mmekeme ndidụn̄ ke obio oro, n̄ka isan̄ ifụre ifụre, ntobo n̄wed ke esenidụt, nnyụn̄ nnam mme akpan n̄kpọ eken ke ufọn utom ukwọrọikọ nnyịn ke Myanmar.

Akamba Mbono ke Edem Edere

Ke 1969, n̄kọri ke utom nnyịn ama okpon etieti ke Myitkyina, emi odude ke edem edere Myanmar, ntre ima ibiere ndinịm akamba mbono nnyịn do. Edi akakan mfịna nnyịn ekedi nte idisan̄ade inyene n̄kpọisan̄ oro edimende kpukpru Mme Ntiense ke edem usụk. Ima ibọn̄ akam, ekem isịn n̄wed ke itieutom oro esede n̄kpọ aban̄a tren ke Myanmar ite ẹnọ nnyịn ubet itiokiet ke tren. Idem ama enen̄ede akpa nnyịn ke ini mmọ ẹkenyịmede ndinam emi.

Ima ikụre nditịm idem nnọ mbono oro ke eti ini. Usen oro akanade nditọete ẹdisịm, ima ika itiembehe tren ke n̄kpọ nte n̄kanika duopeba uwemeyo ikebet, ikerede ke tren eyedi edisịm ke n̄kanika ebe iba uwemeyo. Nte isụk ibetde, akwa owo itiembehe tren oro ama edinọ nnyịn etop telegram emi ọdọhọde ete: “Imadian̄ade ubet tren itiokiet oro Watch Tower Society ẹkeyomde ifep ke tren.” Enye ọkọdọhọ ke tren ikemeke ndidụri ubet tren itiokiet oro ndọk obot.

Nso ke idinam idahaoro? Akpa n̄kpọ oro ikekerede ndinam ekedi ndikpụhọ usen mbono oro. Edi oro oyoyom ifiak ikọbọ unyịme ke nsio nsio itie, ndien emi ayada ediwak urua! Ke adan̄aemi ikosụk ibọn̄de akam inọ Jehovah, tren edisịm, asan̄a ye ubet tren itiokiet oro ye Mme Ntiense ke esịt! Ekebiet n̄kpọ ndap. Mme Ntiense ke ẹsak, ke ẹfụn̄ ubọk. Ke ini ikobụpde mmọ se iketịbede, owo mmọ kiet ama ọdọhọ ete: “Ke akpanikọ mmọ ẹma ẹdian̄ade ubet tren itiokiet ẹfep, edi ikedịghe eke nnyịn!”

Ke ufọt isua 1967 esịm 1971, ibat Mme Ntiense ke Myanmar ama ọdọk utịm ikaba, ẹkpere ndisịm 600. Ndien ke 1978, ẹma ẹsio n̄kọk itieutom ẹka ufọk emi enyenede enyọn̄ iba. Isua 20 ke ukperedem, ibat Mme Ntiense ama awak ebe 2,500. Ẹma ẹfiak ẹtat n̄kọk itieutom oro. Ndien ke January 22, 2000, John E. Barr, owo Otu Ukara Mme Ntiense Jehovah ama oto United States edi edinọ utịn̄ikọ ediyak obufa itie oro ẹkebọpde ẹdian do nnọ Jehovah. Enye ekedi itieutom oro enyenede enyọn̄ ita ye mme ufọkidụn̄ oro isụk idade inam n̄kpọ tutu mfịn.

Nditie N̄kere Mme Edidiọn̄ Mi

Mfịn emi, owo 52 oro ẹnọde idem unyịme unyịme ẹnam utom ke n̄kọk itieutom emi ke Yangon, ndien n̄kpọ nte Mme Ntiense 3,500 ẹdu ke esop ye otu 74 ke idụt emi. Enem mi nditịn̄ nte ke esisịt ini mbemiso edima eka mi akpade ke 1969, enye n̄ko ama akabade edi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah.

Doris Ba Aye emi ekedide asiakusụn̄ ke n̄kann̄kụk oro, ama edinam utom ke Itieutom Ukabade N̄wed ke n̄kọk itieutom oro ke ufọt iduọk isua 1960. Ke 1959, enye ama etiene odụk ọyọhọ otu 32 ke Ufọkn̄wed Enyọn̄-Ukpeme Ukpep Bible eke Gilead man ọkọbọ ukpep ndidi isụn̄utom Mme Ntiense Jehovah. Ndammana uyai esie, mbre mbre edu esie, ye nte enye ekenen̄erede ama n̄kpọ Abasi ama anam mma enye. Ima inam ndọ ke 1970. Tutu esịm mfịn emi, nnyịn ke ika iso ima Jehovah inyụn̄ ima kiet eken.

Ke se iwakde ibe isua 60 idahaemi, mmokụt edidiọn̄ Jehovah ke utom ukwọrọikọ oro ẹnamde ke idụt emi. Ke akpanikọ, Jehovah omokpon, onyụn̄ ọfọn nte ẹtorode enye etieti. Enye edi “Andinam ikpọ n̄kpọ,” nte ami mma n̄kokụt ke uwem mi.—Psalm 106:21.

[Ikọ Idakisọn̄]

[Ndise ke page 27]

Ke an̄wautom ke Rangoon, Burma, n̄kpọ nte 1957

[Ndise ke page 28]

Ini n̄kade akamba mbono ke Kalemyo, Burma, ke utịt utịt iduọk isua 1970

[Ndise ke page 29]

Ediye obufa n̄kọk itieutom nnyịn, emi ẹkeyakde ẹnọ ke 2000

[Ndise ke page 29]

Ye Doris mfịn

[Ndise ke page 29]

Ini nnyịn ikwọrọde ikọ ke ufọk ke ufọk