Επάνω σε Λεπτά Πτερά δια Μέσου της Ζωής
Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Βραζιλία
ΦΑΝΤΑΣΘΗΤΕ αν μπορήτε, μια λεπτή επίδειξι χρωμάτων να φτερουγίζουν από άνθος σε άνθος. Οι ακτίνες του ήλιου παίζουν επάνω στα μεταξωτά γαλάζια φτερά όταν πλησιάζουν να καθήσουν επάνω στο άνθος του ιβίσκου. Εκεί κοντά θα μπορούσατε ν’ ακούσετε μια συζήτησι σαν αυτή:
«Τι κάνει επάνω στο άνθος;» ρωτά η μικρή Μαίρη.
«Πρόσεξε και θα ιδής,» απαντά ο Θείος Ουίλλ.
Ενώ ακόμη περιίπτατο επάνω από ένα άλλο άνθος, το έντομο ξετυλίγει τη λεπτή κουλουριασμένη γλώσσα του και τη βυθίζει βαθιά στο νέκταρ του άνθους.
«Η γλώσσα του είναι σαν ένας μικρός σωλήνας,» ανεφώνησεν ο Τζων.
Αλλ’ όχι πραγματικά. Είναι σχισμένη σε δύο. Τοποθετημένη ανάμεσα στα δύο εξέχοντα μάτια, είναι τυλιγμένη σαν ελατήριο ωρολογίου όταν είναι σε ανάπαυσι, αλλά παίρνη ευθεία έκτασι όταν είναι σε χρήσι. Η απορρόφησις γίνεται με μια αντλία που μοιάζει με φυσητήρι.
Ενώ παρατηρείτε αυτό το εκθαμβωτικό πτερωτό κόσμημα, τη Βραζιλιανή Γαλάζια πεταλούδα, παρουσιάζονται πολλές άλλες στη σκηνή, όλες απασχολημένες στον ανεφοδιασμό των. Ο νεαρός Τζων τρέχει πίσω από το έντομο και σε λίγο επιστρέφει κρατώντας το από τα φτερά.
Τώρα τα χέρια σου θα είναι γεμάτα από λεπτή σκόνη, Τζων. Κύτταξε εδώ! Έφερα μαζί μου αυτό το μικροσκόπιο της τσέπης. Βάλε λίγη σκόνη από τα άκρα των δακτύλων σου επάνω στη φωτεινή πλάκα. Βλέπεις το σχήμα των μορίων της σκόνης; Είναι πραγματικά σαν μικρά λέπια. Στα διάφορα είδη το σχήμα των λεπιών αυτών ποικίλλει. Συχνά είναι κανονισμένο σε ευθείες γραμμές επάνω στα φτερά.
«Τώρα γνωρίζεις,» εξακολουθεί ο Θείος Ουίλλ, «γιατί οι πεταλούδες και οι σκώροι παίρνουν το επιστημονικό όνομα Λεπιδόπτερα—μια λέξις που προέρχεται από τις Ελληνικές λέξεις λέπια και πτερά.»
«Τι θαυμάσιο γαλάζιο,» αναφωνεί ο Τζων.
«Και τόσο εύθραυστο!» προσθέτει η Μαίρη.
«Ναι, πραγματικά, και στις δύο περιπτώσεις η εμφάνισις απατά,» εξηγεί ο Θείος Ουίλλ. «Όταν βρίσκεται κάτω από το μικροσκόπιο, το χρώμα γίνεται σκέτο καστανό, αλλά τα διαφανή λέπια που είναι στην επιφάνεια αναμιγνύονται με τις ακτίνες του φωτός με τέτοιο τρόπο ώστε να κάνουν το χρώμα να φαίνεται διαφορετικό. Και τα πλάσματα αυτά δεν είναι τόσο εύθραυστα όπως φαντάζεται κανείς. Τα πόδια είναι σωληνοειδή μέρη του δέρματος, το οποίο χρησιμεύει επίσης ως σκελετός παρέχοντας προστασία και αντίστασι. Επίσης μέσα στο σώμα, που αποτελείται από κεφαλή, στήθος και κοιλιά, υπάρχει η καρδιά και το στομάχι.»
Μια Εκπληκτική Μεταλλαγή
«Πέστε μας, Θείε, πώς γεννώνται οι πεταλούδες,» ρωτά η Μαίρη. «Λοιπόν, μικρούλα μου, πρέπει πρώτα η αρσενική και η θηλυκή πεταλούδα να βρεθούν μαζί. Για τον σκοπό αυτό οι αρσενικές είναι εφωδιασμένες με ένα ζεύγος κεραίες που είναι κατασκευασμένες σε πολύ μικρές διατομές και με τις κεραίες αυτές μπορούν να ανακαλύψουν την παρουσία μιας θηλυκής πεταλούδας από μεγάλη απόστασι, ακόμη και από απόστασι μιλίων. Η οσμή είναι πιθανώς το μυστικό, διότι η αρσενική έχει πάντοτε την κεραία της εστραμμένη προς τον αέρα.
«Όταν η αρσενική πλησιάζη στη θηλυκή της εκλογής της λέγεται ότι εκθέτει όλους τους χρωματισμούς της σ’ ένα είδος χορευτικού φτερουγισμού. Μετά τη γονιμοποίησι η θηλυκή εκκρίνει μια ουσία με την οποία περικαλύπτει το σώμα της για ν’ αποκρούη όλες τις άλλες αρσενικές. Κατόπιν γεννά τα αυγά της ίσως έως χίλια. Αφού έχει εκπληρώσει το σκοπό της ζωής της, αρνείται να φάγη, ζη λίγες μόνο ημέρες και πεθαίνει. Επίσης σύντομα πεθαίνει και η αρσενική.»
«Κατόπιν τι συμβαίνει, Θείε;»
«Τα αυγά εκκολάπτονται, και βγαίνουν κάμπιες, πεινασμένες κάμπιες, Μαίρη. Αυτό συμβαίνει συνήθως σε οκτώ ή δέκα ημέρες από τότε που γεννηθήκαν τα αυγά. Δεν χρειάζονται την μητέρα των για να τις θρέψη, διότι είναι εφωδιασμένες με γερές σιαγόνες και με οκτώ ως δέκα μάτια για να αναζητούν τροφή. Τα εύχυμα πράσινα φύλλα είναι το μενού των. Μερικοί παρατηρηταί εξηκρίβωσαν ότι σε μια περίοδο πενήντα δύο ημερών μια κάμπια κατεβρόχθισε 120 φύλλα, ήπιε δέκα πέντε γραμμάρια νερό και αύξησε το βάρος που είχε στη γένεσί της κατά 86.000 φορές!
«Οι κάμπιες είναι πολύ ευπρόσβλητες από τους εχθρούς των,» εξακολούθησε ο Θείος Ουίλλ, «και πρέπει συνεπώς να φυλάγωνται. Μερικές τρέφονται μόνο τη νύκτα· άλλες τρέφονται μόνο με το κάτω μέρος των φύλλων ενώ άλλες πάλι κρύπτονται σε ιστούς ή σε σωληνοειδή καταφύγια που σχηματίζονται από συστρεφόμενα φύλλα. Άλλες κατέχουν την πιο καταπληκτική ικανότητα να καμουφλάρωνται. Η αντανάκλασις του φωτός από το άμεσο περιβάλλον των παράγει μια νευρική αντίδρασι που επιφέρει μια αλλαγή του χρώματος. Παραδείγματος χάριν, τα μικρά σκουλήκια του κόκκινου σκώρου, όταν υποβληθούν σε πράσινο περιβάλλον, γίνονται κυανοπράσινα, και σ’ ένα φόντο σκοτεινού χρώματος γίνονται κυανόφαια.»
«Τι γίνεται τελικά με την κάμπια;» ρωτά ο Τζων.
«Λοιπόν, κάποια ημέρα το ένστικτο την οδηγεί σε κάποιο κρυψώνα, κλώθει μερικές κλωστές σε σχήμα κουκουλιού και εισέρχεται τότε στο τελευταίο στάδιό της, τη χρυσαλλίδα—που μοιάζει σαν ένα κερατώδες, κυλινδρικού σχήματος περικάλυμμα. Το στάδιο αυτό μπορεί να διαρκέση από μια εβδομάδα έως μερικά έτη. Μέσα στον κύλινδρο λαμβάνει χώρα ένα πραγματικό θαύμα, η ανακατασκευή του σώματος της κάμπιας σε άλλο πλάσμα. Κατόπιν, σε μια ζεστή ημέρα το σφικτό κέλυφος σπάζει και ανοίγει, και τι νομίζετε ότι παρουσιάζεται;»
«Ξέρω, ξέρω,» αναφωνεί η Μαίρη. «Μια πεταλούδα!»
«Ναι, μια πεταλούδα ή ένας σκώρος ανάλογα με την προέλευσι του αυγού. Φαντασθήτε όμως! Όχι πια μια γλοιώδης κάμπια, αλλ’ ένα ωραιότατο πτερωτό πλάσμα—και ίσως πολύχρωμο. Ανοίγει τα φτερά του, χύνει μέσα σ’ αυτά ένα υγρό από το εσωτερικό του σώματός της και όταν τα πτερά της θα στεγνώσουν θα είναι έτοιμη για το παρθενικό της ταξίδι.
Παγκόσμια Κατανομή
«Υπάρχουν πολλά είδη πεταλούδες;» «Λοιπόν, Μαίρη, αν υπολογίσουμε τις πεταλούδες και τους σκώρους έχουν περιγραφή περίπου 80.000 είδη, και πιστεύεται ότι υπάρχουν περίπου 120.000 είδη. Η Βραζιλία λέγεται ότι κατέχει τον μεγαλύτερο αριθμό. Ένας φυσιοδίφης παρετήρησε στην περιοχή του Αμαζονίου επτακόσια είδη σε διάστημα μιας μόνον ώρας.»
«Μπορούν λοιπόν να βρίσκωνται σε όλα τα μέρη του κόσμου;» ρωτά ο Τζων.
«Η περιοχή των είναι σχεδόν η ίδια όπως των ανθοφόρων φυτών. Αποφεύγουν μόνο τις πολύ ψυχρές περιοχές, όπως τις γύρω στους πόλους. Τουλάχιστον σαράντα έξη είδη εκτείνονται εντός του Αρκτικού Κύκλου. Αλλά καμμιά πεταλούδα δεν μένει στην Ισλανδία. Οι ωραιότερες ζουν στις τροπικές χώρες.
«Απολιθώματα από πεταλούδες έχουν επίσης ανακαλυφθή,» παρατηρεί ο Θείος Ουίλλ, «όπως εκείνες που βρέθηκαν κολλημένες στα ήλεκτρα των Βαλτικών χωρών. Και εν τούτοις, τέτοια παλαιά δείγματα δεν δείχνουν σπουδαία διαφορά από εκείνες που φτερουγίζουν σήμερα εδώ και εκεί. Δεν έχουν δημιουργηθή ίχνη εξελίξεως επί χιλιάδες χρόνια. Ασφαλώς έχουν δημιουργηθή από τον Θεό κατά το είδος αυτών την πέμπτη δημιουργική ημέρα, για την οποία μιλεί η Γραφή.»—Γεν. 1:20-23.
Περίεργοι Ταξιδιώται
«Αλλά Θείε, ταξιδεύουν μακριά οι πεταλούδες;»
«Ναι, Τζων, μολονότι υπάρχουν μεγάλες ποικιλίες. Τα περισσότερα είδη δεν ζουν παρά λίγες ημέρες μόνο ή εβδομάδες και παραμένουν σε μια τοποθεσία. Άλλες ζουν επί μήνας, και διανύουν χιλιάδες μιλίων είτε μόνες είτε σε μεγάλους ομίλους. Πάρε για παράδειγμα την πεταλούδα-μονάρχη. Το καλοκαίρι είναι πολύ κοινός τύπος στα βόρεια πλάτη ως το πλάτος της θαλάσσης Χώδσον. Τον χειμώνα μεταναστεύει στην Καλιφόρνια ή το Μεξικό, και κάθε διαδοχική γενεά επιστρέφει στα ίδια μέρη. Την άνοιξι η πεταλούδα αυτή παίρνει μια νέα ζωή και αναλαμβάνει ένα μακρινό ταξίδι πάλι προς βορράν. Κατά τον Ιούνιο φθάνει εκεί, γεννά τα αυγά της και πεθαίνει.»
«Πώς μπορούν να μεταναστεύουν προς τα ίδια μέρη, Θείε;»
«Ο Θεός τους έδωσε αυτή την ικανότητα, Μαίρη. Ελέχθη ότι η οσμή παίζει ένα σπουδαίο ρόλο στο ζήτημα αυτό. Κάθε πισινή πτέρυγα του αρσενικού-μονάρχου έχει ένα μελανό στίγμα και τα λέπια επάνω σ’ αυτό το στίγμα είναι μαύρα και κοίλα. Αναδίδουν ένα άρωμα που μοιάζει αμυδρώς το άρωμα του μελιού. Χρησιμοποιείται σχετικά με το ζευγάρωμα, αλλά μπορεί και τα άλλα να αφήνουν επίσης ίχνη κάποιου αρώματος όταν ταξιδεύουν σε μεγάλες μάζες.
«Βεβαίως, όλα τα είδη δεν ταξιδεύουν προς την ίδια κατεύθυνσι. Στην Αφρική μάζες από πεταλούδες που κατευθύνονταν προς διάφορες διευθύνσεις παρετηρήθη ότι συνηντήθησαν με άλλες στη διαδρομή των. Αλλά κάθε είδος τηρεί τη δική του πορεία. Ούτε ακόμη και καταιγίς δεν τις αναγκάζει να παρεκκλίνουν από την τροχιά των. Μερικά από τα σμήνη των είναι τεράστια. Είχε παρατηρηθή στην Ευρώπη ένα σμήνος που είχε πλάτος σαράντα μιλίων και χρειάσθηκαν τρεις μέρες για να περάση το σμήνος επάνω από ένα ωρισμένο μέρος με ταχύτητα έξη μιλίων την ώρα. Ο αριθμός που αποτελούσε το σμήνος υπελογίσθη σε τρία δισεκατομμύρια.»
«Αυτή είναι η συνήθης ταχύτης των;»
«Όχι κατ’ ανάγκην, Τζων. Μια έρευνα επάνω στο ζήτημα αυτό απεκάλυψε μερικά πραγματικώς εκπληκτικά γεγονότα. Πεταλούδες που παρετηρήθησαν στην Αγγλία εξηκριβώθη με το ωρολόγιο ότι πετούσαν με ταχύτητα σαράντα δύο χιλιομέτρων την ώρα. Ένα σμήνος, που το ακολουθούσε ένα ελικόπτερο, πέταξε 220 χιλιόμετρα σε 4 ώρες και 42 λεπτά. Και τα έντομα αυτά δεν καίονται όσο κοντά και αν βρεθούν στα καύσιμα που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος για τις μηχανές των αεροπλάνων. Το ελικόπτερο καταναλίσκει 4 ως 5 τοις εκατό του βάρους του σε καύσιμα εντός μιας ώρας: το αεροπλάνο χρησιμοποιεί 12 τοις εκατό. Αλλ’ η πεταλούδα για το ίδιο χρονικό διάστημα χρησιμοποιεί μόνο τα έξη δέκατα του ενός τοις εκατό του βάρους της.»
Άλλα Παράδοξα
«Ως πού φθάνει το μέγεθος του σώματός των, Θείε,» ρωτά η Μαίρη.
«Υπάρχουν μερικές πραγματικά μεγάλες. Η θηλυκή Τρώιντες Αλεξάντερ της Νέας Γουινέας, παραδείγματος χάριν, έχει μήκος δέκα ως δώδεκα ίντσες. Το Ορνιθόπτερο Κασάνδρα της Βορείου Κουήνσλαντ, Αυστραλίας, έχει μήκος εξήμιση ίντσες, ενώ ένα άλλο είδος της Βόρνεο έχει πλάτος επτά ίντσες με ανοιγμένα τα πτερά.
«Και εδώ, επίσης,» εξακολουθεί ο Θείος Ουίλλ, «υπάρχουν τα ’σκάνκς’ (είδος ικτίδος της Αμερικής που εκπέμπει δυσωδίαν) του κόσμου των πεταλούδων. Αυτές αναδίδουν μια αποκρουστική οσμή για ν’ απομακρύνουν τους εχθρούς των—κυρίως τα πουλιά. Επίσης τα σχέδια των πτερών των είναι συχνά τόσο υπολογισμένα ώστε να παρέχουν καμουφλάζ. Ένα είδος απ’ αυτές έχουν πτερά που μοιάζουν με τα μάτια της κουκουβάγιας· άλλες μοιάζουν σαν παληό ξηρό φύλλο· άλλο είδος έχει ένα σχήμα όμοιο με τον αριθμό 80 ή 88 στο κάτω μέρος των πτερών.»
«Και τώρα ποια είναι η διαφορά μεταξύ του σκώρου και της πεταλούδας;»
«Γενικά, Τζων, οι πεταλούδες πετούν την ημέρα, ο σκώρος τη νύχτα. Υπάρχουν όμως και εξαιρέσεις. Πραγματικά, θα έχετε ίσως ιδεί σκώρους να πετούν γύρω την ημέρα. Όταν αναπαύεται η πεταλούδα συνήθως κρατεί τα πτερά της, τουλάχιστον τα εμπροσθινά, κλειστά και κατακορύφως διπλωμένα. Ο σκώρος αφήνει τα εμπροσθινά πτερά του ανοικτά με μια κλίσι. Αλλά και εδώ βλέπομε ότι ο σκώρος δεν έχει να επιδείξη τόσο ζωηρά χρώματα όπως η πεταλούδα.»
«Και κάτι άλλο ακόμη, Θείε. Είναι οι πεταλούδες χρήσιμες σε τίποτε;»
«Ναι, Μαίρη. Εκτός του ότι είναι ευχάριστο να τις βλέπη κανείς, εκτελούν επίσης μια σπουδαία εργασία για τα φυτά. Μεταφέρουν τη γύρι από άνθος σε άνθος, καθιστώντας έτσι δυνατή την αναπαραγωγή των φυτών. Επίσης θα έχετε ακούσει για τους μεταξοσκώληκας. Και αυτοί επίσης μεταβάλλονται σε σκώρους, αλλά στο στάδιο που είναι μικροί σκώληκες υφαίνουν τα κουκούλια με καθαρό μετάξι, το οποίο ο άνθρωπος χρησιμοποιεί για τους σκοπούς του. Αλλά τώρα, παιδιά, ο ήλιος γέρνει και είναι ώρα να πηγαίνωμε.»
«Ευχαριστούμε, Θείε.» λέγει ο Τζων, «που μας είπατε τόσα πολλά για τα λεπί . . , πώς τα είχατε πει;»
«Λεπιδόπτερα. Θυμάστε; Λεπιδωτά πτερά.»