“Για Δες, Τι Αλλαγή!”
Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στην Ισλανδία
ΠΟΛΛΕΣ είναι οι αλλαγές που συμβαίνουν στον κόσμο. Στην Ισλανδία, όπως αλλού, οι άνθρωποι συχνά μιλούν γι’ αυτά τα πράγματα. Εάν ηλικιωμένα άτομα επρόκειτο να συμμερισθούν τις σκέψεις των με την νεώτερη γεννεά, η συζήτησις θα μπορούσε να ήταν ως εξής:
«Σεις οι νεαροί είναι δύσκολο να φαντασθήτε πόσο πολύ έχουν αλλάξει τα πράγματα από τότε που γεννήθηκα. Ούτε ακόμα και ο μυθιστοριογράφος Ιούλιος Βερν δεν θα μπορούσε να φαντασθή τόσες πολλές αλλαγές έστω και αν έζησε τόσο κοντά στην εποχή μας. Βλέπεις εκείνο το ηφαίστειο που ομοιάζει με τον Βεζούβιο επάνω στην άκρη της χερσονήσου; Αυτός ήταν ο τόπος όπου άρχισε σύμφωνα με το μυθιστόρημά του το «Ταξίδι στο Κέντρο της Γης» δείχνοντας τους ήρωάς του να κατέρχωνται μέσω του κρατήρος του ηφαιστείου και να ταξιδεύουν δια μέσου της γήινης σφαίρας μας και να εξέρχωνται τελικά στο ηφαίστειο Στρομπόλι της Ιταλίας. Έγραψε αυτή τη φαντασία πριν από ένα αιώνα περίπου. Αλλά πολλά έχουν αλλάξει από τότε.»
«Ω, σας παρακαλώ πήτε μου και άλλα· είναι τόσο γοητευτικό να σας ακούη κανείς να ομιλήτε για τα παλαιά χρόνια.»
«Μερικοί νέοι είναι πιθανόν πως δεν θα πιστέψουν ότι τα πράγματα στο παρελθόν ήσαν τόσο διαφορετικά από ό,τι σήμερα, αλλ’ εν τούτοις αυτές οι τελευταίες δεκαετίες έφεραν αλλαγές άνευ προηγουμένου.
Στέγασις
»Πάρε, για παράδειγμα, τη στέγασι. Βλέπεις αυτά τα σύγχρονα διαμερίσματα εκεί κάτω; Είναι κατασκευασμένα από ενισχυμένο τσιμέντο και διαθέτουν πλαίσια από χάλυβα και αλουμίνιο γύρω από τις πόρτες και τα παράθυρα. Στο εσωτερικό υπάρχουν χονδρά χαλιά, ηλεκτρικές κουζίνες, ψυγεία και άλλα σύγχρονα μηχανήματα. Και για κοιτάξτε! Ούτε καπνοδόχοι—θερμαίνονται με νερό από τις θερμές πηγές! Λοιπόν το σπίτι που εγώ ανετράφηκα ήταν πολύ διαφορετικό.»
«Δεν εζήσατε σε ένα απ’ αυτά τα παλαιού ρυθμού αγροτικά οικήματα;»
«Έχεις απόλυτο δίκαιο. Και εάν θέλης να δης ένα απ’ αυτά μπορείς να πας στο υπαίθριο μουσείο εκεί στον άλλο λόφο. Το σπίτι μου ήταν ένα τέτοιο τόρφμπερ, ένα σπίτι κτισμένο από χώμα, τόσο οι τοίχοι όσο και η οροφή. Ήταν σκεπασμένο με σανίδες στο εσωτερικό. Τα αετώματα του κτιρίου ήσαν από ξύλο και είχαν πόρτες και τα μοναδικά παράθυρα του σπιτιού. Το δάπεδο αποτελούσε αυτή η ίδια η παλαιά καλή γη!
»Ουσιαστικά κάθε αγροτικό σπίτι ήταν κτισμένο κατ’ αυτόν τον τρόπο όπως και τα σπίτια στις πόλεις. Δεν διέθεταν ηλεκτρισμό, τρεχούμενο νερό ή άλλες ευκολίες. Είχαμε ένα ανοιχτό μεγάλο τζάκι στην κουζίνα. Εκτός απ’ αυτό δεν υπήρχε συσκευή θερμάνσεως αλλ’ οπωσδήποτε είχαμε λίγη ζεστασιά από το σταύλο με τις αγελάδες. Αυτός ήταν φτιαγμένος δίπλα στο σπίτι και επικοινωνούσε μ’ αυτό, έτσι ώστε δεν ήταν ανάγκη να βγαίνωμε έξω το χειμώνα για να τρέφωμε τις αγελάδες. Πράγματι ήταν αρκετά βολικό!»
«Αλλά γιατί έκτιζαν έτσι τα σπίτια; Δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ξυλεία για όλο το σπίτι;»
«Η ξυλεία ήταν πολύ σπάνια. Έπρεπε να γίνη εισαγωγή για κάθε κομμάτι ξύλου. Όσοι κατοικούσαν κοντά στη θάλασσα χρησιμοποιούσαν συχνά ξύλα που επέπλεαν στη θάλασσα. Αυτό ήταν όλο που είχαν και ήταν απαραίτητο να το φυλάξουν για τις πιο επείγουσες ανάγκες.»
«Θεέ μου τι σπίτι ήταν αυτό! Δεν επιθυμήσατε ποτέ κάτι καλύτερο;»
«Όχι διότι δεν γνωρίζαμε κάτι καλύτερο. Και το να απελπισθούμε ή να διαμαρτυρηθούμε δεν θα μας ωφελούσε σε τίποτα. Οι άνθρωποι, και οι νεώτεροι επίσης, ήσαν πολύ πιο ταπεινοί τότε και περισσότερο ικανοποιημένοι από τη ζωή. Δεν έκαναν μεγάλο θόρυβο διαμαρτυρόμενοι γι’ αυτό ή εκείνο. Οι νέοι τότε δεν είχαν καιρό για τέτοια παιδιαρίσματα. Και μια και μιλούμε για σκληρή δουλειά, βλέπεις εκείνους τους ανθρώπους που εργάζονται εκεί κάτω στο χωράφι με τα ξερόχορτα;
«Ω, ναι· πράγματι εργάζονται σκληρά, δεν νομίζετε;»
Εργασία
«Σύμφωνα με τα σύγχρονα πρότυπα θα μπορούσα να συμφωνήσω. Μ’ αυτό το τρακτέρ και τα άλλα σύγχρονα εξαρτήματα αυτοί θα τελειώσουν κατά το βραδάκι. Αλλά στις ημέρες μου εμείς θερίζαμε το κάθε τι με δρέπανα και κάναμε όλες τις υπόλοιπες εργασίες με το χέρι. Με το υγρό μας κλίμα χρειαζόμαστε εβδομάδες ολόκληρες για εργασίες που σήμερα μπορούν να τελειώσουν σε μια ημέρα με τη χρήσι μηχανημάτων. Αυτό είναι μια μεγάλη αλλαγή—μηχανοποίησι σχεδόν για όλα.»
«Αλλά μήπως αυτό δεν είναι κάτι καλό—το να αφίνης τις μηχανές να εργάζωνται για σένα;»
«Φυσικά, δεν υπάρχει τίποτα εσφαλμένο σ’ αυτό. Αλλά και η δουλειά δεν σε βλάπτει επίσης. Εμείς μάθαμε να εργαζόμαστε πολύ ενωρίς στη ζωή και μάλιστα σε διάφορες εργασίες. Στο κτήμα του πατέρα μου έπρεπε να μάθωμε να κάνωμε το κάθε τι. Και επειδή το κτήμα δεν μπορούσε να μας συντηρήση όλους, εμείς τα παιδιά ψαρεύαμε επίσης πολύ. Οι αγρότες κατείχαν συνεταιρικά μια βάρκα και έτσι εμείς μπορούσαμε να κωπηλατούμε στα ανοικτά και να ψαρεύωμε. Επίσης χρησιμοποιούσαμε τη βάρκα για να πηγαίνωμε στην πόλι και να μεταφέρωμε πράγματα στο σπίτι.
»Λίγες μόνο βάρκες ήσαν αρκετά μεγάλες για να έχουν πανιά. Αυτό ήταν μια επικίνδυνη επιχείρησις όταν ξεσπούσε καταιγίδα. Πολλές τραγωδίες συνέβησαν μ’ αυτό τον τρόπο όταν τέτοιες ανοιχτές βάρκες ανετράπησαν ή εναυάγησαν παίρνοντας μαζί τους όλους τους επιβάτες. Μικρά χωριά μπορούσαν να χάσουν όλους τους ικανούς άνδρες τους μ’ αυτό τον τρόπο. Θυμάμαι που χάθηκε μια ψαρόβαρκα, νομίζω το 1911, και είκοσι επτά άνδρες επνίγησαν. Όλοι όσοι εξηρτώντο απ’ αυτούς, οι σύζυγοι, τα παιδιά και τα ηλικιωμένα άτομα ανήρχοντο στους ογδόντα πέντε. Μπορείς να καταλάβης τι καταστροφή ήταν αυτή!»
«Και βέβαια μπορώ. Πιστεύω πως δεν θα ήθελα να ταξιδεύσω στη θάλασσα, αλλ’ αν παρουσιάζετο κάποια ανάγκη θα προτιμούσα ένα απ’ αυτά τα σύγχρονα πετρελαιοκίνητα αλιευτικά όπως αυτά εκεί στο λιμάνι. Μήπως δεν είναι σχεδόν αβύθιστα μ’ όλους αυτούς τους τεχνικούς εξοπλισμούς;»
«Αβύθιστο είναι μια δύσκολη λέξις για να τη χρησιμοποιή κανείς ακόμα και σήμερα. Θυμάσαι τον Ανδρέα Ντόρια; Ήταν ένα πελώριο σύγχρονο υπερωκεάνειο αλλ’ εβυθίσθη μετά από μια σύγκρουσι. Αλλ’ είναι αλήθεια πως ένα πλοίο φτιαγμένο από σίδερο με χωρητικότητα χιλιάδων τόννων μπορεί ν’ αντιμετωπίση σχεδόν οποιαδήποτε καταιγίδα. Επί πλέον αυτό είναι ένα πιο αποτελεσματικό μηχάνημα για ψάρεμα από οποιοδήποτε άλλο της εποχής της νεότητός μου. Αλλά κι’ εγώ επίσης θα προτιμούσα μάλλον να μείνω στη ξηρά, επί παραδείγματι, σ’ ένα αγρόκτημα. Ήταν μια πιο αναπαυτική περιοχή, σχεδόν μια αυτάρκης μονάδα, ένας μικρός κόσμος αυτός καθ’ εαυτόν. Δεν πηγαίναμε σε κάποια πλησίον αγορά με τ’ αυτοκίνητο όταν είχαμε ανάγκη από τρόφιμα. Και όπως συνέβαινε με άλλα αγαθά, τα περισσότερα απ’ αυτά τα φτιάχναμε μόνοι μας και απολαμβάναμε μεγάλη χαρά μ’ αυτό.»
Τροφή και Ρουχισμός
«Αλλά πώς μπορούσε να γείνη αυτό; Καθόσον ξέρω, η γεωργία στην Ισλανδία ποτέ δεν υπήρξε πολύ παραγωγική. Μήπως δεν είναι αλήθεια πως ως επί το πλείστον καλλιεργούσατε χορτάρι;»
«Ναι, ως επί το πλείστον, αν και δεν ήταν αυτό όλο. Αλλά μ’ αυτά μπορούσαμε να τρέφωμε όλα τα κατοικίδια ζώα. Έτσι καλύπταμε τις περισσότερες ανάγκες μας.»
«Δεν το καταλαβαίνω καλά αυτό. Από τα ζώα θα μπορούσατε να πάρετε κρέας και γάλα αλλ’ αυτά δύσκολα θα επαρκούσαν για τις ανάγκες σας. Σας επαρκούσαν;»
«Όχι ακριβώς. Αλλ’ έχοντας μια ποικιλία από κρέας, από τα πρόβατα, τις αγελάδες και ακόμα και από άλογα, και γάλα από τις αγελάδες είχαμε, στην πραγματικότητα, ικανοποιήσει κατά το μεγαλύτερο μέρος τις βασικές μας ανάγκες. Μπορούσαμε να παίρνωμε βούτυρο, γιαούρτι και τυρί και επίσης τυρόγαλο για τη συντήρησι του κρέατος όταν υπήρχε έλλειψις από αλάτι. Καλλιεργούσαμε μερικά λαχανικά—πατάτες, γογγύλια, λάχανα και τα παρόμοια—αλλά όχι σιτηρά ή άλλα δημητριακά. Τέτοιες εσοδείες, εννοείται, δεν θα μπορούσαν να ευδοκιμήσουν στη διάρκεια του μικρού μας καλοκαιριού. Τις αγοράζαμε με σακκιά από την πόλι μαζί με ό,τι εξακολουθούν ν’ αποκαλούνται «αποικιακά προϊόντα» όπως ζάχαρις και καφέ, καθώς επίσης καρφιά, ξυλεία και πολλά άλλα πράγματα.
»Συνήθως πληρώναμε με το πλεόνασμα του μαλλιού μας, κλωσμένο ή ακατέργαστο, αποξηραμένα ψάρια, λίπος ψαριού και πτερά πάπιας. Κάναμε ανταλλαγές και προσπαθούσαμε να επιτύχωμε μια καλή τιμή. Έχοντας αρκετό μαλλί στο σπίτι από τα πρόβατα, μπορούσαμε να φτιάχνωμε απ’ αυτό τα περισσότερα από τα ρούχα μας κλώθοντας και πλέκοντας στο σπίτι. Κάλτσες, πλεκτά, ακόμα και εσώρρουχα αυτού του είδους είναι ακόμα τα πιο κατάλληλα για το κλίμα μας.»
«Κι’ έτσι λοιπόν εννοείς πως μένατε όλο αυτόν τον καιρό στο αγρόκτημα και κάνατε όλα αυτά τα πράγματα για τον εαυτό σας;»
«Περίπου αυτό. Διαθέταμε δικά μας τρόφιμα και κατά καιρούς είχαμε φρέσκα ψάρια και αυγά πουλιών εκτός από διάφορα αγριόχορτα, όπως είναι τα Ισλανδικά βρύα και τα άγρια μούρα, για διάφορα φαγητά. Και έτσι έχοντας τροφή, ρούχα και μια στέγη πάνω μας τι άλλο χρειαζόμαστε;»
Αναψυχή και Μεταφορές
«Ωραία, και τι κάνατε για αναψυχή;»
«Ω, δεν είχαμε πολύ διαθέσιμο χρόνο. Εργαζόμαστε επίσης και τα βράδυα. Συχνά επεξεργαζόμαστε το μαλλί, γνέθοντας, πλέκοντας και τα παρόμοια, άνδρες και γυναίκες. Ήταν πράγματι αναψυκτικό το να κάθεται κανείς κάτω και ν’ απολαμβάνη τη συντροφιά ολοκλήρου της οικογενείας μετά από μια κουραστική ημέρα στις εξωτερικές δραστηριότητες. Επίσης με τη σειρά του ο καθένας μας θα διάβαζε φωναχτά στους άλλους τεμάχια από παλαιούς σκανδιναυικούς μύθους ή τη Γραφή—και όλα αυτά με φως από χειροποίητα κεριά ή λάμπες που έκαιαν με λίπος φώκιας ή φάλαινας. Κατά καιρούς μας διασκέδαζαν διάφοροι επισκέπται λέγοντάς μας ιστορίες ή απαγγέλλοντας λυρικά ποιήματα για γεγονότα που είχαν συμβή στο παρελθόν.»
«Αυτό θα ήταν διασκεδαστικό πράγματι, αλλά δεν πηγαίνατε ποτέ εκδρομές;»
«Αυτό κάναμε πότε πότε. Αποτελούσε συνήθειά μας να πηγαίνωμε στην εκκλησία κάθε Κυριακή και συχνά επισκεπτόμαστε άλλους αγρότες στο δρόμο μας. Μερικοί ακόμα ξεκινούσαν από το Σάββατο ώστε να έχουν περισσότερο καιρό για κοινωνικές δραστηριότητες.
»Ενώ δεν μπορείς να σκεφθής πώς ήταν πραγματικά η ζωή τότε, μη νομίσης ότι ήταν ανιαρή και μονότονη. Ήταν πράγματι μια πλήρης ζωή. Και εγώ προσωπικά θα την προτιμούσα πάντοτε από τον βιαστικό και ματαιόφρονα κόσμο της εποχής μας. Είχαμε στη διάθεσί μας περισσότερο χρόνο. Μπορούσαμε ν’ απολαμβάνωμε το έργο των χειρών του Δημιουργού μας. Δεν τρέχαμε επάνω σ’ αυτοκίνητα και αεροπλάνα. Πηγαίναμε με το άλογο και πολλοί εβάδιζαν εάν δεν μπορούσαν να συντηρήσουν ένα άλογο. Συχνά υπήρχαν άτομα που βάδιζαν μίλια ολόκληρα σε μονοπάτια κατά μήκος της ηφαιστειογενούς γης. Σεις οι νέοι πιθανόν να μη το καταλαβαίνετε αυτό, αλλ’ εμείς εν τούτοις αυτό το απολαμβάναμε πάρα πολύ.»
«Θεέ μου τι αλλαγή! Υποθέτω πως θάπρεπε να ζήση κανείς και να δη όλα αυτά με τα μάτια του για να καταλάβη όλες αυτές τις αλλαγές που είδατε.»
Η Μεγαλύτερη Αλλαγή—στους Ανθρώπους!
«Αλλά, ξέρεις, όταν το σκέπτωμαι, η μεγαλύτερη αλλαγή δεν είναι αυτή που έχει επιτύχει η επιστήμη και η σύγχρονη τεχνική. Είναι η αλλαγή που επηρεάζει τις διάνοιες και τις καρδιές των ανθρώπων.»
«Τι εννοείς μ’ αυτό;»
«Οι άνθρωποι έχουν πολύ αλλάξει· έχουν καταρριφθή οι φραγμοί, για να το πούμε έτσι. Τίποτα δεν φαίνεται όρθιο στο τρόπο της ζωής των περισσοτέρων ανθρώπων σήμερα· τίποτα δεν τους συγκρατεί. Γενικά δεν υπάρχει σεβασμός για την εξουσία ή τα δικαιώματα των άλλων ή την περιουσία των. Δύσκολα μπορείς να εμπιστευθής οποιονδήποτε πλέον. Οι άνθρωποι δεν αισθάνονται ασφαλείς. Αυτό όμως δεν συνέβαινε πριν. Στα νεανικά μου χρόνια ο άνδρας ήταν άνδρας και ο λόγος λόγος, αλλ’ αυτό το απλό πράγμα δεν αληθεύει πλέον. Η ανεντιμότης, η δωροδοκία και όλα τα είδη της κλοπής υπεραυξάνουν. Αλλ’ αυτή η νέα τάσις προς την ανομία δεν έρχεται σαν έκπληξις στους Χριστιανούς. Η διανοητική στάσις των περισσοτέρων ανθρώπων σήμερα περιεγράφη πολύ πριν στη Βιβλική προφητεία. Θυμάσαι τα εδάφια εις 2 Τιμόθεον 3:1-5;»
«Ναι τα φέρνω στο νου. Εκεί είναι που ο απόστολος Παύλος λέγει ότι θα ήρχετο ο καιρός οπότε οι άνθρωποι θα ήσαν «φίλαυτοι, φιλάργυροι. . . φιλήδονοι μάλλον παρά φιλόθεοι.»
«Αυτό είναι, μπράβο. Ο Παύλος επίσης λέγει ότι στις «έσχατες ημέρες» θα παρετηρούντο «καιροί κακοί» [καιροί δύσκολοι στην αντιμετώπισή των ΜΝΚ]· και αυτό εξ αιτίας της γενικής ηθικής καταπτώσεως μεταξύ των ανθρώπων σήμερα. Βέβαια ούτε κατά φαντασίαν δεν ήμαστε τέλειοι πριν από το 1914. Αλλ’ εν τούτοις οι άνθρωποι δεν είχαν καταπέσει στο χαμηλό επίπεδο που περιεγράφη από τον απόστολο Παύλο. Ήσαν πιο απλοί, ευθείς και αδιάφθοροι. Σήμερα δεν είναι λίγοι εκείνοι που αυτούς τους θεωρούν αφελείς. Αλλά η ζωή ήταν λιγώτερο βιαστική και πιο ευτυχισμένη από ό,τι σ’ αυτές τις ημέρες της διανοητικής και σωματικής υπερεντάσεως. Η αλλαγή στη στάσι των ανθρώπων είναι μεγαλύτερη από την αλλαγή σ’ όλα τα υλικά πράγματα και νομίζω ότι ακόμα και συ μπορείς να δης την διαφορά, δεν είναι έτσι;»
«Ναι, και όταν θυμάμαι τα λόγια σας και ό,τι άλλο μου έχετε πη άλλες φορές, επιθυμώ να αποκτήσω μια βαθύτερη άποψι του τι λέγει η Γραφή για το νέο σύστημα του Θεού.»
«Αυτός είναι ο ορθός τρόπος για να σκέπτεται ένας νέος και οι ηλικιωμένοι επίσης, επειδή η γνώσις του Ιεχωβά και των προθέσεών του είναι κάτι ζωτικό τώρα. Μπορείς να θυμηθής το νόημα του εδαφίου Ιωάννης 17:3, έτσι δεν είναι;»
«Μάλιστα, εκεί είναι που ο Ιησούς λέγει: «Αύτη δε είναι η αιώνιος ζωή το να γνωρίζωσι σε τον μόνον αληθινόν Θεόν και τον οποίον απέστειλας Ιησούν Χριστόν.»
«Σωστά. Και η γνώσις που συ τώρα έχεις για τις αλλαγές στον κόσμο από το 1914 σε βοηθεί να εννοήσης ότι αυτές είναι, στην πραγματικότητα, οι προειπωμένες ‘έσχατες ημέρες’.»