Ιπτάμενοι Δράκοντες του Ουρανού

ΣΤΗ διάρκεια των θερμών καλοκαιρινών ημερών ο αέρας πάνω από τα λιβάδια και τις λίμνες γίνεται το πεδίον δράσεως για μερικά από τα πιο καταπληκτικά ιπτάμενα του βασιλείου των εντόμων—τις δρακόμυιγες ή λιβελλούλες.

Με τα δυο ζεύγη των μακρών φτερών τους που γυαλίζουν στον ήλιο, μπορείτε να δήτε τις δρακόμυιγες να πετούν εμπρός και πίσω, να στριφογυρίζουν και να κάνουν βουτιές κατά βούλησι. Τη μια στιγμή μπορεί να ανεβαίνουν με καταπληκτική ταχύτητα ψηλά στον ουρανό, έπειτα, την άλλη στιγμή να βυθίζωνται προς τα κάτω και σχεδόν να εγγίζουν την επιφάνεια της λίμνης. Αυτά τα θαύματα της δημιουργίας μπορούν ακόμα να πετούν προς τα πίσω ή να πλανώνται στον αέρα όπως ένα ελικόπτερο.

Αλλ’ όμως οι δρακόμυιγες, που αγαπούν τόσο πολύ τον ήλιο, δεν πετούν απλώς για να τον απολαύσουν. Αυτά τα αεροδυναμικά όντα κάνουν χρήσι των ικανοτήτων τους για να ικανοποιήσουν την αχόρταγη όρεξί τους. Πράγματι Κα Δρακόμυιγα μπορεί να φάγη τροφή ίση με το βάρος της σε μισή ώρα κι εν τούτοις να είναι ακόμα πεινασμένη.

Όταν αναζητούν το γεύμα τους για να ικανοποιήσουν την όρεξί τους, οι δρακόμυιγες εκδηλώνουν ενστικτώδεις συνήθειες. Μερικά είδη απ’ αυτές ερευνούν πάνω από μεγάλες περιοχές. Άλλα είδη έχουν καθορίσει μονοπάτια που τ’ ακολουθούν η μια γενεά κατόπιν της άλλης. Οι μεγαλύτερες δρακόμυιγες έχουν ξεχωρίσει δικές τους περιοχές δράσεως και απομακρύνουν τις άλλες δρακόμυιγες κτυπώντας άγρια τα πτερά τους. Μερικές φορές όταν μια εισβάλουσα δρακόμυιγα επιμένει και δεν υποχωρεί με το κροτάλισμα των πτερών, τότε θ’ αντιμετωπισθή κεφάλι με κεφάλι. Καθώς ανυψώνονται μαζί μ’ ένα άγριο τρόπο αυτά τα δυο έντομα θα παραμείνουν μαζί σ’ αυτή τη θέσι ενώ θ’ ανεβαίνουν κατ’ ευθείαν ψηλά στον αέρα.

Οι δρακόμυιγες, είτε περιπλανώνται είτε κάθονται σε κάποιο μέρος, είναι άγρυπνες για την αγαπημένη τους τροφή: κουνούπια και σκνίπες. Απολαμβάνουν επίσης ωραία γεύματα με σκώρους και αλογόμυιγες. Επειδή έχει μακρύ και λεπτό όμοιο σε σακοράφα σώμα, πολλοί πιστεύουν ότι η δρακόμυιγα κεντρίζει, αλλά δεν συμβαίνει αυτό. Όχι μόνο είναι ακίνδυνες στον άνθρωπο, αλλ’ απεναντίας πολύ ωφέλιμες χάρις στις τεράστιες ποσότητες μυιγών και κουνουπιών που καταβροχθίζουν.

Όταν η δρακόμυιγα διακρίνη αυτά τα έντομα, τα προφταίνει απόλυτα. Εφωδιασμένη με έξη πόδια με αγκαθωτά κρόσσια και λυγισμένα προς τα μέσα σαν καλάθι, μαζεύει τη λεία της στον αέρα και την καταβροχθίζει ενώ τρέχει να προφτάση ένα άλλο θύμα.

Οι δρακόμυιγες καταβροχθίζουν με τέτοια ταχύτητα την τροφή τους ώστε είναι γνωστό ότι τρώγουν σαράντα αλογόμυιγες σε δυο ώρες. Μια δρακόμυιγα βρέθηκε με το στόμα της παραγεμισμένο με εκατό κουνούπια! Δεν χρειάζεται λοιπόν ν’ απορή κανείς γιατί αυτά τα αδηφάγα έντομα απέκτησαν το όνομα «ιπτάμενοι δράκοντες.»

Ζευγάρωμα και Ζωή Κάτω από το Νερό

Εν τούτοις υπάρχει ένας καιρός που οι δρακόμυιγες προσέχουν λιγώτερο στο ζήτημα της διατροφής των και περισσότερο στις ικανότητες του καλού αεροπόρου. Αυτό συμβαίνει στην εποχή του ζευγαρώματος. Τ’ αντίζηλα αρσενικά προσπαθώντας να ελκύσουν την προσοχή του θηλυκού βγαίνουν στον αέρα για μάχη. Οι εναέριες μονομαχίες τους αποτελούν τις πιο λαμπρές μανούβρες στον αέρα που θα μπορούσε να κάμη οποιοδήποτε πλάσμα. Μερικά είδη όμως είναι πιο μετριοπαθή και εκτελούν ένα είδος ερωτικού χορού.

Όταν βρουν τον σύντροφό τους τα αρσενικά, αρπάζουν το θηλυκό. Για να ζευγαρώσουν οι δρακόμυιγες πετούν μαζί εζευγμένες, δηλαδή το αρσενικό κρατά το θηλυκό από το πίσω μέρος της κεφαλής του καθώς πετούν στον αέρα. Όταν πρόκειται το θηλυκό να ζευγαρώση, απλώνει την άκρη του υπογαστρίου του προς το δεύτερο θωρακικό τμήμα του αρσενικού και λαμβάνει μια σπερματική κάψουλα.

Αφού γονιμοποιηθούν τ’ αυγά του, το θηλυκό τα εναποθέτει στην επιφάνεια της λίμνης ή κοντά σε υδρόβια αγριόχορτα. Πόσα ακριβώς αυγά εναποθέτει μια δρακόμυιγα αποτελεί ακόμα ένα ερώτημα—έχουν όμως βρεθή 110.000 και πλέον αυγά σ’ ένα σωρό αυγών.

Τα αυγά παραμένουν στο νερό ή τα αγριόχορτα για λίγες ημέρες. Έπειτα οι γόνοι αρχίζουν να βγαίνουν. Και τι παράξενα όντα που είναι. Αντί να γεννηθούν με ισχυρή όρεξι αυτά τα όντα, που ονομάζονται νύμφες, μοιάζουν πολύ λίγο τους γονείς των. Έχουν βράγχια στα τοιχώματα των λεπτών τους εντέρων. Αυτά τα βράγχια όχι μόνον απορροφούν οξυγόνο, αλλά σε δύσκολες στιγμές δίνουν στις νύμφες τη δυνατότητα ταχείας απομακρύνσεως. Η νύμφη, όταν φοβηθή, σηκώνει τα πόδια της από τον πυθμένα της λίμνης, εκτοξεύει μια δέσμη νερό μέσω των βραγχίων και αυτό την κάνει να ορμά σαν αστραπή μερικές ίντσες μπροστά.

Ίσως το πιο ασυνήθιστο χαρακτηριστικό με τις νύμφες είναι ο τρόπος με τον οποίο πιάνουν την τροφή τους. Ανόμοια με τους ιπταμένους γονείς των οι νύμφες είναι πολύ δυσκίνητες. Έτσι περιμένουν να περάση από κοντά τους μια κάμπια κουνουπιού ή μικρόψαρο. Έπειτα, ξαφνικά, πετά έξω απότομα ένα κρυμμένο χείλος που βρίσκεται κάτω από το κεφάλι. Μυτερά νύχια στην άκρη αυτού του χείλους συλλαμβάνουν το ανύποπτο θύμα και το σέρνουν προς το στόμα της νύμφης. Αυτό το χείλος που είναι αρθρωτό και μακραίνει, ενεργεί σαν το ανθρώπινο χέρι. Η μεσαία άρθρωσις είναι όπως ο αγκώνας και επιτρέπει σ’ αυτό το χείλος να κινήται εύκολα μπρος και πίσω.

Όταν αυτό το χείλος δεν χρησιμοποιήται και είναι διπλωμένο κάτω από το σώμα, τότε συμβαίνει κάτι το ασυνήθιστο. Τα μυτερά νύχια καλύπτουν το πρόσωπο της νύμφης όπως η μάσκα ενός ληστού. Ένα κατάλληλο ένδυμα γι’ αυτά τα μικροσκοπικά υποβρύχια ζώα!

Η Ζωή στον Ουρανό

Πολλές νύμφες μεταξύ των 5.000 περίπου ειδών δρακόμυιγων συμπληρώνουν την υποβρύχια ζωή τους σ’ ένα χρόνο. Άλλες βέβαια μπορεί να κρατήσουν από δυο ως πέντε χρόνια. Σ’ αυτό το χρονικό διάστημα περνούν από δέκα ως δεκαπέντε διαδοχικά στάδια αναπτύξεως. Πολλές αλλαγές συμβαίνουν: ο αριθμός των εξαπλεύρων φακών στα σύνθετα μάτια τους αυξάνει· οι κεραίες αποκτούν νέες αρθρώσεις· τα σκέλη χάνουν το πυκνό των τρίχωμα· τα πτερά κάνουν την εμφάνισί τους στο θώρακα. Όλες όμως αυτές οι αλλαγές δεν είναι παρά μια εισαγωγή στην μεταμόρφωσί τους ως ενήλικες δρακόμυιγες.

Το τελικό βήμα της νύμφης για να γίνη ένα πλάσμα του αέρος αρχίζει τη νύχτα. Βγαίνει από το νερό και πιάνεται στην όχθη ή σ’ ένα κοτσάνι. Δώδεκα άγκιστρα, δυο σε κάθε πόδι, εξασφαλίζουν το πιάσιμό της. Εδώ παραμένει ακίνητη για λίγον καιρό καθώς το σώμα συμπληρώνει τη μεταμόρφωσι.

Τελικά εμφανίζεται ένα σχίσιμο στο πίσω μέρος του θώρακος και η ξεμαλλιασμένη δρακόμυιγα αγωνίζεται να βγη έξω από το κέλυφος της νύμφης. Αρχικά τα τέσσερα πτερά της είναι διπλωμένα πίσω όπως μια βεντάλια, αλλά σιγά σιγά πιέζονται ν’ ανοίξουν καθώς η πίεσις του αίματος τα σπρώχνει μέσω του τεραστίου δικτύου φλεβών που διασχίζει τους διαφανείς ιστούς.

Επίσης τα χρώματα των νέων δρακομυιγών είναι άτονα. Αλλά συνεχώς ζωηρεύουν μέχρι του σημείου ώστε η δρακόμυιγα να συναγωνίζεται σε ομορφιά τις πεταλούδες και τους σκώρους. Τα χρώματά της ποικίλλουν σαν τα χρώματα του ουρανίου τόξου—καφέ, ιώδες, σκούρο μπλε, πράσινο, κυανούν, ζωηρό κόκκινο, βυσσινί, λιλά, γαλανό, κόκκινο και λευκό ιβουάρ.

Η δρακόμυιγα θα παραμείνη πέντε ώρες από τη στιγμή που θα εγκαταλείψη το κέλυφός της που μοιάζει με πανοπλία, και μ’ αυτόν τον τρόπο επιτρέπει στα φτερά και στο σώμα να σκληρύνουν. Μόλις τα φτερά γίνουν ικανά να την κάνουν να πετά, η δρακόμυιγα ορμά στον αέρα. Ποτέ πάλι δεν θα χρησιμοποιήση τα πόδια της για να βαδίση. Έγινε πια ένα πλάσμα του αέρα.

Ένας Ισχυρός Αεροπόρος

Η μεγαλύτερη δρακόμυιγα σήμερα είναι ένα τροπικό είδος που έχει άνοιγμα πτερύγων επτά έως επτάμισυ ίντσες. Θεωρείται ως ένα από τα καλύτερα και ισχυρότερα ιπτάμενα του κόσμου των εντόμων. Πράγματι αυτός ο τέλειος αεροπόρος μεταξύ των εντόμων είναι γνωστό ότι πετά πενήντα ως εξήντα μίλια την ώρα!

Η κινητήριος δύναμις για τα πτερά προμηθεύεται από κινητικούς μυς που έχουν το ένα τέταρτο του ολικού βάρους της δρακόμυιγας. Αυτοί οι μυς κάνουν τα φτερά να πάλλουν 1.600 φορές το λεπτό, γεγονός που δίνει τη δυνατότητα στη δρακόμυιγα να καλύπτη τεράστιες αποστάσεις. Είναι τόσο ισχυροί αεροπόροι, ώστε επιβάται πλοίων τις έχουν παρατηρήσει να πετούν 175 μίλια μακρυά από την ακτή της Αφρικής. Ένα είδος απ αυτές έχει εγκατασταθή σ’ ένα νησί που βρίσκεται 200 μίλια μέσα στην ανοικτή θάλασσα.

Τις μεγαλύτερες αποστάσεις τις διανύουν όταν η ξηρασία και η έλλειψις τροφής τις αναγκάζουν να αποδημήσουν. Αυτές οι αποδημίες παίρνουν μερικές φορές φανταστική έκτασι. Το 1839 εκατομμύρια απ’ αυτές σκέπασαν τον ουρανό καθώς ακολουθούσαν ποταμούς και ρέματα πάνω από το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Στις Ηνωμένες Πολιτείες αναρίθμητα σμήνη απ’ αυτές μετανάστευσαν προς Νότον το 1881, σκοτεινιάζοντας κατά γράμμα τον ουρανό.

Αυτοί όμως οι μεγάλοι αεροπόροι πρέπει να είναι πάντοτε προσεκτικοί. Αντιμετωπίζουν ένα συνεχή κίνδυνο από τα πουλιά, τους βατράχους και τα ψάρια. Εναντίον όλων αυτών των κινδύνων οι δρακόμυιγες διαθέτουν ταχύτητα και οξύτατη όρασι. Τα εξωγκωμένα μάτια τους, που καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της κεφαλής, μπορούν να διακρίνουν σε μεγάλη απόστασι. Ο Δημιουργός τα έχει σχεδιάσει μ’ ένα τέτοιο τρόπο ώστε κάθε μάτι περιέχει τόσους φακούς όσους τα μάτια 15.000 ανθρώπων! Μπορούν να βλέπουν συγχρόνως κατ’ ουσίαν προς κάθε κατεύθυνσι. Είναι επίσης πολύ οξυδερκείς ώστε μπορούν να διακρίνουν ένα κουνούπι τριάντα πόδια μακρυά.

Με μια τέτοια όρασι οι δρακόμυιγες μπορούν ν’ αποφεύγουν σχεδόν κάθε εχθρό τους, ακόμα και τον άνθρωπο. Είναι κάτι πολύ δύσκολο να πιάση κανείς αυτά τα επιδέξια έντομα. Όμως τα Γιαπωνεζάκια έχουν εγκαταλείψει το δίχτυ για μια εφεύρεσι. Προσαρμόζουν μικροσκοπικά πετραδάκια στις άκρες μακρών τριχών και τα ρίχνουν στον αέρα όπου τριγυρίζουν οι δρακόμυιγες. Όταν ένα από τα έντομα αυτά ορμήση πάνω στην περαστική πέτρα, τότε η τρίχα περιστρέφεται γύρω από το σώμα του και το βάρος της πέτρας το αναγκάζει να πέση στο έδαφος.

Μολονότι αυτά τα δραστήρια όντα κατορθώνουν να αποφεύγουν τους περισσότερους εχθρούς των, εν τούτοις αυτά που ζουν στις εύκρατες ζώνες μοιραίως συλλαμβάνονται από τους ψυχρούς ανέμους του φθινοπώρου. Η ζωή για την δρακόμυιγα είναι πολύ λίγη και διαρκεί τους ζεστούς μήνες της ανοίξεως και του καλοκαιριού. Το φθινόπωρο θα τις βρήτε κολλημένες και ακίνητες στα κλαδιά ή στα φύλλα, μουδιασμένες από το κρύο. Πετούν μόνο τις ζεστές ώρες της ημέρας. Η πρώτη παγωνιά κατεβάζει την αυλαία γι’ αυτές, αφήνοντας τον αέρα πάνω από τους αγρούς και τα ποτάμια έρημο από τη γοητευτική τους παρουσία.

Η αλυσίδα όμως της ζωής δεν σταματά. Οι νύμφες προφυλαγμένες κάτω από τις λίμνες και τα ποταμάκια συνεχίζουν να αναπτύσσωνται. Με το ζέσταμα του καιρού θα βγουν για ν’ αποτελέσουν τη νέα γενεά των δρακόντων του ουρανού.