Ο Γίγας Ποταμός της Κεντρικής Αφρικής

Από τον Ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Δημοκρατία του Ζαΐρ

ΣΧΕΔΟΝ αθόρυβα κινείται σαν φίδι μέσα στην καταπράσινη τροπική βλάστησι. Η καφέ του κυμαινόμενη επιφάνεια αντανακλά τις ακτίνες του λαμπρού ήλιου. Δεν είναι κάποιο φίδι της ζούγκλας—αλλά το δεύτερο σε μήκος ποτάμι της Αφρικανικής ηπείρου και το έκτο του κόσμου.

Αυτό είναι το ισχυρό ρεύμα γνωστό σε πολλούς ως ο ποταμός Κόγκο. Ο ποταμός μετωνομάσθηκε σε Ζαΐρ από τη Δημοκρατία του Ζαΐρ το τελευταίο έτος. Μακρυά από του να είναι ένα ποταμάκι που κελαρίζει, αυτός ο γίγας ποταμός ξεχύνει από το τεσσάρων μιλίων πλατύ στόμιό του πάνω από 10.000.000 γαλλόνια νερό σε κάθε δευτερόλεπτο. Εν σχέσει με τον όγκο του νερού, τον ξεπερνά μόνο ο Αμαζόνιος ποταμός της Βραζιλίας.

Κάνοντας ένα Ταξίδι Προς τις Πηγές Του

Για να γνωρισθήτε μ’ αυτό το φυσικό θαύμα ελάτε μαζί μου σ’ ένα ταξίδι προς τις πηγές του ποταμού. Θα χρειασθή να διανύσωμε περίπου 3.000 μίλια και θα δήτε το θέαμα που εξέπληξε τον δρ. Λίβινγκστον και τον κ. Στάνλεϋ, διάσημους εξερευνητάς του δεκάτου ενάτου αιώνος. Πράγματι πρόκειται για έναν παράδεισο των εξερευνητών.

Πριν όμως αρχίσωμε το ταξίδι μας, παρατηρήστε πόσο ισχυρό είναι το ρεύμα του ποταμού στην εκβολή του. Συνεχίζοντας αδιάκοπα το δρόμο του ώς τον γαλανό Ατλαντικό ωκεανό, αφήνει ένα μικρό δέλτα, αλλ’ έχει ανοίξει ένα φαράγγι περίπου 4.000 πόδια στην ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα και τα καφέ νερά του τα διακρίνει κανείς εκατό μίλια στα ανοιχτά.

Το πρώτο μέρος του ταξιδιού μας μάς παίρνει από τις εκβολές του ποταμού ογδόντα περίπου μίλια στο εσωτερικό της χώρας ώς το λιμάνι της πόλεως Ματάντι. Σ’ αυτό το σημείο πρέπει ν’ αποβιβασθούμε, επειδή τα Κρυστάλλινα βουνά δημιουργούν ένα φυσικό φραγμό στην πορεία του ποταμού. Τα αφρίζοντα νερά που πέφτουν ορμητικά δημιουργούν μια σειρά από τριάντα ή και πλέον καταρράκτες που είναι ομαδικά γνωστοί ως οι Καταρράκται του Λίβινγκστον. Ακριβώς πάνω από διακόσια μίλια από την πρωτεύουσα Κινσάσα ώς τη Ματάντι ο ποταμός χαμηλώνει πάνω από οκτακόσια πόδια. Μέρος αυτής της φυσικής ενεργείας χαλιναγωγείται τώρα από τις τουρμπίνες ενός υδροηλεκτρικού συστήματος αλλ’ αυτοί οι καταρράκτες είναι επίσης η αιτία που λίγα ήσαν γνωστά για τις πηγές του ποταμού μέχρι εκατό περίπου χρόνια προηγουμένως. Σήμερα γίνεται χρήσις ενός σιδηροδρομικού συνδέσμου για τη μεταφορά επιβατών και εμπορευμάτων μεταξύ των δυο αυτών σημείων.

Ακριβώς πάνω από τον πρώτο καταρράκτη ερχόμαστε στο κυβερνητικό κέντρο της Κινσάσας, που είναι μια εντελώς μοντέρνα πόλις που απλώνεται σε μια χαμηλή αμμώδη ακτή. Στην άλλη πλευρά αυτής της πλατειάς εκτάσεως του ποταμού είναι η πολυθόρυβη πόλις της Μπραζαβίλ, που είναι πρωτεύουσα της Δημοκρατίας του Κογκό και συνορεύει αρκετά μίλια με τον ποταμό.

Ταξίδι με Ποταμόπλοιο

Για το δεύτερο μέρος του ταξιδιού μας θα χρειασθή να κατέβουμε στις αποβάθρες ενωρίς για να πάρωμε ένα από τα ποταμόπλοια που είναι καμωμένα για ρηχά νερά. Το κάθε τι φορτώνεται, επειδή αυτά τα πλοία δεν μεταφέρουν μόνο ανθρώπους (με πρώτη, δευτέρα και τρίτη θέσι) αλλ’ επίσης και εμπορεύματα και οχήματα όλων των ειδών. Επίσης δένονται φορτηγίδες στα πλάγια ή μπροστά και πίσω και τις σπρώχνουν ή τις σύρουν για μακρυνούς προορισμούς. Πολλά εισαγόμενα προϊόντα, όπως καύσιμα και βιομηχανικά είδη, κάνουν το μακρυνό τους ταξίδι ώς τις πηγές του ποταμού, ενώ τα πλοία φέρουν πίσω τον πλούτο της περιοχής υπό μορφήν ελαστικού, ξυλείας, καφέ, χουρμάδων και άλλων γεωργικών προϊόντων.

Εγκαταλείποντας την αποβάθρα αρχίζομε να κινούμεθα σταθερά αντίθετα στο ρεύμα που τώρα κυλά αργά ανάμεσα από χιλιάδες νησιά σκεπασμένα με πυκνή Αφρικανική βλάστησι. Αυτά τα νησιά και τα περίπλοκα ρεύματα του ποταμού απαιτούν μεγάλη επιδεξιότητα ναυσιπλοΐας του πιο πεπειραμένου καπετάνιου και πληρώματος. Υπολογίζεται ότι ενώ ο ποταμός μπορεί να διευκολύνη εμπορικά πλοία σε 1.700 μίλια του μήκους του, εν τούτοις τα πλωτά νερά φθάνουν τα 8.000 μίλια όταν ενωθούν με τα νερά των παραποτάμων του. Μερικές φορές ο ποταμός έχει πλάτος δέκα έως δεκαπέντε μίλια.

Η Γη που Παρέμεινε Ανέπαφη

Τι πράγματα είναι αυτά που βλέπομε κατά τη διαδρομή! Προοδευτικά αισθανόμεθα ότι αφήνομε πίσω μας πάρα πολλά από εκείνα που ονομάζομε πολιτισμό. Μόνο οι παραποτάμιες πόλεις Μπαντάκα και Κισαγκάνι και μερικές άλλες αναπτυσσόμενες πόλεις που διακόπτουν τη ζούγκλα μάς θυμίζουν τα βήματα της χώρας στον εικοστό αιώνα. Το μεγαλύτερο μέρος του τοπίου παρέμεινε ανέπαφο στο πέρασμα του χρόνου.

«Μπότε!» «Τζάμπο!» Αυτές είναι οι συνήθεις χαιρετισμοί των ιθαγενών όταν φθάνωμε στα λιμάνια προσεγγίσεως στην πορεία μας. Σε κάθε χωριό που περνούμε ομάδες από γυμνά παιδιά ορμούν στις όχθες δείχνοντας τα εκθαμβωτικά λευκά δόντια τους καθώς χαμογελούν και φωνάζουν χαρούμενα. Στο βάθος βλέπομε μερικές καλύβες από λάσπη και σκεπασμένες με φοινικόφυλλα που η κάθε μια έχει τον ωραία περιποιημένο κήπο της με τις καλαμποκιές, τις μανιόκες, τους ανανάδες και τις μπανανιές.

Εκεί κάτω, διακρίνετε τον ηλικιωμένο άνδρα να στέκεται στο μικροσκοπικό του κανώ; Ίσως εξετάζει που θα ήταν καλύτερα να πιάση το αποψινό του δείπνο. Κι εκεί πάνω ένα ζευγάρι από γκρίζους παπαγάλους με την λαμπρή κοκκινόφτερη ουρά τους πέφτουν ο ένας πάνω στον άλλο βγάζοντας βραχνές φωνές. Καθώς στρίβαμε την καμπή, ένας κροκόδειλος γλιστρά αθόρυβα από την όχθη για την αναζήτησι τροφής.

Σήμερα είμεθα τυχεροί που βλέπομε μια ομάδα ιπποποτάμων να τσαλαβουτούν ευτυχισμένα στα λασπωμένα νερά. Κι εκεί μακρυά, ένας κολυμπά περιφέροντας έξω από την επιφάνεια μόνο τα μάτια και τ’ αυτιά του. Καθώς κολυμπά εδώ κι εκεί αμέριμνος, θυμάται κανείς την περιγραφή του ιπποποτάμου που κάνει ο Ιεχωβά στον Ιώβ: «Ιδού, εάν πλημμυρίση ποταμός δεν σπεύδει να φύγη.»—Ιώβ 40:23.

Ζώα και πουλιά μιας μεγάλης ποικιλίας κατοικούν σ’ αυτή τη μεγάλη παραποτάμια λεκάνη του ισημερινού. Και καθώς ταξιδεύομε προς τις πηγές τα δένδρα και η λοιπή βλάστησις είναι τόσο πυκνή ώστε το λαμπρό φως του ήλιου του μεσημεριού σκουραίνει όταν κοιτούμε τις σκιές μέσα στις πυκνά δασώδεις όχθες.

Έμποροι του Ποταμού

Τι είναι όμως εκείνο εκεί κάτω; Μοιάζει με νηοπομπή από πιρόγιες ή κανώ που ανήκουν στους Λοκέλες, μια από τις άνω των 200 φυλών που ζουν στο Ζαΐρ. Αυτοί οι άνθρωποι ζουν από αιώνες είτε στις βάρκες τους είτε στις καλύβες τους κατά μήκος του ποταμού. Είναι έμποροι και δουλεύουν στο ποτάμι πουλώντας τρόφιμα και άλλα προϊόντα κάθε είδους στους ταξιδιώτες του ποταμού.

Για να κάμουν ευκολώτερο το εμπόριο, μερικοί δένουν τις μικρές βάρκες στα πλευρά των πιο γρήγορα κινουμένων ποταμόπλοιων. Ρίξτε μια ματιά σ’ εκείνη την πιρόγα στα πλάγια. Μπορείτε να δήτε ότι η πιρόγα αυτή καθ’ εαυτήν είναι ένα μονόξυλο, ένας μακρύς ίσιος κορμός δένδρου που για να γίνη κοίλος χρειάσθηκε να πελεκηθή πολλές ώρες. Οι περισσότερες κάνουν τους ελιγμούς των με κουπιά, αλλά μερικές από τις μεγαλύτερες σήμερα έχουν εξωλέμβιες μηχανές και κινούνται στα νερά όπως μια τορπίλλη, μεταφέροντας μερικές φορές σαράντα ή πενήντα άτομα. Είναι αληθινά ‘ποταμολεωφορεία.’ Σε μια χώρα που οι μεγάλες γέφυρες είναι λίγες, το ταξίδι με τα κανώ είναι ένα καθημερινό γεγονός της ζωής για πολλούς ανθρώπους.

Οι Θορυβώδεις Καταρράκτες του Στάνλεϋ

Όταν προσεγγίσουμε το Κισαγκάνι, ακριβώς κάτω από τους Καταρράκτας του Στάνλεϋ, είχαμε ταξιδέψει πάνω από χίλια μίλια με το πλοίο κι εν τούτοις το μέσον της διαδρομής μας στον ποταμό είναι ακόμα μπροστά. Το πλοίο μας θα επιστρέψη εδώ μετά από ένα νέο φόρτωμα, επειδή η συνέχισις της διαδρομής προς τις πηγές διακόπτεται από τους επτά καταρράκτας που αποτελούν τους Καταρράκτες του Στάνλεϋ. Ακόμα και σ’ αυτό το σημείο, που είναι πολύ μακρυά από την εκβολή, περίπου 4.500.000 γαλλόνια νερό το δευτερόλεπτο βροντούν και μουγκρίζουν πάνω από απότομους βράχους της γης, πολλές φορές περισσότερο νερό απ’ ό,τι χύνουν οι Καταρράκτες του Νιαγάρα στη Βόρειο Αμερική.

Ελάτε, όμως, να σας δείξω κάτι που δεν θέλετε να χάσετε. Κοντά στους καταρράκτες ζουν οι Βαγκένιας, οι οποίοι πιάνουν τα ψάρια μ’ ένα ασυνήθιστο τρόπο. Αψηφώντας τα ορμητικά ρεύματα, στερεώνουν ένα δίχτη από βέργες στις χαραμάδες των βράχων και επάνω του προσαρμόζουν καλάθια σχήματος κώνου φτιαγμένα από ξύλο και βέργες ενός αναρριχητικού φυτού με διάμετρο περίπου έξη πόδια στο άνοιγμά του. Δυο φορές την ημέρα οι Βαγκένιας, επιθεωρούν τις παγίδες των για να μαζέψουν τα ψάρια που βρίσκονται στα καλάθια και που κρατούνται καλά μέσα χάρις στο ορμητικό ρεύμα. Χωρίς να φοβούνται καθόλου, κωπηλατούν με το κανώ τους στα περιστρεφόμενα ρεύματα και βουτούν μέσα στα στροβιλίζοντα νερά, ενώ οι σαν έβενο μαύροι μυς των ρυτιδώνουν καθώς μαζεύουν τα ψάρια που έχουν πιασθή.

Προς τις Πηγές

Αφήνοντας πίσω μας τους Καταρράκτες του Στάνλεϋ, προχωρούμε προς τις πηγές του ποταμού, αλλά τώρα ταξιδεύομε σχεδόν προς το νότο. Σχηματίζοντας μια καμπή σαν ένα τεράστιο γιαταγάνι, η πορεία του ποταμού πηγαίνει πρώτα βορειανατολικά, έπειτα στρίβει ανατολικά διασχίζοντας τον ισημερινό και κατόπιν στρέφεται προς νότον.

Εφόσον η λεκάνη του ποταμού δέχεται εποχιακά βροχόνερα και από τις δυο πλευρές του ισημερινού σε διαφορετικές εποχές, δεν παρατηρείται μεγάλη διαφορά μεταξύ ηυξημένης και μειωμένης ροής όπως σε πολλούς άλλους μεγάλους ποταμούς. Η αναλογία του μεταξύ υψηλής και χαμηλής ροής είναι 1 προς 3 (που σημαίνει μικρή εποχιακή αυξομείωσι στο επίπεδο των νερών και τη ροή), αν συγκριθή με το 1 προς 20 του Μισισιππή των Ηνωμένων Πολιτειών και τα 1 προς 48 του Νείλου.

Πίσω από τους Καταρράκτες του Στάνλεϋ ο ποταμός είναι τοπικώς γνωστός ως Λουαλάμπα. Εκτεινόμενος στο εσωτερικό του Ζαΐρ, φθάνει στην περιοχή της Λουμπουμπάσσι (πρώην Ελιζαμπέτβιλλ). Εν τούτοις, οι πιο μακρυνές πηγές ξεκινούν από τη βορειανατολική Ζάμπια.

Γίγας ποταμός της Κεντρικής Αφρικής! Αυτός είναι ο ισχυρός Κόγκο, γνωστός τώρα ως Ποταμός Ζαΐρ, που ωνομάσθηκε έτσι από μια χώρα που εξαρτάται πολύ απ’ αυτόν για τις καθημερινές ανάγκες. Πράγματι, πρόκειται για ένα ατελείωτο θαύμα και μια ακόμα μαρτυρία για τη σοφία και τη δυναμική ενέργεια ενός νοήμονος Δημιουργού.