Οι Πολλές Όψεις της Διανοητικής Ασθενείας

Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ της διανοητικής ασθενείας εκδηλώνεται με πολλές μορφές. Μπορεί να παρομοιωθή μ’ έναν ηθοποιό που φορά διάφορα κοστούμια ή μάσκες, ανάλογο με τον ρόλο που υποδύεται.

Επικρατεί τόσο μεγάλη αβεβαιότης σχετικά με την κατάστασι ώστε μερικοί πολύ γνωστοί ψυχίατροι ισχυρίζονται μάλιστα ότι δεν υπάρχει καν τέτοιο πράγμα όπως είναι η διανοητική «ασθένεια»! Πιστεύουν ότι είναι απλώς ζήτημα ιδιότροπης συμπεριφοράς. Αλλά υπάρχει απόδειξις ότι αν ληφθή αίμα από σχιζοφρενείς και εισαχθή σε υγιείς μπορεί να τους καταστήση προσωρινά παράφρονες, πράγμα που αναιρεί αυτόν τον ισχυρισμό, ο οποίος αναιρείται και με το γεγονός ότι η κατάστασις είναι συχνά κληρονομική.

Υπάρχουν, επίσης, μερικές αυθεντίες που αντιτίθενται σθεναρά στη χρησιμοποίησι τέτοιων λέξεων όπως είναι η «σχιζοφρένεια» και η «μανιακή κατάθλιψις» στην περιγραφή διανοητικών ασθενειών. Λέγουν ότι η χρήσις αυτών των ονομάτων, που έχουν μια τρομερά απαίσια σημασία για πολλά άτομα, χειροτερεύει απλώς τα πράγματα.

Ένας ασθενής, όμως, και η οικογένειά του δεν πρέπει να επιτρέψουν σε μια διάγνωσι και σ’ ένα όνομα που δίνεται σε μια ασθένεια, να τους κάμη να τρομάξουν ή να χάσουν την ελπίδα τους. Το γεγονός είναι ότι οι διανοητικές ασθένειες σπάνια είναι συγκεκριμένες όσον αφορά τα συμπτώματα και την αιτία της ασθενείας. Αυτό καθιστά τη διάγνωσι και τη θεραπεία ανακριβείς και μπορεί να προκύπτη σημαντική διαφωνία μεταξύ των ειδικών. Πραγματικά υπάρχουν διάφορες γνώμες ως προς το ποια ονόματα πρέπει να δοθούν και σε ποιες καταστάσεις.

«Οργανικές Ασθένειες»

Είναι γενική συνήθεια να κατατάσσουν όλες τις διανοητικές ασθένειες σε δυο κατηγορίες, την «οργανική» και τη «λειτουργική.» Μεταξύ των πολλών όψεων της οργανικής ασθενείας είναι αυτές που παρουσιάζονται κατά τη γέννησι του παιδιού ή αμέσως μετά, όπως είναι η εγκεφαλική παράλυσις, ο μογγολισμός, ο κρετινισμός (μορφή ηλιθιότητος) και άλλες μορφές διανοητικής καθυστερήσεως.

Άλλες οργανικές ασθένειες εκδηλώνονται σε μεγαλύτερη ηλικία, όπως είναι τα γηρατειά με τις διάφορες διανοητικές παρεκτροπές, που συχνά χαρακτηρίζονται από παιδαριωδίες. Αυτές οι διανοητικές καταστάσεις θυμίζουν τα λόγια του Σαίξπηρ, ότι είναι κανείς ‘μια φορά άνδρας αλλά δυο φορές παιδί.’

Νευρώσεις

Σε αντίδρασι με τις οργανικές ασθένειες υπάρχουν οι λειτουργικές διανοητικές ασθένειες εκ των οποίων μια κοινή και ήπια μορφή είναι η νεύρωσις. Εκείνοι που υποφέρουν απ’ αυτήν ονομάζονται «νευρωτικοί,» πράγμα που συνήθως υπονοεί λανθασμένα ότι λίγο είναι το κακό που συμβαίνει σ’ αυτά τα άτομα αν συμβαίνη πράγματι κάτι κακό.

Το νευρωτικό άτομο διατηρεί επαφή με την πραγματικότητα αλλά δυσκολεύεται από έλλειψι εμπιστοσύνης, από δυσπιστία ή από έντασι. Ένα άτομο που υποφέρει από νεύρωσι μπορεί να είναι υπερβολικά ανήσυχο για την εργασία του, την οικογένειά του ή την υγεία του.

Μπορεί να κατέχεται από υπερβολικούς φόβους για ανθρώπους ή ωρισμένα μέρη, όπως το να φοβάται να χρησιμοποιή το ασανσέρ. Μεταξύ των συμπτωμάτων που παρουσιάζονται σ’ ένα άτομο μπορεί να είναι το να τρώγη αναγκαστικά, να είναι ευέξαπτο όλη την ώρα ή να έχη βίαιες εκρήξεις θυμού με την παραμικρή αφορμή. Γενικά γνωρίζει το πρόβλημά του αλλ’ όχι και την αιτία, και φαίνεται ότι δεν μπορεί ν’ ασκήση έλεγχο. Μπορεί να νομίζετε ότι μπορείτε εύκολα ν’ αναγνωρίσετε μια νεύρωσι. Αλλά δεν συμβαίνει αυτό όλες τις φορές, διότι οι νευρώσεις έχουν ένα τρόπο να μεταμφιέζονται. Πώς συμβαίνει αυτό; Συχνά προκαλούν σωματικές ασθένειες, λόγω του ψυχοσωματικού παράγοντος που περιλαμβάνεται. Κι έτσι ο ασθενής μπορεί ν’ ασχολήται με τη σωματική ασθένεια αντί να καταπολεμήση την πραγματική αιτία. Οι νευρώσεις μπορούν να γίνουν αντιληπτές με διάφορους τρόπους, όπως είναι οι πεπτικές ανωμαλίες, οι καρδιακές ενοχλήσεις, η δυσκολία στην αναπνοή και οι κοκκινίλες στο δέρμα.

Σε αντίθεσι με το νευρωτικό άτομο, το ψυχωτικό ή το πραγματικά παράφρον άτομο αντιμετωπίζει ένα ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα. Χάνει την επαφή του με την πραγματικότητα και αντιδρά και ανταποκρίνεται με χονδροειδώς ανώμαλους τρόπους. Γι’ αυτό υπάρχει και η εξής λαϊκή παροιμία: «Ο νευρωτικός κτίζει πύργους στα σύννεφα, ο ψυχωτικός κατοικεί σ’ αυτούς τους πύργους και ο ψυχίατρος εισπράττει το ενοίκιο.»

Η Όψις της Καταθλίψεως

Αν και τα νευρωτικά άτομα μπορεί να υποφέρουν από κάποιο βαθμό καταθλίψεως, οι ψυχωτικές καταθλιπτικές, καταστάσεις, όμως, προχωρούν ακόμη βαθύτερα και φανερώνουν μια σοβαρώτερη κατάστασι διανοητικής ασθενείας. Η κατάθλιψις, διαφόρων βαθμών, έχει χαρακτηρισθή ως «η κυριώτερη διανοητική ασθένεια στις Ηνωμένες Πολιτείες.» Η Παγκόσμιος Οργάνωσις Υγείας των Ηνωμένων Εθνών την απεκάλεσε το μεγαλύτερο πρόβλημα υγείας του κόσμου. Η παρούσα δεκαετία είχε χαρακτηρισθή ως «η εποχή της μελαγχολίας,» λόγω της επικρατήσεως αυτής της καταστάσεως.

Με την κατάθλιψι συνδέεται και το αίσθημα της μοναξιάς και ιδιαίτερα το αίσθημα απελπισίας και το αίσθημα ότι είναι κανείς άχρηστος. Αυτό αναμφιβόλως ευθύνεται για τον μεγάλο αριθμό αυτοκτονιών μεταξύ εκείνων που υποφέρουν απ’ αυτά τα αισθήματα, που είναι τριάντα έξη φορές μεγαλύτερος από το ποσοστό αυτοκτονίας των άλλων ανθρώπων γενικά. Συχνά τα άτομα που υποφέρουν από κατάθλιψι αισθάνονται υπερβολικά άχρηστοι ή ένοχοι. Μπορεί να εκδηλώνουν πολύ λίγο ενδιαφέρον για την τροφή, για τα ενδύματα ή για τα μέλη του αντιθέτου φύλου. Παρόμοια συμπτώματα συχνά χαρακτηρίζουν την κατάστασι που είναι γενικά γνωστή με τον όρο «νευρική κατάπτωσις.»a Υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότης να υποφέρουν οι γυναίκες από κατάθλιψι παρά οι άνδρες.

Στην πιο σοβαρή μορφή του το πρόβλημα αυτό χαρακτηρίζεται ως «βαθειά κατάθλιψις» ή «καταθλιπτική ψύχωσις.» Πολλά άτομα που έχουν προσβληθή απ’ αυτή υποφέρουν από περιόδους διεγέρσεως και δραστηριότητος που εναλλάσσονται με περιόδους βαθειάς καταθλίψεως—και αυτή η εναλλασσόμενη κατάστασις ονομάζεται «μανιακή καταθλιπτική» κατάστασις. Αυτά ακριβώς τα άτομα έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να γίνουν επιθετικά και καταστρεπτικά. Κι εν τούτοις, αυτά τα άτομα, όταν βρίσκωνται στη «μανιακή κατάστασί» των, είναι μερικές φορές πολύ δημιουργικά.

Οι Σχιζοφρένειες

Μεταξύ των πιο σοβαρών και πιο διαδεδομένων μορφών διανοητικής ασθενείας είναι η σχιζοφρένεια. Κι αυτή, επίσης, παρουσιάζεται με πολλές όψεις και γι’ αυτό οι ψυχίατροι συχνά αναφέρονται σ’ αυτήν στον πληθυντικό αριθμό. Η σχιζοφρένεια είναι η κυρία αιτία εισαγωγής στο νοσοκομείο, τουλάχιστον στις Ηνωμένες Πολιτείες. Έχει λεχθή πολύ κατάλληλα ότι, μολονότι οι καρδιακές παθήσεις προκαλούν τους περισσοτέρους θανάτους η σχιζοφρένεια προκαλεί τις περισσότερες στενοχώριες.

Περίπου τα τρία στα εκατό άτομα προσβάλλονται από κάποια μορφή σχιζοφρένειας σε κάποια περίοδο της ζωής τους, κυρίως μεταξύ δεκαέξη και τριάντα ετών. Δικαίως χαρακτηρίζεται σαν «μια από τις ασθένειες του ανθρωπίνου γένους που επιφέρουν τη μεγαλύτερη διάλυσι του οργανισμού και τη μεγαλύτερη ανικανότητα» και σαν «μια από τις πιο τρομακτικές ανθρώπινες εμπειρίες.»

Αυτοί που υποφέρουν από κάποια μορφή σχιζοφρενείας αποσύρονται συχνά από την κοινωνική ζωή και κλείονται σ’ έναν εσωτερικό φανταστικό κόσμο και φθάνουν ακόμη και στο σημείο να δοκιμάζουν παραισθήσεις και αυταπάτες. Υφίστανται μεγάλες αλλοιώσεις στη λειτουργία των αισθήσεων των, στα αισθήματά των και στη συμπεριφορά των. Πρόσωπα και πράγματα μπορεί να παίρνουν γι’ αυτούς παράξενες μορφές. Οι τροφές μπορεί να έχουν παράξενη γεύσι γι’ αυτούς· οι μυρωδιές μπορεί να τους γίνωνται αποκρουστικές· οι θόρυβοι μπορεί να γίνωνται ή ανυπόφορα δυνατοί ή μόλις ν’ ακούωνται. Εσωτερικώς το άτομο μπορεί να υποφέρη από κατάθλιψι, έντασι και κόπωσι. Μεταξύ των πιο σοβαρών μορφών σχιζοφρενείας είναι η παράνοια, δηλαδή, παραισθήσεις μεγαλείου, αίσθημα εχθρικότητος, φόβος καταδιώξεως και λοιπά. Επίσης, η κατατονία, μια νάρκη που χαρακτηρίζεται από ανικανότητα να μιλήση κανείς ή να κινήση τα χέρια του και τα πόδια του.

Γενικά αυτοί που πάσχουν από κάποιο είδος σχιζοφρενείας είναι περισσότερο επικίνδυνοι για τον εαυτό τους μάλλον παρά για τους άλλους. Έτσι, ένας ψυχίατρος δήλωσε ότι σε μια γειτονιά που θ’ αποτελείτο αποκλειστικά από σχιζοφρενείς, θα υπήρχε πολύ λιγώτερη βία απ’ όση βία υπάρχει σε μια μέση γειτονιά. Αλλά το ποσοστό αυτοκτονίας μεταξύ των είναι είκοσι φορές μεγαλύτερο. Έχει υπολογισθή ότι το ένα τρίτο απ’ αυτούς τους ασθενείς αναρρώνουν φυσιολογικά, το ένα τρίτο παραμένει όπως είναι και το άλλο ένα τρίτο χειροτερεύουν.

Πρέπει, όμως, να σημειωθή ότι στο περισσότερο διάστημα της ζωής του ο μέσος σχιζοφρενής δεν είναι παράφρων. Έτσι, οι σχιζοφρενείς έχουν εκτελέσει και μπορούν να εκτελέσουν εξαιρετικά κατορθώματα.

Υπερδραστήρια και Εσώστροφα Παιδιά

Οι διανοητικές και συναισθηματικές ασθένειες έχουν, επίσης, τα θύματά τους μεταξύ των παιδιών. Μια σύγχρονη ασθένεια που επηρεάζει ολοένα περισσότερα παιδιά είναι η υπερκίνησις ή υπερδραστηριότης. Αυτά τα παιδιά θέλουν να βρίσκωνται διαρκώς σε κίνησι. Είναι πολύ ανήσυχα, ενοχλητικά, δεν μπορούν να δώσουν έστω και λίγη προσοχή σε κάτι και πάντοτε μεταπηδούν από το ένα θέμα στο άλλο. Το πέντε τοις εκατό των παιδιών στην Αμερική, δηλαδή περισσότερα από ενάμισυ εκατομμύριο παιδιά, κυρίως αγόρια, υποφέρουν απ’ αυτή την ασθένεια.

Στο αντίθετο άκρο βρίσκονται τα εσώστροφα παιδιά. Η εσωστροφία ή αυτισμός ορίζεται σαν μια «διανοητική κατάστασις που χαρακτηρίζεται από ονειροπολήσεις και φαντασία με απώλεια ενδιαφέροντος για την εξωτερική πραγματικότητα.» Κι αυτή η ασθένεια πλήττει περισσότερο τα αγόρια παρά τα κορίτσια, στην πραγματικότητα, τέσσερις φορές περισσότερο. Πριν από τριάντα χρόνια τόσο ο όρος της ασθενείας όσο και η κατάστασίς της ήσαν σχετικά άγνωστα. Αλλά σήμερα οι ανεγνωρισμένες περιπτώσεις του αυτισμού είναι, πολύ συνήθεις. Υπάρχουν ακόμη και σύλλογοι για εσώστροφα παιδιά στην Αμερική, στη Βρεταννία, στη Γερμανία και στην Ιαπωνία (αξίζει να σημειωθή ότι όλες είναι χώρες υπερβιομηχανοποιημένες όπου η έντασις και οι πιέσεις αφθονούν).

Αυτά που ανεφέρθησαν μέχρι τώρα περιγράφουν μόνο τα πιο συνήθη ή τα πιο γνωστά είδη της διανοητικής ασθενείας. Είναι αλήθεια ότι η διανοητική ασθένεια έχει πολλές όψεις και υπάρχουν διάφοροι βαθμοί σοβαρότητος για την κάθε μια, από την πολύ ήπια μέχρι την υπερβολικά σοβαρή. Άσχετα με το όνομα που δίδεται στην κάθε περίπτωσι, ούτε δύο περιπτώσεις δεν είναι ακριβώς όμοιες.

Αλλά γιατί μερικοί άνθρωποι πλήττονται από διανοητική ασθένεια ενώ δεν συμβαίνει αυτό με άλλους; Ποιες είναι οι βαθύτερες αιτίες της διανοητικής ασθενείας;

[Υποσημειώσεις]