Άνδρες της Ιατρικής Μαθαίνουν από τη Δημιουργία

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Σουηδία

ΕΧΕΤΕ περπατήσει πρόσφατα στο ύπαιθρο ή σ’ ένα δάσος; Αν ναι, πιθανόν να μην αντιληφθήκατε ότι περιφερόσαστε στο αρχαιότερο και μεγαλύτερο «εργοστάσιο» κατασκευής φαρμάκων. Μια έρευνα όμως, θ’ αποκαλύψη ότι η φύσις είναι η σπουδαιότερη πηγή χημικών προϊόντων που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία των πόνων μας και των παθήσεων μας.

Μήπως είχατε προσφάτως πονοκέφαλο; Πιθανόν θα χρησιμοποιήσατε δισκία ασπιρίνης. Ασπιρίνη είναι η εμπορική ονομασία του ακετυλιτεϋλικού οξέος, που τώρα παράγεται συνθετικά σε μεγάλη ποσότητα. Αρχικά, όμως, η ασπιρίνη κατασκευαζόταν από μια ουσία που ανεκαλύφθη στον φλοιό της ιτιάς. Ο φλοιός της ιτιάς περιέχει ιτεΐνη (σαλικίνη). Μετά από μια διαδικασία διυλίσεως, η ιτεΐνη παράγει το ιτεϋλικόν (ή σαλικιλικό) οξύ, που είναι η βάσις της ασπιρίνης, του πιο γνωστού αναλγητικού παγκοσμίως.

Ακόμη και τα πιο σύνθετα φάρμακα της συγχρόνου φαρμακευτικής συχνά δεν είναι καινούργια. Μπορούν να βρεθούν στη Δημιουργία. Σε πολλές περιπτώσεις οι επιστήμονες πήραν ιδέες από πρακτικά φάρμακα. Παρατηρώντας ότι η χρήσις ωρισμένων φυτών θεραπεύει ωρισμένες παθήσεις, οι χημικοί απεμόνωσαν το ενεργό συστατικό για μαζική παραγωγή. Ας εξετάσωμε ωρισμένα παραδείγματα.

Φυτά ως Πηγή Πρώτων Υλών

Τα φυτά παρέχουν την πρώτη ύλη για πολλά φαρμακευτικά προϊόντα. Ένα πασίγνωστο φάρμακο για την καρδιά αποτελεί παράδειγμα. Πριν από δύο περίπου αιώνες, ένας Άγγλος γιατρός παρετήρησε ότι μία ωρισμένη πρακτική θεραπεία βοηθούσε τα άτομα που έπασχαν από υδρωπικία, δηλαδή από συσσώρευσι υγρού σε ιστούς ή σε άλλες κοιλότητες του σώματος. Αυτή η θεραπεία περιελάμβανε χρήσι φύλλων του φυτού δακτυλίτου (χελιδονόχορτο), που ονομάζεται Δακτυλίτις η πορφυρά, επειδή έχει πορφυρά λουλούδια σε σχήμα δακτύλων. Από τα φύλλα αυτού του φυτού προέρχεται η χημική ουσία «δακτυλίτις» που είναι γνωστή σ’ όλο τον κόσμο για τη θεραπεία των καρδιοπαθών. Ασφαλώς, όμως, θα ήταν ανόητο να προσπαθήση κάποιος να θεραπευθή μόνος του χρησιμοποιώντας αυτά τα φύλλα επειδή είναι πολύ δηλητηριώδη και αυτό που έχει σημασία είναι η σωστή δόσις.

Ένα άλλο πασίγνωστο φαρμακευτικό φυτό είναι η Άτροπος (μπελλαντόνα), που ονομάζεται, επίσης άτροπος η δελεαστική. Το φυτό αυτό είναι η πηγή της ατροπίνης, του πιο γνωστού μέλους της οικογενείας των σπασμολυτικών φαρμάκων για αρκετά όργανα του σώματος.

Τα φυτά, επίσης, παρέχουν την πρώτη ύλη των ηρεμιστικών. Το καλύτερο παράδειγμα, είναι η μήκων η υπνοφόρος (παπαρούνα, αφιόνι.) Από τα πράσινα φύλλα κάποιας ποικιλίας προέρχεται ένας γαλακτώδης χυμός που περιέχει όπιον (από τη λέξι για τον χυμό της παπαρούνας). Όσον αφορά την επίδρασι του ναρκωτικού, ένας γιατρός του δεκάτου εβδόμου αιώνος έγραφε: «Ανάμεσα στις θεραπείες που ευαρεστήθη ο Παντοδύναμος Θεός να παράσχη στον άνθρωπο για να τον ανακουφίζη από τις παθήσεις του, καμμιά δεν είναι τόσο γνωστή και τόσο δραστική όπως το όπιον.» Οι ανακουφιστικές ιδιότητες του οπίου οφείλονται στη «μορφίνη» που περιέχει και που πήρε το όνομά της από τον Μορφέα, τον αρχαίο Έλληνα θεό των ονείρων. Η γνωστή κωδεΐνη (που πήρε το όνομά της από την αρχαία λέξι κωδία, που σημαίνει καρπός) είναι ένα αναλγητικό που παράγεται από τη μορφίνη.

Σχεδόν όλοι έχομε ακούσει για την πενικιλλίνη. Ίσως αυτό το αντιβιοτικό σας έχει βοηθήσει ν’ αναρρώσετε από μια σοβαρή ασθένεια. Παρ’ όλο που τώρα η πενικιλλίνη παράγεται βιομηχανικά σε τεράστιες ποσότητες, γνωρίζετε ότι αυτό το θαυμάσιο φάρμακο είχε μια ταπεινή προέλευσι; Παρήχθη για πρώτη φορά από μούχλα του γένους πενικίλλιουμ. Ένα από τα καλύτερα είδη προήλθε κατόπιν καλλιέργειας από τον μίσχο ενός μουχλιασμένου μηλοπέπονου.

Έχετε ποτέ ακούσει για την «ασθένεια του μελίλωτου του γλυκού,» ασθένεια δηλαδή που προέρχεται από το ήμερο τριφύλλι. Πριν από πενήντα περίπου χρόνια παρετηρήθη ότι ωρισμένα ζώα, επειδή ετρέφοντο με ακατάλληλα αποξηραμένο σανό από το ήμερο τριφύλλι, ανέπτυξαν μια ασθένεια του χαρακτηρίζετο από σοβαρή αιμορραγία. Αργότερα, οι επιστήμονες απεμόνωσαν το δηλητήριο που είχε σχέσι με τη φυσιολογική πήξι του αίματος των ζώων. Ωνόμασαν την ουσία Δικουμαρόλη και σήμερα χρησιμοποιείται ως σπουδαίο αντιπηκτικό.

Φάρμακα από Ζώα

Τα ζώα είναι μια άλλη πηγή φαρμάκων. Οργανικά αποστάγματα, κυρίως από αδένες σφαγμένων ζώων προμηθεύουν ουσίες, όπως είναι οι ορμόνες και τα ένζυμα που αποτελούν κύρια συστατικά των φαρμάκων. Παραδείγματος χάριν, η ορμόνη θυροξίνη του θυρεοειδούς, που χρησιμοποιείται στη θεραπεία ωρισμένων παθήσεων του θυρεοειδούς, προέρχεται από τους θυρεοειδείς αδένες των ζώων.

Γνωρίζετε κανέναν που υποφέρει από διαβήτη (ζάχαρο); Ίσως δεν γνωρίζετε ότι η ινσουλίνη που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία αυτής της νόσου λαμβάνεται συχνά από το πάγκρεας των ζώων. Εν τούτοις, η περισσότερη ινσουλίνη παράγεται σήμερα συνθετικώς.

Αντιγράφοντας τη Δημιουργία

Δεν περιέχουν βέβαια όλα τα φάρμακα μόνο φυσικές ουσίες. Εκεί όπου σπανίζουν τα φυσικά συστατικά, οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει ότι είναι πρακτικώτερο να τα παράγουν συνθετικώς. Μπορεί ν’ αρχίζουν να πειραματίζωνται με μια φυσική ουσία, όμοια με την ουσία που θέλουν και κατόπιν αλλάζουν την μοριακή δομή της ώστε να επιτύχουν τη δομή της ουσίας που θέλουν.

Σκεφθήτε τη στεροειδή «κορτιζόνη» που συνήθως χρησιμοποιείται στη θεραπεία πολλών παθήσεων περιλαμβανομένου και πολλών μορφών αρθρίτιδος. Η φυσική κορτιζόνη βρίσκεται στην χολή των ζώων. Αλλά υπάρχει τόση μικρή ποσότης στην φυσιολογική κατάστασι, ώστε μόνον η δόσις μιας ημέρας θ’ απαιτούσε τη χολή σαράντα ζώων. Βρέθηκε όμως μία ουσία που ονομάζεται διοσγενίνη, με μοριακή δομή παρόμοια με τη δομή της κορτιζόνης, σε ωρισμένες γλυκοπατάτες του Μεξικού. Με τη βοήθεια ενός ενζύμου που προέρχεται από μαύρο μουχλιασμένο ψωμί, οι χημικοί πέτυχαν να μεταβάλουν το μόριο της διοσγενίνης, σε μόριο κορτιζόνης. Υπάρχουν τώρα πολλά φυτικά υποπροϊόντα που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή της κορτιζόνης.

Η βιταμίνη C, που είναι τόσο απαραίτητη για την καλή υγεία, υπάρχει στη φύσι, αλλά σε πολύ μικρές ποσότητες για μαζική παραγωγή. Αφού προσδιώρισαν τη μοριακή δομή του ασκορβικού οξέος, που είναι καθαρή βιταμίνη C, οι επιστήμονες διεπίστωσαν ότι μοιάζει με ένα άλλο μόριο—τη γλυκόζη. Χρησιμοποιώντας βακτηρίδια ακετοξικού οξέος, κατάφεραν να μεταβάλουν εκ νέου μόριο γλυκόζης σε μόριο ασκορβικού οξέος και να παράγουν έτσι συνδετική βιταμίνη C.

Αφού επέτυχαν ν’ αλλάξουν τη μοριακή δομή των ήδη υπαρχόντων μορίων οι χημικοί, σύντομα έμαθαν πώς να δημιουργούν εντελώς νέες ουσίες, που δεν βρίσκονται στη φύσι, αλλά είναι μοριακώς ίδιες με τις φυσικές ουσίες.

Πράγματι, πολλά προϊόντα που χρησιμοποιούνται στη φαρμακευτική είναι απλώς τροποποιήσεις συνθετικών ουσιών που είναι πανομοιότυπες με τις φυσικές ουσίες. Έτσι, ακόμη και σ’ αυτή την σύγχρονη εποχή, οι άνδρες της ιατρικής συνεχίζουν να μαθαίνουν από τη Δημιουργία.

[Εικόνα στη σελίδα 13]

Χελιδονόχορτο

[Εικόνα στη σελίδα 13]

Μπελλαντόνα