“Ταζάσδ”—Ένα Δώρο στην Αφρικανική Οικονομία

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Ζάμπια

ΗΜΟΥΝ εκεί. Και μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι αυτό που συνέβη τον περασμένο Οκτώβριο στην Καπίρι Μπόσι, της νοτίου Ζάμπιας, ήταν ένα συγκλονιστικό γεγονός για όλους τους παρευρισκομένους. Χιλιάδες πολίτες της Ζάμπιας, μαζί με πολλούς Κινέζους, είχαν συγκεντρωθή για ένα ιδιαίτερο γεγονός. Ποιο ήταν το επίκεντρο της προσοχής; Μια μπλε δηζελοκίνητη σιδηροδρομική μηχανή, με μια σειρά από καινούργια βαγόνια που άστραφταν κάτω από τον ήλιο της Ζάμπιας. Τα πλήθη είχαν συγκεντρωθή για να παρακολουθήσουν την έναρξι της πρώτης διαδρομής ενός μοναδικού σιδηροδρόμου που ωνομάσθηκε «Ταζάσδ» (από τα αρχικά «ΤΑνζάνια ΖΑμπια Σιδηροδρομική Διοίκησις). Ο νέος σιδηρόδρομος καλύπτει απόστασι 1.150 μιλίων (περίπου 1.850 χιλιομέτρων) από την Καπίρι Μπόσι ως το Νταρ-ες-Σαλαάμ, λιμάνι της Τανζανίας.

Ήταν πραγματικά μια συναρπαστική περίπτωσις. Εβδομάδες πριν από την επίσημη έναρξι της λειτουργίας του σιδηροδρόμου, οι εφημερίδες σχεδόν καθημερινά έγραφαν άρθρα για το τι θα μετέφερε, για τα οφέλη που θα έφερνε στη Ζάμπια και για την πρόοδο του έργου. Πολλοί χαιρέτησαν το σχέδιο ως «γραμμή της νέας ζωής της Ζάμπιας,» «κύρια αρτηρία της Ζάμπιας» και «μεγάλο σιδηρόδρομο του Ουχουρού [που σημαίνει ‘ελευθερία’].»

Ήμουν ένας από τους επιβάτες του σιδηροδρόμου Ταζάσδ στο πρώτο του ταξίδι στο Νταρ-ες-Σαλαάμ. Θα ήθελα να σας αφηγηθώ μερικά ενδιαφέροντα γεγονότα σχετικά μ’ αυτό το νέο μέσον συγκοινωνίας.

Μερικά Μοναδικά Χαρακτηριστικά

Αν είσθε εξοικειωμένος με τα σιδηροδρομικά ταξίδια σε άλλες χώρες, ίσως εκπλαγήτε στο πρώτο σας ταξίδι με τον Ταζάσδ. Γρήγορα θα παρατηρήσετε ότι δεν έχει παρά μια μονή γραμμή. «Τι!» θ’ αναφωνήσετε. «Και πώς προσπερνούν τα τραίνα που ταξιδεύουν από αντίθετη κατεύθυνσι;» Είναι απλό. Σε κάθε οκτώ μίλια [περίπου 13 χιλιόμετρα] υπάρχει μια παρακαμπτήριος γραμμή, ή διακλάδωσις, όπου μπορεί το τραίνο να παραμερίση για να επιτρέψη στο άλλο να περάση.

Κάτι άλλο που μπορεί να σας ελκύση την προσοχή είναι ότι οι οριζόντιες δοκοί, ή τραβέρσες, που εξυπηρετούν ως βάσεις για τις ράγιες είναι, όχι από ξύλο αλλά από μπετόν. Αυτό συμβαίνει, επειδή οι ξύλινες βάσεις απλώς θα προσέφεραν γεύμα στους τερμίτες της τροπικής αυτής περιοχής. Χρειάσθηκε επίσης μεγάλος κόπος για να φυτευθή γρασίδι με μακριές ρίζες στα αναχώματα της σιδηροδρομικής γραμμής. Αυτό συγκρατεί το χώμα κι εμποδίζει τη διάβρωσι που προκαλούν οι καταρρακτώδεις βροχές που πέφτουν στη Ζάμπια στη διάρκεια του Νοεμβρίου.

Από τα δεκαεννέα τούννελ που υπάρχουν σ’ ολόκληρη τη γραμμή, τα δεκαοκτώ βρίσκονται σε μια περιοχή μήκους περίπου 93 μιλίων (150 χιλιομέτρων), προς το κέντρο της Τανζανίας. Εδώ ο σιδηρόδρομος περνά από τα Όρη Ουζούνγκβα. Είναι ενδιαφέρον ότι σ’ αυτό το δύσκολο έδαφος οι κατασκευαστές κέρδισαν τον περισσότερο χρόνο από το πρόγραμμα κατασκευής.

Η Κίνα Χρηματοδότησε το Έργο

Υπήρχε μεγάλη ανάγκη για την κατασκευή του Ταζάσδ. Η Ζάμπια είναι ηπειρωτική χώρα. Για να επιζήση οικονομικώς πρέπει να εισάγη τροφές, πρώτες ύλες και εργαλεία για τα ορυχεία. Η Ζάμπια πρέπει επίσης να εξάγη άλλα είδη. Από τον χαλκό κερδίζει το 90 τοις εκατό του συνολικού κέρδους εξαγωγών. Ο σιδηρόδρομος ήταν απαραίτητος για ν’ αυξήση τις ευκαιρίες της Ζάμπιας για εξωτερικό εμπόριο. Αλλά πού θα ευρίσκοντο τα χρήματα για τη χρηματοδότησι ενός τόσο μεγάλου σχεδίου;

Το σκεπτόμουν αυτό στη διάρκεια του πρώτου μέρους του ταξιδιού μας από την Καπίρι Μπόσι. Διασχίσαμε ένα δασώδες, ελαφρά ανώμαλο οροπέδιο. Αυτό το τμήμα του σιδηροδρόμου προχωρεί παράλληλα προς τον καινούργιο δρόμο, όπου παρατηρήσαμε πολλά γκρίζα φορτηγά που τα ωδηγούσαν Κινέζοι με χαρακτηριστικές μπλε-γκρι φόρμες. Πρόσφατοι υπολογισμοί ανεβάζουν το Κινεζικό εργατικό δυναμικό αυτού του έργου μεταξύ 15.000 και 42.000 ατόμων. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο σιδηρόδρομός μας κατασκευάσθηκε από Κινέζους με τη βοήθεια εργατών από την Ζάμπια και την Τανζανία.

Αλλά πώς αναμίχθηκε η Κίνα στην κατασκευή ενός σιδηροδρόμου της Αφρικής; Η πρώτη κρούσις για την εξασφάλισι των οικονομικών μέσων έγινε στην Παγκόσμια Τράπεζα. Αλλά η απάντησις ήταν αρνητική. Κατόπιν έγιναν προσπάθειες να πάρουν χρήματα από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Βρεταννία, τη Δυτική Γερμανία, τη Γαλλία και τη Σοβιετική Ρωσία. Αλλά όλες οι απαντήσεις ήσαν αρνητικές.

Στις αρχές του 1965, όμως, οι προοπτικές άρχισαν να φαίνωνται λαμπρές. Εκείνο τον καιρό ο Πρόεδρος Νυερέρε της Τανζανίας επισκέφθηκε την Κίνα. Πριν επιστρέψη, η Κίνα είχε συμφωνήση να προσφέρη οικονομική βοήθεια μέχρι 100 εκατομμύρια στερλίνες (117.400.000 δολλάρια) για την κατασκευή του τμήματος του σιδηροδρόμου που βρισκόταν στην Τανζανία. Δύο χρόνια αργότερα επεσκέφθη το Πεκίνο ο Πρόεδρος της Ζάμπιας. Μ’ αυτή την ευκαιρία οι κυβερνήσεις της Ζάμπιας, της Τανζανίας και της Κίνας έκαμαν μια συμφωνία, κατά την οποία η Κίνα ανέλαβε την υποχρέωσι να παράσχη ένα επιπρόσθετο άτοκο δάνειο για την κάλυψι των δαπανών επιβλέψεως, μελέτης κατασκευής και υλικών.

Εκτός τούτου, η Κίνα συμφώνησε να εκπαιδεύση προσωπικό από τη Ζάμπια και την Τανζανία για να εργάζεται, και να συντηρή τον σιδηρόδρομο. Αργότερα τον Ιούλιο του 1970, το Πεκίνο συμφώνησε για ένα ακόμη άτοκο δάνειο 167 εκατομμυρίων στερλινών (296.258.000 δολλαρίων). Αυτό θα διενέμετο εξ ίσου μεταξύ της Ζάμπιας και της Τανζανίας και η εξόφλησις θα κάλυπτε μια περίοδο τριάντα ετών αρχίζοντας από το 1983. Η κατασκευή του σιδηροδρόμου άρχισε στα μέσα του 1970. Στις 14 Ιουλίου 1976, ένας αντιπρόσωπος του πρωθυπουργού της Κίνας παρέδωσε επισήμως τον αποπερατωθέντα σιδηρόδρομο στις κυβερνήσεις της Ζάμπιας και της Τανζανίας.

Οικονομικά Οφέλη

Υπάρχουν πολλές ελπίδες ότι ο σιδηρόδρομος Ταζάσδ θα φέρη σημαντικά οικονομικά οφέλη, ιδιαιτέρως στη Ζάμπια και την Τανζανία. Αναμένεται να υποκινήση την ανάπτυξη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας. Επί παραδείγματι, περίπου 31 μίλια (50 χιλιόμετρα) από τα σύνορα της Ζάμπιας βρίσκεται η πόλις Μπέγυα της Τανζανίας. Η ορεινή και λοφώδης χώρα που περιβάλλει τη Μπέγυα έχει αξιοσημείωτες δυνατότητες για την καλλιέργεια σιτηρών, λινόσπορου και άλλων ειδών. Στο μέσον περίπου της Τανζανίας είναι η Κοιλάδα Κιλομπέρο, που και τώρα ακόμη είναι η κυριώτερη πηγή ζαχαροκάλαμου της Τανζανίας. Το έδαφος της Κιλομπέρο, που ποτίζεται καλά και είναι γόνιμο, κρύβει μεγάλες δυνατότητες. Εκτός από το ζαχαροκάλαμο, είναι κατάλληλο για την καλλιέργεια ρυζιού και λαχανικών, καθώς και για την κτηνοτροφία. Με την εύκολη συγκοινωνία που θα προμηθεύση ο σιδηρόδρομος για το λιμάνι του Νταρ-ες-Σαλαάμ, υπάρχει καλή βάσις για την άνοδο της γεωργικής παραγωγής.

Ο σιδηρόδρομος Ταζάσδ θα προσφέρη πολλά και για τη βελτίωσι της βιομηχανίας. Τα μειωμένα έξοδα για την μεταφορά του χαλκού από την Μπέγυα στο Νταρ-ες-Σαλαάμ θα είναι ένα από τα οφέλη. Η σημερινή μέθοδος μεταφοράς με φορτηγά παρουσιάζει πολλά προβλήματα. Λόγω της ανάγκης κατανομής του βάρους, είναι αναγκαίο να μεταφέρεται ο χαλκός σε ράβδους, οι οποίες, όταν φθάσουν στο λιμάνι, πρέπει να τοποθετηθούν σε πλαίσια. Αυτό απαιτεί επιπρόσθετη εργασία και έξοδα αποθηκεύσεως. Η μεταφορά με τον σιδηρόδρομο, όμως, παρέχει τη δυνατότητα να τοποθετήται ο χαλκός σε πλαίσια κατ’ ευθείαν από το ορυχείο. Αυτό μπορεί να εξοικονομήση μέχρι 2,70 στερλίνες (4,79 δολλάρια) για κάθε τόννο.

Μια άλλη ευκαιρία για βιομηχανική ανάπτυξι είναι το σιδηρομετάλλευμα και τα αποθέματα άνθρακος που βρίσκονται 200 χιλιόμετρα (124 μίλια) ανατολικώς της Μπέγυα. Ο σίδηρος υπολογίζεται σε 90 εκατομμύρια τόννους και ο άνθραξ σε 1.500 εκατομμύρια τόννους. Σύμφωνα με το περιοδικό Άφρικα Μιντλ Ηστ Μίζνες Νταϊτζέστ, η Κίνα συμφώνησε για ένα ακόμη δάνειο, αυτή τη φορά για 65 εκατομμύρια στερλίνες (115.310.000 δολλάρια), για την κατασκευή ενός πλήρους χαλυβδουργείου σ’ αυτή την πλούσια σε σίδηρο περιοχή, καθώς επίσης και για την κατασκευή μιας διακλαδώσεως του σιδηροδρόμου που θα συνδέση τα αποθέματα με τον καινούργιο σιδηρόδρομο.

Για την ίδια τη Μπέγυα, η Σοβιετική Ένωσις συμφώνησε να χρηματοδοτήση ένα νέο εργοστάσιο τσιμέντου. Γίνονται επίσης σκέψεις για την ανέγερσι ενός εργοστασίου χαρτοπολτού και χάρτου στην Κοιλάδα Κιλομπέρο. Και η Καζάμα της Ζάμπιας θα είναι η τοποθεσία δύο εργοστασίων συναρμολογήσεως αυτοκινήτων, το ένα της Μερσεντές-Μπενζ και το άλλο για φορτηγά της Τογιότα.

Μπορεί το Νταρ-ες-Σαλαάμ ν’ Αντιμετωπίση την Επέκτασι;

Όταν φθάσαμε στο Νταρ-ες-Σαλαάμ, μας περίμενε ένα αναψυκτικό καλωσόρισμα. Οι Τανζανοί φώναζαν με έξαψι «Γιάμπο! Γιάμπο!», μια λέξι που σημαίνει στη γλώσσα Σουαχίλι «Τι κάνετε!» Στο βάθος φαινόταν ο Ινδικός Ωκεανός με την ακτή του γεμάτη από κοκκοφοίνικες.

Αλλά στις διάνοιες πολλών γεννήθηκε το ερώτημα; Μολονότι ο σιδηρόδρομος θα μπορέση να μεταφέρη όλα τα εισαγόμενα είδη που χρειάζεται η Ζάμπια, θα μπορέση όμως και το λιμάνι του Νταρ-ες-Σαλαάμ ν’ αντιμετωπίση τις αυξανόμενες απαιτήσεις που θα του ανατεθούν;

Είναι αλήθεια ότι αυτό το λιμάνι έχει υποστή τεράστια επέκτασι τα τελευταία χρόνια. Αλλά υπάρχουν προβλήματα. Στη διάρκεια των τελευταίων ετών τα προϊόντα της Ζάμπιας συσσωρεύονται στο λιμάνι. Μολονότι μερικοί επιρρίπτουν την ευθύνη στην ανεπάρκεια των φορτηγών της Ζάμπιας, άλλοι κατηγορούν τον Οργανισμό Λιμένων της Ανατολικής Αφρικής ότι καθορίζει ανακριβείς αριθμούς διακινήσεως των προϊόντων. Επίσης, μεγάλο μέρος του εξοπλισμού του λιμένος, όπως είναι οι γερανοί και τα δίκρανα, δεν λειτουργούν λόγω ελλείψεως συντηρήσεως ή ανταλλακτικών.

Μόνο το μέλλον θα δείξη αν το Νταρ-ες-Σαλαάμ μπορή να συμβαδίση με τις αυξημένες απαντήσεις που δημιουργεί ο σιδηρόδρομος Ταζάσδ. Όποια κι αν είναι η περίπτωσις, ο Ταζάσδ υπόσχεται να είναι δώρο στην Αφρικανική οικονομία.