Αντιμετώπισις των Μεταβαλλόμενων Αναγκών της Γλώσσης

Ο ΚΥΡΙΟΣ ΜΠΟΥΛΑΝΖΕ, ένας συνηθισμένος άνθρωπος, δημιούργησε την ανάγκη ενός νέου κόσμου. Άνοιξε ένα κατάστημα όπου παρεσκεύαζε γεύματα που μπορούσαν ν’ αγορασθούν και να φαγωθούν επί τόπου. Για να προσελκύση τους πεινασμένους επιζώντες του Επταετούς Πολέμου (1756-1763), που πλημμύριζαν τότε τους δρόμους του Παρισιού, ο Μπουλανζέ κρέμασε μια ταμπέλλα πάνω στην πόρτα που έλεγε στα Λατινικά, «Βενίτε αντ με όμνες κβι στόμακο λαμποράτις ετ έγκο βος ρεστοράμπο.» Αυτό σήμαινε, «Έλθετε σε μένα όλοι σεις που υποφέρετε από στομάχι και εγώ θα σας αποκαταστήσω.» Έτσι, αυτό το κατάστημα, που προωρίζετο να αποκαθιστά την πελατεία του, ωνομάσθηκε πολύ φυσικά ρεστωράν, που στα Γαλλικά σημαίνει ‘εκείνο που αποκαθιστά!’

Η ακούσια συμβουλή του Κυρίου Μπουλανζέ στη Γαλλική, και τελικά στην Αγγλική και σ’ άλλες γλώσσες, δείχνει πόσο η γλώσσα αυξάνει ανάλογα με τις μεταβαλλόμενες ανάγκες. Αλλά τι ακριβώς είναι γλώσσα; Για να το πούμε απλά, είναι «οι λέξεις, η προφορά τους και οι μέθοδοι του να συνδυάζωνται, να χρησιμοποιούνται και να κατανοούνται από μια σημαντική κοινότητα.» Μια γλώσσα μπορεί ν’ αυξηθή, να μεταβληθή, να εξασθενήση ή ακόμη και να εξαφανισθή ανάλογα με τις περιστάσεις της κοινότητος που τη χρησιμοποιεί, καθώς επίσης και με τις πιέσεις και απαιτήσεις που υφίστανται. Η γλώσσα αλλάζει συνεχώς. Νέες λέξεις προστίθενται καθημερινώς, ενώ άλλες εξασθενίζουν και τελικά εξαφανίζονται από την κοινή χρήσι.

Η Αγγλική είναι μια από τις πλουσιώτερες γλώσσες του κόσμου. Έχει δανεισθή απ’ όλες σχεδόν τις γνωστές στον άνθρωπο γλώσσες. Μολονότι πολλοί ειδικοί υπολογίζουν ότι υπάρχουν μέχρι 800.000 λέξεις στην Αγγλική, αυτός ο υπολογισμός δεν περιλαμβάνει τις πολλές χιλιάδες ειδικών και τεχνολογικών λέξεων που δεν βρίσκονται στα γενικά, μολονότι πλήρη, λεξικά. Αν προσετίθεντο κι αυτές, ο τελικός αριθμός θα μπορούσε να περάση τα τρία εκατομμύρια λέξεις. Για κάθε ιδέα, υπάρχουν συνήθως αρκετοί διαφορετικοί όροι που την εκφράζουν στην Αγγλική, με ποικίλες αποχρώσεις εννοίας.

Από που προήλθαν όλες αυτές οι λέξεις; Η εξέτασις του πώς δανείζονται οι λέξεις, ή πώς επινοούνται, για τις εκάστοτε ανάγκες μιας γλώσσας, με κανένα τρόπο δεν είναι αποκλειστικότης του ετυμολόγου (εκείνου που μελετά τις λέξεις και την προέλευσί τους). Αντιθέτως, μια έρευνα μπορεί να είναι ενδιαφέρουσα, ωφέλιμη και ακόμη διασκεδαστική για τον τυχαίο αναγνώστη. Πραγματικά, μπορεί να εκπλαγήτε αν μάθετε τον ρόλο που παίζετε σεις στην ανάπτυξι της γλώσσας που μιλάτε.

Πολλές Λέξεις Είναι Δανεισμένες

Η μέθοδος του δανεισμού λέξεων από άλλες γλώσσες και η τροποποίησίς τους ανάλογα με τις νέες ανάγκες και την αρέσκεια της διαφορετικής «κοινότητος,» είναι σχεδόν ανεξάντλητη. Προσέξτε τη Γαλλική περιγραφή των φύλλων ενός κοινού φυτού. Οι τρεις Γαλλικές λέξεις νταν ντε λιόν (dent de lion, δόντια του λιονταριού), που είναι πολύ κατάλληλες, συνδυάσθηκαν, αγγλοποιήθηκαν ελαφρώς και είναι έτοιμη μια νέα λέξις—«νταντέλιον» (dandelion, πικραλίδα).

Δεν φαινόταν να υπάρχη λόγος για να μη διατηρηθή η Αμερικανο-Ινδιάνικη λέξις για ένα ζαρζαβατικό που οι πρώτοι Πίλγκριμς το πήραν από τους ιθαγενείς. Φυσικά, ήταν λίγο μεγάλη, Έτσι, η λέξις ασκουτασκουάς των Ναρραγκάνσετ, έγινε απλώς (και ευτυχώς) σκουάς ( squash, κολοκύθι). (Φαντασθήτε κάποιον στο τραπέζι του δείπνου να ζητά τα ασκουτασκουάς!) Η λατινική φράσις μόμπιλε βουλγκούς (mobile vulgus), που σημαίνει εξαγριωμένο πλήθος, αποδείχθηκε επίσης πολύ βαρειά για κοινή χρήσι. Παρά τις επίμονες προσπάθειες των ‘πουριτανών’ της γλώσσας, ο όρος συντμήθηκε και έγινε «μόμπιλ» και τελικά «μομπ» (όχλος).

Διαφορές στη Σημασία—Γιατί;

Στα προηγούμενα παραδείγματα λέξεων δανεισμένων από άλλες γλώσσες, η σημασία της λέξεως παρέμενε άθικτη μετά την υιοθεσία. Δεν συνέβη το ίδιο με τη λέξι «σωφέρ.» Δανεισμένη κατ’ ευθείαν από τη Γαλλική, σήμαινε αρχικά «εκείνον που θερμαίνει.» Πράγματι, περιέγραφε κατάλληλα τον μισθωμένο άνδρα ο οποίος, με την εμφάνισι της ατμομηχανής ήταν απαραίτητος για να δημιουργήση μια καλή ποσότητα ατμού στο λέβητα του οχήματος για να το προετοιμάση για την αναχώρησι του ιδιοκτήτου. Η λέξις επέζησε από την εφεύρεσι που την ενέπνευσε και διατηρεί την χρησιμότητα της ως «ένα άτομο μισθωμένο για να οδηγή ένα αυτοκίνητο.»

Με τον καιρό, η δημοφιλής, αλλά λανθασμένη χρήσις μιας λέξεως αλλάζει επίσης σημασία. Η λέξις «μπάρτζεον» (burgeon), που σημαίνει «βλαστάνω, μπουμπουκιάζω,» συχνά χρησιμοποιείται λανθασμένα ως «αυτό που αυξάνει ή εκτείνεται ταχέως.» Έτσι, πολλά λεξικά παραθέτουν τώρα τη δεύτερη σημασία ως ορθή και μάλιστα ως περισσότερο χρησιμοποιούμενη.

Καταγωγή των Λέξεων

Πώς όμως ξεκίνησαν οι λέξεις; Κάποιος, πρέπει να επινοήση μια λέξι ή μια έκφρασι για να καλύψη μια νέα ανάγκη ή περίστασι. Αν γίνη δημοφιλής και αντέξη στη δοκιμασία του χρόνου, η λέξις τελικά μπορεί να γίνη μέρος της καθημερινής, παραδεγμένης χρήσεως. Πολλές λέξεις προήλθαν από τα ονόματα ανθρώπων, η μνεία του ονόματος των οποίων υπέβαλλε συνεχώς μια συγκεκριμένη ιδέα στις διάνοιες μιας «σημαντικής κοινότητος.» Έτσι, το όνομα ενός Γάλλου υπουργού οικονομικών από την εποχή περίπου του Επταετούς Ευρωπαϊκού Πολέμου, έδωσε την ιδέα για μια νέα λέξι. Τα αυστηρά του μέτρα εγελοιοποιήθηκαν από κείνους που επηρεάστηκαν περισσότερο—τους ευγενείς. Οτιδήποτε ή οποιοσδήποτε απεγυμνώνετο από τα περιουσιακά του στοιχεία χαρακτηρίζετο ως σιλουέτ (silhouette), σε σαρδώνιο συσχετισμό με τον Ετιέν ντε Σιλουέτ, ο οποίος είχε προφανώς αυτή την επίδρασι στα πορτοφόλια και τον τρόπο ζωής των ευγενών.

Παρακαλούμε προσέξτε και μερικά άλλα παραδείγματα που περιλαμβάνουν το όνομα ή τον τίτλο ενός προσώπου. Ένας Άγγλος, ο Τζων Μόνταγκιου, απρόθυμος να εγκαταλείψη το χαρτοπαικτικό τραπέζι τόσο όσο χρειαζόταν για να φάη, διευθέτησε να του σερβίρουν τα γεύματά του ανάμεσα σε φέτες ψωμιού. Δεν μας εκπλήσσει λοιπόν που του εδόθη ο τίτλος Τέταρτος Κόμης του «Σάντουιτς» και αυτό το όνομα έφθασε να χρησιμοποιήται στο είδος της τροφής του. Το «ντέρρικ» (γερανός, βαρούλκο) ένα μηχάνημα ανυψώσεως αντικειμένων, πήρε το όνομά του από έναν άλλο Άγγλο του οποίου το επάγγελμα θύμιζε ζωηρά τη σημασία της λέξεως—ήταν δήμιος στις φυλακές Τάιμπορν του Λονδίνου. Ο Στρατηγός Μπερνσάιντ, κάποτε άδοξος για το κακό του υπόμνημα στον Εμφύλιο Πόλεμο των Ηνωμένων Πολιτειών βρήκε μια πιο άνετη θέσι στην ιστορία χάρις στις πλατειές του φαβορίτες, που ωνομάζοντο συνήθως «μπερν-σάιντς.» Τελικώς, εξ αιτίας κάποιας σημασιολογικής αλλαγής έγιναν «σάιντμπερνς.»

Άλλες λέξεις προήλθαν από τοπωνύμια. Μια απ’ αυτές ιδιαιτέρως τονίζει ότι εκείνο που καθορίζει περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο το αν μια λέξις θα γίνη σταθερό μέρος της γλώσσας, είναι η χρήσις της από τον κόσμο. Αυτή η λέξις είναι η «μπέντλαμ,» η κάποτε δημοφιλής σύντμησις του Νοσοκομείου της Αγίας Μαρίας της Βηθλεέμ, ενός Αγγλικού Ιδρύματος, που ήταν πρωτοποριακό στον τομέα της ανθρωπίνης μεταχειρίσεως του ασθενούς. Αλλά η λέξις έχει φθάσει να σημαίνη «τόπος ή σκηνικό φασαρίας και συγχύσεως.»

Μερικές λέξεις είναι ακρώνυμα, δηλαδή, φτιαγμένες από τα αρχικά γράμματα των διαδοχικών μερών ενός συνδυασμού λέξεων. Παραδείγματος χάριν, η λέξις «ραντάρ» είναι το ακρώνυμον των λέξεων ‘radio detecting and ranging,’ που σημαίνει ραδιοεντοπισμός και εμβέλεια. Άλλες λέξεις σχηματίζονται με την ανάμιξι δύο λέξεων για τη δημιουργία μιας τρίτης με ελαφρώς διαφορετική σημασία από τη σημασία των λέξεων από τις οποίες προήλθε. Παραδείγματος χάριν, η λέξις «κλας» (clash, σύγκρουσις, κτύπημα ισχυρό και ηχηρό), είναι ανάμιξις του «κλαπ» (clap, κτύπος, κρότος) και «κρας» (θόρυβος, συντριβή).

Το λεξιλόγιο ‘σλανγκ’ της Αγγλικής (αντίστοιχο της Ελληνικής ‘αργκό’), που είναι συνήθως υπερβολικά ασυνήθιστο, συνέβαλε επίσης στην εξέλιξι της γλώσσας. Κατά καιρούς, λέξεις ‘σλανγκ’ έγιναν τόσο πολύ αποδεκτές από επιμορφωτικούς κλάδους ώστε βρήκαν το δρόμο τους και στα επίσημα λεξικά. Η λέξις «κίντναπ» (kidnap) που σημαίνει, κατά γράμμα, «βουτώ ένα πιτσιρίκι» ή μικρό παιδάκι, έχει γίνει αποδεκτή στην Αγγλική, μολονότι και τα δύο συνθετικά της μέρη, το «ναμπ» και το «κιντ,» θεωρούνται γενικά κάπως ιδιόρρυθμες λέξεις.

Τι θα Λεχθή για τους Ιδιωματισμούς;

Οι ιδιωματισμοί είναι εκφράσεις που έχουν διαφορετική έννοια από κείνη που υποδεικνύουν λογικά οι λέξεις που τους απαρτίζουν. Ωστόσο, προσθέτουν χρώμα και ζωή σε μια γλώσσα. Οι ιδιωτικές εκφράσεις μπορεί επίσης να έχουν ενδιαφέρουσα προέλευσι.

Ένα παράδειγμα: Λέγεται ότι όταν ένας Ινδός Μαχαραγιάς δυσαρεστείτο με κάποιον, τους έστελνε ως δώρο έναν άσπρο ελέφαντα. Επειδή απαγορεύετο αυστηρά να φονεύση, να διώξη ή να χρησιμοποιήση για εργασία το σπάνιο αυτό ζώο, ο ιδιοκτήτης έπεφτε σε φτώχεια λόγω της δαπάνης διατροφής του ζώου. Έτσι, έχομε τον ιδιωτισμό «άσπρος ελέφας.»

Πώς Άρχισαν Όλα

Ωστόσο, όταν σκέπτεσθε τις ιδιωματικές εκφράσεις και την προέλευσι των λέξεων, μπορεί ν’ απορήτε πού βρήκε το ανθρώπινο γένος όλες αυτές τις πολλές γλώσσες. Πώς ακριβώς ξεκίνησαν οι πολυάριθμες διάλεκτοι και γλώσσες;

Σύμφωνα μ’ ένα αρχαίο βιβλίο που έχει μεταφρασθή σε περισσότερες γλώσσες από οποιοδήποτε άλλο, υπήρχε ένας καιρός που «ήτο πάσα η γη μιας γλώσσης και μιας φωνής.» Αυτό το βιβλίο, που είναι η Αγία Γραφή, εξηγεί επίσης πώς εμφανίσθηκαν ξαφνικά τόσο πολλές νέες γλώσσες. Μπορείτε να διαβάσετε αυτή την αληθινή αφήγησι στη Γένεσι, κεφάλαιο 11, εδάφια 1 ως 9. Εκεί καταδεικνύεται ότι ένα μέρος της ανθρωπίνης οικογενείας συνέλαβε ένα σχέδιο που ήταν σε αντίθεσι με τον σκοπό του Θεού. Αντί να εξαπλωθούν και να ‘γεμίσουν τη γη,’ σύμφωνα με το θέλημα του Θεού, προσπάθησαν να συγκεντρώσουν την ανθρώπινη κοινωνία με το να περιορίσουν την κατοικία τους σε μια τοποθεσία που ωνομάσθηκε πεδιάδα Σενναάρ, στη Μεσοποταμία. (Γεν. 9:1· 11:2) Εκεί προσπάθησαν να κτίσουν ένα πύργο για την άσκησι ψευδούς θρησκείας. Αλλά ο Ιεχωβά Θεός ανέτρεψε τα σχέδιά τους και τους ανάγκασε να διασκορπισθούν σ’ όλη τη γη. Πώς; Με το να συγχύση τη γλώσσα τους, ώστε να καταστή αδύνατη οποιαδήποτε περαιτέρω συνεργασία γι’ αυτό το σχέδιο. Επί πλέον, η ενέργεια του Ιεχωβά Θεού εκείνο τον καιρό ήταν ωφέλιμη από την άποψι ότι περιώρισε τη δυνατότητα του ανθρωπίνου γένους να συνδυάζη τις δυνάμεις του σε σχέδια που θα ήσαν επικίνδυνα γι’ αυτούς και δεν θα ήσαν, επίσης, σε αρμονία με το θείο θέλημα.

Από τότε κι έπειτα, οι γλώσσες αναγκάσθηκαν ν’ αντιμετωπίσουν την πρόκλησι των νέων περιστάσεων και μεταβαλλομένων αναγκών. Είναι αλήθεια ότι ίσως να μη συμβάλατε ποτέ σ’ αυτή τη διαδικασία με το να επινοήσετε πραγματικά μια νέα λέξι. Ωστόσο, με το να χρησιμοποιήτε λέξεις συμμετέχετε καθημερινά στη διαμόρφωσι της γλώσσας την οποίαν ομιλείτε.

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Γιατί αυτό το φυτό ονομάζεται «νταντέλιον»;

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Γιατί η αριστοκρατία δεν συμπαθούσε τον Κον Σιλουέτ;

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Είχατε ποτέ έναν «άσπρο ελέφαντα»;