Μένοντας Καθαρός, Είσθε Υγιής
Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στις Φιλιππίνες
Ο αγώνας του ανθρώπου να παραμείνη υγιής έχει αρχίσει σχεδόν από τη χαραυγή της ιστορίας. Αλλά είναι μια ‘χαμένη μάχη’ εναντίον της ασθενείας, της πανώλους και της επιδημίας. Παρά τις προόδους της επιστήμης και της ιατρικής, οι άνθρωποι εξακολουθούν ν’ αρρωσταίνουν και να πεθαίνουν.
Κάποτε, επιστεύετο ότι οι ασθένειες προξενούντο από πονηρά πνεύματα και οι γιατροί καταπολεμούσαν αυτή την επιρροή με φυλακτά ή ξόρκια, ακόμη και με το να κάνουν τομές στο σώμα του ασθενούς και να αφήνουν το αίμα να τρέξη. Μερικές φορές εχρησιμοποιούντο χορταρικά (βότανα) και φυσικά αυτό επέφερε μεγαλύτερο όφελος. Ωστόσο, η περίθαλψις των ασθενών έγινε πιο επιτυχής με την ανακάλυψι των μικροβίων. Και αυτό βοήθησε τους ανθρώπους να εκτιμήσουν τη σχέσι μεταξύ της υγείας και της καθαριότητος.
Σήμερα γνωρίζομε ότι πολλές ασθένειες—τα μεταδοτικά νοσήματα—προκαλούνται από τρείς παράγοντες: το μέσον, το περιβάλλον, και τον δέκτη. Το μέσον είναι η αρχική αιτία της ασθενείας. Τα μέσα ασθενείας περιλαμβάνουν τα βακτηρίδια (που προξενούν ασθένειες όπως είναι ο τυφοειδής πυρετός και η χολέρα), τα πρωτόζωα (που προκαλούν ασθένειες όπως η αμοιβαδική δυσεντερία), οι ιοί (που προκαλούν πολιομυελίτιδα, λοιμώδη ηπατίτιδα και τα παρόμοια), τα παράσιτα (που προκαλούν ελονοσία, κλπ) και οι μύκητες (προξενούν ασθένειες όπως η ασθένεια που λέγεται αθλητικός πους). Υπάρχουν επίσης και μέσα που δεν είναι μικροβιακά, όπως είναι ο μόλυβδος και ο υδράργυρος, τα οποία μπορούν να προκαλέσουν δηλητηρίασι.
Το μέσον ασθενείας βρίσκεται σε αποθέματα. Τα αποθέματα αυτά μπορεί να είναι ένα ήδη ασθενές άτομο, ένας φορεύς (κάποιος που μεταφέρει το μέσον αλλά δεν έχει συμπτώματα της ασθενείας), ένα ζώο, ή ακόμη και τμήμα ενός άψυχου περιβάλλοντος. Όταν το μέσον βγη από το απόθεμα—με το βήξιμο, το πτέρνισμα ή κάποιον άλλο τρόπο—μπορεί να συγκεντρωθή και να μεταδοθή σ’ έναν υποψήφιο δέκτη, δηλαδή, σε κάποιον που είναι επιδεκτικός στη λήψι της ασθενείας. Αν το μέσον βρη την κατάλληλη οδό στον δέκτη, θα προκληθή ασθένεια. Η σπουδαιότης της οδού μέσω της οποίας εισέρχεται το μέσον, φαίνεται από την περίπτωσι του τετάνου. Αν το μικρόβιο εισέλθη από το στόμα, είναι αβλαβές. Ωστόσο, αν εισέλθη μέσω μιας βαθειάς τομής στο δέρμα, ο δέκτης πιθανώς θ’ αρρωστήση απ’ αυτή την ασθένεια.
Σήμερα οι άνθρωποι προσπαθούν να διασπάσουν αυτή την αλυσίδα της μεταδόσεως ασθενειών μέσω εξυγιάνσεως. Μ’ αυτό τον τρόπο, προσπαθούν να ελέγχουν το περιβάλλον ώστε να εμποδίσουν το μέσον της ασθενείας να εισέλθη σ’ ένα νέο δέκτη. Η σχετική επιτυχία αυτού του τρόπου φαίνεται σε πολλές χώρες όπου τα απορρίμματα συλλέγονται και απομακρύνονται κατάλληλα, τα ύδατα των υπονόμων υφίστανται επεξεργασία και η κυβέρνησις μπορεί να προμηθεύση καθαρό νερό. Σ’ αυτές τις χώρες, ασθένειες όπως είναι ο τυφοειδής πυρετός, η χολέρα και η πανώλη έχουν σχεδόν εξαλειφθή. Ωστόσο, ακόμη και στα πιο ανεπτυγμένα έθνη, οι άνθρωποι εξακολουθούν να πέφτουν θύματα στα μεταδοτικά νοσήματα όπως η γρίππη. Ιδιαίτερα αυτό συμβαίνει στη διάρκεια καιρών κρίσεως, όπου οι δημόσιες υπηρεσίες παραλύουν και οι ασθένειες έρχονται στην επιφάνεια για μια φορά ακόμη. Αυτά τα γεγονότα δείχνουν ότι η εξυγίανσις δεν αποτελεί ευθύνη μόνο της κυβερνήσεως. Όλοι μας πρέπει να γνωρίζωμε πώς μεταδίδεται η ασθένεια και τι μπορούμε να κάνωμε εμείς ατομικά για να την εμποδίσωμε.
Μετάδοσις μέσω Επαφής
Ο κόσμος σήμερα αντιμετωπίζει την επιδημία των αφροδισίων νοσημάτων, που εξαπλώνονται σχεδόν αποκλειστικά μέσω της άμεσης επαφής των σεξουαλικών σχέσεων. Αυτές οι μολύνσεις που μεταδίδονται σεξουαλικώς, συγκαταλέγονται μεταξύ των κυριωτέρων ασθενειών που εξαπλώνονται μέσω της δι’ επαφής μεταδόσεως.
Η ηθική καθαρότης αποτελεί κατά μέγα μέρος ανασταλτικό των αφροδισίων νοσημάτων, μολονότι και η σωματική καθαριότης θα συμβάλη στην παρεμπόδισι της εξαπλώσεως πολλών άλλων ασθενειών. (1 Κορ. 6:9, 10) Σχετικά με την σωματική καθαριότητα, ένας γιατρός είπε: «Το πλύσιμο των χεριών σας μετά τη χρήσι της τουαλέτας και προτού φάτε, πρέπει να γίνη μια αυτόματη συνήθεια όπως είναι η αναπνοή.» Στην πραγματικότητα, πρέπει να είναι πιο εύκολο για ένα άτομο ν’ αποφύγη τις ασθένειες που μεταδίδονται δια της επαφής.
Τροφή και Νερό
Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν αυτοκίνητα και λεωφορεία ως μέσα μεταφοράς. Ομοίως, τα μέσα της ασθενείας μπορούν να ταξιδεύσουν με διάφορα μέσα μεταφοράς—όπως είναι το νερό, το γάλα ή ακόμη και η τροφή. Αυτό λέγεται μετάδοσις μέσω φορέως. Το γάλα που είναι πολύ καλό για τα παιδιά που αναπτύσσονται, μπορεί να είναι φορεύς ασθενείας αν προέρχεται από ένα ακάθαρτο ή μολυσμένο ζώο, και αυτός είναι ο λόγος που στις Δυτικές χώρες, το γάλα παστεριώνεται. Πολλοί άνθρωποι προτιμούν να βράζουν το γάλα, αν έχουν κάποια αμφιβολία σχετικά με το θέμα αυτό. Η τροφή μπορεί να μεταφέρη ασθένεια αν έχη παρασκευασθή από άπλυτα χέρια, ή αν έχη έλθει σε επαφή με τρωκτικά ή έντομα. Αλλά ίσως το υλικό που είναι συνήθως πιο μολυσμένο είναι το νερό. Δεν μπορούμε να ζήσωμε περισσότερο από τέσσερις ή πέντε μέρες χωρίς νερό, αλλ’ αν το πόσιμο νερό που χρησιμοποιούμε είναι μολυσμένο, θ’ αποτελέση μέσον διεισδύσεως αναριθμήτων εκατομμυρίων παραγόντων ασθενείας στο σώμα μας. Και ποια μέσα ασθενειών μπορούν να μεταδοθούν με το νερό; Τα βακτηρίδια, τα προτόζωα, οι έλμινθες, οι ιοί και τα μη μικροβιακά δηλητήρια.
Σήμερα, πολλές σύγχρονες πόλεις προμηθεύονται νερό που έχει υποστή χημική επεξεργασία· αλλά η καταλληλότης του νερού δεν πρέπει να θεωρήται δεδομένη ιδιαίτερα σε καιρούς πλημμύρας, σεισμού ή παρομοίας καταστάσεως. Σε περίπτωσι αμφιβολίας, είναι συνετό να τυγχάνη επεξεργασίας το νερό με χλωριούχο άσβεστο ή, αν δεν υπάρχη αυτό, με βάμμα ιωδίου. Αν δεν υπάρχουν αυτές οι ουσίες, το νερό μπορεί ν’ αποστειρωθή αν βράση για δέκα τουλάχιστον λεπτά. Μην ξεχνάτε όμως ότι το νερό μπορεί να μολυνθή μετά το βράσιμο όπως και πριν. Έτσι, το αποστειρωμένο νερό πρέπει να διατηρήται σε καθαρό και προστατευμένο μέρος μέχρις ότου χρησιμοποιηθή.
Στην επαρχία, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες, οι οικογένειες εξαρτώνται από διαφορετικές πηγές ύδατος που πρέπει να προστατεύωνται από μόλυνσι. Τα σπίτια που χρησιμοποιούν βρόχινο νερό, παραδείγματος χάριν, πρέπει να είναι βέβαια ότι μαζί με το βρόχινο νερό δεν εισέρχονται και ακαθαρσίες μέσα στην δεξαμενή του ύδατος. Επίσης, η δεξαμενή πρέπει να προστατεύεται από έντομα, τρωκτικά και άλλα ζώα. Τα άτομα που εξαρτώνται από το νερό επιφανείας, όπως είναι τα ρυάκια ή τα ρέματα, είναι σχεδόν βέβαιο ότι πίνουν μολυσμένο νερό. Είναι σχεδόν αδύνατον να προστατευθούν αυτές οι πηγές από μόλυνσι, από ζώα, ή από ροή (βρόχινο νερό που ρέει μέσα σ’ αυτές από την επιφάνεια του εδάφους). Μοναδική εξαίρεσι μπορεί ν’ αποτελή το ρυάκι που ρέει πολύ γρήγορα και τροφοδοτείται από μια πηγή, όπου το νερό φαίνεται καθαρό και κρυσταλλένιο και όπου δεν υπάρχουν κάτοικοι στην πηγή που μολύνουν το νερό.
Οι φυσικές πηγές είναι καλύτερες, μολονότι σε πολλά σπίτια κτίζουν ένα τσιμεντένιο κάλυμμα γύρω από αυτές για να τις προστατεύσουν από ζώα και από ροή επιφανείας. Ωστόσο, οι καλύτερες ίσως πηγές είναι τα πηγάδια, ιδιαίτερα τα βαθειά πηγάδια. Τα ρηχά πηγάδια πρέπει να ελέγχωνται ώστε να είναι βέβαιοι ότι δεν είναι μολυσμένα από αποχωρητήρια σπιτιών. Ακόμη και τα βαθειά πηγάδια μπορούν να μολυνθούν από ροή επιφανείας. Έτσι, πολλοί ιδιοκτήτες πηγαδιών κτίζουν μια μικρή εξέδρα γύρω από το πηγάδι για να εμποδίσουν το νερό επιφανείας να μπη μέσα.
Μην ξεχνάτε, επίσης, ότι το καθαρό νερό είναι εύκολο να μολυνθή. Ακόμη και αν προέρχεται από ένα καθαρό πηγάδι, το νερό δεν είναι κατάλληλο για πόσι αν μεταφέρεται σ’ ένα βρώμικο δοχείο ή αν έρχεται σε επαφή με βρώμικα χέρια.
Μια άλλη τάξις φορέων μικροβίων είναι τα αντικείμενα (όπως οι πετσέτες, τα φλυτζάνια) που έρχονται σε επαφή μ’ ένα άρρωστο άτομο και κατόπιν με κάποιο άλλο. Το νέο αυτό άτομο που τα χειρίζεται, κληρονομεί το μέσο ασθενείας που άφησε το προηγούμενο άτομο. Τα αντικείμενα αυτά πρέπει να πλυθούν με βραστό νερό για να γίνουν αβλαβή.
Έντομα και Ζωύφια
Μεταξύ των ετών 1347 και 1350 μ.Χ., ο Μαύρος Θάνατος σάρωσε το ένα τέταρτο μέχρι το ήμισυ ολοκλήρου του πληθυσμού της Ευρώπης. Αυτή η ασθένεια, που λέγεται επίσης βουβωνική πανώλης, είναι μια από τις πολλές ασθένειες που εξαπλώνονται μέσω του φορέως μεταδόσεως, όπως καλείται. Ο φορεύς αυτός, στον τομέα της υγιεινής, υπονοεί ένα ζώο ή ένα έντομο που μεταφέρει το μέσον της ασθενείας σ’ ένα νέο δέκτη. Πρωτίστως, οι φορείς είναι έντομα. Μερικά, όπως οι ψύλλοι ποντικών που μεταδίδουν τη βουβωνική πανώλη και τα κουνούπια που μεταφέρουν την ελονοσία, στην πραγματικότητα, εισάγουν την ασθένεια μέσα στον νέο δέκτη μέσω δαγκώματος ή τσιμπήματος στο δέρμα. Άλλα, όπως είναι οι μύγες και οι κατσαρίδες, περπατούν πάνω σε μολυσμένες περιοχές, ιδιαίτερα σε περιττώματα ανθρώπων και μετά περπατούν πάνω σε τρόφιμα ή σε περιοχές όπου παρασκευάζεται τροφή. Μ’ αυτόν τον τρόπο μπορούν να μεταδοθούν ασθένειες όπως είναι η χολέρα και ο τυφοειδής πυρετός.
Πολλοί άνθρωποι των τροπικών περιοχών για να προστατευθούν από τα κουνούπια που αποτελούν φορείς ελονοσίας, κοιμούνται κάτω από κουνουπιέρα. Οι κυβερνήσεις έχουν προσπαθήσει να περιορίσουν την αναπαραγωγή αυτών των κουνουπιών, με το να εξαλείψουν τους τόπους αναπαραγωγής των. Οι οικογενειάρχες μπορούν να συνεργασθούν μ’ αυτές τις προσπάθειες με το ν’ απομακρύνουν τους πιθανούς ‘τόπους αναπαραγωγής’ μέσα ή κοντά στα σπίτια τους—πράγματα όπως είναι μπουκάλια με νερό στο πυθμένα, λιμνάζοντα νερά ή ακόμη και οχετοί που δεν είναι κατάλληλα σκεπασμένοι.
Ωρισμένα έντομα αποτελούν μεγαλύτερο πρόβλημα. Σε μερικά μέρη, ζωύφια όπως οι κατσαρίδες και οι μύγες, δεν θεωρούνται εχθροί, απλώς ενοχλητικά ζωύφια. Αλλά αποτελούν πραγματικό κίνδυνο για την υγεία και πρέπει να εμποδίζεται η είσοδος τους στα σπίτια, όσο είναι δυνατόν. Οι ακάθαρτες κουζίνες, όμως, με σχισμές ή οπές όπου μπορούν να κρυφθούν τα έντομα, είναι γι’ αυτά τόπος διασκεδάσεως. Απορρίμματα που δεν είναι κατάλληλα σκεπασμένα είναι ανοιχτή πρόσκλησι για τις μύγες, τις κατσαρίδες και τα ζωύφια. Επίσης, αν υπάρχουν χοίροι κοντά στο σπίτι, αυτό θα συγκεντρώση τις μύγες. Με κάθε τρόπο, τα έντομα και τα τρωκτικά πρέπει να τηρούνται μακρυά από τα μέλη της οικογενείας και από τις διάφορες τροφές. Ποτέ δεν μπορείτε να ξέρετε που ήσαν πριν έλθουν σπίτι σας!
Οι συνήθειες καθαριότητος, επίσης, θα συμβάλουν στη διάσπασι της αλυσίδας μολύνσεως. Ένας άλλος τρόπος να ελαττωθή ο κίνδυνος για βλάβη από ζωύφια, είναι η φροντίδα για την κατάλληλη απομάκρυνσι των ανθρωπίνων περιττωμάτων. Σ’ εκείνους που ζουν στις πόλεις και οι οποίοι έχουν κατάλληλο σύστημα αποχετεύσεως, ίσως αυτό δεν είναι πρόβλημα, αλλά σε πολλά μέρη του κόσμου ασθένειες όπως είναι η χολέρα, ο τυφοειδής πυρετός και η δυσεντερία μεταδίδονται λόγω της κακής απομακρύνσεως των απορριμμάτων. Σχετικά μ’ αυτό, όταν οι Ισραηλίτες περιεπλανώντο στην έρημο, είχαν λάβει την εντολή να πηγαίνουν σ’ ένα ιδιαίτερο μέρος έξω από το στρατόπεδο, να σκάβουν μια οπή μ’ ένα φτυάρι και να θάπτουν εκεί τα περιττώματά τους. (Δευτ. 23:12-14) Θα μπορούσε να σημειωθή ότι όταν ένας σκάβη στο έδαφος, τα πρώτα λίγα μέτρα είναι γεμάτα με μικροσκοπικούς οργανισμούς που θα εργασθούν σύντομα επάνω στα απορρίμματα και θα τα καταστήσουν αβλαβή. Αν, όμως, τα απορρίμματα αυτά αφεθούν στην επιφάνεια, τα έντομα μπορεί να συρθούν επάνω τους και να μεταφέρουν ασθένειες στα μέλη του σπιτιού. Επίσης, αν μείνουν έτσι και χρησιμοποιηθούν ως λίπασμα, τα μέσα ασθενείας όπως είναι οι αμοιβάδες και οι έλμινθες είναι πιθανόν να μεταδοθούν στη συγκομιδή που αναπτύσσεται.
Έτσι, η ταφή είναι ο καλύτερος τρόπος χειρισμού αυτού του προβλήματος, αν δεν υπάρχη εγκατάστασις αποχετεύσεως. Φυσικά, αν μια οικογένεια ζη σ’ ένα τόπο και δεν μετακινήται όπως οι Ισραηλίτες, θα χρειασθή κάτι πιο πολύπλοκο από το να σκάβη μια τρύπα στο χώμα! Είναι εκπληκτικό, όμως, το πόσο απλό είναι να κατασκευασθή μια υγιεινή τουαλέτα. Ένας λάκκος που σκάπτεται σε βάθος έξη ποδών (2 μέτρων) και πλάτος τριών ποδών (1 μέτρο), που ανυψώνεται γύρω από την κορυφή για να εμποδίση το νερό της επιφανείας να εισέλθη μέσα, μ’ ένα κάλυμμα στο πάτωμα και ένα κάθισμα το οποίο μπορεί να καλύπτεται για να εμποδίση την είσοδο εντόμων και τρωκτικών, μπορεί να εξυπηρετήση τις ανάγκες μιας οικογενείας επί αρκετά έτη. Φυσικά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν πιο πολύπλοκα συστήματα αν υπάρχουν διαθέσιμα χρήματα. Αλλά ένα πράγμα πρέπει να προσέχη κανείς. Αυτές οι εγκαταστάσεις θα πρέπει να κτίζωνται αρκετά μακρυά κι αν είναι δυνατόν κατηφορικά από κάθε πηγή νερού.
Μεταφερόμενα δι’ Αέρος
Μετά το τραύμα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, το 1918 ο κόσμος αντιμετώπισε μια άλλη θλιβερή εμπειρία. Σ’ ένα έτος, δέκα εκατομμύρια περισσότεροι άνθρωποι πέθαναν στη διάρκεια της Ισπανικής γρίππης από όσους είχαν φονευθή στη διάρκεια ολοκλήρου του πολέμου. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς που προσεβλήθησαν απ’ αυτή την ασθένεια, πιθανώς την πήραν από τον ίδιο τον αέρα που ανέπνεαν. Η γρίππη είναι μια απ’ αυτές τις ασθένειες που εξαπλώνονται μέσω της δι’ αέρος μεταδόσεως. Όταν ένα άτομο που έχει το μικρόβιο πτερνίζεται ή βήχη, γεμίζει τον αέρα με σταγονίδια ύδατος που είναι γεμάτα μικρόβια έτοιμα να εισέλθουν σ’ ένα νέο δέκτη. Ευτυχώς, το φως του ηλίου και η ξηρασία τείνουν να φονεύουν τα περισσότερα μικρόβια. Ενώ όμως είναι ακόμη ζωντανά, μπορεί κάποιος να τα αναπνεύση από τον αέρα. Εκτός από τη γρίππη, μερικές ασθένειες που μπορούν να εξαπλωθούν μ’ αυτό τον τρόπο, είναι η φυματίωσις, οι μαγουλάδες, η πνευμονία, η οστρακιά και ο κοκκύτης. Ωστόσο, η εξάπλωσις αυτών των ασθενειών μπορεί να περιορισθή κατά πολύ, αν έχωμε καλές προσωπικές συνήθειες καθαριότητος όπως είναι η χρήσις χαρτομάνδηλου ή μανδηλιού όταν πτερνιζώμεθα (και να καταστρέφωμε το χαρτομάνδηλο μ’ ένα υγιεινό τρόπο) και να μη πτύωμε αδιακρίτως.
Πράγματι, οι συνήθειες υγιεινής ή καθαριότητος συμβάλλουν στην υγεία μας. Σε πολλές περιπτώσεις, φυσικά, οι καλές συνήθειες που έχομε ίσως εμποδίσουν τη μετάδοσι της ασθενείας μας σε κάποιον άλλον, ενώ άλλοι μπορεί να μην ενδιαφέρωνται και τόσο γι’ αυτό. Ωστόσο, η αρχή του ν’ ‘αγαπούμε τον πλησίον μας ως τον εαυτό μας’ οπωσδήποτε θα καθοδηγή τους Χριστιανούς σχετικά μ’ αυτό. (Ματθ. 22:39) Είναι αλήθεια ότι μερικά άτομα γίνονται φανατικά στο θέμα της καθαριότητος και της υγιεινής· έτσι πρέπει να τηρήται επίσης λογικότης. Μπορούμε να είμεθα καθαροί, αλλά δεν μπορούμε να ζούμε σ’ ένα αντισηπτικό περιβάλλον. Εκτός αυτού, ο Ιεχωβά Θεός έχει προμηθεύσει θαυμάσια δύναμι ακριβώς μέσα στα σώματά μας ώστε να υπερπηδούμε τις επιθέσεις των περισσοτέρων ασθενειών. Ωστόσο, είναι συνετό και στοργικό να τηρούμε με λογικό τρόπο τους κανόνες καθαριότητος και υγιεινής κι έτσι να μην εξαπλώνωνται μικρόβια χωρίς λόγο.
Η προσοχή στην υγιεινή και στην καθαριότητα θα μας βοηθήση, μολονότι δεν θ’ απομακρύνη την ασθένεια από τη γη. Γι’ αυτό, οι Χριστιανοί περιμένουν υπομονητικά τη νέα τάξι του Θεού, όπου ο Ιεχωβά θ’ απομακρύνη την ασθένεια και άλλα πράγματα που θλίβουν το ανθρώπινο γένος. Τότε, θα πραγματοποιηθή πλήρως η υπόσχεσις της Αγίας Γραφής ότι «ο κάτοικος δεν θέλει λέγει, Ητόνισα (Είμαι ασθενής, ΜΝΚ).» (Ησ. 33:24) Τότε, θα έχη κερδηθή οριστικά η μάχη του ανθρώπου να παραμένη υγιής.