Ευθανασία—Τι Λέγουν οι Νομικοί;

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στις Φιλιππίνες

ΦΑΝΤΑΣΘΗΤΕ έναν άνθρωπο, ηλικίας 80 ετών, ο οποίος πληροφορείται από τον γιατρό του ότι έχει μια ανίατη ασθένεια. Μαθαίνει ότι από εδώ και εμπρός η κατάστασίς του θα χειροτερεύη. Θ’ αυξάνωνται οι πόνοι και σιγά σιγά οι λειτουργίες του σώματος θα εξασθενούν. Τα φάρμακα θα κατευνάζουν την αγωνία για λίγο, αλλά στο τελευταίο στάδιο ο άνθρωπος θα πονά πολύ, μέχρι να πεθάνη. Και, αφού αρχίσουν οι σοβαροί πόνοι, ο θάνατος μπορεί να έλθη ύστερ’ από αρκετούς μήνες.

Ο άρρωστος αντιδρά συντάσσοντας ένα έγγραφο που ζητά επίσημα από τον γιατρό του να του κάνη μια ένεσι για να επέλθη γρηγορώτερα ο θάνατος, όταν ο πόνος γίνη αφόρητος. Οι άνθρωποι χαρακτηρίζουν μια τέτοια πράξι σαν «ευθανασία,» (δηλαδή «καλός θάνατος»). Η «ενεργητική,» ή «θετική,» ευθανασία σημαίνει επιτάχυνσι του θανάτου με δηλητήριο ή με κάποιο άλλο τρόπο. Η «παθητική,» ή «αρνητική,» ευθανασία αναφέρεται στην περίπτωσι που ένα άτομο είναι οριστικά καταδικασμένο και αφήνεται να πεθάνη χωρίς να αρχίση ή να συνεχίση μια «εντατική» θεραπεία που απλώς θα παρέτεινε τη ζωή για λίγο.

Μέχρι τα τελευταία χρόνια οι περισσότεροι γιατροί πιθανόν να μην εδέχοντο αιτήσεις για ευθανασία. Πρόσφατα, όμως, φαίνεται να έχη γίνει μια αλλαγή στις απόψεις, σε μερικά μέρη. Ένας περιφερειακός υγιεινολόγος στη Σουηδία, συνέστησε τελευταία τη δημιουργία μιας «κλινικής αυτοκτονίας,» όπου οι ηλικιωμένοι, οι σοβαρά ασθενείς και άλλα άτυχα άτομα, θα μπορούν «να ζητήσουν βοήθεια για να πεθάνουν.» Πολλοί μιλούν ευνοϊκά για την ευθανασία.

Μια Ενδιαφέρουσα «Υποτιθέμενη Δίκη»

Τι θα γίνη αν ένας γιατρός συμφωνή να εκτελέση την πράξι της ευθανασίας; Θα έπρεπε να προσαχθή ο γιατρός στο δικαστήριο σαν υπόλογος κατηγορίας φόνου ή ανθρωποκτονίας; Όλο αυτό γίνεται, υποστηρίζει ο γιατρός, για ν’ απαλλαγή από έντονο πόνο ένας άνθρωπος ο οποίος προφανώς θα πέθαινε οπωσδήποτε. Αλλά, σύμφωνα με τους νόμους των περισσοτέρων χωρών, μια τέτοια πράξις είναι δολοφονία. Μήπως πρέπει ν’ αλλάξουν αυτοί οι νόμοι;

Αυτό το ζήτημα ετέθη υπό συζήτησι σε μια πρόσφατη Παγκόσμια Νομική Συνδιάσκεψι, που έλαβε χώρα στη Μανίλα στις Φιλιππίνες, και την οποία παρακολούθησαν δικηγόροι απ’ όλον τον κόσμο. Το θέμα της συνδιασκέψεως ήταν «Διεθνής Νομική Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.» Ένα από τα δικαιώματα στο οποίο έδωσαν ειδική έμφασι, ήταν «το δικαίωμα του ανθρώπου να πεθαίνη.» Αυτό σημαίνει το δικαίωμα να απαιτή τον θάνατο, για ν’ αποφύγη τον πόνο και τα βάσανα. Η συνδιάσκεψις προσέφερε μια καλή ευκαιρία για να δούμε τι σκέπτονται άνθρωποι του νομικού κλάδου, για ένα ζήτημα, το οποίο είναι άκρως συναισθηματικό.

Η ευθανασία έλαβε τη μορφή μιας υποθετικής δίκης. Πολλές συζητήσεις έγιναν για τον υποθετικό άνθρωπο που αναφέρθηκε στην αρχή αυτού του άρθρου. Τρεις δικηγόροι, ένας από το Ισραήλ, ένας από το Μπανγκλαντές και ένας από τις Φιλιππίνες συζήτησαν την περίπτωσι. Υπήρχε μια ομάδα πέντε δικαστών οι οποίοι ήλθαν από τον Καναδά, τις Φιλιππίνες, τη Σενεγάλη, την Τανζανία και την Ταϋλάνδη. Οι δικηγόροι έπρεπε να μιλήσουν είτε υπέρ, είτε εναντίον της ευθανασίας, χρησιμοποιώντας σαν βάσι τον υποτιθέμενο 80ετή άνδρα. Κατόπιν οι δικαστές θα εξέδιδαν απόφασι.

«Ναι» με Επιφυλάξεις

Δύο από τους τρεις δικηγόρους απεφάνθησαν ευνοϊκά για την ενεργητική ευθανασία, μολονότι υπήρχαν μερικές επιφυλάξεις. Ο Σάυντ Ιστιάνγκ Αχμέντ, ένας βετεράνος δικηγόρος από το Μουσουλμανικό Μπανγκλαντές, είχε τη γνώμη ότι σύμφωνα με τις περιστάσεις που περιγράφηκαν, η αίτησις, του ανθρώπου θα έπρεπε να γίνη αποδεκτή. Κατά τη γνώμη του, αν ο γιατρός μπορούσε να κάνη ακριβή διάγνωσι, αν είναι εξασφαλισμένη η ικανότης του ασθενούς να συμπληρώση μια κατάλληλη αίτησι, και αν υπήρχε κάποιος τρόπος να εξακριβωθή ο βαθμός του οδυνηρού πόνου του ασθενούς, η ευθανασία θα έπρεπε να επιτραπή.

Εν τούτοις, ο Αχμέντ ήταν της γνώμης ότι οι ανωτέρω προϋποθέσεις θα ήταν δύσκολο ν’ αντιμετωπισθούν στην πράξι. Και είχε τη γνώμη ότι από τη στιγμή που θα κατεγράφετο νομοθεσία ευνοϊκή της ευθανασίας, πιθανόν να ήτο αδύνατον ν’ αποφευχθούν καταχρήσεις.

Ο εκπρόσωπος του Μπανγκλαντές, επίσης, τόνισε ότι στη χώρα του η συζήτησις περί του «δικαιώματος του αποθνήσκειν» ήταν λίγο πρόωρη επειδή πάρα πολλοί εκεί δεν μπορούν να απολαύσουν άλλα περισσότερο βασικά δικαιώματα: το δικαίωμα της τροφής, της μορφώσεως, της ιατρικής περιθάλψεως, κλπ. Παραδείγματος χάριν, ρώτησε, Τι θα γίνη για ένα άτομο το οποίο πεθαίνει από μια οδυνηρή ασθένεια για την οποία υπάρχει θεραπεία, αλλά αυτός δεν μπορεί να την ακολουθήση λόγω της φτώχειας του; Θα έπρεπε να εκτελεσθή η πράξις της ευθανασίας λόγω του ότι είναι τόσο φτωχός και δεν μπορεί να πληρώση τη θεραπεία; Τι θα γίνη μ’ εκείνους οι οποίοι είναι ψυχοπαθείς, ή σε κατάστασι μη συναισθήσεως και, επομένως δεν είναι σε θέσι προσωπικά να ζητήσουν να συντομευθή ο θάνατός τους;

Επιείκια σε Μερικά Δικαστήρια

Ο Ισραηλινός καθηγητής της Νομικής Αμώς Σαπίρα παρεδέχθη ότι κάτω από την παρούσα νομοθεσία της Δημοκρατίας του Ισραήλ, η ενεργητική ευθανασία πιθανόν να θεωρηθή σαν έγκλημα, συνεπαγόμενη υποχρεωτική ποινή ισοβίου καθείρξεως. Εν τούτοις, τα δικαστήρια στο Ισραήλ τηρούν μια στάσι κατανοήσεως προς την ευθανασία.

Μια Ισραηλίτισσα γυναίκα σκότωσε το τριετές παιδί της που έπασχε από σοβαρή διανοητική καθυστέρησι, βάζοντας βαρβιτουρικά στην τροφή του. Το δικαστήριο την καταδίκασε σε φυλάκισι ενός έτους, η οποία αργότερα μειώθηκε σε τέσσερις μήνες από τον πρόεδρο της χώρας. Σε μια άλλη περίπτωσι, ένας άνδρας 37 ετών έπασχε από μια ανίατη μορφή καρκίνου. Σιγά σιγά ο πόνος μεγάλωνε, μέχρις ότου ικέτευσε τη μητέρα του να δώση τέλος στα βάσανά του. Αυτή τον πυροβόλησε μια νύχτα στον ύπνο του. Στο δικαστήριο, θεωρήθηκε ένοχη ανθρωποκτονίας (όχι δολοφονίας) και καταδικάσθηκε σε φυλάκισι ενός έτους. Η εκτέλεσις της καταδίκης ανεστάλη με την ελπίδα ότι θα κέρδιζε χάρι από τον πρόεδρο. Επειδή τα Ισραηλινά δικαστήρια είναι διστακτικά στην εφαρμογή της παρούσης νομοθεσίας ο καθηγητής Σαπίρα υπεστήριξε την τροποποίησι των νόμων σχετικά με την ευθανασία.

Ο Ιουδαϊκός Θρησκευτικός Νόμος

Ο καθηγητής Σαπίρα τόνισε, εν τούτοις, ότι η αυξανόμενη ανεκτικότης για την ευθανασία δεν εναρμονίζεται με τον Ιουδαϊκό θρησκευτικό νόμο. Ανέφερε τα λόγια ενός ραββίνου, του Ντέιβιντ Μπλάιχ: «Στην Ιουδαϊκή νομική και ηθική διδασκαλία, η αξία της ανθρωπίνης ζωής είναι ανώτερη και προηγείται από κάθε άλλο ζήτημα . . . Η υποχρέωσις διαφυλάξεως της ζωής είναι υπεράνω όλων.» Ένας άλλος ραββίνος, ο Μ. Δ. Τέντλερ, έγραψε: «Εκείνος που βρίσκεται στα τελευταία του (δηλαδή, πεθαίνει) πρέπει να βρίσκεται κάτω από πλήρη νομική προστασία· η συντόμευσις της ζωής του ακόμη και κατά ένα δευτερόλεπτο είναι φόνος.» Οι γιατροί έχουν δικαίωμα να παραβιάσουν ακόμη και το Σάββατο για να παρατείνουν τη ζωή ενός ασθενούς που βρίσκεται σε κρίσιμη κατάστασι.

Αλλά τι θα γίνη αν ένα άτομο είναι ετοιμοθάνατο, δηλαδή, οριστικά καταδικασμένο χωρίς ελπίδα αναρρώσεως; Σε μια τέτοια περίπτωσι, ο Ιουδαϊκός νόμος δεν απαιτεί από ένα γιατρό να παρατείνη άσκοπα τη διαδικασία του θανάτου. Ο ειδικός Εβραϊκός όρος για ένα άτομο που βρίσκεται στην επιθανάτιο αγωνία είναι γκόζες. Ο αρχαίοι ραββίνοι είχαν τη γνώμη ότι αν και έπρεπε να καταβληθή κάθε προσπάθεια για να θεραπευθή ή ν’ ανακουφισθή ένα άρρωστο άτομο, η επιθανάτιος αγωνία ή γκόζες δεν έπρεπε να παρατείνεται με τεχνικό τρόπο.

Μια Διαφορετική γνώμη

Ο τρίτος εκπρόσωπος, ο Φιλιππινέζος δικηγόρος και πρώην γερουσιαστής Αμβρόσιο Παντίλλα, υπεστήριξε ότι η ενεργητική ή θετική, ευθανασία είναι εσφαλμένη σε κάθε περίπτωσι. Αξίωσε ότι η αίτησις του ασθενούς για θάνατο, άσχετα με τη φυσική του κατάστασι, ισοδυναμεί με αυτοκτονία. Αν ο θάνατος προκαλήται χωρίς τη συγκατάθεσι του ασθενούς, αυτό είναι ανθρωποκτονία, είπε ο Παντίλλα. Υπεστήριξε ότι η ζωή είναι δώρο από τον Θεό που οι άνθρωποι δεν έχουν δικαίωμα να καταστρέφουν. Κατά τη γνώμη του Παντίλλα, αναλαμβάνοντας ένας να τερματίση τη ζωή ενός άλλου θα ήταν σαν να θέτη τον εαυτό του στην θέσι του Θεού.

Επιπλέον, ο Φιλιππινέζος δικηγόρος έκαμε την ερώτησι ως προς το ποιος πραγματικά μπορεί να εγγυηθή για την γνώμη του στην υπό συζήτησι περίπτωσι, δηλαδή, ότι ο 80ετής άνδρας οπωσδήποτε θα πεθάνη χωρίς ελπίδα αναρρώσεως. Είναι γνωστό το γεγονός ότι κατά καιρούς άτομα με «ανίατες» ασθένειες αναρρώνουν απροσδόκητα. Επίσης, λόγω του ότι η ιατρική επιστήμη προοδεύει ραγδαίως μια ασθένεια που σήμερα είναι ανίατη, μπορεί αύριο να θεραπευθή. Εν τούτοις, ο Παντίλλα δεν είχε τη γνώμη ότι ένας ετοιμοθάνατος ασθενής θα έπρεπε να κρατηθή ζωντανός τεχνητώς, με μια ασυνήθη ή παράξενη θεραπεία.

Οι Δικασταί Αποφασίζουν

Αφού άκουσαν όλες τις γνώμες, οι πέντε δικασταί απεσύρθησαν και εξήτασαν το ζήτημα. Δύο μέρες αργότερα ανήγγειλαν την απόφασί τους. Αν και δεν υπήρχε κάποιο διάταγμα της διεθνούς νομοθεσίας που διευκρίνιζε ακριβώς το πρόβλημα, η γνώμη τους, κατόπιν σκέψεως, ήταν ότι θα έπρεπε «να επιτραπή ο’ αυτό τον άνδρα να πεθάνη αξιοπρεπώς, και η αίτησίς του να γίνη αποδεκτή.»

Αυτή είναι μια περίπτωσις που δείχνει πώς οι δικηγόροι και οι δικασταί σήμερα κρίνουν την πράξι της ευθανασίας. Πώς πρέπει οι Χριστιανοί να το βλέπουν αυτό; Επειδή σέβονται την άποψι του Θεού για την ιερότητα της ζωής από σεβασμό προς τη δική τους συνείδησι και υπακούοντας στους κυβερνητικούς νόμους, εκείνοι που επιθυμούν να συμμορφώσουν τη ζωή τους με τις Βιβλικές αρχές, ποτέ δεν θα κατέφευγαν στην ενεργητική ή θετική ευθανασία.—Έξοδ. 20:13· Αριθμ. 35:20, 21· Ρωμ. 13:1, 5· 1 Πέτρ. 3:16.

Εν τούτοις, εκεί όπου υπάρχει σαφής απόδειξις ότι ο θάνατος επίκειται και είναι αναπόφευκτος, οι Γραφές δεν απαιτούν να χρησιμοποιηθούν έκτακτα (και ίσως δαπανηρά) μέσα για ν’ αποφευχθή η διαδικασία του θανάτου. Σε μια τέτοια περίπτωσι, το ν’ αφήσωμε τον θάνατο να συνεχίση ανεμπόδιστα την πορεία του, δεν θα συγκρούετο με κανένα νόμο του Θεού. Εν τούτοις, οι άνθρωποι πρέπει να προσέξουν πολύ, πριν αποφασίσουν ότι ο ασθενής δεν έχει καμμιά ελπίδα αναρρώσεως.a

[Υποσημειώσεις]

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 7]

«Είναι γνωστό το γεγονός ότι κατά καιρούς άτομα με ‘ανίατες’ ασθένειες αναρρώνουν απροσδόκητα. Επίσης, λόγω του ότι η ιατρική επιστήμη προοδεύει ραγδαίως μια ασθένεια που σήμερα είναι ανίατη, μπορεί αύριο να θεραπευθή.»

[Πλαίσιο στη σελίδα 6]

ΟΡΘΟ Ή ΕΣΦΑΛΜΕΝΟ

‘Αν υπήρχε κάποιος τρόπος να εξακριβωθή ο βαθμός του οδυνηρού πόνου του ασθενούς, τότε η ευθανασία θα έπρεπε να επιτραπή.’—Αχμέντ

‘Αναλαμβάνοντας ένας να τερματίση τη ζωή ενός άλλου, θα ήταν σαν να θέση τον εαυτό του στην θέσι του Θεού—κάτι το οποίο είναι εσφαλμένο σε κάθε περίπτωσι.’—Παντίλλα