Διαπλέοντας Μεγάλους Ωκεανούς

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Χαβάη

ΕΠΙ χιλιάδες χρόνια τα σκάφη που διαπλέουν τις θάλασσες του κόσμου έχουν εξυπηρετήσει αναρίθμητους σκοπούς, μεταξύ των οποίων και η μεταφορά ανθρώπων, τροφής και υλικών υπαρχόντων.

Η θέα ενός πελώριου πλοίου, ιστιοφόρου ή κάποιου άλλου σκάφους, επάνω στα νερά, συχνά διεγείρει τη φαντασία μας. Κάθε μια από τις επτά θάλασσες, έχει τα διακριτικά της πλοία τα οποία διαφέρουν το ένα από το άλλο τόσο, όσο διαφέρουν και οι άνθρωποι που τα κατασκευάζουν. Μια σύντομη ματιά στην ιστορία των σκαφών και των πλοίων, φέρνει στο φως μερικά ενδιαφέροντα γεγονότα.

Αρχαίοι Τύποι Εξακολουθούν να Χρησιμοποιούνται

Οι αρχαιότερες αναπαραστάσεις σκαφών που γνωρίζομε σήμερα προέρχονται από την Αίγυπτο. Παριστάνουν εικόνες λεμβοειδούς σχεδίας από πάπυρο, ένα μέσον μεταφοράς που επέζησε μέχρι τους σύγχρονους καιρούς. Σήμερα μπορεί κανείς να δη αυτές τις σχεδίες, που έχουν κουπιά και κινούνται με χέρια και με πόδια, στον Ποταμό Νείλο καθώς επίσης στον κόλπο της Λίμνης Τσαδ στην Αφρική.

Μια άλλη αρχαία μέθοδος διαπλεύσεως των θαλασσίων οδών εμφανίζεται σ’ ένα ανάγλυφο από τη Νινευή, το οποίο χρονολογείται περίπου το 700 π.Χ. Οι επιβάτες και τα πράγματα εκρατούντο στην επιφάνεια με τη βοήθεια φουσκωμένων ασκών από ζώα. Το αντίστοιχο αυτών των Ασσυριακών πλοίων μπορεί να το δη κανείς σήμερα στο Θιβέτ. Ένα άλλο σκάφος του Θιβέτ αποτελείται από δέρμα το οποίο απλώνεται πάνω σε ξύλινες πλευρές.

Ίσως ένα από τα πιο γνωστά είναι ο σκαμμένος κορμός ενός δένδρου, γνωστός ως μονόξυλο ή πιρόγα. Κι αυτό το είδος επίσης, εξακολουθεί να χρησιμοποιήται σε μέρη της Αφρικής, της Νοτίου Αμερικής, της Αυστραλίας και σε απομακρυσμένες περιοχές της Σκανδιναβίας.

Μεγαλύτερα Πλοία της Αρχαιότητος

Στην κοιλάδα του Ντέιρ ελ-Μπαχρί της Αιγύπτου, υπάρχει ένας ναός ο οποίος περιέχει μια ενδιαφέρουσα σειρά αναγλύφων που παρουσιάζουν μια εκστρατεία της Βασιλίσσης Χατσεπσούτ, η οποία έλαβε χώρα περίπου το 1500 π.Χ. Το ανάγλυφο απεικονίζει ένα πλοίο που μεταφέρει δύο πελώριους οβελίσκους. Ένας απ’ αυτούς τους οβελίσκους έχει βρεθή και, κρίνοντας από το ύψος του και το βάρος του, συμπεραίνομε ότι ένα σκάφος που μπορούσε να μεταφέρη δύο τέτοιους οβελίσκους πρέπει να είχε μήκος περίπου 200 πόδια (60 μέτρα) και 80 πόδια (24 μέτρα) μέγιστο πλάτος. Ξεφόρτωτο ένα τέτοιο πλοίο θα είχε βάρος 800 τόννων και, με πλήρες φορτίο, βάρος 1.500 τόννων! Ασφαλώς θα ήταν το πιο σπουδαίο σκάφος που ναυπηγήθηκε ποτέ στην Αίγυπτο.

Ένας λαός που είχε διαπρέψει στο εμπόριο και στη ναυτιλία στον αρχαίο κόσμο, ήσαν οι Φοίνικες, οι οποίοι κατοικούσαν στις ακτές της Μεσογείου Θαλάσσης. Ήσαν φημισμένοι για την ικανότητά τους σαν ναυτικοί και θαλασσοπόροι. Οι Φοίνικες όχι μόνον διεξήγαν εμπόριο σ’ ολόκληρη τη Μεσόγειο, αλλά περιέπλεαν την Αφρική προς νότο και έφθασαν βορείως μέχρι την Αγγλία.

Οι Φοίνικες δεν άφησαν περιγραφή των πλοίων τους. Εν τούτοις, παριστάνοντας την Φοινικική πόλι της Τύρου σαν ένα όμορφο πλοίο, ο προφήτης Ιεζεκιήλ έδωσε λεπτομέρειες οι οποίες τελικά δίνουν μια περιγραφή ενός Φοινικικού πλοίου. Είχε σανίδες από ανθεκτική κέδρο, ένα μονό κατάρτι από κέδρο του Λιβάνου και κουπιά «εκ των δρυών» της Βασάν. Η πλώρη, πιθανόν υψηλή και κυρτή, εγίνετο από ξύλο κυπαρισσιού, στολισμένο με ελεφανταστούν. Το ιστίον ήταν από χρωματιστό Αιγυπτιακό λινό, και το σκέπαστρο του καταστρώματος, (ίσως μια τέντα πάνω από το κατάστρωμα για να προμηθεύη σκιά) ήταν από βαμμένο μαλλί. Οι αρμοί του πλοίου, ήσαν καλαφατισμένοι (στεγανοποιημένοι).—Ιεζ. 27:3-7, 27.

Αγγεία και πιάτα του έκτου αιώνος π.Χ. απεικονίζουν πολεμικά Ελληνικά πλοία. Από όλα τα γνωστά σκάφη των κλασσικών χρόνων αυτά ήσαν τα ελαφρύτερα και τα πιο κομψά. Μερικά απ’ αυτά ήσαν τόσο ελαφριά, που το πλήρωμα μπορούσε να τα σύρη στην ξηρά όπου παρέμεναν τη νύχτα. Οι Έλληνες κατεσκεύαζαν επίσης τριήρεις με τρεις, τέσσερις και πέντε σειρές κουπιών.

Μια συζήτησι για αρχαία πλοία δεν θα ήταν πλήρης αν δεν ανεφέραμε για τα πλοία της Ανατολής. Η πιο παλιά γνωστή περιγραφή ενός εμπορικού πλοίου της Ανατολής, έγινε τον δέκατο τρίτον αιώνα μ.Χ. από τον Μάρκο Πόλο. Ο Πόλο περιγράφει, ένα Κινέζικο ιστιοφόρο ως ακολούθως:

«[Έχει] ένα μόνο κατάστρωμα και κάτω απ’ αυτό ο χώρος είναι χωρισμένος σε 60 μικρές καμπίνες. . . . κάθε μια είναι επιπλωμένη σ’ ένα μικρό διαμέρισμα κατοικίας για έναν έμπορο . . . το σκαρί μερικών μεγαλυτέρων πλοίων είναι ενισχυμένο με 13 διαχωρίσματα που είναι φτιαγμένα από χονδρές σανίδες ενωμένες μεταξύ τους. Σκοπό έχουν να προστατεύουν το πλοίο από διαρροή, . . . ή εάν πληγή από μια πεινασμένη φάλαινα,—πράγμα το οποίο δεν είναι καθόλου σπάνιο.»

Οι Κινέζοι μεταφέρουν ακόμη πράγματα και επιβάτες κατά μήκος των ακτών και στα ποτάμια χρησιμοποιώντας ιστιοφόρα. Είναι γεροφτιαγμένα πλοία από ξύλο και έχουν τα ιστία τους παράλληλα στο μήκος του σκάφους.

Τα Ιστιοφόρα Εξελίσσονται Περισσότερο

Τον δέκατο πέμπτο αιώνα μ.Χ., άρχισε μια περίοδος γνωστή ως ‘Εποχή των Ανακαλύψεων.’ Ήταν τότε που τα πλοία ξεκινούσαν σε αναζήτησι νέων χωρών. Κάποιος που ενδιεφέρετο βαθιά γι’ αυτή τη δραστηριότητα, ήταν ο Πορτογάλος Πρίγκηπας που ωνομάσθηκε Ερρίκος ο Θαλασσοπόρος. Έστειλε πολλά πλοία προς νότο κατά μήκος των ακτών της Αφρικής ελπίζοντας ότι τελικά θα εύρισκαν μια θαλάσσια δίοδο για την Ινδία. Εν συνεχεία πολλά άλλα έθνη και μεμονωμένα άτομα άρχισαν να ενδιαφέρωνται για να φθάσουν στις «Ινδίες,» οι οποίες εκείνο τον καιρό περιελάμβαναν την Ινδία, την Κίνα, τις Ανατολικές Ινδίες και την Ιαπωνία. Επιθυμούσαν να βρουν ένα γρήγορο τρόπο αποκτήσεως χρυσού, πολυτίμων λίθων, φαρμάκων και μπαχαρικών, τα οποία έως τότε έφθαναν στην Ευρώπη μόνο δια ξηράς με καραβάνια που απαιτούσαν πολύ χρόνο και ήσαν πολυδάπανα.

Λόγω αυτού του ενδιαφέροντος, μεταξύ των ετών 1400 και 1514 μ.Χ., το ιστιοφόρο είχε πιο μεγάλη εξέλιξι απ’ εκείνη που είχε για μερικές χιλιάδες χρόνια. Εν τω μεταξύ, άρχισαν να εμφανίζωνται πλοία με δύο κατάρτια· έπειτα άλλα με τρία και ακόμη τέσσερα κατάρτια. Καθώς τα πλοία εγίνοντο πιο πολύπλοκα, ο αριθμός των ιστίων τους ηύξανε, και μερικά είχαν πάνω από 30 ιστία.

Σύμφωνα με το βιβλίο Πλοία (μέρος της Επιστημονικής Βιβλιοθήκης Ζωή), στη διάρκεια του δεκάτου πέμπτου αιώνος, οι σχεδιασταί πλοίων «σε μια έκρηξι εφευρετικότητος και δημιουργικότητος . . . παρήγαγαν την πρώτη, κλασσική φρεγάδα: τρία κατάρτια, με μεγάλα τετράγωνα ιστία στον πρωραίο και μέγα ιστό· ένα τριγωνικό ιστίο προχωρούσε στο κεντρικό ιστίο [κατάρτι που ευρίσκετο ακόμη πιο πίσω] και, συχνά, μια μάλλον μεγάλη σακολέβα έθετε σε κίνησι την πλώρη, κάτω από τον πρόβολο του πλοίου.»

Όσον αφορά τα πλοία που ταξίδευαν στην Αμερική υπό την ηγεσία του Χριστόφορου Κολόμβου, η ίδια έκδοσις λέγει: «Αν και δεν έχουν διασωθή σχέδια ή περιγραφές, γνωρίζομε ότι η ναυαρχίδα του Κολόμβου, η Σάντα Μαρία, ήταν ένα τέτοιο πλοίο. Παρόμοιο ήταν το Πίντα, και έτσι έγινε, μετά την ανακαίνισί του από ένα τρικάταρτο ιστιοφόρο, το αγαπημένο πλοίο του ναυάρχου, η Νίνα, με την εξαίρεσι ότι δεν μετέφερε δικάταρτη σκούνα ή σακκολέβα.»

Ο Βάσκο ντε Γκάμα, σύγχρονος του Κολόμβου, ανεκάλυψε την πολυπόθητη θαλάσσια οδό για την Ινδία. Εν συνεχεία η Πορτογαλία είχε το μονοπώλιο των Ινδικών υδάτων για έναν αιώνα. Τελικά αυτό το μονοπώλιο διεκόπη από τη Δανία, τη Γαλλία και τη Βρεταννία. Τα ακριβά φορτία που μετεφέροντο απ’ αυτή τη θαλάσσια οδό, προκάλεσαν εκτεταμένη πειρατεία. Αυτό δημιούργησε την ανάγκη να εφοδιάζωνται τα πλοία με όπλα. Ο συνδυασμός αυτών των εμπορικών και πολεμικών πλοίων έγινε γνωστός σ’ όλο τον κόσμο σαν «πλοία τα οποία εκτελούσαν τη γραμμή των Ανατολικών Ινδιών.»

Ναυπηγεία στην Αμερική

Η ανακάλυψις της Αμερικής και του «Νέου Κόσμου» δημιούργησε περισσότερες ανάγκες για θαλάσσιες μεταφορές. Ζωηρό εμπόριο άρχισε ανάμεσα στην Ευρώπη και την Αμερική. Επίσης, διεξήγετο εμπόριο κατά μήκος των ακτών της Αμερικής, ανάμεσα στις βόρειες και νότιες αποικίες. Αυτό απαιτούσε τη δημιουργία ενός Αμερικανικού εμπορικού στόλου. Η ναυπηγική έγινε η πρώτη βιομηχανία στις νέες Αμερικανικές αποικίες.

Μεταξύ των διασημότερων εμπορικών Αμερικανικών πλοίων ήταν το «κλίππερ σιπ» (γρήγορο ιστιοφόρο). Ήταν το πλοίο των μέσων και του τέλους του 19ου αιώνος. Τα γρήγορα ιστιοφόρα φημίσθηκαν ως τα πιο κομψά και ταχύπλοα σκάφη. Μείωναν στα ήμισυ τον χρόνο που εχρειάζετο προηγουμένως για ταξίδια στην Κίνα και στην Αυστραλία. Η ευκινησία αυτών των πλοίων τους έδωσε αυτό το όνομα «κλίππερ,» από τη λέξι κλιπ που σημαίνει «κινούμαι γοργά.» Το διασημότερο απ’ αυτά τα ταχύπλοα σκάφη ήταν το Κάττυ Σαρκ. Είχε μήκος 212 πόδια (65 μέτρα) και πλάτος 36 πόδια (11 μέτρα), και είχε τρία κατάρτια και 34 ιστία.

Το έτος 1807 ο Ποταμός, Χάτσον της Νέας Υόρκης έγινε το πεδίο δράσεως του πρώτου αληθινά επιτυχημένου ατμόπλοιου. Ήταν το Κλέρμοντ, ένα μακρύ, λεπτό σκάφος, μήκους περίπου 140 ποδών (43 μέτρων) και πλάτους 15 ποδών (4,5 μέτρων). Κάθε πλευρά είχε τροχούς προώσεως οι οποίοι είχαν φάρδος περίπου 4 πόδια και διάμετρο 15 πόδια. Αργότερα, τα ατμόπλοια ετέθησαν σε λειτουργία και στη θάλασσα. Τελικά ένας έλικας στην πρύμνη αντικατέστησε τους τροχούς προώσεως.

Έπειτα χρησιμοποιήθηκαν σιδερένια πλοία, τα οποία αποδείχθησαν ισχυρότερα, ασφαλέστερα και περισσότερο οικονομικά από τα ξύλινα. Η πρόοδος του εικοστού αιώνος έχει παραγάγει πλοία που παίρνουν μεγάλα φορτία, πολυτελή επιβατηγά πλοία γραμμής, πετρελαιοφόρα, πλοία-ψυγεία και πλοία που λειτουργούν με πυρηνική ενέργεια.

Πολλά οφέλη έχει αποκομίσει το ανθρώπινο γένος από τα πλοία. Δεν μπορεί να παραβλεφθή το γεγονός ότι το 1961 η πρώτη υπερωκεάνεια πολλαπλή σύνδεσις μεταξύ του Καναδά και της Μεγάλης Βρεταννίας επετεύχθη από ένα πλοίο. Στη διάρκεια των τελευταίων δύο δεκαετιών πλοία έχουν εγκαταστήσει πολυάριθμες υπερπόντιες τηλεφωνικές γραμμές που συνδέουν τις Ηνωμένες Πολιτείες με τη Χαβάη και άλλα μέρη του Ειρηνικού. Παρόμοια σύρματα φθάνουν στην Ανατολή, σε μέρη της Νοτίου Αμερικής και στα νησιά του Ατλαντικού και Ειρηνικού Ωκεανού.

Αν και τα αεροσκάφη εξυπηρετούν σήμερα πολλούς επιβάτες και μεταφέρουν φορτία τα πλοία είναι και θα συνεχίσουν να είναι απαραίτητα για να φθάση κανείς σε πολλές περιοχές απρόσιτες από τον αέρα. Η διάπλευσις μεγάλων ωκεανών προφανώς θα εξακολουθήση.

[Εικόνες στη σελίδα 24]

ΚΙΝΕΖΙΚΟ ΙΣΤΙΟΦΟΡΟ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΠΛΟΙΟ

ΚΛΙΠΠΕΡ ΣΙΠ

«ΣΑΝΤΑ ΜΑΡΙΑ»