Μιμούμενοι την Οδό των Πτηνών
Από τον Ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στην Ιαπωνία
«Θέλω να πετάξω σαν πουλί, να πετάξω στον γαλάζιο ουρανό, να πιάσω τα λευκά σύννεφα.» Μήπως αυτό είναι ένα μακρυνό φανταστικό όνειρο του παρελθόντος; Ίσως. Τα όνειρα του ανθρώπου να πετάξη ανάγονται στον αρχαίο Ελληνικό μύθο σχετικά με τον εφευρέτη Δαίδαλο. Κατασκεύασε φτερά από πούπουλα και κερί τα οποία βοήθησαν αυτόν και τον γιο του Ίκαρο να πετάξουν σαν πουλιά. Αλλά λόγω της θερμότητος του ηλίου έλειωσαν τα φτερά και ο Ίκαρος βρήκε τον θάνατο.
ΕΝ τούτοις, το 1680, ανεγνώρισαν οι άνθρωποι πόσο αδύνατον ήταν αυτό το είδος πτήσεως. Οι υπολογισμοί του Ιταλού μαθηματικού Γιοβάννι Α. Μπορέλλι έδειξαν ότι, αν ο άνθρωπος εξηρτάτο από τη δύναμι των βραχιόνων του, τους οποίους θα μπορούσε να μεταχειρίζεται όπως ένα πουλί μεταχειρίζεται τις φτερούγες του, για να πετάξη, ποτέ δεν θα μπορούσε ν’ απογειωθή από το έδαφος.
Μόνο το 1783, δύο Γάλλοι μπόρεσαν ν’ απολαύσουν από ψηλά την ξηρά, όπως τη βλέπει ένα πουλί. Πέταξαν πάνω από το Παρίσι μ’ ένα αερόστατο από λινό ύφασμα. Χρόνια αργότερα, πειράματα με χαρταετούς και ανεμόπτερα ωδήγησαν στα θαύματα της ενισχυμένης πτήσεως.
Συνηθισμένα είναι σήμερα τα αεριωθούμενα που μεταφέρουν σχεδόν 500 επιβάτες ή 100 βραχείς τόννους (90 μετρικούς τόννους) φορτίο και ταξιδεύουν με ταχύτητες 600 μιλίων (966 χιλιομέτρων) την ώρα. Έχει επιτευχθή ρεκόρ ταχύτητος πάνω από 2.000 μίλια (3.200 χιλιόμετρα) την ώρα και έχουν καλυφθή αποστάσεις χωρίς σταθμούς πάνω από 10.000 μίλια (15.000 χιλιόμετρα). Μολονότι πολλοί στέκονται με δέος μπροστά σ’ αυτές τις προόδους της αεροναυτικής, άλλοι βρίσκουν ευχαρίστησι και περισσότερη χαρά στην αθόρυβη πτήσι σε χαμηλά ύψη (2.000 έως 8.000 πόδια· 600 έως 900 μέτρα) και με χαμηλή ταχύτητα. Αυτός είναι ο κόσμος της ανεμοπορίας.
Χρήσις Ανεμοπτέρων
Τα ανεμόπτερα ήσαν τα πρώτα σκάφη που χρησιμοποιήθηκαν για πειραματικές πτήσεις και από τότε χρησιμοποιούνται για εκπαίδευσι, μεταφορά, μάχες, έρευνα και σπορ. Η χρήσις ανεμοπτέρων για σπορ είναι πολύ δημοφιλής στις Ηνωμένες Πολιτείες, στη Γερμανία και στην Αυστραλία, όπου έχουν επιτευχθή ρεκόρ στα ανεμόπτερα. Παραδείγματος χάριν, το παγκόσμιο ρεκόρ ύψους 46.267 ποδών (14.102 μέτρων) επετεύχθη το 1961 στις Ηνωμένες· η μακρύτερη χωρίς σταθμούς απ’ ευθείας απόστασις 907.7 μιλίων (1.460,8 χιλιομέτρων) εκαλύφθη στη Γερμανία· και η μεγαλύτερη ταχύτης, 87,43 μίλια (140,7 χιλιόμετρα) την ώρα, σε μια τριγωνική πορεία 500 χιλιομέτρων (811 μιλίων) επετεύχθη στην Αυστραλία.
Στην Ιαπωνία, υπάρχουν περίπου 3.000 λάτρεις των ανεμοπτέρων, από τους οποίους οι μισοί είναι μαθηταί. Σύμφωνα με μια είδησι σε μια εφημερίδα, το 1975 δύο έμπειροι πιλότοι εξεπαίδευαν άτομα για την προώθησι ενός προηγμένου τύπου ανεμοπτέρου από την κορυφή του Όρους Φούτζι, ύψους 3.776 μέτρων (12.888 ποδών) για μια πτήσι πάνω από τον Ειρηνικό. Μερικοί πιστεύουν ότι, αν το αναγκαίο ποσόν οξυγόνου και τροφής θα μπορούσε να μεταφερθή και αν θα μπορούσε να επιτευχθή αρκετό ύψος, θεωρητικώς θα μπορούσε να κατορθωθή μια τέτοια υπερ-Ειρηνική πτήσις. Ωστόσο, τα σχέδια για μια τέτοια πτήσι έχουν εγκαταλειφθή. Επειδή οι κυβερνητικοί παράγοντες περιορίζουν το ύψος πτήσεως σε 450 περίπου μέτρα (1.470 πόδια), δεν επιτυγχάνονται εδώ παγκόσμια ρεκόρ. Παρ’ όλα αυτά, η εκπαίδευσις και οι ερασιτεχνικές πτήσεις συνεχίζονται στον σταθμό των ανεμοπτέρων στην Καμπάρα, ένα μικρό ψαροχώρι χωμένο ανάμεσα στα βουνά και τη θάλασσα, κοντά στη βάσι του Όρους Φούτζι. Θα σας άρεσε να επισκεφθήτε, από την πολυθρόνα σας, αυτόν τον σταθμό των ανεμοπτέρων και να ανακαλύψετε πώς αυτά τα χωρίς μηχανή αεροσκάφη βοηθούν τον άνθρωπο να μιμήται, με τον πιο πλησιέστερο τρόπο, τα πουλιά;
Επίσκεψις στο Σταθμό Ανεμοπτέρων
Στην πρώτη μας ματιά στο υπόστεγο αεροπλάνων, βλέπομε δύο αεροπλάνα μιας μηχανής το καθένα, που χρησιμοποιούνται για να ρυμουλκούν τα ανεμόπτερα στον αέρα, και δύο μηχανοκίνητα ανεμόπτερα—έχοντας το καθένα μια μικρή μηχανή 25 ίππων την οποία σβήνουν όταν το σκάφος αρχίση να κινήται πια με τον αέρα. Πού είναι τα άλλα ανεμόπτερα; Τεντώνομε τον λαιμό μας καθώς ανοίγουν οι πόρτες του δευτέρου ορόφου και τα βλέπομε τοποθετημένα με τη σειρά μέσα. Λόγω του ότι το καθένα ζυγίζει μόνο 250 έως 350 κιλά (550-770 πάουντς), μπορούν ν’ ανυψώνονται και να καταβιβάζωνται στο έδαφος με ανυψωτήρες. Ωθούνται στον διάδρομο με το χέρι. Για κάποιον που μπορεί να είναι συνηθισμένος στο θόρυβο και στη μεγάλη κίνησι ενός σύγχρονου αεροδρομίου μιας μεγάλης πόλεως, αυτός ο σταθμός ανεμοπτέρων μπορεί να μην τον εντυπωσιάση και τόσο. Ο στενός διάδρομος καλύπτεται από χαλίκια και ο πύργος ελέγχου βρίσκεται στην οροφή ενός φορτηγού που οδηγείται στην περιοχή του διαδρόμου. Αλλά η συγκίνησις του να πετά κανείς στον αέρα μαζί με τα πουλιά είναι ακριβώς η ίδια, αν όχι μεγαλύτερη, επειδή τις συγκινήσεις της ανεμοπορίας μπορεί να τις απολαύση κανείς σιωπηλά.
Καθώς κοιτούμε γύρω, παρατηρούμε ανεμόπτερα διαφόρων σχημάτων. Μερικά φαίνονται μάλλον βαρειά, ενώ άλλα είναι λεία και αεροδυναμικά. Τι είναι εκείνο που δημιουργεί αυτές τις διαφορές; Εν πρώτοις, τα ανεμόπτερα είναι αυτό ακριβώς που είναι—ανεμόπτερα. Έχουν μεγαλύτερες επιφάνειες πτερύγων, αλλά το σχέδιο τους και το βάρος τους τούς επιτρέπει απλώς και μόνο να ολισθαίνουν προς τη γη μόνο όταν αφεθούν από το αεροπλάνο που τα ρυμουλκεί. Ωστόσο, τα λεία ανεμόπτερα είναι σχεδιασμένα να ανυψώνονται. Αυτό σημαίνει ότι, για να κερδίζουν ύψος, μπορούν να χρησιμοποιούν ανέμους για ν’ ανεβαίνουν στις πλαγιές των ορέων, καθώς επίσης και ανοδικές στήλες θερμού αέρος που καλούνται «θερμικά ρεύματα.» Αυτός ο τύπος του ανεμοπτέρου μπορεί να διανύη μεγάλες αποστάσεις και να παραμένη στον αέρα επί ώρες κάθε φορά.
Τι είναι εκείνο που κάνει αυτά τα ανθρωποποίητα πουλιά να πετούν στον ουρανό; Μια βασική κατανόησις των αρχών πτήσεως θα μας βοηθήση να το καταλάβωμε αυτό.
Οι Αρχές Πτήσεως Όπως Επηρεάζουν τα Ανεμόπτερα
Υπάρχουν τέσσερις δυνάμεις που επιδρούν σ’ ένα αεροπλάνο εν πτήσει: (1) η βαρύτης (η φυσική δύναμις που επιδρά επάνω στο βάρος του για να το σύρη στο έδαφος), (2) η ανύψωσις (αντίθετη της βαρύτητος, η οποία παράγεται από το σχέδιο των φτερών ή των ανοδικών ρευμάτων του αέρος), (3) η αντίστασις (η αντίστασις του αέρα που αντιτίθεται στην κίνησι προς τα εμπρός), (4) η ώθησις (δύναμις προς τα εμπρός προς υπερπήδησι της αντιστάσεως και προώθησι του αεροπλάνου προς τα εμπρός). Για ν’ απογειωθή ένα ανεμόπτερο, η αρχική ώθησις δίδεται είτε ρυμουλκώντας το μ’ ένα αυτοκίνητο ή μ’ ένα αεροπλάνο, είτε τραβώντας το μ’ ένα βαρούλκο και μ’ ένα καλώδιο που είναι δεμένο στο άλλο άκρο του διαδρόμου. Όταν χωρισθή απ’ αυτή την πηγή δυνάμεως, η ανύψωσις και το αεροδυναμικό σχέδιο του ανεμοπτέρου εξουδετερώνουν τη βαρύτητα και την αντίστασι, κρατώντας το ανεμόπτερο στον αέρα. Η ανύψωσις επιτυγχάνεται (1) λόγω του κυρτού σχεδίου των φτερών και (2) λόγω των αυξανομένων ρευμάτων αέρος.
Από τη μελέτη του σχήματος των φτερών των πουλιών ο άνθρωπος μπόρεσε να επιτύχη ανύψωσι. Τι ακριβώς περιλαμβάνεται στο σχήμα των φτερών; Η κάτω επιφάνεια του φτερού είναι επίπεδη και η επάνω επιφάνεια είναι κυρτή, και λεπταίνει προς τα πίσω ή στο οπίσθιο χείλος του φτερού. Όταν ένα ανεμόπτερο είναι ακίνητο, η πίεσις του αέρος στην κορυφή και στο χαμηλότερο σημείο του φτερού είναι η ίδια. Αλλά όταν κινήται προς τα εμπρός, μόνο η πίεσις του αέρος στο χαμηλότερο σημείο του φτερού παραμένει η ίδια. Ο αέρας κατά μήκος της επάνω κυρτής επιφανείας πρέπει να διανύση μεγαλύτερη απόστασι στον ίδιο χρόνο που χρειάζεται ο αέρας για να περάση από την κάτω πλευρά του φτερού. Έτσι, ο αέρας που περνά πάνω από την επάνω πλευρά του φτερού κινείται γρηγορώτερα και αραιώνει, αναγκάζοντας την πίεσι να πέση. Καθώς η υψηλή πίεσις του αέρα προσπαθεί να γεμίση τον κενό χώρο σε μια περιοχή χαμηλής πιέσεως, ο αέρας κάτω από το φτερό προσπαθεί να μπη στην περιοχή χαμηλής πιέσεως πάνω από το φτερό. Αλλά το φτερό τον εμποδίζει και το αποτέλεσμα είναι να δημιουργήται μια ανυψωτική δύναμις που εφαρμόζεται στην άλλη πλευρά του φτερού.
Δεύτερον, υπάρχουν φυσικές στήλες αέρος πάνω στις οποίες μπορεί να ταξιδέψη το ανεμόπτερο. Αν το ανεμόπτερο είναι ελαφρού βάρους και με καλό σχέδιο, δεν χρειάζεται μεγάλα ανοδικά ρεύματα για να κρατηθή στον αέρα. Ο άνεμος που κατευθύνεται προς τα άνω, πάνω από λόφους ή βουνά, μπορεί να δώση ανύψωσι, όπως και τα κύματα του αέρος που δημιουργούνται στην υπήνεμη πλευρά των υψηλών ορέων. Αν ψυχρός, βαρύς αέρας κινηθή σε μια περιοχή πιο θερμού αέρος, ο θερμώτερος αέρας εξαναγκάζεται να κινηθή προς τα άνω και αυτές οι «ανυψωτικές γραμμές» μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ανύψωσι. Επίσης, μερικές εδαφικές επιφάνειες, όπως καλλιεργημένα χωράφια ή η άσφαλτος και το τσιμέντο των πόλεων, απορροφούν ζέστη από τον ήλιο, προκαλώντας τη δημιουργία θερμού αέρος. Οι πιλότοι ανεμοπτέρων αναζητούν ανυψούμενα πουλιά ή σύννεφα συσσωρευμένα σε σωρείτη, διότι αυτά δείχνουν την παρουσία ενός «θερμικού ρεύματος.» Κάνοντας κύκλους μέσα στο θερμικό ρεύμα, ο πιλότος του ανεμοπτέρου κερδίζει ύψος και κατόπιν ακολουθεί άλλη κατεύθυνσι, αναζητώντας άλλο ανοδικό ρεύμα.
Πτήσις με το Ανεμόπτερο
Άλλα τι είναι εκείνο που δίδει στο ανεμόπτερο ευελιξία; Πώς ο πιλότος ελέγχει το ανεμόπτερό του; Υπάρχουν τρεις βασικές κινήσεις σ’ ένα ανεμόπτερο: (1) η πρόνευσις (κίνησις του πλαγίου άξονος από το ένα ακροπτερύγιο στο άλλο), (2) η περιστροφή (κίνησις του επιμήκους άξονος που διατρέχει το ανεμόπτερο από τη μύτη ως την ουρά), και (3) η στροφή πέριξ του κατακορύφου άξονος (κίνησις του κατακορύφου άξονος μέσω του κέντρου της ατράκτου). Η πρόνευσις ελέγχεται από το σκαμπανέβασμα του «ανυψωτήρος» στο οπίσθιο χείλος του οριζοντίου τμήματος της ουράς. Η περιστροφή ελέγχεται από τα πτερύγια κλίσεως, που είναι κινητά μέρη του οπισθίου χείλους των φτερών. Για να στραφή προς τ’ αριστερά, το αριστερό πτερύγιο κλήσεως ανεβαίνει και το δεξιό πτερύγιο κλίσεως κατεβαίνει. Για να στραφή προς τα δεξιά, γίνεται το αντίθετο. Η στροφή πέριξ του κατακορύφου άξονος, η αριστερή και δεξιά κίνησις, ελέγχεται από το πηδάλιο, το οπίσθιο χείλος του οριζοντίου συγκροτήματος της ουράς.
Αυτό μπορεί να φαίνεται περίπλοκο, αλλά μια ματιά στον θάλαμο χειρισμού του ανεμοπτέρου μάς δείχνει ότι η λειτουργία είναι σχετικά απλή. Μια ράβδος που βγαίνει από το δάπεδο ελέγχει την πρόνευσι και την περιστροφή. Αν ωθήσετε τη ράβδο προς τα εμπρός, τότε η μύτη πηγαίνει κάτω. Αν την τραβήξετε προς τα πίσω, η μύτη ανεβαίνει προς τα άνω. Αν κινήσετε τη ράβδο αριστερά τότε και το αριστερό φτερό γέρνει για να κάνη μια αριστερή περιστροφή. Αν μετακινηθή προς τα δεξιά, αναγκάζει τα πτερύγια κλίσεως να κινηθούν προς την αντίθετη κατεύθυνσι, και το σκάφος στρίβει δεξιά. Η αριστερή και δεξιά κίνησις του πηδαλίου ελέγχεται από δύο ποδοπετάλια. Αν ωθήσετε το αριστερό πετάλι το ανεμόπτερο κινείται αριστερά· αν ωθήσετε το δεξιό, το ανεμόπτερο κινείται δεξιά. Η αριστερή ή η δεξιά στροφή, η κλίσις, επιτυγχάνεται από τον συνδυασμό μιας περιστροφής και της κινήσεως του πηδαλίου στην κατεύθυνσι που θέλετε να πάτε.
Επίσης, στο θάλαμο χειρισμού, παρατηρούμε μια προεξοχή για να ελευθερώνη το σχοινί ρυμουλκήσεως και ένα λεβιέ για να ελέγχη τα αερόφρενα και τα ‘σπόιλερς.’ Τα αερόφρενα είναι τα μέρη του οπισθίου χείλους του φτερού που βρίσκεται πιο κοντά στην άτρακτο και εκτείνονται προς τα κάτω, κυρίως για να ελαττώνουν την ταχύτητα στην προσγείωσι. Τα ‘σπόιλερς’ κάνουν την ίδια λειτουργία, αλλά υψώνονται προς τα άνω από το κέντρο της επάνω επιφανείας των φτερών. Υπάρχουν σχετικώς λίγα όργανα—ένας δείκτης ταχύτητας αέρος, ένα υψόμετρο, μια πυξίδα και ένα βαρόμετρο (μια εφεύρεσις που δείχνει την ταχύτητα στην οποία το ανεμόπτερο ανεβαίνει ή κατεβαίνει). Τα περισσότερα ανεμόπτερα είναι εφοδιασμένα μ’ ένα μικρό ασύρματο.
Πόσο Ασφαλής Είναι η Ανεμοπορία;
Τα περασμένα λίγα χρόνια παρετηρήθη μια αύξησις ενθουσιασμού για την ανεμοπορία, ιδιαίτερα τη χρήσι σχετικώς αδάπανων αιωρουμένων ανεμοπτέρων σε σχήμα χαρταετού. Μερικοί από τους πιλότους ανεμοπτέρων, με τους οποίους μιλήσαμε, έσπευσαν να εξηγήσουν τη διαφορά μεταξύ ανεμοπτέρων και αιωρουμένων ανεμοπτέρων. Ένας πιλότος, με πείρα πάνω από 30 χρόνια, είπε ότι δεν θα μπορούσε να συστήση τα αιωρούμενα ανεμόπτερα λόγω του κινδύνου που περιλαμβάνεται. Εξήγησε ότι λόγω της ελλείψεως σταθερότητος αυτών των ανεμοπλάνων και του ότι ελέγχονται από την κίνησι του σώματος του χειριστού, είναι δύσκολο να επανακτηθή ο έλεγχος όταν χαθή. Έτσι, το αιωρούμενο ανεμόπτερο επηρεάζεται από ξαφνικούς ανεμοστρόβιλους και από την ανικανότητα ή απειρία του χειριστού. Χωρίς αμφιβολία, αυτό συνεχίζει να συμβάλη στους θανάτους που συμβαίνουν στις προσκρούσεις αιωρουμένων ανεμοπτέρων.
Τι μπορεί να λεχθή για τα ανεμόπτερα; Πόσο ασφαλή είναι; Το σχήμα και η ικανότης ελέγχου συμβάλλουν στην ασφάλεια των ανεμοπτέρων. Μαθαίνομε, σε μια δωρεάν μονοήμερη εκπαίδευσι ανεμοπορίας που προσέφερε η Αεροναυτική Εταιρία της Επαρχίας Σχιζουόκα (Ιαπωνία), ότι αν χάσετε τον έλεγχο ενός ανεμόπτερου, πιθανόν το καλύτερο πράγμα που μπορείτε να κάνετε είναι να ελευθερώσετε τη ράβδο χειρισμού και το ανεμόπτερο θα στρίψη δεξιά, όπως είναι σχεδιασμένο. Επίσης, ο πρόεδρος της εταιρίας ανέφερε ότι αισθάνεται πιο ασφαλής όταν βρίσκεται σ’ ένα ανεμόπτερο παρά όταν οδηγή το αυτοκίνητό του προς τον σταθμό ανεμοπτέρων. Τα ανεμόπτερα θεωρούνται από μερικούς ότι είναι ασφαλέστερα από τα αεροπλάνα, επειδή δεν εξαρτώνται από μια μηχανή, η οποία μπορεί να πάθη βλάβη. Φυσικά, αν ένας πιλότος ανεμοπτέρου απομακρυνθή από την περιοχή του και δεν βρίσκη ανοδικά ρεύματα, πρέπει να ψάξη για μια επίπεδο ανοιχτή περιοχή για να προσγειωθή. Ένας γενικός κανόνας χειρισμού είναι ότι αν ο σταθμός των ανεμοπτέρων βρίσκεται σε ακτίνα 30 μοιρών από το ανεμόπτερο, τότε είναι δυνατόν να προσεδαφισθή. Αυτό συμβαίνει επειδή η αναλογία ολισθήσεως, δηλαδή η αναλογία μεταξύ του πόσο μακρυά θα βαδίση ένα σκάφος προς τα εμπρός καθώς κατεβαίνει, είναι σχετικά υψηλή. Στη χρήσι πολλών ανεμοπτέρων, σε κάθε μέτρο που κατεβαίνουν, μετακινούνται προς τα εμπρός 30 μέτρα (98 πόδια). Μερικά ανεμόπτερα έχουν αναλογία ολισθήσεως πάνω από 1 προς 50, ενώ τα αεροπλάνα μπορεί να έχουν αναλογία ολισθήσεως μόνο 1 προς 10.
Οι πιλότοι ανεμοπτέρων εκπαιδεύονται και πρέπει να πάρουν άδεια προτού πετάξουν μόνοι τους. Αυτό απαιτεί χρόνο πτήσεως πάνω από 50 ώρες . Επίσης η καλή κρίσις συμβάλλει στην ασφάλεια της ανεμοπορίας. Όταν επισκεφθήκαμε τον σταθμό ανεμοπτέρων, πλησίαζε ένας τυφών και όταν ο άνεμος σηκώθηκε πολύ, οι πτήσεις σταμάτησαν για κείνη την ημέρα. Φυσικά, μολονότι η ανεμοπορία είναι σχετικά ασφαλής, υπάρχουν ωρισμένοι κίνδυνοι, όπως και σε κάθε άλλο είδος πτήσεως. Υπάρχει πάντοτε η πιθανότης ελαττωμάτων στην κατασκευή, ανθρωπίνων λαθών, ή απροβλέπτων συμβάντων. Ένας υποψήφιος ανεμοπόρος πρέπει να εξετάση αυτά τα πράγματα.
Σκέψεις Σχετικά με την Επίσκεψί Μας
Είναι ευχάριστο να παρατηρή κανείς αυτά τα πουλιά από υαλοβάμβακα και μέταλλο, καθώς ρίχνουν τη σκιά τους στο έδαφος. Κατόπιν, επίσης, είναι ενδιαφέρον να δη κανείς πώς, μετά από 10 χρόνια προόδου στην αεροναυτική, οι άνθρωποι ακόμα βρίσκουν ευχαρίστησι στις απλούστερες αρχές της χωρίς μηχανή πτήσεως.
Επίσης, μάθαμε ταπεινοφροσύνη καθώς είδαμε πώς ο άνθρωπος μπορεί να διδαχθή από τα πουλιά. Το σχήμα των φτερών του ανεμοπτέρου δεν είναι τίποτε άλλο παρά αντίγραφο των φτερών των ανυψουμένων πουλιών. Καθώς κοιτάζομε τον ουρανό και βλέπομε το ανεμόπτερο να μοιράζεται το ίδιο θερμικό ρεύμα μαζί με πέντε αετούς, αισθανόμεθα ότι, χωρίς αμφιβολία υπάρχουν ακόμη πολλά που μπορεί να μάθη κανείς καθώς ο άνθρωπος μιμείται την οδό των πτηνών.
[Διάγραμμα στη σελίδα 19]
(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)
ΠΕΡΙΣΤΡΟΦΗ
Ελέγχεται από το Πτερύγιο Κλίσεως
ΣΤΡΟΦΗ
Ελέγχεται από το Πηδάλιο
ΠΡΟΝΕΥΣΙΣ
Ελέγχεται από τους Ανυψωτήρες
Πηδάλιο
Αερόφρενο
Ανυψωτήρ
Σπόιλερ
Πτερύγια Κλίσεως
ΘΑΛΑΜΟΣ ΧΕΙΡΙΣΜΟΥ
Όργανα