Τα Γερμανικής Κατασκευής «Κατσαριδάκια»
Κατά κανόνα, οι κατσαρίδες δεν είναι καθόλου αγαπητές. Οι άνθρωποί έχουν την τάσι να τις αποφεύγουν. Ωστόσο, θα ήθελα να σας πω για τον εαυτό μου, γιατί, κι εγώ, επίσης, είμαι ένα «κατσαριδάκι,» αλλά νομίζω ότι αποτελώ εξαίρεσι.
Μολονότι είμαι Γερμανός στην καταγωγή, έχω γίνει μια διεθνής μορφή, και αισθάνομαι εξίσου άνετα σ’ όλα τα μέρη του κόσμου. Έχω γίνει ο στόχος φιλικών αστείων σε πολυάριθμες γλώσσες και το θέμα πάνω στο οποίο γυρίσθηκαν ακόμη και ταινίες.
Αλλά τώρα περνούν τα χρόνια μου και τα πράγματα αρχίζουν ν’ αλλάζουν. Φοβάμαι ότι ποτέ πάλι δεν θα είναι ακριβώς τα ίδια. Μπορώ να σας πω την ιστορία μου;
Η Γέννησίς μου
Στην πραγματικότητα, δεν είμαι καθόλου κατσαρίδα, αλλά όπως μπορείτε να δήτε από την εικόνα μου, είμαι ένα αυτοκίνητο. Αλλά τα παρατσούκλια μου «σκαθάρι» ή «κατσαριδάκι,» όπως τόσο συχνά συμβαίνει με τα παρατσούκλια, χρησιμοποιούνται σχεδόν το ίδιο συχνά με το πραγματικό μου όνομα. Αρχικά βαπτίσθηκα «ντερ Κραφτ ντουρχ Φρόυντε Βάγκεν» (η δύναμις που ξεπηδά από το χαρούμενο αυτοκίνητο). Αυτό προήλθε από ένα δημοφιλές ‘σλόγκαν’ (η δύναμις δια της χαράς) της κυβερνήσεως που κυβερνούσε τη Γερμανία στον καιρό της συλλήψεώς μου. Παραήταν μεγάλο για όνομα αυτοκινήτου! Αργότερα έγινα καλύτερα πιο γνωστό ως Φόλκσβαγκεν, ένα καταχωρημένο όνομα, που σημαίνει το «αυτοκίνητο του λαού.»
Μολονότι η ιδέα της κατασκευής ενός τέτοιου αυτοκινήτου υπήρχε από πολύ νωρίτερα, μόνο το 1934 η Γερμανική κυβέρνησις παρήγγειλε στον Φέρντιναντ Πόρσε, σχεδιαστή και εφευρέτη αυτοκινήτων, να παραγάγη ένα. Για να το κάνη προσιτό σε όλα τα πορτοφόλια, η κυβέρνησις έβγαλε μια απόφασι που έλεγε ότι δεν θα έπρεπε να κοστίζη περισσότερο από 990 μάρκα, ποσό ισοδύναμο με 396 δολλάρια Η.Π. εκείνο τον καιρό. Έπρεπε να είναι για τον λαό, ένα «αυτοκίνητο του λαού.» Θα μπορούσατε να πήτε ότι ήταν μια τευτονική έκδοσις του Αμερικάνικου ονείρου της δεκαετίας του 1930 «ό,τι κι αν σηκώσης από κάτω θα το βρης.»
Οι προετοιμασίες για τη γέννησί μου ήσαν και δαπανηρές και επιμελημένες. Όχι μόνο έπρεπε να κτισθή ένα καινούργιο εργοστάσιο, αλλά έγιναν και σχέδια να κατασκευαστή μια εντελώς νέα πόλις με πληθυσμό 90.000 κατοίκων! Ο ακρογωνιαίος λίθος της πόλεως τοποθετήθηκε την 1η Ιουλίου 1938, περίπου πέντε βδομάδες αφότου είχαν αρχίσει οι εργασίες στις εργοστασιακές εγκαταστάσεις όπου επρόκειτο να γεννηθώ. Αυτή η νέα πόλις ήταν τοποθετημένη στρατηγικά στο κέντρο περίπου του Γερμανικού Ράιχ, και είχε το μάλλον στερούμενο φαντασίας και αδέξιο όνομα «Πόλις της δυνάμεως Δια του Αυτοκινήτου της Χαράς.» Σήμερα ονομάζεται. Βόλφσμπουργκ και είναι μια σύγχρονη πόλις με 180.000 κατοίκους που δύσκολα θα υποπτευόταν κανείς ότι χρονολογείται λίγο περισσότερο από 40 χρόνια.
Βλέπετε λοιπόν ότι, μολονότι μπορεί να μην είμαι τίποτε περισσότερο από ένα «κατσαριδάκι,» τολμώ να πω ότι για ελάχιστα ανθρώπινα μωρά έγιναν ποτέ τόσο εκτενή σχέδια και προετοιμασίες για τη γέννησί τους! Οι μελλοντικές μου προοπτικές ήσαν πράγματι ευοίωνες.
Ο Όλεθρος Χτυπά
Τότε ξέσπασε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, φέροντας ένα πρόωρο τέλος σ’ ένα πολύ λαμπρό μέλλον, περιλαμβανομένου, τουλάχιστον προς το παρόν, και του δικού μου. Χωρίς καλά-καλά να προλάβω να γεννηθώ, με εγκατέλειψαν επειδή υπήρχαν πιο επείγοντα ζητήματα. Ολόκληρος ο μηχανισμός παραγωγής, που είχε προετοιμασθή για μένα, προσαρμόσθηκε τώρα για στρατιωτικούς σκοπούς.
Στην πραγματικότητα, αυτή η στροφή των γεγονότων έθεσε υπό αμφισβήτησι ακόμη και τη νομιμότητα της υπάρξεώς μου. Μια σκιά έπεσε πάνω στο δρόμο μου, διότι κατηγορήθηκα ότι αποτελούσα μέρος μιας τεράστιας απάτης. Ο Ουίλλιαμ Α. Σάιρερ, συγγραφέας του βιβλίου Η Άνοδος και η Πτώσις του Τρίτου Ράιχ, εξηγεί:
«Αφού η ιδιωτική βιομηχανία δεν μπορούσε να παραγάγη ένα αυτοκίνητο κόστους 396 δολλαρίων [990 μάρκα του Ράιχ], ο Χίτλερ διέταξε την Πολιτεία να το κατασκευάση και επεφόρτισε το Εργατικό Μέτωπο με την ευθύνη του εγχειρήματος . . . Το Εργατικό Μέτωπο προκατέβαλε κεφάλαιο πενήντα εκατομμυρίων μάρκων. Αλλά δεν ήταν ο κύριος χρηματοδότης. Το μεγαλοφυές σχέδιο του Δρ. Λέυ ήταν να παράσχουν οι ίδιοι οι εργάτες το κεφάλαιο, σχέδιο δόσεων που έγινε γνωστό ως ‘προκαταβάλετε προτού το πάρετε’—πέντε μάρκα τη βδομάδα, ή αν ο εργάτης είχε δυνατότητα, δέκα ή δεκαπέντε μάρκα τη βδομάδα. Όταν ο αγοραστής θα είχε πληρώσει τα 750 μάρκα, έπαιρνε ένα αριθμό παραγγελίας που του έδινε το δικαίωμα να πάρη το αυτοκίνητο όταν θα παρήγετο. Δυστυχώς για τους εργάτες, ούτε ένα αυτοκίνητο δεν παρήχθη για κανέναν πελάτη στη διάρκεια του Τρίτου Ράιχ! Δεκάδες εκατομμύρια μάρκα πληρώθηκαν από τους Γερμανούς μισθωτούς από τα οποία δεν τους δόθηκε ούτε φέννιχ για αποζημίωσι πίσω.»
Είτε η κυβέρνησις, όπως υποστηρίζουν μερικοί το έκανε αυτό εν γνώσει της για να συγκεντρώση χρήματα για την πολεμική της προσπάθεια είτε όχι, το θλιβερό γεγονός της υποθέσεως είναι ότι 170.000 άτομα περίπου έχασαν τα χρήματά τους. Μολονότι δεν έφταιγα εγώ, αυτό είναι ένα κεφάλαιο της ιστορίας μου για το οποίο δεν είμαι περήφανος. Ήμουν αποφασισμένος να ξεπλύνω την ντροπή και—επιτρέψτε μου να καυχηθώ λίγο—νομίζω ότι τα κατάφερα αρκετά καλά.
Η Αναγέννησις
Στο τέλος του πολέμου, οι εγκαταστάσεις του Βόλφσμπουργκ ευρίσκοντο σε χαώδη κατάστασι, έχοντας καταστραφή το 50% και πλέον. Καμμιά από τις δυνάμεις κατοχής δεν τις ήθελε ως αποζημίωσι. Όπως έμαθα αργότερα, όλοι οι κατασκευαστές αυτοκινήτων των Συμμαχικών Δυνάμεων, με θεώρησαν υπερβολικά απλό και—αντιπαθώ τη λέξι—υπερβολικά άσχημο για να με πάρουν στα σοβαρά.
Παρ’ όλα αυτά, τα Βρεταννικά στρατεύματα κατοχής διέταξαν να ξανανοίξη το εργοστάσιο υπό Γερμανική διεύθυνσι και η παραγωγή του ‘αυτοκινήτου του λαού’ που είχε καθυστερήσει πάρα πολύ, άρχισε. Εκείνο τον καιρό ήταν που οι Αμερικανοί και οι Βρεταννοί με βάφτισαν «σκαθάρι» ή «κατσαριδάκι,» ένα παρατσούκλι που επρόκειτο να παραμείνη. Και, με όλη μου την ειλικρίνεια, πρέπει να παραδεχθώ ότι υπάρχει, κάποια ομοιότης. Αλλά τα σκαθάρια δεν είναι τόσο άσχημα, δεν νομίζετε;
Τα πρώτα μου χρόνια ήσαν δύσκολα, αλλά σημαδεύθηκαν από σταθερή πρόοδο. Από 2.000 αυτοκίνητα περίπου το 1945, οι αριθμοί παραγωγής ανήλθαν στις αρχές της δεκαετίας του 1970 σε πολύ περισσότερα από 2.000.000 το χρόνο. Μέχρι το 1974 είχαν παραχθή σχεδόν 18 εκατομμύρια όμοια «κατσαριδάκια» και όλα τους είχαν το έμβλημα ενός λύκου και ενός πύργου στο τιμόνι τους. Διερωτηθήκατε ποτέ γιατί; Απλώς επειδή το Βόλφσμπουργκ ο τόπος γεννήσεώς μου, σημαίνει στα Γερμανικά «ο πύργος του λύκου.»
Ναι, εμείς τα «κατσαριδάκια» είμαστε ίδια. Η αρχική σύλληψις και η γενική μου εμφάνισις δεν άλλαξαν με την πάροδο των ετών, αλλ’ αυτό δεν απέκλεισε τις τεχνικές βελτιώσεις. Στην πραγματικότητα, όλα τα 5.000 και πλέον χωριστά μέρη που μπαίνουν σε κάθε αυτοκίνητο έχουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο υποστή βελτιώσεις ή αλλαγές στα χρόνια που μεσολάβησαν.
Δεν απαιτήθηκε πολύς καιρός για να γίνω συνηθισμένο θέαμα σ’ όλη την Γερμανία. Αλλά και πολλοί ξένοι επίσης άρχισαν να με συμπαθούν και, πριν ακόμη από το 1947, μπορούσατε να με βρήτε στη γειτονική μας χώρα, την Ολλανδία. Το 1949 διέσχισα τον Ατλαντικό και έφθασα στις Ηνωμένες Πολιτείες για πρώτη φορά. Πολλοί Αμερικανοί στρατιωτικοί έπαιρναν ένα «κατσαριδάκι» στην πατρίδα τους όταν τέλειωνε η θητεία τους στη Γερμανία.
Καθώς η τάσις για μικρότερα, πιο συμπαγή και πιο οικονομικά αυτοκίνητα μεγάλωνε σε χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η δημοτικότητά μου αύξανε. Όλο και περισσότερα «σκαθάρια» εξάγοντο μάλιστα κατά καιρούς, στη διάρκεια των δεκαετιών του 1960 και 1970, τα δύο τρίτα ολόκληρης της παραγωγής προωρίζοντο για εξαγωγή. Εργοστάσια κτίσθηκαν σε ξένες χώρες για να διευκολύνουν το έργο που γινόταν στο Βόλφσμπουργκ και στα πέντε επιπρόσθετα εργοστάσια που είχαν κτισθή εν τω μεταξύ στη Γερμανία.
Ω, τι θαυμάσιες αναμνήσεις! Όπως το 1955 όταν το εκατομμυριοστό «κατσαριδάκι» ωδηγήθηκε από τη γραμμή παραγωγής, ή όταν το 15° εκατομμυριοστό τοποθετήθηκε σε τιμητική θέσι στο Ίδρυμα Σμίθσον στην Ουάσιγκτον D.C. Αλλά το αποκορύφωμα ήλθε στις 17 Φεβρουαρίου του 1972. Είχα σπάσει το ρεκόρ παραγωγής όλων των εποχών των λίγο περισσοτέρων από 15 εκατομμύρια αυτοκινήτων που είχε κάνει το περίφημο Φορντ «Τιν Λίζζυ» το 1927. Ήμουν τώρα ο καινούργιος πρωταθλητής, το πιο επιτυχημένο αυτοκίνητο όλων των εποχών! Για «κατσαριδάκι» είχα επιτύχει πάρα πολύ!
Το Τέλος μιας Εποχής
Μολονότι σε πολλές χώρες η τάσις για μικρότερα αυτοκίνητα συνεχίσθηκε, εδώ στην πατρίδα μου η τάσις άρχισε να κινήται προς την αντίθετη κατεύθυνση. Καθώς οι Γερμανοί έγιναν πιο εύποροι—η ειρωνεία είναι ότι εγώ ο ίδιος συνετέλεσα πολύ σ’ αυτό—ήθελαν μεγαλύτερα, ισχυρότερα και πιο άνετα αυτοκίνητα. Πρέπει να παραδεχθώ ότι δεν είμαι το πιο άνετο αυτοκίνητο του κόσμου και ότι το μικρό μου μέγεθος και βάρος μπορούν να με θέσουν σε μειονεκτική θέσι σε περίπτωσι ατυχήματος ή όταν οδηγούμαι κάτω από επικίνδυνες συνθήκες. Αλλά στο κάτω-κάτω ποιος είναι τέλειος;
19 Ιανουαρίου 1978: η πιο θλιβερή μέρα της ζωής μου, η μέρα που έπαψε η παραγωγή «σκαθαριών» στην Γερμανία. Από τώρα και στο εξής στα έξη εργοστάσια της Φολκσβάγκεν θα παράγοντο μόνο πιο πολύπλοκα μοντέλα. Το τελευταίο «κατσαριδάκι» Γερμανικής κατασκευής» δεν θα αισθανόταν ποτέ τη συγκίνησι του ανοικτού δρόμου, αλλά επρόκειτο να περάση το υπόλοιπο της ζωής του χωμένο στην ασφάλεια ενός μουσείου. Ωστόσο, είμαι περήφανος για το γεγονός ότι το γνήσιο «σκαθάρι» παράγεται ακόμη στα εργοστάσια της Φολκσβάγκεν στο Μεξικό, στη Βραζιλία, στη Νιγηρία και στη Νότια Αφρική.
Αυτή η στροφή των γεγονότων θέτει τον Γερμανό που είναι φίλος του «σκαθαριού» σε μια παράδοξη θέσι: αν θέλη ένα καινούργιο «σκαθάρι»—που τώρα έχει γίνει σχεδόν ένα σύμβολο της Γερμανίας, όσο και τα δερμάτινα σορτς, τα μεγάλα ποτήρια μπύρας και τα ρολόγια κούκοι, θα πρέπει να το εισαγάγη. Φαντασθήτε! Αυτό είναι σχεδόν σαν να λέγαμε στους Αμερικανούς ότι από εδώ και στο εξής πρέπει να εισάγουν τα ‘χάμπουργκερς’ τα χότντογκς και το παγωτό τους από το εξωτερικό!
Συγχωρήστε με που σας γκρινιάζω! Υποθέτω ότι τα εξέχοντα πρόσωπα έχουν πάντοτε την τάσι να ζουν με τις δόξες του παρελθόντος τους. Ίσως γερνάω και γίνομαι συναισθηματικός. Ποιος θέλει να τον πετάξουν και να τον λησμονήσουν; Φυσικά υπάρχουν ακόμη εκατομμύρια του είδους μου, που τρέχουν στις Γερμανικές ‘άουτομπαν’ και στους δρόμους και παρόδους 140 και πλέον χωρών σ’ όλο τον κόσμο. Έτσι κι αν ακόμη οι μέρες της δόξας μου έχουν περάσει, είμαι ακόμη εδώ, γεμάτος ζωή, αν και δεν είμαι τόσο δυνατός όσο στο παρελθόν. Αλλά τουλάχιστον μπορείτε να είσθε βέβαιοι για ένα πράγμα: θα περάση πολύς καιρός για να ξεχασθούμε εμείς τα Γερμανικής κατασκευής «κατσαριδάκια»!
[Εικόνα στη σελίδα 21]
Για ελάχιστα ανθρώπινα μωρά έγιναν ποτέ τόσο εκτενή σχέδια και προετοιμασίες για τη γέννησί τους!