Κολίβρια—Γοητευτικοί Φτερωτοί Ακροβάτες

Από τον ανταποκριτή του «Ξύπνα!» στη Βραζιλία

ΕΝΑ μικροσκοπικό πλάσμα που λαμπυρίζει, εφορμά, ξαφνικά σταματά μπροστά σ’ ένα ροζ άνθος ιβίσκου και μετεωρίζεται στον αέρα. Προχωρεί γοργά μπροστά κι’ έπειτα κατ’ ευθείαν πίσω. Για μια φορά ακόμη το μικρό πλάσμα ορμά μπροστά και το μακρύ, λεπτό ράμφος του χάνεται μέσα στο άνθος. Τα φτερά του φαίνονται απλώς σαν μια μουτζούρα. Ο ήχος τους μοιάζει με το βούισμα των εντόμων. Ξαφνικά, το πλάσμα ξεπετάγεται πλάγια. Ύστερα, ανεβαίνει προς τα πάνω και τότε αμέσως εξαφανίζεται.

Αυτός ο φτερωτός ακροβάτης του αέρα είναι ένα κολίβριο, ένα ακόμη γοητευτικό πλάσμα που προμήθευσε ο Θεός για την απόλαυσί μας. Το όνομα του πουλιού στα αγγλικά (HUMMINGBIRD= βομβητής) προέρχεται από τον ήχο που κάνουν τα φτερά του (HUM βουίζω). Επειδή τα κολίβρια πετούν από λουλούδι σε λουλούδι, στη Βραζιλία τα λένε «φλάουρ κίσερς» (πουλιά που φιλούν τα λουλούδια).

Επικίνδυνες Ακροβασίες στον Αέρα

Μόνο ένα λεπτό περνά μέχρι να ξεφυτρώση ένα άλλο κολίβριο—ή αυτό τουλάχιστον φαίνεται. Τι είναι, αυτό που κάνει αυτά τα πλάσματα τόσο εκπληκτικούς ακροβάτες;

Ένα κύριο πράγμα είναι οι μύες των φτερών του. Αυτοί αντιπροσωπεύουν την ασυνήθιστη αναλογία του 20 ως 30 τοις εκατό ολόκληρου του βάρους του σώματος. Τα συνηθισμένα πουλιά χτυπούν τα φτερά τους πάνω-κάτω· αλλά δεν συμβαίνει το ίδιο και με τα κολίβρια. Τα μοναδικά τους πτερύγια περιστρέφονται εμπρός-πίσω, σαν κουπιά. Μολονότι η κίνησις δεν είναι κυκλική, το αποτέλεσμα μοιάζει πολύ με τη λειτουργία του έλικα στα ελικόπτερα. Παραδείγματος χάρι, όταν το ελικόπτερο κινήται εμπρός και πίσω ο έλικας γέρνει. Το κολίβριο κάνει το ίδιο πράγμα με τα φτερά του.

Και άλλα πουλιά μπορούν να μετεωρίζωνται με τα σώματά τους ακίνητα στον αέρα, αλλά τα κολίβρια είναι επιδέξια σ’ αυτό. Εκτός τούτου, μόνο το κολίβριο μπορεί ν’ ανυψώνεται κατακόρυφα και μάλιστα στη στιγμή. Και τι θα πούμε για το ότι πετά ανάποδα; Κανένα άλλο πουλί δεν μπορεί να το κάνη αυτό. Τα πτερύγιά του απλώς, στρέφονται προς τα πίσω. Φσσσς! Να κι’ άλλο ένα κολίβριο.

Η ταχύτητα στο φτεροκόπημα του κολίβριου είναι πραγματικά εκπληκτική. Τα πιο γρήγορα κολίβρια μπορεί να φθάσουν τα 90 ή και περισσότερα χτυπήματα το δευτερόλεπτο. Το μικροσκοπικό κολίβριο Σελασφόρος ο Πυρρός που ζυγίζει λιγότερο από το ένα 10° της ουγγιάς (λιγότερο από 2 γραμμάρια), είναι γνωστό ότι χτυπά τα φτερά του 80 φορές το δευτερόλεπτο. Σε αντίθεσι, το γιγάντιο κολίβριο Παταγών ο Γίγας επιτυγχάνει μόνο 8 με 10 χτυπήματα το δευτερόλεπτο. Περιέργως, αυτά τα χτυπήματα είναι λιγότερα από τα χτυπήματα που κάνουν το δευτερόλεπτο μεγαλύτερα πουλιά.

Τα καμώματα των κολιβρίων είναι αληθινά θεαματικά. Ιδιαίτερα όταν ζευγαρώνουν τα αρσενικά παρουσιάζουν ένα γοητευτικό ‘σόου.’ Περιγράφοντας το συναρπαστικό γαμήλιο «χορό στον αέρα» που κάνει ο κοκκινολαίμης της Βόρειας Αμερικής, ο συγγραφέας Σ. Χ. Γκρήνβαλτ λέει:

«Το θηλυκό . . . εγκαθίσταται σ’ ένα κλαδί, πολύ κοντά στο έδαφος. Το αρσενικό ανυψώνεται στον αέρα και κάνει μια δυναμική κάθοδο που τερματίζεται ακριβώς μπροστά από τη θαμπωμένη μέλλουσα σύντροφό του, κι ύστερα ανυψώνεται απότομα, ώστε η πορεία του μοιάζει σαν ένα μεγάλο U με το θηλυκό στη βάσι του.

«Σ’ αυτή την παράστασι, το θηλυκό διαλέγει μόνο του τη θέσι του, ή μπορεί το αρσενικό να τη διαλέξη για το θηλυκό, μια θέσι ώστε να μπορή να δη το φως ν’ αντανακλάται απ’ όλα τα φτερά του που λαμπυρίζουν κι’ έτσι απολαμβάνει τη χαρά όχι μόνο των ακροβασιών του στον αέρα, αλλά επίσης και μια όμορφη επίδειξι χρωμάτων.»

Πουλιά Γεμάτα Ενέργεια

Σ’ αυτά τα πουλιά έχουν καταμετρηθή οι σημαντικές ταχύτητες των 85 χιλιομέτρων την ώρα (53 μίλια) σε κανονική πτήσι, με αποκορύφωμα 114 χιλιόμετρα και πλέον την ώρα (71 μίλια). Η ποικιλία αυτών των πουλιών που αποδημούν είναι ακόμη πιο εκπληκτική, όταν καλύψουν τεράστιες αποστάσεις. Από τα τρία είδη κολιβρίων της Βόρειας Αμερικής ο κοκκινολαίμης και ο ερυθρωπός, διασχίζουν περίπου 3.200 χιλιόμετρα (2.000 μίλια) για τα χειμερινά τους καταφύγια. Το πλατύουρο κολίβριο πετά από το νότιο Μεξικό στα Βραχώδη Όρη του Κολοράντο και του Ουαϊόμινγκ, απόστασι 2.400 μέχρι 3.200 χιλιομέτρων (1.500 μέχρι 2.000 μίλια). Τώρα σκεφθήτε απλώς το μέγεθός του των 7,5 εκατοστών (3 ιντσών) και ασφαλώς θα απορήσετε πώς ένα τόσο μικρό πλάσμα μπορεί να το κάνη αυτό.

Ακόμη πιο εκπληκτικό είναι το ότι οι κοκκινολαίμηδες κάνουν το ταξίδι των 800 χιλιομέτρων (500 μιλίων) διασχίζοντας τον κόλπο του Μεξικού, με πτήσι χωρίς σταθμούς. Και αυτό, επειδή είναι προικισμένα με την εξαιρετική ικανότητα ν’ αποθηκεύουν καύσιμο λίπος μέχρι το ήμισυ του κανονικού τους βάρους, πριν από τη χωρίς σταθμούς πτήσι.

Τα κολίβρια ζαλίζουν το μυαλό, με την εκπληκτική τους παραγωγή ενέργειας. Ο Γκρήνβαλτ παρέβαλε την καθημερινή απόδοσι ενέργειας ενός ανθρώπου 77 κιλών (170 πάουντς), που φθάνει περίπου τις 3.500 θερμίδες, με την καθημερινή απόδοσι ενέργειας ενός κολίβριου. Για να φθάση το πουλί, ο άνθρωπος θάπρεπε να δαπανά περίπου 155.000 θερμίδες. Αυτό θα απαιτούσε 129 κιλά (285 πάουντς) μπιφτέκια την ημέρα!

Φυσικά, αν αναφερθούμε στην τροφή, τα κολίβρια έχουν βέβαια όρεξι. Έχοντας σαν κύριο δυναμωτικό φαγητό τους τα σάκχαρα, εκτός από τα έντομα και τις μικρές αράχνες για πρωτεΐνες, καταναλώνουν το ήμισυ του βάρους τους σε σάκχαρα κάθε μέρα. Οπωσδήποτε, 50 με 60 γεύματα νέκταρ την ημέρα δεν είναι και ευκαταφρόνητα. Δεν είναι καθόλου παράξενο το ότι πετούν αστραπιαία από λουλούδι σε λουλούδι, όλη την ημέρα και ξεκινούν για φαΐ κάθε 10 με 15 λεπτά.

Κοσμήματα του Φτερωτού Κόσμου

Όλες οι 319 καταγραμμένες ποικιλίες του κολίβριου, ζουν στην Αμερικανική ήπειρο, από την Αλάσκα μέχρι τη Γη του Πυρός, και στα τριγύρω νησιά. Η κύρια κατοικία τους είναι στην τροπική Νότια και Κεντρική Αμερική. Το Εκουαδόρ έρχεται πρώτο με 163 είδη. Η Βραζιλία φιλοξενεί τουλάχιστον 105 ποικιλίες.

Το μικρότερο κολίβριο που είναι και το πιο μικρό πλάσμα του φτερωτού κόσμου, είναι το Μελισσοκολίβριο της Κούβας. Έχει μήκος μόνο 5 εκατοστά (2 ίντσες) δηλαδή περίπου ίσο με το μέγεθος ενός μπούμπουρα. Το μεγαλύτερο κολίβριο, Παταγών ο γίγας, φθάνει σε μήκος 12,5 ή 15 εκατοστά (6 ίντσες).

Το αρσενικό κοκκινολαίμης επιδεικνύει ένα επίρραμμα στο λαιμό που λάμπει στον ήλιο σαν ρουμπίνι. Τέτοιες λαμπερές κηλίδες στο λαιμό, είναι συνηθισμένες σε πολλές ποικιλίες κολιβρίων. Σε άλλες, τα μεταλλικά, φωτεινά χώματα χαρακτηρίζουν μόνο τα ενήλικα αρσενικά. Αλλά υπάρχουν και μερικά υπέροχα θηλυκά που επιδεικνύουν το ζωηρόχρωμο φτέρωμά τους με την ίδια υπερηφάνεια όπως και τα αρσενικά.

Τα λαμπερά χρώματα των κολιβρίων δεν είναι χρωστικές ουσίες, αλλά δομικά. Παραδείγματος χάρι, σκεφθήτε ένα διαμάντι και το πώς διασπά μια αχτίνα του ήλιου στα χρώματα του ουράνιου τόξου. Με όμοιο τρόπο, για να δήτε το ιριδίζον φτέρωμα, το φως πρέπει να έρχεται πάνω από τον ώμο σας και να χτυπά πάνω στα φτερά. Αλλά κάνετε γρήγορα, γιατί λίγο να κουνήση το πουλί το κεφάλι του και τα χρώματα εξαφανίζονται.

Επίσης, τα κολίβρια είναι προικισμένα με πλούσιο φτέρωμα. Μερικές ποικιλίες έχουν μακριές, λαμπερές ουρές. Αυτές λάμπουν σαν σηματοδότες καθώς τα πουλιά τριγυρνούν ανάμεσα στα λουλούδια. Μερικά έχουν χνουδωτές τούφες στα πόδια. Άλλα πάλι είναι κομψά και έχουν φτερά τα οποία στις γωνιές του στόματος μοιάζουν με φαβορίτες.

Και τι θαυμαστή ποικιλία ραμφών υπάρχει στην οικογένεια των κολιβρίων. Παραδείγματος χάρι, ο δοκιμαστής των Άνδεων περιγράφεται σαν ένα ράμφος που έχει πίσω του κολλημένο ένα πουλί. Αντίθετα, το Μικρόραμφο μικρόρυγχο έχει μια σπάνια κόκκινη πλάτη, αλλά το μικρότερο ράμφος είναι φτιαγμένο για ρηχά λουλούδια. Ο νουμίνιος, εξ άλλου, συχνάζει στα κυρτά λουλούδια για φανερούς λόγους.

Το 1962, ο Βραζιλιάνος φυσιοδίφης Αουγκούστο Ρούσι, ξαναβρήκε κι’ έπιασε το κολίβριο Λοδδιγεσία η Θαυμαστή στις Περουβιανές Άλπεις. Αυτό το γοητευτικό πουλί, είναι τόσο σπάνιο που είχε θεωρηθή ότι εξαλείφθηκε. Όταν ερωτοτροπή, το όμορφο αρσενικό λυγίζει τη λεπτή διπλή ουρά του κάτω από το σώμα του και καλύπτει το πρόσωπό του με ‘ρακέττες’ καθώς πετά μπροστά από τη γοητευμένη του κυρία.

Συμπεριφορά και Άλλα Χαρακτηριστικά

Αν ποτέ είχατε την ευκαιρία να παρατηρήσετε κολίβρια, θα συμφωνήσετε ότι είναι συγχρόνως λαμπερά και καυγατζίδικα, περίεργα και άφοβα. Πλησιάζουν κοντά για να ρουφήξουν σακχαρόνερο από τα λουλούδια και μπορεί ακόμη να φάνε κι’ από το χέρι σας.

Αυτά τα πλάσματα υπερασπίζονται την περιοχή τους από κάθε πουλί, χωρίς να εξαιρούν ούτε το είδος τους. Ένα κολίβριο μπορεί να στριφογυρίζη γύρω από το κεφάλι μιας κουρούνας, με άφοβες εφορμήσεις, και τελικά να την τρέψη σε φυγή. Έχουν παρατηρηθή να φιλονεικούν με γεράκια. Το γεράκι, μολονότι είναι 100 φορές μεγαλύτερο, υποχωρεί ντροπιασμένο. Και αν συμβή να φθάσουν δύο κολίβρια μαζί στον ίδιο ανθισμένο θάμνο, τσακώνονται και κυνηγιούνται.

Τα κολίβρια περνούν τη ζωή τους στον αέρα ή πάνω σε μια κούρνια, ποτέ στο έδαφος. Ακόμη και το μπάνιο τους το κάνουν πετώντας. Βουτούν στους νερόλακκους, φτερουγίζουν στους καταρράκτες, ή περνούν πετώντας μέσα από την υγρή βλάστησι.

Παρά την εξαιρετική τους ομορφιά, υπάρχει ένα «ελάττωμα» που δεν μπορούν να κρύψουν. Εκτός από ένα είδος, τα κολίβρια δεν έχουν καθόλου κελαηδητική φωνή. Ο ενοχλητικός σπουργίτης θα κέρδιζε το πρώτο βραβείο σ’ οποιοδήποτε φεστιβάλ τραγουδιού κολιβρίων. Μερικά κολίβρια βγάζουν μια χωρίς μελωδία οξεία κραυγούλα. Αλλά αλλοίμονο, αυτό είναι όλο!

Τα κολίβρια είναι πράγματι εκπληκτικά, μικρά πλάσματα—ζωηρά και άφοβα, και πολύ φιλόνεικα! Το να βλέπη κανείς την ασυναγώνιστη ποικιλία των χρωμάτων και σχημάτων τους, είναι κάτι που πραγματικά αξίζει. Αν τα δήτε στο φυσικό τους περιβάλλον, ασφαλώς θα συμφωνήσετε ότι τα κολίβρια είναι πράγματι γοητευτικοί, φτερωτοί ακροβάτες.