Τούβλα—Αρχαίοι Δομικοί Κύβοι στην Υπηρεσία του Σύγχρονου Ανθρώπου

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ «ΞΥΠΝΑ!» ΣΤΗΝ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ

ΑΠΟ τι είναι χτισμένο το σπίτι σας; Από ξύλο; Από πέτρες; Ή μήπως από άχυρο;

Εδώ στην Πορτογαλία όλα τα σπίτια χρησιμοποιούν τούβλα σαν βασικό οικοδομικό υλικό. Περίπου 600 εργοστάσια τούβλων σ’ όλη τη χώρα παράγουν περισσότερα από διακόσια εκατομμύρια τούβλα το χρόνο. Αλλά αυτή η χρήσις των τούβλων δεν είναι καινούργια.

Από τα Πρώτα Χρόνια

Γνωρίζετε ότι τα τούβλα υπήρχαν στις αρχαίες παγκόσμιες αυτοκρατορίες, όπως είναι η Ασσυρία, η Βαβυλών και η Αίγυπτος; (Έξοδ. 5:6-18) Όταν άρχισαν να χτίζωνται οι μετα-Κατακλυσμιαίες πόλεις, υπήρχε ήδη το ταπεινό τούβλο.

Την τρίτη χιλιετηρίδα προ Χριστού, οι χτίστες στη γη της Σεναάρ αποφάσισαν να οικοδομήσουν μια πόλι μ’ ένα μνημείο τόπο πελώριο που ν’ αφήση τη σφραγίδα τους στην ιστορία. «Και είπεν ο εις προς τον άλλον, Έλθετε, ας κάμωμεν πλίνθους, [τούβλα, ΜΝΚ] και ας ψήσωμεν αυτάς εν πυρί· και εχρησίμευσεν εις αυτούς η μεν πλίνθος [τούβλο, ΜΝΚ] αντί πέτρας η δε άσφαλτος εχρησίμευσεν εις αυτούς αντί πηλού.»—Γέν. 11:3, 4.

Ανασκαφές στην Ουρ των Χαλδαίων αποκαλύπτουν ότι τα τούβλα χρησιμοποιούντο εκτενώς στη Μεσοποταμία για κατασκευές, λόγω ελλείψεως πέτρας και δασών. Το πλούσιο προσχωματικό έδαφος που δημιουργούσε η λάσπη από τις πλημμύρες των ποταμών Ευφράτη και Τίγρη, προμήθευε την πρώτη ύλη που χρειαζόταν.

Αν είχατε ζήσει στη Βαβυλώνα την εποχή του Ναβουχοδονόσορ, θα γνωρίζατε καλά τα πλίνθινα τείχη που στήριζαν και τις δυο πλευρές της κύριας λεωφόρου, της Οδού της Πομπής. Αυτή η οδός επεδείκνυε μια μακρά σειρά αγρίων λιονταριών, που ήταν όλα καμωμένα με χυτά, ζωηρόχρωμα βερνικωμένα τούβλα. Εκεί που τελειώνει η Οδός της Πομπής βρισκόταν η Πύλη της Ιστάρ δίπλα στο πλίνθινο παλάτι του Ναβουχοδονόσορ, και στην πύλη υπήρχαν ανάγλυφα ταύρων σκαλισμένα σε γυαλισμένο τούβλο.

Κατασκευή

Στους αρχαίους χρόνους, η κατασκευή τούβλων ήταν μια πολύ απλή διαδικασία. Τοποθετούσαν πηλό από άργιλλο σε χειροποίητα ξύλινα καλούπια και την άφηναν στον ήλιο να ξεραθή. Συχνά, ανακάτευαν και άχυρο με τον πηλό για να προσδώση περισσότερη δύναμι. Αυτά τα τούβλα που ξεραίνονταν στον ήλιο ονομάζονται σήμερα πλίθες, και χρησιμοποιούνται ακόμη σε μερικές χώρες που έχουν ξηρό κλίμα. Με τον καιρό, προστέθηκε μια άλλη διαδικασία, δηλαδή η αποξήρανσις στο καμίνι (ψήσιμο), που δίνει περισσότερη αντοχή στο τούβλο.

Η σύγχρονη παραγωγή τούβλων περιλαμβάνει τα εξής βασικά στάδια: Άψητη ή ψημένη άργιλλος και νερό αναμιγνύονται με άλλα ορυκτά όπως είναι η άμμος, ο ασβεστόλιθος, ο δολομίτης και προστίθενται ύλες που περιέχουν μίγματα σιδήρου και άλλων μετάλλων. Η μέθοδος με τη μαλακή άμμο περιλαμβάνει το χύσιμο κάθε τούβλου ξεχωριστά ως προς το σχήμα και το μέγεθος. Στη σύγχρονη μέθοδο με τη σκληρή άμμο, το μίγμα του πηλού διαμορφώνεται καθώς βγαίνει κάτω από πίεσι μέσω ενός καλουπιού για να σχηματίση μια συνεχή στήλη πηλού, και κατόπιν κόβεται σε τούβλα με σύρματα στο επιθυμητό μήκος. Τα τούβλα μας είναι τώρα έτοιμα για τα δύο τελικά στάδια. Ξήρανσι και ψήσιμο.

Η πρώτη, η διαδικασία της ξηράνσεως, μπορεί να γίνη με φυσικά ή τεχνητά μέσα. Η δεύτερη, το ψήσιμο, απαιτεί τη χρήσι μεγάλων καμίνων ή φούρνων. Εδώ στην Πορτογαλία, οι μικρότερες επιχειρήσεις χρησιμοποιούν συνήθως τους διακοπτόμενους «κυψελωτούς» φούρνους. Τα τούβλα τοποθετούνται μέσα με το χέρι, έπειτα πυρώνονται και ψύχονται κατά διαλείμματα σε διάστημα πέντε ως επτά ημερών. Πολλά μεγάλα εργοστάσια χρησιμοποιούν τον κλίβανο τύπου Χόφφμαν ένα στενόμακρο φούρνο, μέσα στον οποίο τοποθετούνται τα τούβλα και το σύστημα πυρώσεως κινείται προοδευτικά από το ένα άκρο στο άλλο.

Ένα πιο σύγχρονο σύστημα είναι το σύστημα της σήραγγας συνεχούς πλατφόρμας. Μ’ αυτή τη μέθοδο, μόλις τα άψητα τούβλα κοπούν στο μέγεθός τους, τοποθετούνται σε πλατφόρμες, περνούν αργά-αργά μέσα από μακρές, θερμαινόμενες σήραγγες, και μετά από 8 ως 72 ώρες (ανάλογα με το είδος του τούβλου) έχουν ξεραθή. Στη συνέχεια περνούν σιγά-σιγά μέσα από μια μακριά σήραγγα πυρίμαχων τούβλων, όπου θερμαίνονται και ψύχονται από 36 ώρες ως τέσσερις ημέρες, πράγμα που επίσης εξαρτάται από το είδος του τούβλου. Ένα από τα μεγαλύτερα εργοστάσια τούβλων της Πορτογαλίας, που βρίσκεται έξω από τη Λισσαβώνα, έχει ένα σύγχρονο φούρνο υπό μορφή σήραγγας συνεχούς πλατφόρμας μήκους 180 μέτρων (590 ποδών)!

Τυποποίησις

Όταν τα τούβλα κατασκευάζονταν με τα χέρια, το σχήμα τους και οι διαστάσεις τους διέφεραν πολύ από περιοχή σε περιοχή, ανάλογα με τις τοπικές ανάγκες. Ωστόσο, ακόμη και οι Ασσύριοι αναγνώρισαν την ανάγκη τυποποιήσεως των διαστάσεων των πιο διαδεδομένων σε χρήσι τούβλων της εποχής τους.

Στην Πορτογαλία, το Εθνικό Πολιτικό-Μηχανικό Εργαστήριο έκανε μια έρευνα των κυρίων εργοστασίων ως προς τα σχήματα και τις διαστάσεις των τούβλων που παρήγαν. Τα 44 εργοστάσια που απάντησαν στην έρευνα παρήγαν 330 διαφορετικά είδη!

Αυτή η μεγάλη ποικιλία δημιουργούσε πολλές ανωμαλίες, και για τον κατασκευαστή και για τον καταναλωτή. Επειδή τα τούβλα παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην κατασκευή εδώ στην Πορτογαλία, η τυποποίησις θα ήταν πολύ χρήσιμη όχι μόνο ως προς την ποιότητα, αλλά επίσης ως προς τις διαστάσεις και τα υλικά. Έχοντας τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας, ήταν αναγκαίο τώρα να καθορισθούν οι περιορισμοί στα υπάρχοντα είδη. Ενενήντα εννέα διαφορετικά εργοστάσια και 36 από τους μεγαλύτερους καταναλωτές συνεργάσθηκαν σ’ αυτή τη μελέτη.

Τα αποτελέσματα της μελέτης παρουσιάσθηκαν σ’ ένα σεμινάριο παραγωγικότητας στην κεραμική βιομηχανία. Δόθηκαν οι λόγοι για τις προτάσεις, και παρατηρήσεις ως προς την εξέτασι οποιονδήποτε άλλων αγνώστων παραγόντων που θα μπορούσαν να αλλάξουν τις προτάσεις. Τα τελικά αποτελέσματα βγήκαν και παρουσιάσθηκαν στους μετόχους, μαζί με τους λόγους για τις αποφάσεις.

Το επόμενο έτος, εκδόθηκε και εγκρίθηκε ένα τελικό έγγραφο, που περιόριζε τον αριθμό των διαφόρων ειδών τούβλων σε επτά. Το έγγραφο είχε ευρεία κυκλοφορία, και οι κατασκευαστές και οι οικοδόμοι ανεγνώρισαν το πλεονέκτημα αυτής της ενέργειας. Έτσι, άρχισαν να περιορίζουν τις δραστηριότητές τους στους νέους κανόνες. Ύστερα, το έγγραφο εκδόθηκε επίσημα σαν κανόνας για όλη την Πορτογαλία. Μολονότι η αλλαγή χρειάσθηκε χρόνο, σήμερα απολαμβάνει σχεδόν ολική εφαρμογή.

Το τούβλο, ένα αρχαίο δομικό υλικό, εξακολουθεί να χρησιμοποιήται ευρύτατα παρά την πρόοδο που έχουν κάνει οι μεταλλικές κατασκευές και οι κατασκευές με οπλισμένο σκυρόδεμα. Αν το σπίτι σας δεν είναι χτισμένο με τούβλα, ίσως είναι η καπνοδόχος, ή ίσως το τζάκι, ή η ψησταριά στην αυλή σας. Εδώ στην Πορτογαλία, όπως και σε πολλές άλλες χώρες σ’ όλο τον κόσμο, το τούβλο εξακολουθεί ταπεινά να υπηρετή τον σύγχρονο άνθρωπο λόγω των δοκιμασμένων από τον χρόνο ιδιοτήτων του.