Πτήσις στον Πυθμένα του Κόσμου

ΤΕΣΣΕΡΙΣ μέρες κάθε χρόνο η Αίρ Νιου Ζήλαντ πετά στην Ανταρκτική, το κατώτατο σημείο του κόσμου. Ήμουν επιβάτης μιας τέτοιας πτήσεως στις 21 Νοεμβρίου 1979, που κατευθυνόταν προς νότον από το Ώκλαντ.

Αφήνοντας πίσω την Νέα Ζηλανδία, το αεροπλάνο υψώθηκε πολύ και σταθεροποιήθηκε για μια μακρά διαδρομή προς τον πάγο. Κι εμείς τακτοποιηθήκαμε στις θέσεις μας όταν τα φώτα έσβησαν για να μπορέσωμε να παρακολουθήσωμε τρεις κινηματογραφικές ταινίες για τον Νότιο Πόλο. Η πρώτη ήταν ένα ασπρόμαυρο ντοκυμανταίρ της αποστολής του 1912 από τον Αμούδσεν και την ομάδα του. Τι σκληροί, αφοσιωμένοι σκαπανείς που ήσαν! Μετά ακολούθησαν δύο έγχρωμες ταινίες με πιο πρόσφατες αποστολές και την ίδρυσι της Βάσεως Σκοτ της Νέας Ζηλανδίας.

Το Θέμα

Ο χρόνος κύλησε γρήγορα και σύντομα κατεβαίναμε ακολουθώντας το φως που αντανακλούσε σ’ ένα θαυμάσιο τοπίο—την Ανταρκτική. Είναι μοναδική μεταξύ των μεγάλων εκτάσεων της γης, η πιο κρύα ήπειρος του κόσμου απομονωμένη και μέχρι το 1977 που άρχισε η εποχή του μονοήμερου ταξιδιού στην Ανταρκτική με αεροπλάνο τζετ, ήταν αδύνατο να την επισκεφθή ένα μέσο άτομο, όπως εγώ.

Δεν θα μπορούσε να υπάρξη μεγαλύτερη αντίθεσις νομίζω, μεταξύ των συνθηκών που αντιμετώπισαν οι πρώτοι εξερευνητές της Ανταρκτικής και των συνθηκών που αντιμετωπίζει ο σημερινός επισκέπτης που ταξιδεύει με αεροπλάνο. Μια ραδιοφωνική εκπομπή από τη βάσι Σκοτ μάς λέει ότι εκεί κάτω έχουν μηδέν βαθμούς Κελσίου (32° F), η πιο θερμή τους μέρα για 11 μήνες! Από την άνεσι του θερμού μας αεροπλάνου κοιτάζομε έξω από τα παράθυρα και οι άνθρωποι στηρίζονται ο ένας πάνω στον άλλο με τις μύτες τους κολλημένες στο τζάμι.

Οι επιπλέοντες όγκοι πάγου, τα παγόβουνα, μοιάζουν με κομματάκια άσπρου γυαλιστερού χαρτιού που πλέουν σε μια μελανή θάλασσα, ενώ οι ρωγμές στον λεπτώτερο πάγο δίνουν την εντύπωσι μάρμαρου. Είναι όλα τόσο διαφορετικά απ’ ό,τι είχα φανταστή, όχι τελείως επίπεδα και άχρωμα. Αντίθετα επικρατεί μια όμορφη ποικιλία—μερικές φορές το διαφορετικό πάχος του πάγου παράγει οπτικά φαινόμενα. Υπάρχουν οροσειρές, κοιλάδες, τεράστια παγόβουνα, γιγάντιες ρωγμές, δαντελλωτός θαλάσσιος πάγος που συναντά συμπαγή πάγο ξηράς, απόκρημνοι βράχοι που κατεβαίνουν στη θάλασσα όπου πλέουν χοντρά κομμάτια πάγου.

Όλοι στο αεροπλάνο έχουν έτοιμη τη φωτογραφική μηχανή—μερικοί έχουν περισσότερες από μια. Ένα τηλεοπτικό συνεργείο τραβά συνεχώς ταινία, παίρνει συνεντεύξεις από μερικούς που έχουν έλθει, από την Ουαλλία, τη Βόρεια Αμερική και τη Γαλλία για να κάνουν αυτό το ειδικό ημερήσιο ταξίδι. Μια κυρία σκιτσάρει γρήγορα αυτά που βλέπει. Αλλά έχει προηγηθή μια συνεχής πλημμύρα φαγητών και ποτών και, δυστυχώς, μερικοί έχουν πιει τόσο πολύ ώστε χάνουν πολλά από το θαυμάσιο τοπίο.

Καθώς πλησιάζομε πετώντας χαμηλά πάνω από τη βάσι Σκοτ μπορούμε να διακρίνωμε καθαρά τα κτίρια και τα οχήματα. Σε λίγο περνά κάτω από μας η Αεροπορική Βάσις, Γουίλλιαμ Φιλντ—τέσσερα αεροπλάνα στη γραμμή, όλα παγωμένα σε μια σιωπηρή μαυρόασπρη εικόνα.

Βλέπομε τη σκιά του αεροπλάνου μας να χορεύη πάνω από τον πάγο σαν ένας γρήγορος παγοδρόμος. Δεν χρειάζονται παρά, λεπτά της ώρας για να περάσωμε από περιοχές που στις αρχές του αιώνα οι άνθρωποι χρειάζονταν για να τις διανύσουν μέρες και βδομάδες. Ο Σκοτ, ο περίφημος Βρεταννός εξερευνητής της Ανταρκτικής, δεν θα το πίστευε. Σήμερα ο Σταθμός ΜακΜάρντο των Ηνωμένων Πολπειών μπορεί να έχη μέχρι και 1.000 ανθρώπους πληθυσμό το καλοκαίρι και η Νέα Ζηλανδία απέχει μόνο ώρες.

Στο αεροπλάνο βρίσκεται ένας εξερευνητής που πριν από λίγο ήταν κάτω «στον πάγο» επί ένα μήνα. Γνωρίζει καλά τη διάταξι των πραγμάτων και σχολιάζει πάνω σε ενδιαφέροντα σημεία. Προς έκπληξί μας, σ’ αυτή τη χώρα του συνεχούς ψύχους βρίσκομε ένα ενεργό ηφαίστειο το Όρος Έριμπες. Πετώντας δίπλα σ’ αυτό το όρος, που έχει ύψους 4.020 μέτρα (13.200 πόδια) μπορούμε να δούμε ότι η εσωτερική θερμότητα έχει λυώσει το χιόνι και τον πάγο στην κορυφή του και ότι σκεπάζεται με μια άσπρη τολύπη καπνού σαν απόδειξι ότι είναι ακόμη ενεργό. Υπήρχε επίσης κι άλλος ένας Βρεταννός εξερευνητής του πόλου του 19ου αιώνα, ο Ρος, που έδωσε στο όρος το όνομα του πλοίου του και το περιέγραψε σαν βουνό που ‘βγάζει, φλόγα και καπνό με μεγάλη αφθονία.’

Μετά από λίγο ξεκινήσαμε για το τελικό πέρασμα πάνω από τη Βάσι Σκοτ και το Σταθμό ΜακΜάρντο κι έπειτα ν’ ανεβούμε και πάλι στα 10.000 μέτρα (33.000 πόδια) για την πτήσι της επιστροφής.

Καιρός για Στοχασμό

Κλείνω τα μάτια μου και συλλογίζομαι τα θαυμάσια που είδα δίνοντας σιωπηρό αίνο στον Δημιουργό όλων αυτών.

Και να πάλι η Νέα Ζηλανδία και αφού σταματήσαμε για καύσιμα στο Κράιστ-τσερτς, όπου γίνεται αλλαγή πληρώματος κατευθυνόμαστε πίσω στο Ώκλαντ. Στις δέκα το βράδυ προσγειωνόμαστε στο διεθνές αεροδρόμιο του Ώκλαντ κουρασμένοι, ευτυχισμένοι και πεπεισμένοι ότι ποτέ δεν θα ξεχάσουμε αυτή την εμπειρία.

Οι αναμνήσεις είναι ακόμη νωπές στη διάνοια όταν, μια βδομάδα αργότερα, το τηλέφωνό μου χτυπά επίμονα. Η πτήσις της Αίρ Νιου Ζήλαντ στην Ανταρκτική αναφέρεται όχι χάθηκε. Πολλοί από τους φίλους μου που ήξεραν για τα σχέδιά μου να επισκεφθώ την Ανταρκτική ανησυχούν πολύ μήπως ήμουν κι εγώ στο χαμένο αεροπλάνο.

Περαιτέρω ειδήσεις έρχονται να επιβεβαιώσουν αυτό που όλοι φοβούντο: Το αεροπλάνο συντρίφτηκε στο Όρος Έριμπες σκοτώνοντας και τους 257 επιβάτες του. Αισθάνομαι περίεργα επί μέρες τώρα. Δεν μπορώ να κοιτάξω ούτε τις ωραίες μου φωτογραφίες. Οι ειδήσεις στο ραδιόφωνο και στην τηλεόρασι περιγράφουν το πώς οι ομάδες διασώσεως χρειάσθηκε ν’ αντιμετωπίσουν τις συνεχείς μεταβολές του καιρού και το δύσκολο έδαφος καθώς ανέσυραν πτώματα και μέρη του αεροπλάνου που έμειναν ανέπαφα. Λυπούμαι πολύ γι’ αυτούς που είχαν αγαπημένα τους πρόσωπα στο αεροπλάνο, περιλαμβανομένου κι αυτού που καθόταν δίπλα μου στο Ανταρκτικό μου ταξίδι. Ναι ο γιος του είχε διαλέξει την πτήσι που θα γινόταν μια βδομάδα αργότερα, επειδή νόμιζαν ότι αν έπαιρναν διαφορετικές πτήσεις ο ένας απ’ αυτούς θα εύρισκε οπωσδήποτε καλό καιρό για φωτογραφίες.

Το ταξίδι μου στον ‘πυθμένα του κόσμου’ μου έχει αφήσει μια ζωηρή εντύπωσι—μεγάλη εκτίμησι, για τη σοφία και την αίσθησι του ωραίου του Δημιουργού μαζί με τη γεμάτη δέος διαπίστωσι της αβεβαιότητας της ζωής, ότι ‘καιρός και περίστασις συναντά όλους μας.’—Εκκλ. 9:11—Από συνεργάτη.