Αρχίστε να Διδάσκετε το Μωρό σας να Διαβάζει

Ο συγγραφέας αυτού του άρθρου είναι ένας επαγγελματίας δάσκαλος με πολυετή πείρα, και σε δημόσια και σε ιδιωτικά σχολεία.

ΚΑΘΩΣ τα μάτια σας διαβάζουν αυτά τα λόγια, χρησιμοποιείτε μια ικανότητα που είναι η βάση της μορφώσεως: η ικανότητα να διαβάζετε. Χρησιμοποιώντας αυτή τη βασική ικανότητα, δηλαδή συγκεντρώνοντας σκέψεις από την έντυπη ύλη, μπορείτε να μάθετε γεγονότα από το μακρινό παρελθόν, το παρόν, και το μέλλον. Αναρωτηθείτε, «Με τι θα έμοιαζε η ζωή αν δεν είχα μάθει να διαβάζω;»

Και όμως οι έρευνες μας δείχνουν ότι πάρα πολλοί μαθητές γυμνασίων και κολεγίων δεν μπορούν να διαβάσουν σε ικανοποιητικό επίπεδο για να πετύχουν στα καθήκοντα τους. Γι’ αυτό, μια επιδεξιότητα που είναι τόσο βασική στη ζωή μας πρέπει να τη μαθαίνουμε όσο το δυνατόν πιο νωρίς. Επιπλέον, θα πρέπει να θεωρούμε πρωταρχικής σημασίας το να διδάξουμε τα μικρά παιδιά μας να διαβάζουν.

Πολλοί γονείς έχουν την εσφαλμένη άποψη ότι η εκπαίδευση του παιδιού αρχίζει όταν πηγαίνει στο νηπιαγωγείο ή στην πρώτη τάξη του Δημοτικού. Είναι γεγονός όμως ότι από τη στιγμή που γεννιέται ο μικρός του εγκέφαλος που μοιάζει με κομπιούτερ αρχίζει να λειτουργεί και περιμένει να τον τροφοδοτήσουν με πληροφορίες τις οποίες θα αποθηκεύσει για μετέπειτα χρήση. Γι’ αυτό, αρχίστε τον «προγραμματισμό,» από τη γέννηση του παιδιού. Αποβάλτε την εσφαλμένη άποψη ότι μόνο ‘άτομα με πτυχία’ μπορούν να διδάξουν κάποιον να διαβάζει. Εκτενείς έρευνες έχουν δείξει ότι το παιδί μαθαίνει να μιλάει και να διαβάζει, «ανάλογα με τον τρόπο επικοινωνίας του μωρού με τους γονείς του στην αρχή της ζωής του, από την ευαισθησία που δείχνουν στο παιδί τους, και την ικανότητά τους να το ενθαρρύνουν να ερευνάει.» (Νιου Γιορκ Τάιμς, Μορφωτικό τμήμα, σελ. 6, 10 Ιανουαρίου 1982)

Οι γονείς, επομένως, πρέπει να εκτιμούν το ρόλο που παίζουν βοηθώντας το παιδί τους να μάθει να διαβάζει, κάτι που μπορεί να το βοηθήσει να αποφύγει πολλές απογοητεύσεις στο σχολείο αργότερα. Όταν αρχίσετε με απλές μεθόδους και τις κάνετε ρουτίνα στη ζωή του παιδιού, αυτό θα μάθει πώς να διαβάζει προτού πάει σχολείο.

Επομένως, η ιδεώδης ηλικία για να αρχίσετε τη διδασκαλία είναι όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Αρχίστε από τη γέννηση, μιλώντας συνέχεια στο μωρό σας. Να θυμάστε ότι το μωρό προσπαθεί να μάθει μια «ξένη γλώσσα» και θα χρειαστεί όλη τη βοήθεια που μπορείτε να του δώσετε. Τα γλυκά σας σχόλια και όλα σας τα λόγια δεν θα το βεβαιώνουν μόνο για την αγάπη σας, αλλά θα τον διδάσκουν διαρκώς αυτή την ξένη γλώσσα που τόσο απελπισμένα προσπαθεί να μάθει.

Στην αρχή ο τρόπος με τον οποίο μαθαίνει περιορίζεται κυρίως σε προφορικούς ήχους. Αλλά καθώς μαθαίνει τα πράγματα που βρίσκονται γύρω του, τα οπτικά βοηθήματα παίζουν σπουδαίο ρόλο. Τα παιχνίδια που του διαλέγετε είναι ένα βοήθημα, επειδή η διάρκεια του ενδιαφέροντός του θα μπορούσε να κρατήσει περισσότερο αν το παιχνίδι το διασκεδάζει. Τους πρώτους μήνες τα λαμπερά αντικείμενα αιχμαλωτίζουν την προσοχή του. Λίγο έχει να κάνει το σχήμα του παιχνιδιού. Είτε πρόκειται για σχήμα ζώου ή για γράμμα της αλφαβήτου. Εκείνο που στην πραγματικότητα έχει σημασία είναι ότι το διασκεδάζει. Γι’ αυτό, γιατί να μην το μάθετε από την αρχή με τα πράγματα που θα χρειαστεί για να μάθει να διαβάζει ενώ συγχρόνως θα διασκεδάζει μ’ αυτά;

Αρχίστε με ένα ή δυο γράμματα της αλφαβήτου που έχουν λαμπερό χρώμα. Αυτά υπάρχουν σε πολλά καταστήματα σαν παιχνιδάκια για να τα δαγκώνουν τα πολύ μωρά που βγάζουν δόντια. Χρησιμοποιήστε αυτά τα παιχνίδια όπως ακριβώς και τα άλλα, αλλά με λίγη περισσότερη έμφαση ίσως, αναφέροντάς τα ονομαστικά. Καθώς το μωρό μεγαλώνει, προσθέστε και άλλα γράμματα.

Τον καιρό που θα αρχίσει να περπατάει θα μπορεί να προσδιορίσει πολλά από τα γράμματα μολονότι ίσως να μην μπορεί να μιλήσει. Βρίσκονταν μπροστά του για ένα χρόνο μέσω των αισθήσεών του. Τα έβλεπε, σας άκουγε επανειλημμένα να τα λέτε με το όνομά τους, έπαιζε μαζί τους και τα δάγκωνε. Σύντομα θα είναι έτοιμο το μωρό να αρχίσει να χρησιμοποιεί αυτά τα πράγματα που του είναι τώρα γνωστά παιχνίδια.

Αφού το παιδί ξέρει όλα τα γράμματα της αλφαβήτου, το επόμενο βήμα είναι να παρουσιάσετε τα γράμματα στη σειρά με την οποία θα τα δει γραμμένα στη γλώσσα του. Επειδή τα ελληνικά διαβάζονται από τα αριστερά προς τα δεξιά, θα χρειαστεί να προσανατολίσετε το παιδί πάνω σ’ αυτό. Όταν του διαβάζετε, προσέχετε να δείχνετε συχνά τις λέξεις καθώς διαβάζετε ώστε το μάτι του να κινείται από τα αριστερά προς τα δεξιά. Όταν θα μπορεί να μιλήσει, βάλτε μερικά γράμματα στη σειρά και αφήστε το να τα ονομάσει αρχίζοντας από τα αριστερά προς τα δεξιά. Δείξτε του φωτογραφίες αντικειμένων με κατεύθυνση από αριστερά προς τα δεξιά πάνω στη σελίδα. Αυτά θα πρέπει να είναι απλά και φανερά . . . ένα σκυλί που περπατάει προς την τροφή του προς τα δεξιά. Ένα αγόρι έτοιμο να κλωτσήσει τη μπάλα προς τα δεξιά.

Όταν το παιδί έχει μάθει να αναγνωρίζει τα γράμματα και τη διάταξη από τα αριστερά προς τα δεξιά, αρχίστε να του μαθαίνετε γνωστές λέξεις. Μια καλή αρχή είναι το όνομά του. Θα μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε τη φωτογραφία ενός παιδιού που φωνάζει το φίλο του για να παίξουν. Η φωτογραφία είναι ολοφάνερη. Το παιδί στέκεται έξω κάνοντας με τα χέρια του χωνί, κοιτάζει ψηλά στο σπίτι, κάτι που και ένα μικρό παιδί θα καταλάβαινε ότι φωνάζει κάποιον. Μπορείτε να πείτε στο παιδί σας ότι επειδή δεν μπορούμε να ακούσουμε τι λέει χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε γράμματα για να μας πουν τι θα ακούγαμε να λέει.

«Αυτά είναι τα γράμματα που θα χρησιμοποιούσαμε αν φώναζε το όνομά σου.» Τότε γράψτε του ένα- ένα τα γράμματα του ονόματός του και μιλήστε γι’ αυτό. Εργαστείτε μόνο πάνω σ’ αυτή τη λέξη μέχρις ότου μπορέσει να ταυτίζει τον ιδιαίτερο συνδυασμό των γραμμάτων με το όνομά του και να αναγνωρίζει το όνομά του όταν το βλέπει. Να είστε υπομονετικοί! Αφήστε το μωρό να προοδεύει σύμφωνα με το επίπεδό του. Να το βλέπετε σαν παιχνίδι και να θυμάστε πάντα ότι πρέπει να το επαινείτε για τις προσπάθειές του. Σ’ αυτό το σημείο προσπαθείτε απλώς να ενσταλλάξετε την άποψη ότι τα τυπωμένα γράμματα ισοδυναμούν με προφορικούς ήχους (γράμματα=ήχοι).

Όταν θα μπορεί βλέποντας να αναγνωρίζει το όνομά του, τότε προσθέστε σιγά-σιγά και άλλες λέξεις. Για παράδειγμα: σε μια καρτέλλα γράψτε με μεγάλα κεφαλαία γράμματα τη λέξη ΚΑΡΕΚΛΑ. Βάλτε την καρτέλλα αυτή πάνω σε μια καρέκλα και εξηγείστε: «Τα γράμματα αυτά μας δίνουν τον ήχο ΚΑΡΕΚΛΑ.» Μιλήστε για τα γράμματα που σχηματίζουν τη λέξη και αφήστε το μωρό να ονομάσει κάθε γράμμα με τη σειρά από τα αριστερά προς τα δεξιά. Αφήστε την καρτέλλα πάνω στην καρέκλα αρκετές μέρες, Σιγά-σιγά βάλτε και άλλες καρτέλλες σε γνωστά αντικείμενα.

Να θυμάστε ότι αυτή τη στιγμή το μωρό δεν διαβάζει αλλά μαθαίνει απλώς ότι τα τυπωμένα γράμματα αντιπροσωπεύουν ακουστικούς ήχους. Όταν του παρουσιάσετε αρκετές λέξεις, παίξτε ένα παιχνίδι βλέποντας πόσες καρτέλλες μπορεί να βάλει στο σωστό αντικείμενο. Αφού μπορέσει να τα καταφέρει, θα κατέχει . . .

Τα Πρώτα Τρία Βήματα:

1. Να αναγνωρίζει και να ονομάζει κάθε γράμμα της αλφαβήτου.

2. Να ονομάζει τα γράμματα με το όνομά τους με σειρά από αριστερά προς τα δεξιά.

3. Να καταλαβαίνει ότι τα τυπωμένα γράμματα αντιπροσωπεύουν ήχους.

Τώρα είναι έτοιμο να μάθει τα μικρά γράμματα της αλφαβήτου. Πολλά αλφαβητάρια δείχνουν τα κεφαλαία με μεγάλα ζώα και τα μικρά με τα μωρά τους, και αυτό είναι χρήσιμο βοήθημα. Πρέπει να πούμε ακόμη ότι ένα απλό τετράδιο καλλιγραφίας θα βοηθήσει τους γονείς, έτσι ώστε να γράφουν τα γράμματα όπως θα τα βλέπει το παιδί στο σχολείο. Μη προσπαθήσετε να διδάξετε το παιδί σ’ αυτό το στάδιο να γράψει γράμματα. Μη ξεχνάτε ότι ο στόχος σας είναι να το διδάξετε να διαβάζει. Μη το φορτώνετε ταυτόχρονα μ’ ένα ακόμη πιο δύσκολο έργο, δηλ. να γράφει. Φυσικά θα επιχειρήσει να γράψει όπως ακριβώς θα βλέπει να γράφετε εσείς, και ίσως χρειάζεται κάποια καθοδηγία κάπου-κάπου, αλλά μην βάλετε σαν πρόγραμμά σας να μάθει να γράφει. Αυτό θα έρθει αργότερα.

«Το Βιβλίο μου με τις Βιβλικές Ιστορίες»

Κανένα όριο ηλικίας δεν μπορεί να τεθεί για τα βήματα που αναφέραμε, αλλά η επιτυχία θα εξαρτηθεί από το χρόνο και την προσπάθεια που θα διατεθούν. Υποτίθεται ότι μέχρι τώρα το παιδί έχει πάρει αρκετή εκπαίδευση, του έχετε διαβάσει πολλά πράγματα, έχει εικονογραφημένα βιβλία στη διάθεσή του, και ξέρει πολλά ποιηματάκια. Ακόμη, πολλοί γονείς έχουν βρει ότι Το Βιβλίο μου με τις Βιβλικές Ιστορίες,a που έχει πολλές φωτογραφίες, είναι πολύ ανεκτίμητο βιβλίο. Όλα αυτά βοηθούν για ν’ αρχίσει να μαθαίνει καλά το γραπτό λόγο.

Σύντομα, όλες οι προσπάθειές σας, και του παιδιού σας, θα ανταμειφτούν. Πόσο συναρπαστικό θα είναι ν’ ακούτε το ίδιο σας το παιδί να διαβάζει! Τι χαρά θα είναι να το βλέπετε να διασκεδάζει μ’ ένα Βιβλίο, παρά να παρακολουθεί πάντα τηλεόραση! Αλλά περιμένετε υπομονετικά μέχρι το τέλος των προσπαθειών σας για να δείτε το παιδί σας να κάθεται κρατώντας ένα βιβλίο. Όταν δεν θα λέει πια, «Πότε θα μάθω να διαβάζω;» αλλά αντιθέτως, «Δώσε μου να διαβάσω!» τότε θα ξέρετε ότι τα καταφέρατε.

[Υποσημειώσεις]